Napęd 4MOTION ze sprzęgłem Haldex model roku 2004

Transkrypt

1 Szkolenie serwisu Zeszyt do samodzielnego kształcenia nr 333 Napęd 4MOTION ze sprzęgłem Haldex model roku 2004 Budowa i zasada działania

2 Napęd 4MOTION ze sprzęgłem Haldex W ramach modeli roku 2004 wprowadzono najpierw to rozwiązanie w samochodach Golf 2004 i Transporter W stosunku do poprzedniego modelu sprzęgła Haldex ułatwiona została obsługa i wykonywanie napraw Nowe sprzęgło Haldex umieszczono przy przekładni tylnej osi tak, że nie są potrzebne żadne czynności regulacyjne. Konstrukcja elektrycznego układ sterowania zaworem regulacyjnym zosta zmieniona. Filtr oleju sprzęgła Haldex jest teraz filtrem włókniowym. S333_091 Informacje dotyczące sprzęgła Haldex pierwszej generacji znajdują się w Programie do samodzielnego kształcenia nr 206 Napęd na cztery koła ze sprzęgłem Haldex. Informacje dotyczące napędu na cztery koła należy przeczytać w Programie do samokształcenia nr 78 Golf syncro. Ogólny sposób działania sprzęgła lepkościowego i sprzęgła typu Haldex wyjaśniony jest również w multimedialnym programie szkoleniowym (Multimedia Training) Przenoszenie napędu 2 - Automatyczna stopniowana skrzynia biegów - Mechanika. NOWOŚĆ Uwaga Wskazówka 2 Zeszyt do samodzielnego kształcenia opisuje budowę i zasadę działania nowych rozwiązań technicznych. Treść niniejszego zeszytu nie podlega aktualizacji. Aktualne informacje na temat diagnozowania, regulacji i napraw znajdują się w odpowiedniej literaturze serwisowej.

3 O czym będzie mowa: W największym skrócie Wiązka przewodów zespołu napędowego 4MOTION Sprzęgło Haldex Oś tylna Blokada mechanizmu różnicowego Serwis Sprawdzamy swoją wiedzę

4 W największym skrócie Napęd na cztery koła Napęd na cztery koła posiada w samochodach marki Volkswagen bardzo długą tradycję - nawet bez uwzględniania napędów na cztery koła zastosowanego w samochodzie Iltis i w samochodach z silnikiem chłodzonym powietrzem. Została przy tym rozwinięta konstrukcja przenoszenia napędu na cztery koła począwszy od układu Syncro ze sprzęgłem lepkościowym, aż do napędu 4MOTION ze sprzęgłem Haldex. Sprzęgło lepkościowe było ostatnio montowane w modelu poprzedzającym model Transporter Od roku 2004 Transporter 2004 i Golf 2004 z napędem 4MOTION i sprzęgłem Haldex są stosowane jako opracowanie w drugiej generacji. Napęd na cztery koła typu Syncro ze sprzęgłem lepkościowym Przyporządkowanie podzespołów w układzie przenoszenia napędu zmieniło się przez lata nieznacznie. Sprzęgło lepkościowe nie było dotyczas elektronicznie regulowalne. W celu realizacji funkcji systemu ABS zaistniała konieczność zamontowania sprzęgła jednokierunkowego. kierunek jazdy ręczna skrzynia biegów przegub równobieżny napęd osi ze sprzęgłem jednokierunkowym sprzęgło lepkościowe tarcza przegubu łożysko pośrednie 3-częściowy wał napędowy przekładnia kątowa oś przednia płytki wewnętrzne płytki zewnętrzne obudowa (napęd) S333_027 tylna oś piasta (wyjście napędu) S333_042 4

5 Napęd 4MOTION ze sprzęgłem Haldex pierwszej generacji Zaletą sprzęgła Haldex w stosunku do sprzęgła lepkościowego jest to, że przekazywanie momentu obrotowego jest regulowane odpowiednio do sytuacji podczas jazdy. Sprzęgło jednokierunkowe nie jest już potrzebne do realizacji funkcji systemu ABS. S333_003 S333_002 Sprzęgło Haldex w modelach roku 2004 Zasada działania sprzęgła Haldex jest w obu generacjach identyczna. Wprowadzono jednak pewne ulepszenia konstrukcyjne. Zmienił się dobór elementów elektrycznych i hydraulicznych. komputer sterujący napędem na cztery koła -J492- mokre sprzęgło płytkowe zawory ciśnieniowe zasobnik piasta (wyjście napędu) wałek wejściowy (napęd) pierścień przesuwny filtr oleju pompa sprzęgła Haldex -V181- S333_047 5

6 Układ przenoszenia napędu 4MOTION Opis Napęd przednich kół następuje konwencjonalnie, poprzez mechanizm różnicowy przedniej osi. Oś tylna napędzana jest poprzez przekładnię kątową zamocowaną kołnierzowo do przedniego mechanizmu różnicowego. Przekazywanie siły napędowej następuje poprzez wał napędowy i sprzęgło Haldex w napędzie tylnej osi. Układ przenoszenia napędu 4MOTION w modelu Golf 2004 skrzynia biegów silnik mechanizm różnicowy przedniej osi przekładnia kątowa wał napędowy sprzęgło Haldex S333_089 mechanizm różnicowy tylnej osi 6

7 Układ przenoszenia napędu 4MOTION w modelu Transporter 2004 skrzynia biegów silnik mechanizm różnicowy przedniej osi przekładnia kątowa z wałkiem pośrednim wał napędowy sprzęgło Haldex blokada mechanizmu różnicowego S333_090 mechanizm różnicowy tylnej osi 7

8 Układ przenoszenia napędu 4MOTION Przekładnia kątowa w modelu Golf 2004 Przekładnia kątowa w modelu Golf 2004 przenosi obroty przy współczynniku przełożenia 1,6 na wał napędowy. Z tego powodu średnica wału może być mniejsza, ponieważ musi przekazywać mniejszy moment obrotowy. W mechaniźmie różnicowym tylnej osi obroty ponownie są obniżane o taki sam współczynnik przełożenia. Napęd skrzyni biegów i wyjście napędu na lewe koło wyjście napędu na prawe koła S333_080 wyjście napędu na wał napędowy 8

9 Przekładnia kątowa z wałkiem pośrednim w modelu Transporter 2004 Z powodu konieczności przekazywania wyższych momentów obrotowych, współczynnik przełożenia w modelu Transporter wynosi 2,5. Dlatego stosowany jest wałek pośredni. Przekładnia tylnej osi ponownie zmienia obroty do poziomu obrotów przedniej osi. przekładnia kątowa wałek pośredni skrzynia biegów S333_030 wyjście napędu na wał napędowy wałek drążony wałek pośredni S333_031 kosz mechanizmu różnicowego 9

10 Układ przenoszenia napędu 4MOTION Przebieg siły napędowej w modelu Golf 2004 Siła napędowa przekazywana jest z koła talerzowego poprzez kosz mechanizmu różnicowego, wałek drążony i wałek atakujący na wał napędowy. koło talerzowe ze skrzyni biegów kosz mechanizmu różnicowego wałek drążony wyjście napędu na lewe koło wyjście napędu na prawe koło S333_072 wałek atakujący wyjście napędu na wał napędowy Przebieg siły napędowej w modelu Transporter 2004 Siła napędowa przekazywana jest z koła talerzowego poprzez kosz mechanizmu różnicowego na wałek drążony. Kosz mechanizmu rożnicowego i wałek drążony są ze sobą połączone złączem kształtowym. Zwałka drążonego następuje wyjście napędu na wałek pośredni, a następnie poprzez wałek atakujący na wał napędowy. koło talerzowe ze skrzyni biegów kosz mechanizmu różnicowego wałek drążony wyjście napędu na lewe koło wyjście napędu na prawe koło wałek pośredni S333_041 wałek atakujący wyjście napędu na wał napędowy 10

11 Wał napędowy Golf 2004 Wał napędowy w modelu Golf 2004 posiada dwie tarcze Hardy'ego i przegub równobieżny. tarcza Hardy'ego przegub równobieżny tarcza Hardy'ego kierunek jazdy S333_070 Transporter 2004 Wał napędowy w modelu Transporter 2004 podzielony jest na trzy części za pomocą czterech przegubów równobieżnych. Ze względu na dużą długość wału napędowego konieczne jest jego ułożyskowanie w nadwoziu. Dzięki temu kąty ugięcia wału napędowego są większe. Powoduje to koniecznośc zastosowania przegubów równobieżnych, które mogą kompensować większe kąty ugięcia wału przeguby równobieżne kierunek jazdy S333_071 11

12 Układ przenoszenia napędu 4MOTION Sprzęgło Haldex Sprzęgło Haldex znajduje się na wale napędowym przed przekładnią tylnej osi. Działa ono już od obrotów silnika wynoszących 400 obr./ min. Przenoszony moment obrotowy regulowany jest przez komputer sterujący tak, że podczas jazdy na wprost w sprzęgle nie powstaje prawie żaden poślizg. Odbywa się to na skutek nacisku zestawu płytek wewnątrz sprzęgła Haldex. Sprzęgło Haldex w modelu Golf 2004 i Transporter 2004 jest zbudowane podobnie. Różnice między obu modelami dotyczą liczby płytek w sprzęgle Haldex i połączenia do konkretnego wału napędowego. piasta wałka przekładni tylnej osi połączenie wału napędowego S333_088 12

13 Nowości w sprzęgle Haldex w modelu roku 2004 Zmiany w sprzęgle Haldex modelu roku 2004 w porównaniu do poprzednich lat modelowych: - Sprzęgło Haldex wymieniane jest jako odrębny zespół. Wyeliminowana została konieczność czynności regulacyjnych po wymienie sprzęgła, ponieważ wałek atakujący przekładni tylnej osi nie jest już wymieniany, lecz pozostaje stale w obudowie. - Regulację hydrauliczną przejmuje proporcjonalny zawór hydrauliczny zamontowany w miejsce przedtem stosowanego elektrycznego zaworu regulacyjnego. - Obok temperatury mierzone jest za pomocą podwójnego czujnika również ciśnienie oleju. - Filtr papierowy został zamieniony na filtr z włókniny, niewymagający obsługi. - Sprzęgło Haldex jest zintegrowane z napędem osi. - Objętość oleju została zwiększona. Dzięki temu uległy przedłużeniu okresy między wymianami oleju. Przegląd elementów sprzęgła Haldex roku modelowego 2004 komputer sterujący napędem na cztery koła -J492- zasilanie napięciowe i komunikacja magistrali danych obudowa płytek zawory ciśnieniowe mokre sprzęgło wielopłytkowe piasta zasobnik wałek napędowy filtr oleju tłok roboczy S333_047 zawór zabezpieczjący przed przeciążeniem pompa sprzęgła Haldex -V181- Pod filtrem oleju znajdują się zawory ssące. 13

14 Układ przenoszenia napędu 4MOTION Napęd tylnej osi Golf 2004 W modelu Golf MOTION nie zastosowano blokady mechanizmu różnicowego. Współczynnik przełożenia wynosi 1,6. mechanizm różnicowy zbiornik wyrównawczy oleju komputer sterujący napędem na cztery koła -J492- koło talerzowe zestaw płytek sprzęgła Haldex wałek napędowy wałek atakujący uszczelka S333_079 14

15 Transporter 2004 Napęd tylnej osi 4MOTION w modelu Transporter 2004 składa się ze sprzęgła Haldex, przekładni tylnej osi i opcjonalnej blokady mechanizmu różnicowego. Współczynnik przełożenia wynosi 2,5. Budowa przekładni tylnej osi w modelach Golf 2004 i Transporter 2004 różni się w następujących punktach: - brak opcjonalnej blokady mechanizmu różnicowego w Golfie 2004, - różne współczynniki przełożenia przekładni tylnej osi, - różne zbiorniki wyrównawcze oleju, - różne połączenia z osiami i - różna liczba płytek w sprzęgle Haldex. przełączniki styku Reed 1 do 3 blokady mechanizmu różnicowego -F360- i -F362- siłownik ciśnieniowy blokady mechanizmu różnicowego blokada mechanizmu różnicowego wałek atakujący uszczelka koło talerzowe zestaw płytek sprzęgła Haldex mechanizm różnicowy S333_055 napęd (wału napędowego) komputer sterujący napędem na cztery koła -J492- zbiornik wyrównawczy oleju 15

16 Układ przenoszenia napędu 4MOTION Sytuacje podczas jazdy Efektywny w działaniu układ przeniesienia napędu przy współpracy z systemem ESP stabilizuje samochód w prawie każdej sytuacji podczas jazdy. Następujące rozdziały pokazują, jak działa samochód ze sprzęgłem Haldex bez włączania innych systemów elektronicznych (np. EDS). Normalne przyspieszenie Podczas normalnego przyspieszania powstają samoistnie różnice w liczbie obrotów między osią przednich a tylnych kół (ok. 1 do 2 obr./min), które są wystarczające do zamknięcia sprzęgła Haldex i przez to do przenoszenia siły napędowej na wszystkie cztery koła. S333_067 S333_ % poślizgu na kole przednim Przy 100% poślizgu na jednym z kół przednich cała siła napędowa kierowana jest na oś tylną. Mechanizm różnicowy wyrównuje różnice momentów obrotowych między obu przednimi kołami. Oznacza to, że przy 100% poślizgu na jednym kole może przez drugie koło tej osi nie być przenoszony moment obrotowy na jezdnię. S333_066 S333_007 16

17 100% poślizgu na kole tylnym Również w tym przypadku występują na osi przedniej i tylnej różne liczby obrotów. Utworzony zostaje zamknięty przekaz siły napędowej na wszystkie cztery koła. Oś tylna jest napędzana, ale na skutek poślizgu na tylnych kołach nie może być przenoszona żadna siła napedowa na jezdnię. W efekcie przednia oś przejmuje cały napęd. S333_065 S333_ % poślizgu na każdym kole przednim i tylnym Jeżeli nastąpi taka sytuacja, teoretycznie nie jest możliwe przyspieszanie samochodu. W wyniku wyrównywania obrotów przez mechanizmy różnicowe na obu osiach nie występuje na żadnym kole siła napędowa. S333_068 S333_009 Działa tu w modelach Golf i Transporter system EDS na cztery koła, który zapewnia napęd pozostałych kół. Obciążone poślizgniem koła są przy tym hamowane, a siła napędowa przenoszona jest poprzez mechanizm różnicowy na koła ze zwiększonym potencjałem przekazywanej mocy. 17

18 Sprzęgło Haldex Budowa sprzęgła Haldex W modelach Golf 2004 i Transporter 2004 przy napędzie 4MOTION montowane jest sprzęgło Haldex drugiej generacji. Zastosowano tutaj budowę schematyczną. tłok roboczy hmokre sprzęgło płytkowe tłok przesuwny zawór ciśnieniowy zawór ssący zawór regulacyjny wałek wyjściowy wałek wejściowy S333_034 Warunki działania sprzęgła Haldex w modelu roku 2004 Zestaw płytek sprzęgła Haldex może przenosić moment obrotowy już od różnicy kąta obrotu kół między osiami wynoszącej ok. 10. Ogólny moment obrotowy może przekroczyć 20 kąta obrotów kół. 20 ogólny moment obrotowy S333_033 18

19 Ogólne zasady działania sprzęgła Haldex S333_035 W momencie zaistnienia różnicy obrotów wałek wejściowy obraca się wraz z ruchomą rolką tłoka przesuwnego wokół połączonego z wałkiem wyjściowym pierścienia przesuwnego, który obraca się na nieznacznych obrotach. Te ruchy do przodu i do tyłu rolka przekazuje dalej na tłok przesuwny. Na skutek tego tłok wprawiany jest w ruch posuwisto-zwrotny i wytwarza określone natężenie przepływu. S333_036 S333_038 Strumień przepływu kierowany jest przez kanał olejowy do tłoka roboczego. Tłok roboczy naciskany jest przez ciśnienie oleju w prawo względem ruchomych rolek tłoka roboczego i pierścienia nabiegowego zestawu płytek. S333_039 Zestaw płytek zostaje ściśnięty. Utworzone zostaje przez to połączenie wałka wejściowego z wałkiem wyjściowym sprzęgła, a przez to napęd na cztery koła. Może być teraz przekazywany momenent obrotowy. 19

20 Sprzęgło Haldex Elementy sprzęgła Haldex modelu roku 2004 Sprzęgło Haldex składa się z trzech różnych systemów elementów: - elementów mechanicznych, - elementów hydraulicznych i - elektronicznych (i elektrycznych). Układy mechaniczne Układy hydrauliczne Układy elektroniczne S333_004 komputer sterujący napędem na cztery koła-j492- zawory ciśnieniowe zasobnik mokre sprzęgło płytkowe wałek wejściowy (napęd) piasta (wyjście napędu) filtr oleju tłok roboczy pompa -V181- sprzęgła Haldex S333_054 20

21 Elementy mechaniczne Do elementów mechanicznych należy napęd sprzęgła Haldex z koszem sprzęgła i zazębiającymi się w nim płytkami zewnętrznymi oraz pierścień przesuwny piasty wyjścia napędu z zazębiającymi się w nim płytkami wewnętrznymi. Tłoki robocze należą nadal do elementów mechanicznych. Przegląd wszystkich elementów mechanicznych przedstawiono na następnej stronie podwójnej. zewnętrzne ruchome rolki tłoka przesuwnego wielowypust do płytek zewnętrznych 120 ruchome rolki tłoka roboczego Działanie pompy przekazywane jest z ruchomych rolek na tłoki przesuwne. Rozróżnia się przy tym zewnętrzny tłok przesuwny z trzema zewnętrznymi ruchomymi rolkami i tłok przesuwny z trzema wewnętrznymi rolkami. Ruchome rolki tłoków przesuwnych są przesunięte o 120. Z tego przesunięcia wynikają trzy ruchy posuwisto-zwrotne na jeden obrót. Tłoki przesuwne pracują z przesunięciem ok. 30, w celu wytwarzania wysokiego ciśnienia przez dłuższy okres czasu. W ten sposób uzyskiwane jest lepsze działanie. wewnętrzne ruchome rolki tłoka przesuwnego 30 S333_076 Trzy ruchome rolki dla tłoka roboczego, które ściskają zestaw płytek przy ciśnieniu roboczym są również przesunięte o 120. płytki wewnętrzne S333_075 płytki zewnętrzne Płytki zewnetrzne (płytki cierne) połączone są z obudową sprzęgła zewnętrznym wielowypustem. Płytki wewnętrzne są nałożone na piastę wyjścia napędu wewnątrz i są wewnątrz uzębione. Są one wytworzone ze stali. pierścień przesuwny (przesuwka góra - dół) wielowypust dla płytek wewnętrznych Pierścień przesuwny piasty wyjścia napędu jest przystosowany jak przesuwka góra - dół, przez którą przebiegają tłoki przesuwne i wytwarzają działanie pompujące. S333_077 21

22 Sprzęgło Haldex Przegląd kołnierz wału napędowego obudowa osiowe łożysko igiełkowe zewnętrzny tłok przesuwny wewnętrzny tłok przesuwny pierścień uszczelniający łożysko tłok roboczy pierścień nabiegowy Ten schemat służy do przedstawienia zasady działania i wzajemnych zależności. Tłok roboczy i oba tłoki przesuwne są wykonane jako tłoki pierścieniowe. Informacje o dostępnych poszczególnych oryginalnych części znajdują się w Elektronicznym Katalogu Części Zamiennych ETKA. Wykonany jak element przesuwny góra - dół pierścień przesuwny przy różnicy obrotów obraca ruchome rolki tłoków. Tłoki wprawiane są przez to w ruch posuwisto-zwrotny i wytwarzają ciśnienie. To ciśnienie kierowane jest dalej do tłoka roboczego. Tłok roboczy przekazuje ciśnienie dalej do ruchomych rolek. Działają one na pierścień nabiegowym zestawu płytek w taki sposób, że płytki zostają ściśnięte. 22

23 kosz sprzęgła ruchome rolki tłoka roboczego pierścień przesuwny zestaw płytek pierścień nabiegowy S333_074 ruchome rolki tłoka przesuwnego blaszany element odległościowy sprężyna talerzowa pierścień zabezpieczający W celu uzyskania możliwie nieznacznego tarcia przy otwartym sprzęgle, zestaw płytek zostaje rozluźniony na czas wytworzenia ciśnienia przez pompujące działanie tłoków przesuwnych. 23

24 Sprzęgło Haldex Elementy hydrauliczne Do elementów hydraulicznych należą zawory i akumulator. Układ hydrauliczny sprzęgła Haldex posiada 5 zaworów, które otwierają się lub zamykają siłą sprężyny: - dwa zawory ssące, - dwa zawory ciśnieniowe i - zawór zabezpieczający przed przeciążeniem. Zawór -N373- sterowania zakresem otwarcia sprzęgła z cewką elektromagnetyczną należy do elementów elektrycznych. Obieg oleju Na następnym rysunku przedstawiono wszystkie elementy hydrauliczne. Dla lepszego zrozumienia rysunek został uproszczony: zamiast jak pokazano na dole dwóch, uruchamiane są trzy pary ruchomych rolek tłoka przesuwnego od pierścienia przesuwnego. Obie rolki jednej pary są rozmieszczone w każdym przypadku zprzesunięciem o kąt 120. ruchome rolki tłoka przesuwnego zawory ciśnieniowe zawór zabezpieczający przed przeciążeniem zawór sterowania zakresem otwarcia sprzęgła -N373- pierścień przesuwny zawory ssące filtrz włókniny zestaw płytek tłok roboczy tłok przesuwny S333_010 pompa -V181- sprzęgła Haldex filtr siatkowy zasobnik zbiornik wyrównawczy oleju 24

25 Zasobnik Zasobnik reguluje ciśnienie zasilania poprzez nacisk sprężyny i utrzymuje je na stałym poziomie. Ciśnienie zasilania nastawione przez zasobnik wynosi w modelu Golf ,2 bar, a w modelu Transporter ,8 bar. S333_044 System w stanie braku ciśnienia: Sprężyna zasobnika jest rozluźniona, nie przepływa tamtędy olej. S333_011 System w stanie ciśnienia zasilania: Przy zbyt wysokim ciśnieniu zasilania zostaje ono zmniejszone przez zasobnik w kierunku zbiornika poziomu oleju. Przy zbyt niskim ciśnieniu sprężyna zmniejsza lub zamyka przepływ. S333_012 25

26 Sprzęgło Haldex Zawór zabezpieczający przed przeciążeniem Zawór zabezpieczający przed przeciążeniem służy do zabezpieczania elementów i ogranicza ciśnienie robocze do ok. 100 bar. Działa on za pomocą jednej sprężyny nastawionej na określona siłę. Jeżeli ciśnienie w systemie wzrasta do 100 bar, otwiera się zawór zabezpieczający przed przeciążeniem i otwiera przepływ poprzez zasobnik do zbiornika wyrównawczego poziomu oleju. W ten sposób zostaje obniżone zbyt wysokie ciśnienie. S333_045 ponieżej 100bar powyżej 100bar S333_015 S333_056 Zawory ssące Zawory ssące znajdują się po stronie ciśnienia zasilania sprzęgła Haldex i tłoka przesuwnego. Działają one za pomocą siłą sprężyny i otwierają się przy ciśnieniu zasilającym w kierunku tłoków przesuwnych. Jeżeli zostanie wytworzone przez tłoki przesuwne ciśnienie robocze, zawory ssące zamykają się, tak że ciśnienie pozostaje po stronie tłoczków przesuwnych lub tłoczków roboczych. S333_043 zawory ssące otwarte (ciśnienie zasilające) S333_016 zawory ssące zamknięte (ciśnienie robocze) S333_017 26

27 Zawory ciśnieniowe S333_040 zawory ciśnieniowe zamknięte (brak ciśnienia lub ciśnienia zasilającego) zawory ciśnieniowe otwarte (ciśnienie robocze) S333_018 Zawory ciśnieniowe znajdują się między tłokami przesuwnymi, tłokiem roboczym i obwodem regulacji z zaworem zabezpieczającym przed przeciążeniem i zaworem sterowania stopnia otwarcia sprzęgła -N373-. Działają na skutek siły sprężyny i otwierają się, gdy przekroczone zostanie ciśnienie zasilające. Następnie kierują ciśnienie dalej od tłoka przesuwnego do tłoka roboczego. Jednocześnie otwierają obwód regulacyjny z zaworem -N373- sterowania zakresem otwarcia sprzęgła. Zapobiegają one zmiejszaniu się ciśniena w kierunku tłoka przesuwnego, przed ich zamknięciem, gdy tłoki robocze znajdą się na pierścieniu przesuwnym w dole. S333_019 27

28 Sprzęgło Haldex Struktura systemu Czujniki -G28- czujnik obrotów silnika -G79- czujnik położenia pedału przyspieszenia komputer sterujący silnikiem J... -G44 G47- czujniki obrotów magistrala danych CAN -F- przełącznik świateł hamowania -G165- czujnik przyspieszenia -J104- komputer sterujący systemem ABS -F9- przełącznik kontroli ręcznego hamulca -J533- interfejs diagnostyczny magistrali danych -G85- czujnik kąta skrętu kierownicy 28

29 Elementy wykonawcze -G437- czujnik ciśnienia i temperatury oleju -N373- zawór sterowania zakresem otwarcia sprzęgła -J492- komputer sterujący napędem na cztery koła -V181- pompa sprzęgła Haldex S333_051 -Fprzełącznik świateł hamowania (tylko samochody bez systemu ESP) -J419- dodatkowy przekaźnik światła hamowania (tylko samochody z systemem ESP) elementy w obrębie sprzęgła Haldex 29

30 Sprzęgło Haldex Elementy elektroniczne i elektryczne Do elementów elektrycznych i elektronicznych należy czujnik ciśnienia i temperatury oleju -G437- oraz elementy wykonawcze pompy sprzęgła Haldex -V181- i zawór sterowania zakresem otwarcia sprzęgła -N373-. Poza tym sprzęgło Haldex posiada własny komputer sterujący, komputer sterujący napędem na cztery koła -J492-. Komputer -J492- sterujący napędem na cztery koła Komputer -J492- sterujący napędem na cztery koła włączony jest przy sprzęgle Haldex II w napęd magistrali danych. Dzięki temu system może być subtelnie regulowany za pomocą niewielu własnych czujników (czujnik ciśnienia i temperatury oleju). Komputer sterujący sprawdza na podstawie danych z czujnika ciśnienia i z czujnika temperatury oleju -G437- oraz danych z magistrali danych CAN dotyczących sytuacji podczas jazdy, czy jest odpowiednie ciśnienie wymaganego położenia zestawu płytek, tak aby zakres otwarcia i przekazywania napędu poprzez sprzęgło Haldex były optymalnie dostosowane do sytuacji. Jeżeli następuje zadziałanie systemu ESP lub ABS, komputer sterujący napędem na cztery koła -J492- zapewnia otwarcie sprzęgła Haldex. zasilanie napięciowe i komunikacja magistrali danych przyłącze pompy sprzęgła Haldex -V181- komputer -J492- sterujący napędem na cztery koła S333_073 S333_053 30

31 Czujniki w sprzęgle Haldex Czujnik -G437- ciśnienia i temperatury oleju Czujniki ciśnienia i temperatury oleju znajdują we wspólnym podzespole. S333_092 Pomiar temperatury następuje za pomocą NTC. Ciśnienie mierzone jest za pomocą elementu pomiarowego, który wyposażony jest w rozciągliwy pasek pomiarowy w przyłączu pełnego mostkowania. Zmienia się przy tym rezystancja omowa (R). DMS1=R1 DMS3=R3 Do ciśnienia 100 bar zawór sterowania zakresem otwarcia sprzęgła -N373- reguluje ciśnienie wzależności od sytuacji podczas jazdy. DMS2=R2 DMS4=R4 S333_104 Ciśnienie i temperatura oleju są potrzebne do komfortowego przełączania sprzęgła i w zależności od konkretnej sytuacji. Elementy wykonawcze w sprzęgle Haldex Pompa -V181- sprzęgła Haldex Pompa -V181- sprzęgła Haldex wytwarza ciśnienie zasilania i dociska tym samym pakiet sprzęgła, przez co czas zamykania sprzęgła jest bardzo mały. Pracuje ona zawsze, gdy samochód jest uruchomiony i utrzymuje system w stanie napełnienia. filtr płyta podstawowa pompa koła zębatego S333_078 31

32 Sprzęgło Haldex Zawór -N373- sterowania zakresem otwarcia sprzęgła Zawór -N373- sterowania zakresem otwarcia sprzęgła steruje ciśnieniem roboczym zgodnie z potrzebami wzależności od obciążenia silnika. tłok sterujący obudowa rdzeń magnetyczny cewka elektromagnetyczna przyłącze elektryczne sprężyna S333_094 Zawór nie jest wysterowany, otwarty Zawór jest częściowo zasilany prądem, obciążenie częściowe, nieznaczny nacisk Zawór w pełni zasilany prądowo, zamknięty, ciśnienie utworzone przez tłoki przesuwne zostaje całkowicie przejęte. S333_048 S333_108 S333_106 S333_110 32

33 Sieć magistral danych CAN Zawór -N373- sterowania zakresem otwarcia sprzęgła czujnik -G437- ciśnienia i temperatury oleju pompa -V181- sprzęgła Haldex komputer sterujący napędem na cztery koła -J492- interfejs diagnostyczny magistral danych -J533- sygnał hamulca ręcznego komputer sterujący silnikiem J... moment silnika, obroty silnika, sterowanie klapą przepustnicy komputer sterujący systemem ABS -J104- prędkości kół, przełącznik świateł hamowania, system ABS aktywny, system ESP aktywny czujnik kąta skrętu kierownicy -G85- kąt skrętu kierownicy S333_050 magistrala danych CAN napędu 33

34 Sprzęgło Haldex Regulacja Poniżej opisano stany w obrębie systemu hydraulicznego w różnych sytuacjach. Najpierw opisane zostały oba stany ekstremalne Zapłon ZAŁ. i Pełne obciążenie silnika. System przy włączonym zapłonie pierścień przesuwny ruchome rolki tłoka przesuwnego zawory ciśnieniowe zawór sterowania zakresem otwarcia sprzęgła -N373- zawór zabezpieczający przedprzeciążeniem zawory ssące łożysko filtr włókniny zestaw płytek tłok roboczy tłok przesuwny S333_023 pompa -V181- sprzęgła Haldex filtr siatkowy zasobnik zbiornik wyrównawczy oleju Gdy zapłon jest włączony, silnik nie podaje żadnego sygnału obrotów, a system sprzęgła Haldex jest pozbawiony ciśnienia. Wszystkie sprężyny zaworowe są rozluźnione. Nie jest wytworzone ani ciśnienie ani strumień oleju. Sytuacje szczególne: Występuje duża różnica obrotów między osią przednią i tylną, ale brak jest sygnału obrotów silnika. Na tylnej osi nie jest przekazywany moment obrotowy. Przykłady: Rolkowe stanowisko kontrolne Holowanie S333_062 S333_063 34

35 System przy pełnym obciążeniu silnika Przy pełnym obciążeniu silnika zawór sterowania zakresem otwarcia sprzęgła -N373- pozostaje zamknięty i nie wykonuje żadnych funkcji regulacyjnych. Całe ciśnienie wytworzone przez tłok przesuwny skierowane zostaje na tłok roboczy. Zawory ssące zamykają przepływ oleju w kierunku pompy i zasobnika. Zawory ciśnieniowe zapewniają przez ich otwarcie na jeden cykl roboczy pompy, aby ciśnienie docierało na tłok roboczy i zamykają się ponownie, aby ciśnienie nie zostało zmniejszone w kierunku tłoków przesuwnych, gdy te znajdą się u dołu pierścienia przesuwnego. Utworzony zostaje zamknięty przekaz siły napędowej między wałkiem wejściowym i wyjściowym. S333_026 Maksymalne ciśnienie w systemie określone zostaje od zaworu zabezpieczającego przed przeciążeniem: otwiera się on przy ciśnieniu 100 bar, tak że wytworzone zostaje ciśnienie poprzez kanał nad zasobnikiem prowadzący do zbiornika poziomu oleju. Sytuacje podczas jazdy: Przykłady: Sytuacje podczas jazdy dotyczą w tym przypadku sportowego przyspieszania lub jazdy przednimikołami po lodzie. Występuje duża różnica obrotów między osią przednią i tylną. Na tylnej osi jest stale potrzebny duży moment obrotowy. Przyspieszanie S333_060 Śliska jezdnia S333_058 35

36 Sprzęgło Haldex System podczas biegu jałowego silnika ruchome rolki tłoka przesuwnego zawory ciśnieniowe zawór sterowania zakresem otwarcia sprzęgła -N373- pierścień przesuwny zawór zabezpieczający przedprzeciążeniem zawory ssące łożysko filtrz włókniny zestaw płytek tłok roboczy tłok przesuwny pompa -V181- sprzęgła Haldex filtr siatkowy zasobnik zbiornik wyrównawczy oleju S333_024 Sytuacje podczas jazdy: Przykłady: Nie występuje różnica obrotów między osią przednią i tylną. Na tylnej osi nie jest wymagany moment obrotowy. Stan podczas pracy silnika S333_061 36

37 Tworzenie ciśnienia zasilania Zapłon jest włączony, a obroty silnika wynoszą ponad 400 /min. Komputer -J492- sterujący napędem na cztery koła rozpoznaje te stany i daje sygnał do pompy sprzęgła Haldex -V181-. Ta rozpoczyna pompowanie i tworzy ciśnienie zasilania (3,2 bar w modelu Golf 2004 i 3,8 bar w modelu Transporter 2004). Jednocześnie nie istnieją żadne różnice obrotów między osią przednią i tylną, dlatego nie następuje żadne działanie pompy na tłok przesuwny. Zawory ssące otwierają się siłą sprężyny i przekazują dalej ciśnienie zasilania na tłoki przesuwne. Przez otwarty zawór -N373- sterowania zakresem otwarcia sprzęgła ciśnienie zasilania dociera poprzez zawory ciśnieniowe również do tłoka roboczego. Na skutek ciśnienia zasilania płytki sprzęgła zostają ze sobą ściśnięte. Cały system jest napełniony i w krótkim czasie gotowy do reakcji. Wyjaśnienia: Na skutek ciśnienia zasilania zastaje zlikwidowany, istniejący w przeciwnym razie na skutek działania siły sprężyny, luz między płytkami wewnętrznymi izewnętrznymi. Gwarantuje to szybkie zadziałanie systemu. Zasobnik reguluje ciśnienie zasilania do 3,2 bar w modelu Golf lub 3,8 bar w modelu Transporter i wyrównuje wahania ciśnienia. 37

38 Sprzęgło Haldex System podczas częściowego obciążenia silnika pierścień przesuwny ruchome rolki tłoka przesuwnego zawory ciśnieniowe zawór sterowania zakresem otwarcia sprzęgła -N373- zawór zabezpieczający przedprzeciążeniem zawory ssące łożysko filtrz włókniny zestaw płytek tłok roboczy tłok przesuwny pompa -V181- sprzęgła Haldex filtr siatkowy zasobnik zbiornik wyrównawczy oleju S333_025 Sytuacje podczas jazdy: Przykłady: Różnica obrotów między osią przednią a osią tylną jest nieznaczna. Na kołach tylnej osi jest potrzebny mały moment obrotowy. Szybka jazda Parkowanie S333_057 S333_059 38

39 Tworzenie ciśnienia roboczego W układzie hydraulicznym jest nastawiane ciśnienie zasilania. W wyniku systuacji podczas jazdy powstają różnice ciśnień między wałkiem wejściowym a wyjściowym. Tłoki przesuwne pracują poprzez pierścień przesuwny i utworzone zostaje ciśnienie. Zawory ssące zamykają się. Zawory ciśnieniowe otwierają się i przekazują dalej ciśnienie do tłoka roboczego. Przez ruchome rolki tłoka roboczego i pierścień nabiegowy zestaw płytek zostaje ściśnięty. Zawór -N373- sterowania stopniem otwarcia sprzęgła utrzymuje ciśnienie przez zamykanie lub zmniejsza je przez otwieranie. Sygnał otwarcia i zamknięcia otrzymuje od komputera sterującego napędem na cztery koła -J492-. Sprzęgło płytkowe zostaje całkowicie lub częściowo zamknięte w zależności od sytuacji podczas jazdy, a tylna oś jest w razie potrzeby napędzana. Wyjaśnienia: W określonych sytuacjach podczas jazdy np. przy szybkiej jeździe na zakrętach można wprawdzie wytworzyć duże ciśnienie, ale ze względów komfortowych nie musi być przekazywany maksymalny moment obrotowy. W tym przypadku jest korzystne tworzenie tylko potrzebnej części ciśnienia. W tym celu zawór sterowania zakresem otwarcia sprzęgła -N373- zostaje otwarty dalej. Jaka część momentu obrotowego musi zostać przekazana, aby zoptymalizować sytuację podczas jazdy sprzęgłem Haldex, ustala to komputer sterujący napędem na cztery koła. 39

40 Sprzęgło Haldex Schemat działania zacisk 30 dalsze dane * tylko samochody bez systemu ESP ** tylko samochody z systemem ESP -F-* -J419-** -N373- -G437- -V181- -J104- -J533- -G85- -S- -J492- zacisk 31 -F- przełącznik świateł hamowania -G85- czujnik kąta skrętu kierownicy -G437- czujnik ciśnienia i temperatury oleju S333_046 -N373- zawór sterowania zakresem otwarcia sprzęgła -S- bezpiecznik -J104- komputer sterujący systemem ABS -J419- dodatkowy przekaźnik świateł hamowania -J492- komputer sterujący napędem na cztery koła -J533- interfejs diagnostyczny magistral danych -V181- pompa sprzęgła Haldex Znaczenie kolorów / legenda sygnał wejściowy sygnał wyjściowy potencjał plus masa magistrala CAN 40

41 Tylna oś Tylna oś w modelu Golf 2004 Informacje dotyczące tylnej osi samochodu Golf 2004 zawiera Zeszyt do samodzielnego kształcenia nr 321 Golf Podwozie Odpowietrzanie skrzyni biegów Szczególnie ważne przy napędzie na tylne koła ze sprzęgłem Haldex, przekładnią kątową, mechanizmem różnicowym i blokadą mechanizmu różnicowego jest odpowietrzanie elementów skrzyni biegów. Elementy te są bardzo wrażliwe na wodę, a przewody wężowe w celu odpowietrzenia muszą być starannie podłączone. Nowością w odpowietrzaniu przekładni tylnej osi modelu Golf 2004 jest odpowietrzenie w korpusie tylnej osi. odpowietrzanie mechanizmu różnicowego odpowietrzanie sprzęgła Haldex S333_069 Tylna oś samochodu Transporter 2004 Tylna oś w modelu samochodu Transporter 2004 nie wykazuje większych zmian w porównaniu z poprzednim modelem. 41

42 Blokada mechanizmu różnicowego Blokada mechanizmu różnicowego w samochodzie Transporter 2004 W samochodzie Transporter MOTION zastosowano opcjonalnie blokadę mechanizmu różnicowego. Blokada mechanizmu różnicowego składa się z blokady z tyłu, komputera -J187- sterującego blokadą mechanizmu różnicowego, bloku zaworów za przednią lewą wnęką błotnika i przełącznika do włączania blokady w zestawie wskaźników tablicy przyrządów. Dodatkowo stan blokady mechanizmu różnicowego pokazywany jest lampką sygnalizacyjną w zestawie wskaźników tablicy przyrządów. przełącznik blokady tylnego mechanizmu różnicowego -E121-, z przodu na tablicy przyrządów blokada mechanizmu różnicowego zprzełącznikami styku Reed 1 do 3 dla blokady mechanizmu różnicowego F S333_095 komputer -J187- sterujący blokadą mechanizmu różnicowego, na wsporniku przekaźników w podszybiu blok zaworowy z zaworami 1 i 2 blokady mechanizmu różnicowego -N125- i -N126- Jeżeli kierowca naciśnie przycisk blokady mechanizmu różnicowego, sygnał ten będzie kierowany dalej do komputera -J187- sterującego blokadą mechanizmu różnicowego. Komputer -J187- sterujący blokadą mechanizmu różnicowego otrzymuje od komputera -J104- sterującego systemem ABS sygnał, czy spełnione są warunki do włączenia blokady mechanizmu różnicowego. Jeżeli tak, włącza on zawory 1 i 2 blokady mechanizmu różnicowego -N125- i -N126- i blokada zostaje włączona. Przełączniki styku Reed 1 do 3 blokady mechanizmu różnicowego -F360 do 362- zgłaszają stan blokady mechanizmu różnicowego do komputera -J104- sterującego systemem ABS. 42

43 Działanie Zawory 1 i 2 blokady mechanizmu różnicowego -N125- i -N126- kontrolują podciśnienie w jednej z komór siłownika ciśnieniowego na przełącznikach styku Reed 1 do 3 blokady mechanizmu różnicowego -F360- do -F362-. W ten sposób dźwigniauruchamiająca jest tak poruszna, że sprzęgło kłowe zostaje zamknięte. Jeżeli kły się zablokują, utworzone zostaje połączenie złączem kształtowym między obu wałkami wyjściowymi koła i kompensacja jest przez to zablokowana. Położenie dźwigni i tulei przesuwnej przy otwartej blokadzie mechanizm różnicowy tylnej osi koło talerzowe dźwignia uruchamiająca oś dźwigni uruchamiającej tuleja przesuwna z kłem wałek wyjściowy prawego tylnego koła S333_096 wałek wyjściowy z kłem Ruch dźwigni i tulei podczas zamykania S333_097 43

44 Blokada mechanizmu różnicowego Struktura systemu Elementy wykonawcze Czujniki przełącznik blokady mechanizmu różnicowego z tyłu -E121- z lampką oświetlenia przełącznika blokady mechanizmu różnicowego -L61- komputer sterujący systemem ABS -J104- zawór 1 blokady mechanizmu różnicowego -N125- zawór 2 blokady mechanizmu różnicowego -N126- komputer sterujący blokadą mechanizmu różnicowego -J187- S333_098 lampka kontrolna blokady mechanizmu różnicowego tylna -K46- przełącznik styku Reed 1 do 3 blokady mechanizmu różnicowego -F360- do -F362- w przełączniku podciśnieniowym blokady mechanizmu różnicowego z tyłu -F363- Warunki włączenia komputer sterujący napędem na cztery koła -J492- Przełącznik blokady mechanizmu różnicowego -E121- i komputer -J104- sterujący systemem ABS sterują komputer -J187- sterujący blokadą mechanizmu różnicowego. Blokada mechanizmu różnicowego może być włączana tylko, gdy prędkość jazdy wynosi poniżej 45 km/h, aprędkość mechanizmu różnicowego tylnych kół wynosi poniżej 7,2 km/h. Zanim zostanie zablokowana blokada, odłączony zostaje system ESP. 44

45 Przełączniki styku Reed 1 do 3 blokady mechanizmu różnicowego -F360- do -F362-. Przełączniki styku Reed 1 do 3 blokady mechanizmu różnicowego -F360- do -F362-znajdują się w elemencie przełącznika podciśnieniowego dla blokady tylnego mechanizmu różnicowego -F363-. Na zespole drążków znajduje się magnes stały. Zespół drążków prowadzony jest równolegle do podciśnienia wzdłuż trzech styków Reed. Tym przełączniki zostają przy tym jednocześnie otwarte lub zamknięte w zależności od stanu blokady mechanizmu różnicowego. Trzy możliwe położenia zgłaszają przy tym do komputera sterującego zróżnicowane, wysokie napięcie. Z tego można np.odróżnić, czy występuje żądanie Zamknąć blokadę lub czy już ona jest zamknięta. siłownik ciśnieniowy z dwoma komorami dźwignia do blokady mechanizmu różnicowego S333_093 elektroniczna część ze stykami Reed obudowa trzyczęściowego magnesu, który poruszany jest przez siłownik ciśnieniowy W zależności od położenia przełącznika zmienia się napięcie w elemencie, a komputer -J492- sterujący napędem na cztery koła otrzymuje jako obraz zwrotny sygnał o stanie blokady mechanizmu różnicowego. Rozpoznano trzy różne stany. Blokada mechanizmu różnicowego nie jest włączona (wałek otwarty) Wymaganie poprzez przycisk Mechanizm różnicowy zablokowany -F362- -F361- -F360- -F362- -F361- -F360- -F362- -F361- -F360- S333_085 S333_086 S333_087 45

46 Blokada mechanizmu różnicowego Schemat działania zacisk 30 -S- -F362- -F363- -L61- -E121- -K46- -N152- -N126- -J104- -J492- -F361- -F360- zacisk 31 wiązka przewodów napędu na cztery koła S333_099 -E121- przełącznik blokady tylnego mechanizmu różnicowego -K46- lampka kontrolna tylnego mechanizmu różnicowego -F360- przełącznik styku Reed 1 dla blokady mechanizmu różnicowego -F361- przełącznik styku Reed 2 dla blokady mechanizmu różnicowego -F362- przełącznik styku Reed 3 dla blokady mechanizmu różnicowego -F363- przełącznik podciśnieniowy blokady mechanizmu różnicowego z tyłu -L61- żarówka oświetlenia przełącznika blokady mechanizmu różnicowego -N125- zawór 1 blokady mechanizmu różnicowego -N126- zawór 2 blokady mechanizmu różnicowego -S- bezpiecznik -J104- komputer sterujący systemem ABS -J187- komputer sterujący blokadą mechanizmu różnicowego -J492- komputer sterujący napędem na cztery koła Znaczenie kolorów / legenda sygnał wejściowy sygnał wyjściowy potencjał plus masa 46

47 Serwis Komputer -J492- sterujący napędem na cztery koła czujnik -G437- ciśnienia i temperatury oleju zawór sterowania zakresem otwarcia sprzęgła -N373- Komputer -J492- sterujący napędem na cztery koła wymieniany jest zawsze z czujnikiem -G437- ciśnienia i temperatury oleju i zaworem sterowania zakresem otwarcia sprzęgła N373. Dla diagnozy własnej posiada on słowo adresowe 22. S333_100 - Sprzęgło Haldex wymieniane jest jako odrębny zespół. Wyeliminowana została konieczność czynności regulacyjnych po wymienie sprzęgła, ponieważ wałek atakujący przekładni tylnej osi nie jest już wymieniany, lecz pozostaje stale w obudowie. - Filtr papierowy został zamieniony na filtr z włókniny, niewymagający obsługi. - Objętość oleju została zwiększona. Dzięki temu uległy przedłużeniu okresy wymiany oleju. 47

48 Sprawdzamy swoją wiedzę 1. Jakie ulepszenia wprowadza sprzęgło Haldex drugiej generacji w porównaniu do poprzedniego modelu? a) Ułatwione zostało zamontowanie i wymontowanie całego sprzęgła Haldex. b) Zawór -N373- sterowania zakresem otwarcia sprzęgła został zoptymalizowany. c) Objętość oleju została zwiększona tak, że okresy obsługi mogły zostać przedłużone. d) Sprzęgło jednokierunkowe napędu tylnej osi mogło zostać zmniejszone. 2. Co dzieje się w przypadku zadziałania systemu ESP? a) Sprzęgło Haldex zostaje otwarte. b) Nacisk sprzęgła Haldex zostaje zwiększony. c) System EDS zostaje odłączony. d) Lampka kontrolna -K46- blokady mechanizmu różnicowego z tyłu zaczyna świecić. 3. W jakich sytuacjach podczas jazdy może występować w sprzęgle Haldex duże ciśnienie nacisku? a) Podczas holowaniu i na stanowisku kontrolnym hamulców. Różnica obrotów między osią przednią a tylną jest tak duża, że przenoszony musi być duży moment obrotowy. b) Podczas jazdy na śliskiej drodze. Różnica obrotów między osiami waha się między obrotami wysokimi a niskimi, tak jak potrzebny moment obrotowy na tylnej osi. c) Podczas parkowania. 48

49 4. Nazwać elementy na niniejszym rysunku. a) b) l) c) k) d) j) e) f) i) S333_047 h) g) 5. Jakie zadanie ma zawór -N373- sterowania zakresem otwarcia sprzęgła? a) Zapewnia, że ciśnienie robocze nie wzrasta powyżej 100bar. b) Reguluje ciśnienie robocze na podstawie obciążenia silnika, gdy nacisk płytek jest większy, niż potrzebny moment obrotowy na tylnej osi. c) Reguluje ciśnienie zasilania. 49

50 Sprawdzamy swoją wiedzę 6. Co się dzieje podczas, gdy włączona jest blokada mechanizmu różnicowego? a) Nie może nastąpić zadziałanie systemu ESP. b) Nie zostaną wyrównane różnice obrotów między obu tylnymi kołami. b) Nie zostaną wyrównane różnice obrotów między osią przednią i tylną. d) Na oba koła tylne przenoszone są różne momenty, ponieważ koła pokonują różne odcinki drogi. 50

51 Rozwiązania 1. a), b), c) 2. a) 3. b) 4. a) komputer sterujący napędem na cztery koła -J492- b) zasilanie napięciowe i komunikacja magistrali danych c) zawory ciśnieniowe d) zasobnik e) wałek napędowy f) filtr oleju g) pompa -V181- sprzęgła Haldex h) zawór zabezpieczający przed przeciążeniem i) tłok roboczy j) piasta k) mokre sprzęgło płytkowe l) obudowa płytek 5. b) 6. a), b) 51

52 333 VOLKSWAGEN AG, Wolfsburg Wszelkie prawa zastrzeżone. Zmiany techniczne zastrzeżone Stan techniczny Volkswagen AG Szkolenia techniczne VK-21 Skrytka pocztowa Wolfsburg Papier wyprodukowany z celulozy bielonej bez użycia chloru.