Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla

Transkrypt

1

2

3

4 Seria: PSYCHIATRIA I PSYCHOTERAPIA Tytuł oryginału: Motivational Interviewing, Third Edition: Helping People Change Copyright 2013 The Guilford Press A Division of Guilford Publications, Inc. Copyright for Polish Translation and Edition by Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie I, Kraków 2014 All rights reserved Redaktor naukowy dr Małgorzata Adamczyk-Zientara Projekt okładki Marcin Bruchnalski Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy. ISBN Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, Kraków tel , tel./fax Dystrybucja: tel , tel./fax tel. kom , sprzedaz@wuj.pl Konto: PEKAO SA, nr

5 Dla naszego przyjaciela i kolegi, dr. Guya Azoulaia, który odszedł przedwcześnie WRM Z serdecznymi podziękowaniami dla Jacoba, Stefana, Mai, Nathana i Niny SR

6 Nota o autorach William R. Miller, PhD, jest emerytowanym profesorem wydziałów psychologii i psychiatrii Uniwersytetu Nowego Meksyku (Stany Zjednoczone). Metodę dialogu motywującego przedstawił w artykule w Behavioral Psychotherapy z 1983 roku oraz w pierwszym wydaniu książki Motivational Interviewing, napisanej wspólnie ze Stephenem Rollnickiem w 1991 roku. Głównym przedmiotem badań dr. Millera jest leczenie i profilaktyka uzależnień, wraz z szerokimi zastosowaniami w dziedzinie psychologii zmiany. Otrzymał on wiele nagród i wyróżnień, m.in. międzynarodową nagrodę Jellinek Memorial Award, dwa wyróżnienia za osiągnięcia zawodowe od Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego oraz Innovators in Combating Substance Abuse Award od Robert Wood Johnson Foundation. Instytut Filadelfijski wymienia dr. Millera jako jednego z najczęściej cytowanych naukowców na świecie. Stephen Rollnick, PhD, wykłada komunikację w służbie zdrowia na wydziale medycznym uniwersytetu w Cardiff w Walii (Wielka Brytania). Przez wiele lat pracował jako psycholog kliniczny w psychiatrycznej i podstawowej opiece zdrowotnej, po czym zwrócił się ku zastosowaniom dialogu motywującego do ulepszenia trudnych konsultacji w służbie zdrowia i opiece społecznej. Swoje badania i wytyczne dotyczące dobrej praktyki przedstawił w licznych publikacjach. Obecnie nadal pracuje nad wdrażaniem dialogu motywującego, skupiając się na dzieciach z HIV/AIDS w Afryce oraz ciężarnych nastolatkach z ubogich środowisk. Dr Rollnick i dr Miller otrzymali wspólnie Engel Award od American Academy on Communication in Healthcare.

7 Przedmowa do trzeciego wydania Wydanie to ukazuje się 30 lat po powstaniu dialogu motywującego (DM). Pojęcie DM narodziło się w czasie rozmów, które odbywały się w Norwegii w 1982 roku. Ich rezultatem był artykuł z 1983 roku, w którym po raz pierwszy opisano tę metodę. Pierwsze wydanie niniejszej książki, skupiające się przede wszystkim na uzależnieniach, zostało opublikowane w 1991 roku. Drugie wydanie, z 2002 roku, było całkiem inną pracą poświęconą przygotowywaniu ludzi do zmiany w szerokim zakresie obszarów problemowych. Po upływie kolejnej dekady ukazuje się trzecie wydanie, które jest tak różne od drugiego jak drugie od pierwszego. Dotychczas opublikowano ponad 25 tysięcy artykułów powołujących się na DM oraz 200 randomizowanych badań klinicznych dotyczących tej metody większość z nich po drugim wydaniu. Badania dostarczyły nowych, ważnych informacji na temat procesów i rezultatów DM, psycholingwistyki zmiany oraz uczenia się DM przez terapeutów. Biorąc pod uwagę wszystkie te zmiany, stało się jasne, że nadszedł czas na napisanie nowego wydania. Nasz sposób konceptualizacji i nauczania DM uległ znacznej ewolucji. Podobnie jak drugie, niniejsze wydanie jest poświęcone wspomaganiu zmiany w szerokim zakresie zagadnień i warunków. Zawiera ono jak dotąd najpełniejsze objaśnienie DM poza jego bardziej konkretnymi zastosowaniami, które są przedmiotem innych prac (Arkowitz, Westra, Miller i Rollnick, 2008; Hohman, 2012; Naar-King i Suarez, 2011; Rollnick, Miller i Butler, 2008; Westra, 2012). Wiele w tym wydaniu się zmieniło jego treść jest w ponad 90% nowa. Zamiast przedstawić fazy i zasady DM, opisaliśmy tutaj cztery ogólne procesy, które składają się na to podejście angażowanie, ukierunkowywanie, wywoływanie, planowanie i wokół

8 10 Przedmowa do trzeciego wydania nich uporządkowaliśmy treść tej książki. Mamy nadzieję, że ten czteroprocesowy model pomoże wyjaśnić przebieg DM w praktyce. Analizujemy, w jaki sposób procesy DM można wykorzystać w toku całej zmiany, i to nie tylko zmiany zachowania. Zostały uwzględnione nowe, ważne informacje na temat procesów leżących u podłoża DM i szkolenia w zakresie tej metody. Przedstawiliśmy język podtrzymania jako przeciwieństwo języka zmiany i odróżniliśmy go od oznak niezgody w relacji między klientem a terapeutą, rezygnując z naszych wcześniejszych wyjaśnień odwołujących się do pojęcia oporu. Omówiliśmy także dwie szczególne sytuacje spotykane w terapii *, które różnią się nieco od DM głównego nurtu, niemniej jednak wykorzystują jego ramy pojęciowe i metody: pomaganie przy zachowaniu bezstronności (rozdział 17) oraz rozwijanie rozbieżności u osób, które nie doświadczają (jeszcze) ambiwalencji (rozdział 18). Znalazły się tutaj nowe przypadki kliniczne, słowniczek terminów związanych z DM oraz uaktualniona bibliografia. Dodatkowe źródła są dostępne na stronie Celowo przyznaliśmy priorytet praktycznym aspektom i zastosowaniu DM, zostawiając omówienie historii, teorii, badań empirycznych i oceniania wierności wdrażania na koniec książki. Chociaż wiemy znacznie więcej niż 10 lat temu na temat metodologii DM, tym, co nie uległo zmianie (i nie mogło ulec), jest duch DM, umysłowe i emocjonalne nastawienie, z jakim się go praktykuje. Podobnie jak w muzyce mamy temat i wariacje, istnieje także stały motyw przewijający się przez te trzy wydania, mimo że poszczególne opisy DM z czasem się zmieniają. Nadal podkreślamy, że DM wymaga partnerskiej współpracy z klientem, pełnego szacunku wywoływania w nim jego własnej motywacji i mądrości oraz bezwzględnej akceptacji zakładającej uznanie, że to, czy dojdzie do zmiany, zależy ostatecznie od decyzji każdej osoby autonomii tej nie można jej odebrać, niezależnie od tego, jak bardzo byśmy niekiedy chcieli. Do tego dodaliśmy nacisk na współczucie ** jako czwarty element tego z gruntu humanitarnego ducha, w jakim chcielibyśmy, aby DM był praktykowany. Erich Fromm opisał bezinteresowną, * W tłumaczeniu anglojęzycznego pojęcia counseling stosujemy określenie terapia. Szersze wyjaśnienie na ten temat Czytelnik znajdzie w przypisie na s. 45 w rozdziale 2 [przyp. red. nauk.]. ** Inne tłumaczenie tego terminu, a mianowicie troska proponuje Polskie Towarzystwo Terapii Motywującej (PTTM). Wyjaśnienie dotyczące takiego ujęcia Czytelnik znajdzie w przypisie na s. 41 w rozdziale 2 [przyp. red. nauk.].

9 Przedmowa do trzeciego wydania 11 bezwarunkową formę miłości, która dąży do dobrostanu i rozwoju drugiej osoby. W etyce lekarskiej określa się to jako dobroczynność, w buddyzmie jako metta, w judaizmie jako hesed (cecha porządnego człowieka), w islamie jako rahmah, a pierwsi chrześcijanie używali określenia agape (Lewis, 1960; Miller, 2000; Richardson, 2012). Niezależnie od nazwy polega to na traktowaniu tych, którym pomagamy, w sposób uznający ich wartość, co zostało opisane przez Bubera (1971) jako relacja ja ty, a nigdy jako przedmiotów, którymi można manipulować (ja ono). Niektóre procesy wpływu interpersonalnego opisane w DM zachodzą (często bez udziału świadomości) w codziennym dyskursie, a niektóre są celowo stosowane w takich kontekstach jak sprzedaż, marketing i polityka, w których współczucie może nie odgrywać istotnej roli (chociaż jest możliwe). W odniesieniu do ducha DM pokrywa się częściowo z liczącą tysiące lat mądrością na temat współczucia, które przekracza czas i kultury, oraz na temat sposobów prowadzenia negocjacji w sprawie zmiany. Być może dlatego klinicyści, którzy stykają się z DM, mają niekiedy wrażenie, że to rozpoznają, tak jakby było to coś, co znali cały czas. W pewnym sensie tak jest. Tym, co staraliśmy się zrobić z DM, było uczynienie go definiowalnym, wyuczalnym, obserwowalnym i przydatnym. W KWESTII JĘZYKA DM jest obecnie stosowany w bardzo różnych miejscach i sytuacjach. W zależności od kontekstu odbiorcy DM mogą być określani jako klienci, pacjenci, uczniowie, superwizanci, konsumenci, przestępcy lub pensjonariusze. Podobnie osobami świadczącymi DM mogą być terapeuci, wychowawcy, trenerzy, opiekunowie, klinicyści lub pielęgniarki. W niniejszej książce używaliśmy niekiedy terminu specyficznego dla danego kontekstu, ale większość naszych rozważań na temat DM ma charakter ogólny i odnosi się do wielu różnych warunków. W ramach przyjętej konwencji używaliśmy zwykle terminów klinicysta lub terapeuta * na określenie usługodawców oraz klient albo po prostu osoba na określenie tych, którym DM * W oryginale counselor, clinician, or practitioner. W polskim tłumaczeniu stosujemy określenie terapeuta jako odpowiednik obydwu angielskich terminów: counselor i practitioner. Bardziej szczegółowe wyjaśnienia dotyczące tłumaczenia pojęcia counselor i counseling zob. przypis na s. 45 w rozdziale 2 [przyp. red. nauk.].

10 12 Przedmowa do trzeciego wydania ma służyć. W celu zachowania spójności w wielu przykładach rozmów klinicznych rozproszonych po całej tej książce oznaczyliśmy je jako wymiany pomiędzy osobą prowadzącą a klientem, bez względu na kontekst. Termin dialog motywujący (motivational interviewing) pojawia się ponad tysiąc razy na kartach tej książki, zamiast więc rozwijać to określenie za każdym razem, postanowiliśmy posługiwać się prostym skrótem DM (MI), choć zdajemy sobie sprawę, że ma on także inne specyficzne znaczenia *. Rozmaite inne terminy używane w języku codziennym mają szczególne znaczenia w kontekście DM. Większość czytelników z łatwością zrozumie te znaczenia dzięki naszym wstępnym wyjaśnieniom, a potem na podstawie kontekstu. W razie wątpliwości zawsze można sięgnąć do słowniczka terminów związanych z DM, zamieszczonego w Dodatku A. PODZIĘKOWANIA Jesteśmy wdzięczni niezwykłej społeczności kolegów znanej jako MINT Motivational Interviewing Network of Trainers za pobudzanie dyskusji, które inspirowały nas w ciągu tych lat, gdy opracowywaliśmy drugie i trzecie wydanie Motivational Interviewing. Jeff Allison jest niewyczerpanym źródłem pomysłów i twórczego myślenia na temat DM, a jego wkładem są metafory, przejrzystość pojęciowa oraz wiele dobrych rozwiązań związanych z przekazywaniem DM innym. Psycholingwista Paul Amrhein wniósł znaczną wiedzę na temat procesów językowych leżących u podłoża DM, istotnie wpływając na nasz sposób rozumienia języka zmiany. Profesor Theresa Moyers, przodująca w badaniach nad procesem DM i szkoleniem w jego zakresie, poszerza naszą wiedzę na temat mechanizmów działania DM za pomocą metody naukowej, choć jednocześnie dostrzega wyraźnie jej ograniczenia. Jest to dziewiąta książka, którą napisaliśmy lub zredagowaliśmy dla wydawnictwa Guilford Press, oprócz pełnienia funkcji redaktorów serii w przypadku innych książek Guilforda na temat DM. Ma- * Angielski skrót MI jest używany m.in. jako skrót nazwy stanu Michigan, zawału mięśnia sercowego (myocardial infarction) czy popularnej serii filmowej Mission Impossible. Również polski skrót DM ma różnorakie znaczenia, na przykład jest używany jako skrót łacińskiej nazwy cukrzycy (diabetes mellitus), nazwy dom maklerski czy zespołu muzycznego Depeche Mode [przyp. red. nauk.].

11 Przedmowa do trzeciego wydania 13 jąc doświadczenie we współpracy z wieloma innymi wydawcami, nadal jesteśmy pod wrażeniem niezwykłego poziomu staranności, rzetelnej redakcji oraz troski o szczegóły, z jakimi mieliśmy stale do czynienia w Guilfordzie. Praca z takimi redaktorami jak Jim Nageotte i Kitty Moore była dla nas w ciągu tych lat wielką przyjemnością niekoniecznie wtedy, gdy byliśmy w trakcie kolejnej przeróbki tekstu, ale zawsze w odniesieniu do jakości końcowego produktu. Tak jak poprzednio redaktorka prowadząca tę książkę, Jennifer DePrima, bardzo nam pomogła w szczegółowym opracowaniu tekstu pod względem językowym. Na koniec jesteśmy bardzo wdzięczni Theresie Moyers za staranne przejrzenie oryginalnego tekstu i zasugerowanie zmian poprawiających jego płynność i przejrzystość.

12 Spis treści Nota o autorach... 7 Przedmowa do trzeciego wydania... 9 CZĘŚĆ I. CO TO JEST DIALOG MOTYWUJĄCY? Rozdział 1. Rozmowy na temat zmiany Rozdział 2. Duch dialogu motywującego Rozdział 3. Metoda dialogu motywującego CZĘŚĆ II. ANGAŻOWANIE UGRUNTOWANIE W RELACJI Rozdział 4. Zaangażowanie i wycofywanie się Rozdział 5. Słuchanie zrozumienie dylematu osoby Rozdział 6. Podstawowe umiejętności związane z prowadzeniem dialogu Rozdział 7. Badanie wartości i celów CZĘŚĆ III. UKIERUNKOWYWANIE WYZNACZANIE CELÓW STRATEGICZNYCH Rozdział 8. Dlaczego ukierunkowywać? Rozdział 9. Znajdowanie horyzontu Rozdział 10. Kiedy cele są różne Rozdział 11. Wymiana informacji

13 16 Spis treści CZĘŚĆ IV. WYWOŁYWANIE PRZYGOTOWANIE DO ZMIANY Rozdział 12. Ambiwalencja język zmiany i język podtrzymania Rozdział 13. Wywoływanie u osoby jej własnej motywacji Rozdział 14. Reagowanie na język zmiany Rozdział 15. Reagowanie na język podtrzymania i niezgodę Rozdział 16. Wywoływanie nadziei i pewności siebie Rozdział 17. Pomaganie z zachowaniem postawy neutralnej Rozdział 18. Rozwijanie rozbieżności CZĘŚĆ V. PLANOWANIE POMOST NA DRODZE DO ZMIANY Rozdział 19. Od wywoływania do planowania Rozdział 20. Opracowanie planu zmiany Rozdział 21. Wzmacnianie zobowiązania Rozdział 22. Wspieranie zmiany CZĘŚĆ VI. DIALOG MOTYWUJĄCY W CODZIENNEJ PRAKTYCE Rozdział 23. Doświadczanie dialogu motywującego Rozdział 24. Uczenie się dialogu motywującego Rozdział 25. Stosowanie dialogu motywującego Rozdział 26. Integrowanie dialogu motywującego CZĘŚĆ VII. EMPIRYCZNA OCENA DIALOGU MOTYWUJĄCEGO Rozdział 27. Dowody empiryczne oraz ewolucja dialogu motywującego Rozdział 28. Ocena rozmów motywujących Dodatek A. Słowniczek terminów związanych z dialogiem motywującym Dodatek B. Bibliografia prac poświęconych dialogowi motywującemu Christopher J. McLouth Bibliografia Indeks

14 Na stronie internetowej zamieszczono pełniejszy wykaz prac na temat DM, dwa opatrzone uwagami przykłady kliniczne, pytania do refleksji dla każdego rozdziału, karty do sortowania z osobistymi wartościami oraz słowniczek terminów związanych z DM.

15 Część I CO TO JEST DIALOG MOTYWUJĄCY? Nasze rozważania rozpoczynają się na najogólniejszym poziomie od zdefiniowania, wytyczenia i opisania klinicznej metody dialogu motywującego (DM). W tych rozdziałach proponujemy nie jedną, ale trzy definicje o wzrastającym stopniu złożoności. W rozdziale 1 przedstawiamy niefachową definicję, która odnosi się do pytania: Do czego to służy?. W rozdziale 2 opisujemy ducha DM, czyli leżące u jego podłoża nastawienie umysłowe, które naszym zdaniem jest niezbędnym warunkiem dobrej praktyki. Przedstawiamy tutaj praktyczną, fachową definicję DM, która jest istotna dla pytania: Dlaczego chcę się tego nauczyć i jak będę tym się posługiwać?. Następnie w rozdziale 3 przedstawiamy w zarysie samą metodę kliniczną, opisując nowe ramy pojęciowe DM i proponując techniczną, terapeutyczną definicję, która odnosi się do sposobu jego działania.

16 DODATEK B Bibliografia prac poświęconych dialogowi motywującemu * Christopher J. McLouth ** Uwaga: Pełną bibliografię liczącą ponad 1200 pozycji, w tym badania nad skutecznością i analizy kliniczne ułożone tematycznie, można znaleźć na stronie internetowej KSIĄŻKI Arkowitz H., Westra H.A., Miller W.R., Rollnick S. (2008). Motivational interviewing in the treatment of psychological problems. New York: Guilford Press. Botelho R. (2004). Motivational practice: Promoting healthy habits and selfcare of chronic diseases (wyd. 2). Rochester, NY: MHH Publications. Dart M. A. (2010). Motivational interviewing in nursing practice: Empowering the patient. Sudbury, MA: Jones & Bartlett. * Pełny spis polskiej literatury dotyczącej DM można znaleźć na stronie Polskiego Towarzystwa Terapii Motywującej [przyp. red. nauk.]. ** Christopher J. McLouth pisze obecnie doktorat z psychologii klinicznej na Uniwersytecie Nowego Meksyku, a także pracuje jako researcher w uniwersyteckim Center on Alcoholism, Substance Abuse and Addictions. Przedmiotem jego zainteresowań badawczych są przyczynowe mechanizmy działania DM oraz statystyczne modelowanie zmiany behawioralnej.

17 534 Bibliografia prac poświęconych dialogowi motywującemu Dimeff L.A., Baer J.S., Kivlahan D.R., Marlatt G.A. (1999). Brief alcohol screening and intervention for college students (BASICS): A harm reduction approach. New York: Guilford Press. Engle D.E., Arkowitz H. (2006). Ambivalence in psychotherapy: Facilitating readiness to change. New York: Guilford Press. Fields A.E. (2004). Curriculum-based motivation group: A five-session motivational interviewing group intervention. Vancouver, WA: Hollifiend Associates. Fields A.E. (2006). Enrolling our adult learners back into school: A five-session motivational interviewing engagement process. Vancouver, WA: Hollifield Associates. Fields A.E. (2006). Motivational enhancement therapy for problem and pathological gamblers: A five-session curriculum-based group intervention. Vancouver, WA: Hollifield Associates. Fields A.E. (2006). Paradigm shifts and corporate change All on board?: Motivational interviewing in the business world. Vancouver, WA: Hollifield Associates. Fields A.E. (2006). Resolving patient ambivalence: A five-session motivational interviewing intervention. Vancouver, WA: Hollifield Associates. Fuller C., Taylor P. (2008). A toolkit of motivational skills: Encouraging and supporting change in individuals (wyd. 2). New York: Wiley. Hibbard J., Lawson K., Moore M., Wolever R. (2010). Three pillars of health coaching: Patient activation motivational interviewing and positive psychology. Manasquan, NJ: Healthcare Intelligence Network. Hohman M. (2012). Motivational interviewing in social work practice. New York: Guilford Press. Lawson K., Wolever R., Donovan P., Greene L.M. (2009). Health coaching for behavior change: Motivational interviewing methods and practice. Manasquan, NJ: Healthcare Intelligence Network. Levounis P., Arnaout B. (2010). Handbook of motivation and change: A practical guide for clinicians. Arlington, VA: American Psychiatric. Maiuro R.D., Murphy C. (2002). Motivational interviewing and stages of change in intimate partner violence. New York: Springer. Mason P.G., Butler C.C. (2010). Health behavior change: A guide for practitioners (wyd. 2). Edinburgh, Scotland: Churchill Livingstone. Matulich B. (2010). How to do motivational interviewing: A guidebook for beginners. Kindle Edition: McMurran M. (2002). Motivating offenders to change: A guide to enhancing engagement in therapy. West Sussex, UK: Wiley. McNamara E. (2009). Motivational interviewing: Theory, practice and applications with children and young people. Ainsdale, UK: Positive Behaviour Management. Miller W.R., Rollnick S. (1991). Motivational interviewing: Preparing people to change addictive behavior. New York: Guilford Press. Miller W.R., Rollnick S. (2002). Motivational interviewing: Preparing people for change (wyd. 2). New York: Guilford Press; wyd. pol. Wywiad motywujący: jak przygotowywać ludzi do zmiany, przeł. A. Pokojska. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.

18 Bibliografia prac poświęconych dialogowi motywującemu 535 Murphy C.M., Maiuro R.D. (2009). Motivational interviewing and stages of change in intimate partner violence. New York: Springer. Naar-King S., Suarez M. (2010). Motivational interviewing with adolescents and young adults. New York: Guilford Press; wyd. pol. Wywiad motywujący z młodzieżą i młodymi dorosłymi, przeł. M. Kapera. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków Reinke K., Herman K.C., Sprick R. (2011). Motivational interviewing for effective classroom management: The classroom check-up. New York: Guilford Press. Rollnick S., Mason P.G., Butler C.C. (1999). Health behavior change: A guide for practitioners. London: Churchill Livingstone. Rollnick S., Miller W.R., Butler C.C. (2008). Motivational interviewing in health care: Helping patients change behavior. New York: Guilford Press; wyd. pol. Wywiad motywujący w opiece zdrowotnej: jak pomóc pacjentom w zmianie złych nawyków i ryzykownych zachowań, przeł. M. Sobczak. Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej Academica, Warszawa Rosengren D.B. (2009). Building motivational interviewing skills: A practitioner workbook. New York: Guilford Press; wyd. pol. Rozwijanie umiejętności w dialogu motywującym. Podręcznik praktyka z ćwiczeniami, przeł. M. Cierpisz. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków Schmidt U., Treasure J. (1997). Clinician s guide to getting better bit(e) by bit(e): A survival kit for sufferers of bulimia nervosa and binge eating disorders. Hove, UK: Psychology Press. Tober G., Raistrick D. (2007). Motivational dialogue: Preparing addiction professionals for motivational interviewing practice. New York: Routledge. Tomlin K.M., Richardson R. (2004). Motivational interviewing and stages of change: Integrating best practices for substance abuse professionals. Center City, MN: Hazelden. Walters S.T., Baer J. S. (2005). Talking with college students about alcohol: Motivational strategies for reducing abuse. New York: Guilford Press. Walters S.T., Clark M.D., Gingerich R., Meltzer M.L. (2007). Motivating offenders to change: A guide for probation and parole. Washington, DC: National Institute of Corrections, U.S. Dept. of Justice. Weinstein P. (2002). Motivate your dental patients: A workbook. Seattle, University of Washington. Available from the author: philw@u.washington. edu. Wolf S. (2009). Retaining addicted and HIV infected clients in treatment services. Saärbrucken, Germany: VDM Verlag. Polskie opracowanie dotyczące DM Jaraczewska J.M., Krasiejko I. (2012). Dialog motywujący w teorii i praktyce. Motywowanie do zmiany w pracy socjalnej i terapii. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.

19 536 Bibliografia prac poświęconych dialogowi motywującemu SYSTEMATYCZNE PRZEGLĄDY oznacza prace zawierające metaanalizy statystyczne. Apodaca T.R., Longabaugh R. (2009). Mechanisms of change in motivational interviewing: A review and preliminary evaluation of the evidence. Addiction, 104(5), Armstrong M.J., Mottershead T.A., Ronksley P.E., Sigal R.J., Campbell T.S., Hemmelgarn B.R. (2011). Motivational interviewing to improve weight loss in overweight and/or obese patients: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Obesity Reviews, 12(9), Baker A., Hambridge J. (2002). Motivational interviewing: Enhancing engagement in treatment for mental health problems. Behaviour Change, 19(3), Baker A., Lee N. K. (2003). A review of psychosocial interventions for amphetamine use. Drug and Alcohol Review, 22(3), Baker A., Turner A., Kay-Lambkin F.J., Lewin T.J. (2009). The long and the short of treatments for alcohol or cannabis misuse among people with severe mental disorders. Addictive Behaviors, 34(10), Barkhof E., De Haan L., Meijer C.J., Fouwels A.J., Keet I.P.M., Hulstijn K.P. i in. (2006). Motivational interviewing in psychotic disorders. Current Psychiatry Reviews, 2(2), Barnett N.P., Tevyaw T.O L., Fromme K., Borsari B., Carey K.B., Corbin W.R. i in. (2004). Brief alcohol interventions with mandated or adjudicated college students. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 28(6), Bechdolf A., Pohlmann B., Geyer C., Ferber C., Klosterkotter J., Gouzoulis- Mayfrank E. (2005). Motivational interviewing for patients with comorbid schizophrenia and substance abuse disorders: A review. Fortschritte der Neurologie-Psychiatrie, 73(12), Bernstein E., Bernstein J. (2008). Effectiveness of alcohol screening and brief motivational intervention in the emergency department setting. Annals of Emergency Medicine, 51(6), Bien T.H., Miller W.R., Tonigan J.S. (1993). Brief interventions for alcohol problems: A review. Addiction, 88(3), Branscum P., Sharma M. (2010). A review of motivational interviewing-based interventions targeting problematic drinking among college students. Alcoholism Treatment Quarterly, 28(1), Britt E., Blampied N., Hudson S. (2003). Motivational interviewing: A review. Australian Psychologist, 38(3), Britt E., Hudson S.M., Blampied N.M. (2004). Motivational interviewing in health settings: A review. Patient Education and Counseling, 53(2), Burke B.L. (2011). What can motivational interviewing do for you? Cognitive and Behavioral Practice, 18(1), Burke B.L., Arkowitz H., Menchola M. (2003). The efficacy of motivational interviewing: A meta-analysis of controlled clinical trials. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71(5),

20 Bibliografia Agostinelli G., Brown J.M., Miller W.R. (1995). Effects of normative feedback on consumption among heavy drinking college students. Journal of Drug Education, 25, Aharonovich E., Amrhein P.C., Bisaga A., Nunes E.V., Hasin D.S. (2008). Cognition, commitment language, and behavioral change among cocainedependent patients. Psychology of Addictive Behaviors, 22, Aharonovich E., Brooks A.C., Nunes E.V., Hasin D.S. (2008). Cognitive deficits in marijuana users: Effects on motivational enhancement therapy plus cognitive behavioral therapy treatment outcome. Drug and Alcohol Dependence, 95(3), Aharonovich E., Hatzenbuehler M.L., Johnston B., O Leary A., Morgenstern J., Wainberg M.L. i in. (2006). A low-cost, sustainable intervention for drinking reduction in the HIV primary care setting. AIDS Care, 18(6), Ajzen I. (1985). From intentions to actions: A theory of planned behavior. W: J. Kuhl, J. Beckmann (red.), Action control: From cognition to behavior (s ). Berlin: Springer-Verlag. Ajzen I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, Ali N., Hagshenas L., Reza M.R., Ira B., Maryam F. (2011). Comparing the effectiveness of group cognitive behavior therapy and its integration with motivational interviewing on symptoms of patients with obsessive compulsive disorder. Journal of Research in Behavioural Sciences, 9(1 (17), Allen J.P. (2001). Prospects for matching clients to alcoholism treatments based on conceptual level. W: R. Longabaugh, P.W. Wirtz (red.), Project MATCH hypotheses: Results and causal chain analyses (s ). Bethesda, MD: National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. Allport G.W. (1961). Pattern and growth in personality. New York: Holt, Rinehart & Winston. Almomani F., Williams K., Catley D., Brown C. (2009). Effects of an oral health promotion program in people with mental illness. Journal of Dental Research, 88(7), Amrhein P.C., Miller W.R., Yahne C.E., Palmer M., Fulcher L. (2003). Client commitment language during motivational interviewing predicts drug

21 554 Bibliografia use outcomes. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71(5), Ang D., Kesavalu R., Lydon J.R., Lane K.A., Bigatti S. (2007). Exercise based motivational interviewing for female patients with fibromyalgia: A case series. Clinical Rheumatology, 26(11), Anshel M.H., Kang M. (2008). Effectiveness of motivational interviewing on changes in fitness, blood lipids, and exercise adherence of police officers: An outcome-based action study. Journal of Correctional Health Care, 14(1), Antiss B., Polaschek D.L.L., Wilson M. (2011). A brief motivational interviewing intervention with prisoners: When you lead a horse to water, can it drink for itself? Psychology, Crime and Law, 17(8), Antiss T., Passmore J. (2012). Motivational interviewing coaching. W: J. Passmore, D. Peterson, T. Freire (red.), The Wiley Blackwell handbook of the psychology of coaching and mentoring. Chichester, UK: Wiley Blackwell. Anton R., Moak D.H., Latham P., Waid L.R., Myrick H., Voronin K. i in. (2005). Naltrexone combined with either cognitive behavioral or motivational enhancement therapy for alcohol dependence. Journal of Clinical Psychopharmacology, 25(4), Anton R.F., O Malley S.S., Ciraulo D.A., Couper D., Donovan D.M., Gastfriend D.R. i in. (2006). Combined pharmacotherapies and behavioral interventions for alcohol dependence. The COMBINE study: A randomized controlled trial. Journal of the American Medical Association, 295, APA Presidential Task Force on Evidence-Based Practice. (2006). Evidencebased practice in psychology. American Psychologist, 61(4), Arkowitz H., Westra H.A. (2004). Integrating motivational interviewing and cognitive behavioral therapy in the treatment of depression and anxiety. Journal of Cognitive Psychotherapy, 18(4), Arkowitz H., Westra H.A., Miller W.R., Rollnick S. (red.). (2008). Motivational interviewing in the treatment of psychological problems. New York: Guilford Press. Armstrong M.J., Mottershead T.A., Ronksley P.E., Sigal R.J., Campbell T.S., Hemmelgarn B.R. (2011). Motivational interviewing to improve weight loss in overweight and/or obese patients: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Obesity Reviews, 12(9), Atkinson C., Woods K. (2003). Motivational interviewing strategies for disaffected secondary school students: A case example. Educational Psychology in Practice, 19(1), Aubrey L.L. (1998). Motivational interviewing with adolescents presenting for outpatient substance abuse treatment. Niepublikowana rozprawa doktorska, University of New Mexico, Albuquerque. Azrin N.H., Sisson R.W., Meyers R.J., Godley M. (1982). Alcoholism treatment by disulfiram and community reinforcement therapy. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 13, Babor T.F., Del Boca F.K. (red.). (2003). Treatment matching in alcoholism. Cambridge, UK: Cambridge University Press.