Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla

Transkrypt

1

2

3 Seria: PSYCHIATRIA I PSYCHOTERAPIA Tytuł oryginału: Building Motivational Interviewing Skills: A Practitioner Workbook Copyright 2009 The Guilford Press A Division of Guilford Publications, Inc. Materiały te są przeznaczone do użytku wyłącznie przez wykwalifikowanych profesjonalistów. Wydawca udziela indywidualnemu nabywcy książki niezbywalnego pozwolenia na reprodukowanie wszystkich materiałów, do których zgoda na fotokopiowanie została udzielona w notkach zamieszczonych w odpowiednich miejscach w tekście. Zezwolenie to dotyczy wyłącznie indywidualnego nabywcy, użytku osobistego lub pracy z poszczególnymi klientami. Każde użycie rysunków 3.1 i 3.2 poza niniejszą publikacją jest zabronione. Zainteresowane strony powinny się zwrócić o pozwolenie bezpośrednio do Random House LLC. Copyright for Polish Translation and Edition by Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie I, Kraków 2013 All rights reserved Redaktor naukowy dr Małgorzata Adamczyk-Zientara Projekt okładki Marcin Bruchnalski Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy. ISBN Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, Kraków tel , tel./fax Dystrybucja: tel , tel./fax tel. kom , sprzedaz@wuj.pl Konto: PEKAO SA, nr

4 Dla Nancy Ann

5 O autorze David B. Rosengren jest psychologiem klinicznym. Pracuje w Prevention Research Institute w Lexington w stanie Kentucky. Prowadzi badania w Alcohol and Drug Abuse Institute przy University of Washington, pracuje też jako konsultant i trener dialogu motywującego. W pracy naukowej i klinicznej interesuje się przede wszystkim motywacją, procesem zmiany i metodami szkoleniowymi. W roku 1993 ukończył przygotowane przez W.R. Millera i S. Rollnicka szkolenie dla trenerów DM i od tamtej pory sam prowadzi szkolenia w tym zakresie. Jest członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Trenerów Motywujących MINT. Napisał wiele artykułów poświęconych dialogowi motywującemu.

6 Nota redaktorów serii W ciągu ostatnich dziesięciu lat metoda dialogu motywującego w zaskakującym tempie rozpowszechniła się na świecie. Stosuje się ją w pracy ze zróżnicowanymi populacjami klientów w ośrodkach opieki zdrowotnej, ośrodkach resocjalizacyjnych, ośrodkach leczenia uzależnień, instytucjach ochrony zdrowia psychicznego i instytucjach opieki społecznej. Potrzeba szkoleń w zakresie dialogu motywującego przerosła możliwości wielu setek trenerów, którzy aktualnie uczą tej formy komunikacji terapeutycznej w przynajmniej 38 językach. Niefortunną konsekwencją tak gwałtownego wzrostu zainteresowania są częste nieporozumienia dotyczące metody; w wielu wypadkach mamy do czynienia ze spadkiem jakości świadczonych usług. Dialog motywujący jest pod wieloma względami metodą prostą, ale nie da się go ani szybko, ani łatwo opanować. Często porównujemy ten proces do nauki gry na instrumencie albo sportu wymagającego sporych umiejętności technicznych. Teksty fachowe i wykłady wzbogacają wiedzę, ale w ostatecznym rozrachunku to praktyka kształtuje i rozwija naszą umiejętność prowadzenia dialogu motywującego. Podobnie jak w przypadku muzyki czy sportu, dobre informacje zwrotne i praca z trenerem 1 okazują się bardzo pomocne w procesie nauki. Zdajemy też sobie sprawę z tego, że obecnie w wielu miejscach adepci tej sztuki nie mają dostępu do specjalistycznych superwizji. Jak więc pomóc osobom, które chcą się nauczyć dialogu motywującego? W tym właśnie celu powstała niniejsza książka. Przez lata członkowie Międzynarodowego Stowarzyszenia Trenerów Dialogu Motywującego (Motivational Interviewing Network of Trainers, MINT) opracowali imponujący zbiór użytecznych metod i narzędzi pomagających w nauce tej metody (zob. www. motivationalinterview.org). David Rosengren jest jednym z najbardziej twórczych i hojnych członków MINT w tym względzie. W tej książce łączy własne doświadczenia ze szkoleń z tysiącami uczestników. Udało mu się doskonale wyważyć proporcje teorii i praktyki: objaśnia najważniejsze pojęcia w dialogu 1 W oryginale książki stosuje się pojęcie coaching, które postanowiliśmy zastąpić bardziej opisowym terminem praca z trenerem, żeby uniknąć skojarzeń z coachingiem biznesowym, którego to określenie nie dotyczy (przyp. red. nauk.).

7 10 Nota redaktorów serii motywującym i uwzględnia praktyczne wskazówki przydatne w doskonaleniu umiejętności jego prowadzenia. Ta książka nie może zastąpić rzetelnych informacji zwrotnych i pracy z trenerem, jeśli tylko są one dostępne. Wprost przeciwnie, obfituje w materiały przydatne w trakcie szkoleń, konsultacji i nauki dialogu motywującego. Osoby, które nie mają bezpośredniego dostępu do wytrawnego specjalisty szkoleniowca, znajdą tu ćwiczenia praktyczne do wykorzystania w pracy indywidualnej lub grupowej do poszerzenia umiejętności zawodowych. W przypadku szczęściarzy, którzy mają dostęp do rzetelnych superwizji i szkoleń w zakresie dialogu motywującego, przejrzyście omówiony materiał i metody zawarte w podręczniku również okażą się źródłem nieocenionej pomocy w procesie nauki. Z prawdziwą radością przyjmujemy więc tę nową pozycję w serii praktycznych zastosowań dialogu motywującego wydawnictwa Guilford Press. Podręcznik Davida Rosengrena wnosi wyjątkowy wkład w serię. Mamy nadzieję, że okaże się źródłem nowej pomocy i zachęty w procesie doskonalenia umiejętności w tej uniwersalnie przydatnej metodzie budzenia w ludziach własnej motywacji do zmiany. dr William R. Miller dr Stephen Rollnick

8 Przedmowa Dialog motywujący (DM), empirycznie ugruntowana metoda kliniczna (na przykład Project MATCH 1997a, 1998a), przeżywa eksplozję popularności w kontekście leczenia, interwencji i badań naukowych. Owemu nagłemu wzrostowi zainteresowania towarzyszy rosnące zapotrzebowanie na szkolenia. Istnieje wiele metod, którymi można je zaspokoić. Szkolenie prowadzone przez doświadczonych specjalistów jest ważnym narzędziem na początku drogi, zbyt często jednak zdarza się, że nie następują po nim dalsze konsultacje ze specjalistą, nowi adepci tej sztuki nie mają też dostępu do systematycznych informacji zwrotnych na temat rozwoju swoich umiejętności. Teksty fachowe, które ukazały się do tej pory, są bogate w materiał kontekstowy, ale nie dają okazji do ćwiczenia umiejętności praktycznych. Nagrania wideo pozwalają na obserwowanie modelu i ukazują przykłady, są jednak narzędziem biernej obserwacji. Pojawiają się materiały interaktywne dostępne w internecie bądź na płytach DVD, ale ta forma nauki jest nadal w powijakach. We wszystkich tych materiałach brakuje tekstu, dzięki któremu czytelnik mógłby ugruntować znajomość najważniejszych pojęć i miałby okazję do ćwiczenia nowych umiejętności w praktyce w pojedynkę, w grupie innych adeptów i w pracy z klientem. Ten podręcznik wypełnią ową lukę. Zawiera przegląd pojęć i zakresów kompetencji i jest zakotwiczony w empirii. Przez interesujące zadania i wiele praktycznych okazji do nabrania wprawy czytelnicy mogą sprawdzić wiedzę, nabyć nowe umiejętności i doskonalić technikę zastosowania DM. Czytelnicy, którzy dopiero poznają metodę, znajdą tu wprowadzenie do podstawowych pojęć. Czytelnik, który niedawno uczestniczył w warsztatach, będzie mógł z pomocą podręcznika doskonalić nabyte umiejętności, pogłębić zrozumienie i weryfikować postępy. Doświadczony specjalista z zakresu DM zyskuje źródło materiału, dzięki któremu pozna dodatkowe techniki i nabierze jeszcze większej biegłości. W podręczniku znajdziemy też wytyczne, jak założyć grupę mającą na celu naukę nowej metody. Jako uzupełnienie drugiego wydania Wywiadu motywującego Millera i Rollnicka (2010), ta książka czerpie z szesnastu lat moich doświadczeń w zakresie szkolenia praktyków i innych trenerów w dziedzinie dialogu motywującego; stanowi też podsumowanie moich badań nad przyswajaniem umiejętności potrzebnych w DM. Jest próbą przyjaznej dla użytkownika odpowiedzi na pytanie stawiane przez wielu uczestników szkoleń: Gdzie i jak mogę się więcej nauczyć?.

9 Spis treści Rozdział 1. Wprowadzenie Rozdział 2. Podstawy dialogu motywującego Rozdział 3. Zastosowanie narzędzi OARS: słuchanie odzwierciedlające Rozdział 4. Zastosowanie narzędzi OARS: pytania otwierające, dowartościowania i podsumowania Rozdział 5. Język zmiany rozpoznawanie, wzmacnianie i wydobywanie Rozdział 6. Postępowanie z oporem Rozdział 7. Otwarcie sesji lub tematu Rozdział 8. Praca z ambiwalencją Rozdział 9. Udzielanie informacji, wyrażanie niepokoju, dawanie rad Rozdział 10. Pytanie kluczowe Rozdział 11. Negocjowanie planu leczenia Rozdział 12. Nauka dialogu motywującego Dodatek A Jak utworzyć grupę szkoleniową DM Dodatek B Dodatkowe materiały Literatura cytowana Indeks

10

11 Literatura cytowana Allison J. (2006). Resistant ramblings: Feedback on a consensus statement on change talk. MINT Bulletin, 13 (1), s Artykuł dostępy pod linkiem: motivationalinterviewing.org/mint-bulletin-volume-13-issue-2. Amrhein P., Miller W.R., Moyers T.B., Rollnick S. (2005). A consensus statement on change talk. MINT Bulletin, 12 (2), s Artykuł dostępy pod linkiem: Amrhein P., Miller W.R., Yahne C.E., Knupsky A., Hochstein D. (2004). Strength of client commitment language improves with training in motivational interviewing. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 28 (5), s. 74A. Amrhein P., Miller W.R., Yahne C.E., Palmer M., Fulcher L. (2003). Client commitment language during motivational interviewing predicts drug use outcomes. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71, s Arkowitz H., Miller W.R. (2008). Learning, applying and extending MI. [W:] H. Arkowitz, H.A. Westra, W.R. Miller, S. Rollnick (red.). Motivational interviewing in the treatment of psychological problems. New York: Guilford Press, s Arkowitz H., Westra H.A., Miller W.R., Rollnick S. (red., 2008). Motivational interviewing in the treatment of psychological problems. New York: Guilford Press. Baer J.B., Wells E., Rosengren D.B., Hartzler B., Beadnell B., Dunn C. (2009). Agency context and tailored training in technology transfer: A pilot evaluation of motivational interviewing training for community counselors. Journal of Substance Abuse Treatment, 37 (2), s Baer J.S., Rosengren D.B., Dunn C.W., Wells E.A., Ogle R.L., Hartzler B. (2004). An evaluation of workshop training in motivational interviewing for addiction and mental health clinicians. Drug and Alcohol Dependence, 73, s Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman. Barth T. (2006). Consensus and change talk: Feedback on a consensus statement on change talk. MINT Bulletin, 13 (1), s. 5. Bem D.J. (1967). Self-perception theory: An alternative interpretation of cognitive dissonance. Psychological Review, 74, s

12 408 Literatura cytowana Bennett G.A., Moore J., Vaughan T., Rouse L., Gibbins J.A., Thomas P. i in. (2007). Strengthening motivational interviewing following initial training: A randomised trial of workplace-based reflective practice. Addictive Behaviors, 32 (12), s Brug J., Spikmans F., Aartsen C., Breedveld B., Bes R., Ferieria I. (2007). Training dietitians in basic motivational interviewing skills results in changes in their counseling style and lower saturated fat intakes in their patients. Journal of Nutrition Education and Behavior, 39, s Burke B.L., Arkowitz H., Dunn C. (2010). Skuteczność wywiadu motywującego i jego adaptacji: obecny stan wiedzy. [W:] W.R. Miller, S. Rollnick (red.). Wywiad motywujący: jak przygotować ludzi do zmiany (przeł. Agnieszka Pokojska). Kraków: WUJ, s Carbonari J.P., DiClemente C.C. (2000). Using transtheoretical model profiles to differentiate levels of alcohol abstinence success. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68 (5), s Carpenter K.M., Watson J.M., Raffety B., Chabal C. (2003). Teaching brief interventions for smoking cessation via an interactive computer-based tutorial. Journal of Health Psychology, 8, s Carroll K.M., Kadden R.M., Donovan D.M., Zweben A., Rounsaville B.J. (1994). Implementing treatment and protecting the validity of the independent variable in treatment matching studies. Journal of Studies on Alcohol, 12, s Center for Substance Abuse Treatment. (1999). Enhancing motivation for change in substance abuse treatment (Treatment Improvement Protocol [TIP] Series, No. 35; DHHS Pub. Nr. [SMA] ). Washington, DC: U.S. Government Printing Office. Chossis I.C., Lane C., Gache P., Michaud P.A., Pecoud A., Rollnick S. i in. (2007). Effect of training on primary care residents performance in brief intervention: A randomized controlled trial. Society of General Internal Medicine, 22, s Connors G.J., Donovan D.M., DiClemente C.C. (2001). Substance abuse treatment and the stages of change: Selecting and planning interventions. New York: Guilford Press. Curry S., Wagner E.H., Grothaus L.C. (1990). Intrinsic and extrinsic motivation for smoking cessation. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 58, s Daniels J.W. (1998). Coping with the health threat of smoking: An analysis of the precontemplation stage of smoking cessation. Niepublikowana rozprawa doktorska, Wydział Psychologii, University of Maryland, MD, Baltimore. Davison R. (1998). The transtheoretical model: A critical overview. [W:] W.R. Miller, N. Heather (red.). Treating addictive behaviors (wyd. II). New York: Plenum Press, s

13 Literatura cytowana 409 De Shazer S., Berg I., Lipchick E., Nunelly E., Molnar A., Gingerich W. i in. (1986). Brief therapy: A focused solution development. Family Process, 25, s Diabetes Control and Complications Trial Research Group. (1993). The effect of intensive treatment of diabetes on the development and progression of long-term complications in insulin-dependent diabetes mellitus. New England Journal of Medicine, 329 (14), s DiClemente C.C. (1991). Motivational interviewing and stages of change. [W:] W.R. Miller, S. Rollnick. Motivational interviewing: Preparing people to change addictive behavior. New York: Guilford Press, s DiClemente C.C. (1999). Motivation for change: Implications for substance abuse. Psychological Science, 10 (3), s DiClemente C.C. (2003). Addiction and change: How addictions develop and addicted people recover. New York: Guilford Press. DiClemente C.C., Prochaska J.O. (1998). Toward a comprehensive, transtheoretical model of change: Stages of change and addictive behaviors. [W:] W.R. Miller, N. Heather (red.). Treating addictive behaviors (wyd. II). New York: Plenum Press, s Donovan D.M., Rosengren D.B., Downey L., Cox G.B., Sloan K.L. (2001). Attrition prevention with individuals awaiting publicly funded drug treatment. Addiction, 96, s Downey L., Rosengren D.B., Donovan D.M. (2000). To thine own self be true: Selfconcept and motivation for abstinence among substance users. Addictive Behaviors, 25, s Engle D., Arkowitz H. (2006). Ambivalence in psychotherapy: Facilitating readiness to change. New York: Guilford Press. Festinger L. (2007). Teoria dysonansu poznawczego (przeł. Julitta Rydlewska). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Forrester D., McCambridge J., Waissbein C., Emlyn-Jones R., Rollnick S. (2008). Child risk and parental resistance: Can motivational interviewing improve the practice of child and family social workers in working with parental alcohol misuse? British Journal of Social Work, 38, s Gordon T. (1991). Wychowanie bez porażek: rozwiązywanie konfliktów między rodzicami i dziećmi (przeł. Alicja Makowska, Elżbieta Sujak). Warszawa: Pax. Handmaker N.S., Hester R.K., Delaney H.D. (1999). Videotape training in alcohol counseling for obstetric care practitioners: A randomized control trial. Obstetrics and Gynaecology, 93, s Hartzler B., Baer J.S., Dunn C., Rosengren D.B., Wells E.A. (2007). What is seen through the looking glass: The impact of training on practitioner self-rating of motivational interviewing skills. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 35 (4), s

14 410 Literatura cytowana Hartzler B., Rosengren D.B., Baer J.S. (2009). Motivational interviewing. [W:] L.M. Cohen, F.L. Collins, A. Young, D.E. McChargue, T. Leffingwell (red.). Pharmacology and Treatment of Substance Abuse: Evidence and Outcome Based Perspectives. Mahwah, NJ: Erlbaum. Hecht J., Borrelli B., Breger R.K.R., DeFrancesco C., Ernest D.A., Resnicow K. (2005). Motivational interviewing in community-based research: Experiences from the field. Annals of Behavioral Medicine, 29, s Hettema J., Steele J., Miller W.R. (2005). Motivational interviewing. Annual Review of Clinical Psychology, 1, s Janis I.L., Mann L. (1977). Decision making. New York: Free Press. Jones E.E., Harris V.A. (1967). The attribution of attitudes. Journal of Experimental Social Psychology, 3, s Lane C., Hood K., Rollnick S. (2008). Teaching motivational interviewing: Using role-play is as effective as using simulated patients. Medical Education, 42, s Lane C., Johnson S., Rollnick S., Edwards K., Lyons M. (2003). Consulting about lifestyle change: Evaluation of a training course for diabetes nurses. Practicing Diabetes International, 20, s Leake G.J., King A.S. (1977). Effect of counselor expectations on alcoholic recovery. Alcohol Health and Research World, 11 (3), s Leffingwell T.R., Neumann C.A., Babitske A.C., Leedy M.J., Walters S.T. (2006). Social psychology and motivational interviewing: A review of relevant principles and recommendations for research and practice. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 35 (1), s Madson M.B., Campbell T.C., Barrett D.E., Brondino M.J., Melchert T.P. (2005). Development of the motivational interviewing supervision and training scale. Psychology of Addictive Behaviors, 19, s Madson M.B., Loigon A.C., Lane C. (2009). Training in motivational interviewing: A systematic review. Journal of Substance Abuse Treatment, 36 (1), s Martino S., Ball S.A., Ceperich S., del Mar Garcia M., Gallon S., Hall D. i in. (2006). Motivational interviewing assessment: Supervisor tools for enhancing proficiency (MIA-STEP). Materiały dostępne pod linkiem: ctndisseminationlibrary.org/display/146.htm. Martino S., Ball S.A., Nich C., Frankforter T.L., Carroll K.M. (2008). Community program therapist adherence and competence in motivational interviewing. Drug and Alcohol Dependence, 96, s Martino S., Haeseler F., Belitsky R., Pantalon M., Fortin A.H. (2007). Teaching brief motivational interviewing to year three medical students. Medical Education, 41, s

15 Literatura cytowana 411 Messer S.B., Wampald B.E. (2002). Let s face facts: Common factors are more potent than specific therapy ingredients. Clinical Psychology: Science and Practice, 9 (1), s Miller W.R. (1983). Motivational interviewing with problem drinkers. Behavioural Psychotherapy, 11, s Miller W.R. (2005). Toward a theory of motivational interviewing. MINT Bulletin, 12, s. 14. Artykuł dostępny pod linkiem: org/mint-bulletin-volume-12-issue-1. Miller W.R., Benefield R.G., Tonigan J.S. (1993). Enhancing motivation for change in problem drinking: A controlled comparison of two different styles. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61 (3), s Miller W.R., C de Baca J. (2001). Quantum change: When epiphanies and sudden insights transform lives. New York: Guilford Press. Miller W.R., Heather N. (red., 1998). Treating addictive behaviors (wyd. II). New York: Plenum Press. Miller W.R., Hendrickson S.M.L., Venner K., Bisono M.S., Daugherty M., Yahne C.E. (2008). Cross-cultural training in motivational interviewing. Journal of Teaching in the Addictions, 7 (1), s Miller W.R., Mount K.A. (2005). A small study of training in motivational interviewing: Does one workshop change clinician and client behavior? Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 29, s Miller W.R., Moyers T. (2006). Eight stages in learning motivational interviewing. Journal of Teaching the Addictions, 5, s Miller W.R., Moyers T.B., Amrhein P., Rollnick S. (2006). A consensus statement on defining change talk. MINT Bulletin, 13 (2), s Artykuł dostępny pod linkiem: issue-2. Miller W.R., Rollnick S. (1991). Motivational interviewing: Preparing people to change addictive behavior. New York: Guilford Press. Miller W.R., Rollnick S. (2010). Wywiad motywujący: jak przygotować ludzi do zmiany (wyd. II). Kraków: WUJ. Miller W.R., Rollnick S. (2009). Ten things that motivational interviewing is not. Behavioral and Cognitive Psychotherapy, 37, s Miller W.R., Sorensen J.L., Selzer J.A., Brigham G.S. (2006). Disseminating evidencebased practices in substance abuse treatment: A review with suggestions. Journal of Substance Abuse Treatment, 31, s Miller W.R., Sovereign R.G. (1989). The check-up: A model for early intervention in addictive behaviors. [W:] T. Løberg, W.R. Miller, P.E. Nathan, G.A. Marlatt (red.). Addictive behaviors: Prevention and early intervention. Amsterdam: Swets & Zeitlinger, s

16 412 Literatura cytowana Miller W.R., Yahne C. E., Moyers T.B., Martinez J., Pirritano M. (2004). A randomized trial of methods to help clinicians learn motivational interviewing. Journal of Counseling and Clinical Psychology, 72 (6), s Miller W.R., Yahne C.E., Tonigan J.S. (2003). Motivational interviewing in drug abuse services: A randomized trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72, s Miller W.R., Zweben A., DiClemente C.C., Rychtarik R. (1992). Motivational enhancement therapy manual: A clinical research guide for therapists treating individuals with alcohol abuse and dependence (Project MATCH Monograph Series, Vol. 2). Rockville, MD: National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. Mounse, A.L., Bovbjerg V., White L., Gazewood J. (2006). Do students develop better motivational interviewing skills through role-play with standardized patients or with student colleagues? Medical Education, 40 (8), s Moyers T.B., Manuel J.K., Wilson P.G., Hendrickson S.M.L., Talcot W., Durand P. (2008). A randomized trial investigating training in motivational interviewing for behavioral health providers. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 36, s Moyers T.B., Martin T (2006). A conceptual framework for transferring research into practice. Journal of Substance Abuse Treatment, 30, s Moyers T.B., Martin T., Christopher P.J., Houck J.M., Tonigan J.S., Amrhein P.C. (2007). Client language as a mediator of motivational interviewing efficacy: Where is the evidence? Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 31 (S3), s. 40S 47S. Moyers T.B., Martin T., Manuel J.K., Hendrickson, S.M.L., Miller W.R. (2005). Assessing competence in the use of motivational interviewing. Journal of Substance Abuse Treatment, 28, s Moyers T.B., Martin T., Manuel J.K., Miller W.R. (2003). The motivational interviewing treatment integrity code (wersja 2). Artykuł dostępny 20 czerwca 2008 pod linkiem: www/casa.unm.edu/download.miti.pdf. Moyers T.B., Miller W.R., Hendrickson S.M.L. (2005). How does motivational interviewing work? Therapist interpersonal skill predicts client involvement within motivational interviewing sessions. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 73, s Patterson G.R., Forgatch M.S. (1985). Therapist behaviors as a determinant of client non-compliance: A paradox for the behavior modifier. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 53, s Poirier M. K., Clark M.M., Cerhan J.H., Pruthi S., Geda Y.E., Dale L.C. (2004). Teaching motivational interviewing to first-year medical students to improve counseling skills in health behavior change. Mayo Clinic Proceedings, 79, s Prochaska J.O., DiClemente C.C. (1984). The transtheoretical approach: Crossing the traditional boundaries of therapy. Malabar, FL: Kreiger.

17

18 Indeks ambiwalencja 20, 26, 28, 29, 32, 34, 35, 48, 63, 66, 68, 76, 93, 97, 98, 100, 125, 130, 144, 189, 190, 202, 205, 207, 210, , 261, 262, , 280, 314, 322, , 331, 334, 335, 341, 343, 351, 354, 358, 360, 362, 363, 368, 369, 398 a gotowość do zmiany 26, 335 a język zmiany 97, 125, 144, 205, 257, 261, 341 a nadmierne doradzanie 334 a odruch naprawiania 28 a opór 93, 190, 210, 261, 398 a podsumowania 68, 98, 100, 125, 324, 343, 368, 369 materiały 398 omówienie 256 proponowane ćwiczenia , 280, 368, 369 przykłady 66, 144, 202, 265, 266, 331 autonomia 33 35, 37, 38, 41, 44, 48, 51, 189, 224, 287, 361 a cele praktyka 35 omówienie 44 proponowane ćwiczenia 51 przykłady 37, 38, 361 badanie hierarchii wartości (strategia) 138 badanie wartości 259 bariery w komunikacji 29, 58, 69, 73, 77, 100 analizowanie 58, 74 aprobowanie 58, 74 chwalenie 58, 74 dostarczanie rozwiązań 58, 74 etykietowanie 58, 74 grożenie 58, 73 interpretowanie 58, 74 krytykowanie 58, 74 moralizowanie 58, 74 obwinianie 58, 74 odwracanie uwagi 58, 74 omówienie 58, 73, 74 osądzanie 58, 74 ostrzeganie 58, 73 ośmieszanie 58, 74 pocieszanie 58, 74 proponowane ćwiczenia 69, 73, 77 rozkazywanie 58, 73 sprzeciwianie się 58, 74 sugerowanie rozwiązań 58, 73 uspokajanie 58, 74 ustępowanie 58, 74 współczucie 58, 74 wycofywanie się 58, 74 wydawanie poleceń 58, 73 wygłaszanie kazań 58, 74 wygłaszanie wykładów 58, 74 zawstydzanie 58, 74 zgadzanie się 58, 74 zmiana tematu 58, 74 burza mózgów 359 deficytowy model leczenia 380 dowartościowanie 31, 56, 67, 89, 90, 93 96, 98, , , 123, 133, 145, 147, 261, 328, 365 a podsumowania 98 jako jedno z narzędzi OARS 31, 56, 89, 90, 100, 101 omówienie proponowane ćwiczenia 106, , 121 przykłady 67, , 145, 147, 328, 365 duch DM 27, 29, 33 35, 39, 40, 44, 45, 48, 51, 92, 134, 224, 231, 334, 379, 382, 384, 391, 396, 399, 403 materiały 396, 399, 403 omówienie 32 34, 39 proponowane ćwiczenia 40, 45, 48, 51

19 418 Indeks dyrektywność/kierunkowość 29, 34, 35, 70 jako bariera w komunikacji 29 omówienie 29, 35 proponowane ćwiczenia 70 dysonans poznawczy a teoria autopercepcji 130 dzielenie się informacjami 289 eksperymentowanie a gotowość do zmiany elementy składowe DM 26, 27 empatia 21, 28, 30, 31, 39, 40, 48, 49, 56, 91, 188, 195, 260, 281, 375 zob. też słuchanie odzwierciedlające fazy zmiany 41, , 343, materiały głębia odzwierciedleń 61, 62, 65, 389 omówienie 61 proponowane ćwiczenia 70, 84, 366, 368 przykłady 102, 330, 331 gotowość do zmiany 26, 140, 143, 149, 225, 230, 262, 322, 323, 332, 333, , 343, 360, 390 a język zmiany a planowanie terapii omówienie 26 oznaki 322, 323 proponowane ćwiczenia 333, 334, , 343, 360 zob. też zmiana grupy szkoleniowe 22, 23, 387, 388, 391 informacje zwrotne a język zmiany 140, 141, 378 informacje zwrotne dotyczące oceny 379 zob. też dzielenie się informacjami język mobilizacji a język zmiany 131, 135, 148, 159 język podtrzymania (status quo) 28, 56, 144, 154, 189, , , , 208, 210, 212, 217, 221, 224, 257, 258, 262, 264, 265, 327, 342, 381, 395 omówienie 205 reagowanie na 192, 193, 196 zob. też opór język przygotowania (do zmiany) 131, 132, 134, 137, 142, , 159, 183 a język mobilizacji 131, 132, 148, 159 a język zmiany 134 proponowane ćwiczenia 148, 149, 159, 183 język zmiany (wypowiedzi w języku zmiany) 18, 32, 33, 129, 130, , 136, 138, , 144, , 151, 153, 157, 159, 163, 165, 171, 197, 257, 258, 381, 382, 389, 390 a ambiwalencja 97, 125, 144, 205, 257, 261, 341 a gotowość do zmiany a opór 323 materiały 395, 397 omówienie 129, 130 proponowane ćwiczenia 125, 153, , 172, 267, , 343 przykład 38, 267, 332 wydobywanie u klientów 32, 35, 97, 127, 130, 135, 140, 141, 143, 148, 150, 167, 180, 257, 262, 395, 397 zbieranie kwiatów (strategia) , 262, 267, 274 zob. też zmiana klienci trudni 40, 50, 232, 391 komplementy w zestawieniu z dowartościowaniem 94 konfrontacja 25, 36, 48, 56, 80, 108, 171, 188, 193, 194, 231, 232, 238, 293 omówienie 238 proponowane ćwiczenia 80 zob. też otwarcie sesji albo tematu konkrety 38, 52, 133, 170 kontrola 42, 48, 55, 121, 155, 158, 175, 178, 193, 207, 228, 250, 285, 288, 312 proponowane ćwiczenia 42, 115, 121, 158, 172, 178, 312 kwestie zdrowotne 240 MATCH, projekt 11, 17, 356, 376 materiały 18, 22, 23, 75, 76, 95, 99, 102, 108, 204, 219, 259, 288, 295, 297, 306, 334, 375, , , , metafory 33, 41, 63, 64, 76, 195, 264, 265, 328, 335, 355, 365, 366, 396 przykłady 264, 265, 328, 365, 366 w słuchaniu odzwierciedlającym 63 metoda menu w ustalaniu planu sesji 227, 236, 240, 295, 314, 356, 367, 369 mikroumiejętności 32, 56, 57, 65, 66, 72, 90, 95, 96, 105, 193, 220, 225, 326, 375, 384, 385, 397, 400

20 Indeks 419 omówienie 56, 90 przykłady 105 zob. też dowartościowania; OARS; podsumowania; pytania otwierające; słuchanie odzwierciedlające model komunikacji 57, 59 proponowane ćwiczenia 69, 73, 74, 77 omówienie 59, 60 model transteoretyczny 26, 41, motywacja klienta 23, 28 omówienie 29 proponowane ćwiczenia 123 przykład 36, 37, 67, 265 rozumienie 220, 225, 230 nadmierne doradzanie 334, 363 nauka DM 10, 33, 41, 91, 324, 373, 374, 377, , 384, 388, 405 a metody nauczania 374, 377, 380, 384 a rezultaty badań 65, 373, 377, 379, 380, 396 materiały 405 omówienie 373 organizowanie grupy szkoleniowej 23, 387, 388 ośmioetapowy model nauki 381 negocjowanie planu zmiany 93, 323, 354, 359, 362, 365, 366, 372 omówienie 353 proponowane ćwiczenia 362, 365, 372 niedopowiedzenie 62, 63, 65, 199 zob. też słuchanie odzwierciedlające niedostateczne ukierunkowywanie 334, 363 niepokój (obawy), wyrażanie 194, 229, 230, 236, 237, 248, 252, 283, 291, 293, 319 omówienie 229, 283, 291 proponowane ćwiczenia 51, 237, 248, 252, 319 techniki 312 normalizowanie zachowania (strategia) 230, 237, 246, 247 omówienie 228, 229 proponowane ćwiczenia 237, 246, 247 OARS 27, 31 33, 55, 56, 64, 65, 89 91, 100, 101, , 135, 141, 143, 147, 149, 193, 228, , 248, 261, 262, 319, 355, 358, 382, 389, a język zmiany 27, 32, 33, 135, 141, 143, 149, 395 a nauka DM 27, 32, 33, 397 a opór 230 materiały omówienie 55, 56, 89 zob. też dowartościowanie; mikroumiejętności; podsumowania; pytania otwierające; słuchanie odzwierciedlające; umiejętności doradcze; wprowadzenie do DM objaśnienie 61, 67, 134, 170 przykłady 67 obniżone morale 31, 93 odbijanie wypowiedzi klienta w lustrze (technika) 35 odpowiedzialność a opór 224 odruch naprawiania 28, 32, 36 odwołanie do skrajności (metoda postępowania) a język zmiany 136 odzwierciedlenia głębia 61, 62, 65, 389 omówienie 61, 62 proponowane ćwiczenia 70, 84, 368 przykłady 102, 330, 331 odzwierciedlenia proste 62, 65, 66, 102, 103, 144, 146, 170, 192, , 199, 203, 204, 207, 208, 233, 234, 358, 366, 368 a opór 192, 203, 208 proponowane ćwiczenia 170, 203, 208, 366, 368 przykłady 66, 102, 103, 144, 146, 233, 234 odzwierciedlenie dwustronne 22, 63, 76, 84 87, 178, 192, 200, 203, 207, 210, 215, 216, 258, 331, 358 a opór 203, 210 omówienie 63 proponowane ćwiczenia 84 87, 203, 210 przykłady 200, 331 odzwierciedlenie wzmocnione 62, 64 66, 76, 84 87, 144, 172, 192, , 203, 207, 210 a opór 65, 198, 199, 203, 207, 210 omówienie 62 proponowane ćwiczenia 84 87, 172, 203, 210 przykłady 66, 144 zob. też słuchanie odzwierciedlające opowiedzenie się po stronie argumentów negatywnych (strategia) 142, , 199, 207, 212, 215, 216 a opór 194 omówienie 196, 207 proponowane ćwiczenia 212