Thor walczący z gigantami Mårten Eskil Winge, Odyn dosiadający Sleipnira XIII-wieczny manuskrypt islandzki

Transkrypt

1 Thr walczący z gigantami Mårten Eskil Winge, 1872 Odyn dsiadający Sleipnira XIII-wieczny manuskrypt islandzki

2 Psąg Odyna (H. E. Freund ( )) Ny Carlsberg Glypttek, Kpenhaga Jesin Yggdrasill

3 Nrdyccy bgwie byli śmiertelni. Tylk dzięki jabłkm Idunn mieli nadzieję dczekać Ragnaröku. Obraz J. Penrse, Walkürenritt, gemalt vn Jhan Gustaf Sandberg

4 Walhalla w islandzkim manuskrypcie z XVII wieku. Widczny Hajmdal strzegący bramy. Yggdrasil - miniatura z XVII-wieczneg manuskryptu islandzkieg

5 Mitlgia nrdycka jest t mitlgia ludów krajów skandynawskich (półncn-germańskich) - Danii, Szwecji, Nrwegii, Islandii i Wysp Owczych. Nrdycki wszechświat składał się z trzech warstw: bgów (górna), ludzi (śrdkwa) istt pdziemnych i umarłych (dlna). Bgwie należeli d dwóch głównych dynastii: Asów i Wanów. Ich siedzibą był Asgard, gdzie znajdwała się Walhalla, siedziba bga Odyna. Asgard łączył z ziemią tęczwy mst (bifrst). Świat ludzi, Midgard, wybrażany był w pstaci dysku tczneg ceanem, w którym żył lbrzymi wąż pasujący ziemię. Na najdalszych brzegach ceanu wznsiły się góry lbrzymów Jtunheim, a w nich ich twierdza Utgard. Niżej znajdwał się Niflheim, czyli siedziba bgini śmierci Hel i cieni umarłych. Wśród nich wznsił się wielki jesin Yggdrasil, któreg gałęzie sięgały nieba, zaś trzy krzenie dcierały d Niflheim, Jtunheim i Asgard. Runy (alfabet runiczny) alfabet używany d zapisu przez ludy germańskie (tzw. alfabet fuþark). Runy były używane d zapisu krótkich inskrypcji w drewnie, metalu czy na kamieniach (tzw. kamienie runiczne). Kształt liter teg alfabetu ułatwiał zapis na takich pwierzchniach. Runy w kulturze ppularnej Runy pjawiają się częst w literaturze fantasy. Własny alfabet runiczny stwrzył na ptrzeby realiów Władcy Pierścieni angielski pisarz J. R. R. Tlkien.

6 Bgwie nrdyccy (germańscy) Azwie (Aswie) ród dbrczynnych bgów rządzących światem, który pknał ród Wanów; ich siedzibą był Asgard: Odyn (Wdan) najwyższy z bgów, władca Walhalli, bóg wjny i wjwników, bóstw mądrści i pezji (wynalazł runy) Thr (Dnar) bóstw burzy i pirunów, bóg sił witalnych Tyr (Ziu)- bóg wjny, prawa i sprawiedliwści Baldur (Baldr) bóg dbra, piękna, sprawiedliwści i wisny, syn Odyna i Frigg Hajmdal (Iring, Rigr)- bóg światła dzienneg i tęczy, piekun bgów, twórca pdziału spłeczneg wśród ludzi Brage, Høder, Lki, Od, Wali, Widar, Wili, Azyny bginie z rdu Azów: Frigg bgini miłści, piekunka małżeństwa i rdziny, bóstw płdnści i bgactwa, żna Odyna, matka Baldura, Nanna Sif Idunn, Saga, Sigyn, Snrtra, Var Wanwie ród bgów usunięty przez Azów, głównie bóstwa wegetacji i płdnści: inni: Njörd bóstw pkju, urdzaju i płdnści, piekun myśliwych i żeglarzy, jciec Frejra i Frei Frejr (Freyr) bóg płdnści, urdzaju i bgactwa, bóstw pkju i radści, syn Njörda, brat Frei Freja (Freyja) bgini piękna i miłści, bóstw wegetacji rślin, córka Njörda, pświęcny jej był piątek (niem. Freitag) Skirnir, Kwasir Lki pół-lbrzym, jciec rdu ptwrów (m.in. bgini Hel) Hel (Hellia)- bgini śmierci, władczyni Niflheim Mimir (Mime) bóg mądrści Nrny bginie przeznaczenia i lsu ludzkieg.

7 9 Światów Álfheim, Asgard, Helheim, Midgard, Muspelheim, Niflheim, Svartalfheim, Utgard, Wanaheim Zwierzęta Geri i Freki, Fjalar, Heiðrún, Hugin i Munin, Sahrimnir, Sleipnir Ptwry Jrmungand, Fenrir, Garm, Hati, Níðhöggr, Sköll, Olbrzymy, Trlle Yggdrasill Gigantyczny jesin zwany Drzewem Świata gdyż na nim znajdwał się dziewięć światów. Pd jeg krzeniami znajdwała się Studnia Urd siedziba bóstw przeznaczenia Nrn. Walhalla Walhalla, Valhalla (starnrd. Valhöll kmnata, pałac pległych) w mitlgii nrdyckiej miejsce przebywania pległych w chwale wjwników, których z pla bitwy zabierały walkirie, a na prgu Walhalli witał ich Bragi. Walhalla znajduje się w Asgardzie i należy d główneg bga Germanów, Odyna. Jest t pałac 540 bramach, przez które jedncześnie mgł przejść 800 wjwników idących ramię w ramię. Najstarszą bramą jest wiecznie twarta Walgind. Na zachód d niej wisi przybity d ściany wilk, któreg dzibie rzeł. Ściany pałacu Odyna pkryte są złtymi włóczniami, a sufit złtymi tarczami. Ławy błżne są zbrjami wjwników, którymi Walhalla jest wypełnina. W Walhalli całymi dniami tczą się nieustające bitwy, a wieczrem wszyscy ucztują. Rgi z midem pdają walkirie, pije się również mlek kzy Heidrún. Walhalla t kraina wieczneg szczęścia.

8 Odyn Był współtwórcą świata - według nrdyckich mitów, wraz ze swimi braćmi Wilim i We wyrzeźbił świat z ciała pierwszeg ldweg giganta, Ymira. Atrybutami Odyna są kruk, wilk i włócznia. Odyn zasiada na trnie Hlidskjalf, z któreg widać wszystk, c dzieje się w dziewięciu światach. Włócznia Odyna - Gungnir, przynsiła zwycięstw strnie, p której walczyła w bitwie. Symblem Odyna jest krzyż umieszczny w kręgu, znany jak krzyż celtycki. T właśnie Odynwi przypisuje się dkrycie pisma runiczneg i dkrycie jeg magicznej mcy. Swą mądrść wykrzystywał przy czynieniu czarów, rzwiązywaniu zagadek - miał dar pznawania ludzkich myśli. Był bgiem wjwników i ich przywódców - cechwała g gwałtwnść, ale również spryt i przebiegłść na plu walki. Zmarłych w bju wjwników Walkirie prwadziły d jeg dmu w Asgard - Walhalli, gdzie czekiwali statniej bitwy pdczas Ragnaröku. Według niektórych pdań córkami Odyna są Walkirie, które zbierają dla nieg płwę wjwników pległych w bitwie. Odyn przebiera się czasem za sweg niepzrneg sbwtóra Oda, aby g nikt nie rzpznał. Odyn psiada śmingieg knia, Sleipnira, zdlneg pdróżwać pprzez światy (Asgard, Midgard, Niflheim). Kń zstał mu pdarwany przez Lkieg, bga szustw i gnia. Od jeg imienia pchdzi nazwa śrdy w języku duńskim, nrweskim, szwedzkim i angielskim (Onsdag, Wednesday - dzień Odyna).

9 Midgard Midgard (starnrdycki Miðgarðr) świat zamieszkiwany przez ludzi. W mitlgii nrdyckiej Midgard znacza jeden z dziewięciu światów, krainę zamieszkaną przez ludzi, wewnątrz starżytneg Drzewa Świata Yggdrasill. Znajduje się na na śrdku ceanu, w którym żyje lbrzymi wąż mrski Jrmungand. Ptwór ten jest tak wielki, że jeg zwje taczają cały świat, a n pżera swój własny gn. Midgard w języku angielskim Middle-earth (Śródziemie) zstał sppularyzwany przez J.R.R. Tlkiena, który w swich dziełach zawarł wiele wątków i nazw z mitlgii nrdyckiej. Śródziemie był kntynentem, na którym tczyła się akcja większści jeg pwieści m.in. Władcy Pierścieni czy Hbbit, czyli tam i z pwrtem. Określenie świata jak Midgard mżna również naptkać w pemacie Bewulf, jednym z najstarszych zabytków literatury starangielskiej. Źródła: 1. Wikipedia 2. Edda Petycka 3. Mitlgie Świata: Ludy skandynawskie

10 Thr Thr (ze st. skand. grm) jeden z głównych bgów nrdyckich z rdu Asów, dpwiednik płudniwgermańskieg Dnara. Bóg burzy i pirunów, sił witalnych, rlnictwa, sprwadzający deszcz, dpwiedzialny za urdzaje, patrn gniska dmweg i małżeństwa. Thr był uznawany za bga bardziej przychylneg ludzim niż Odyn - jest równie gwałtwny, ale mniej tajemniczy. Przedstawian g zwykle z długą, rudą brdą i młtem Mjöllnirem w ręku - symblem jeg siły. Drzewem pświęcnym Thrwi był dąb. Pdróżwał rydwanem zaprzężnym w kzły. Nie był tak przebiegły jak Odyn i zdarzał mu się wpaść w pułapkę (przykładem teg jest przygda Thra w gścinie u króla Utgardu, lbrzyma zwaneg Skirnirem), statecznie jednak zawsze zwyciężał. W czasie zmierzchu bgów Thr zabije Węża Midgardu, wielkieg Jrmunganda, lecz zginie zatruty jeg jadem. Od jeg imienia pchdzi nazwa czwartku w językach: niemieckim (Dnnerstag), angielskim (thursday), szwedzkim (trsdag), fińskim (trstai), raz nrweskim, duńskim, farerskim (hósdagur/tórsdagur), hlenderskim (dnderdag), i starangielskim (Þunresdæg).

11 Ragnarök Zmierzch bgów (ragnark) jest częścią cyklu natury. Rzpczyna się pianiem dwóch kgutów pdczas długiej, mrźnej zimy. Aswie i ich wrgwie: lbrzymy zbierają armie, z ków uwalniają się Fenrir, Jrmungand raz ich jciec: Lki. Armia bgów sptka się na równinie Wigrid z ddziałami Thursów (lbrzymów pd dwództwem Surtra). W walce z Fenrirem zginie jciec bgów, a bóg grmów Thr zabije węża Midgardu Jrmunganda, lecz sam zstanie ukąszny i zginie d wstrzykniętej trucizny. Przerażająca i krwawa bitwa, pdczas której plegną Odyn, Thr, większść Asów i wszystkie siły zła, zakńczy się, gdy Surt lbrzym gnia, który istniał przed stwrzeniem świata, spali całkwicie drzew świata Yggdrasill, i tym samym unicestwi cały istniejący świat. Pzim wdy pdniesie się chrniąc krzenia drzewa, miejsce, gdzie schwała się para ludzi. Wlwa wieszczka, która przepwiedziała zmierzch bgów, ujrzała również pjawiający się nwy świat pełen szczęścia, radści i, c najważniejsze, bez jakiegklwiek śladu zła czy zepsucia. Z krainy zmarłych pwrócił bóg radści Baldur, razem z pzstałymi przy życiu Asami i z dnwiną ludzkścią będzie mieszkał w Gimlei nwym świecie. Mtyw ragnaröku stał się pdstawą czwartej części dramatu muzyczneg Richarda Wagnera Pierścień Nibelunga pt. Zmierzch bgów (Götterdammerung), a także pieśni chóralnej z filmu Matrix Rewlucje pt. Nedammerung.