Tytuł: IDENTYFIKACJA PARADOKSÓW ZARZĄDZANIA W ORGANIZACJI. Autor: mgr Katarzyna Susabowska-Antkowiak

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Tytuł: IDENTYFIKACJA PARADOKSÓW ZARZĄDZANIA W ORGANIZACJI. Autor: mgr Katarzyna Susabowska-Antkowiak"

Halina Wójcik
4 lat temu
Przeglądów:

1 Streszczenie pracy doktorskiej napisanej w Katedrze Zarządzania Zasobami Ludzkimi pod kierunkiem prof. zw. dr hab. Grażyny Gruszczyńskiej-Malec oraz dr Moniki Rutkowskiej Tytuł: IDENTYFIKACJA PARADOKSÓW ZARZĄDZANIA W ORGANIZACJI Autor: mgr Katarzyna Susabowska-Antkowiak Za wyborem tematyki identyfikacji paradoksów zarządzania w organizacji stała chęć wyjścia naprzeciw aktualnej potrzebie praktyki zarządczej, jak i wzbogacenia stanu wiedzy naukowej w tym obszarze. Problematyka paradoksów jest bowiem obecna w literaturze nauk o zarządzaniu przynajmniej od lat 60. XX wieku (zob. np. Thompson 1967). Od strony teoretycznej wskazuje się na konieczność poddawania analizie symultanicznie obecnych sprzeczności (Bratnicki 2006), z kolei na płaszczyźnie aplikacyjnej eksploruje się znaczenie i sposoby wykorzystywania paradoksów dla efektywnego funkcjonowania organizacji (Kets de Vries 1980; Cameron 1986; Lips-Wiersma 2004; Cameron 2010; Smith, Binns, Tushman 2010). Zidentyfikowane i umiejętnie wykorzystane paradoksy zarządzania mają wpływać na efektywność i uzyskiwanie przewagi konkurencyjnej (Heijde, Van Der Heijden 2006), innowacyjność (Andriopoulos, Lewis 2009, 2010; Lakhani, Lifshitz-Assaf, Tushman 2012) oraz długoterminowy sukces organizacji (De Wit, Meyer 2007; Smith i in. 2010). Znamienne jest, że pomimo stałego wzrostu zainteresowania tą problematyką, paradoks w naukach o zarządzaniu jest pojęciem nieostrym, a przez to nieco kontrowersyjnym. Nazwą tą określa się różne, nie zawsze tożsame zjawiska: stany napięcia (Senge 1990), dylematy (Hampden-Turner 1990), konkurencyjne wartości (Quinn, Cameron 1988) czy dialektykę (Mitroff, Linstone 1995). Wobec mnogości pojęć odnoszących się do opozycji, przeciwieństw, sprzeczności, dualizmów i kontrastów, a funkcjonujących w literaturze zarządzania pod nazwą paradoksu, oczywista stała się konieczność zidentyfikowania cech odróżniających te pojęcia, a także wskazania takich wyróżników, które dookreślałyby pojęcie paradoksu i umożliwiły jego zdefiniowanie w obszarze nauk o zarządzaniu, a w konsekwencji także umiejętne rozpoznanie i wykorzystanie paradoksów w praktyce organizacyjnej. W tym kontekście sformułowano następujące cele dysertacji: A. Teoretyczne: 1

2 1. Zdefiniowanie pojęcia paradoksu zarządzania. 2. Określenie konstytutywnych cech paradoksów zarządzania. 3. Typologizację paradoksów zarządzania. B. Poznawczy, będący celem głównym rozprawy: Opracowanie koncepcji identyfikacji paradoksów zarządzania. C. Metodologiczny: Zaprojektowanie i wykorzystanie narzędzia do identyfikacji wybranych paradoksów zarządzania. D. Utylitarny: Wskazanie sposobów wykorzystania paradoksów zarządzania przez współczesnych menedżerów. Struktura dysertacji jest zgodna z logiką procesu realizacji założonych celów badawczych. Rozprawa składa się ze wstępu, czterech rozdziałów oraz zakończenia. W rozdziale pierwszym podkreślono istotę paradoksu: dokonano przeglądu definicji oraz scharakteryzowano pojęcia bliskoznaczne. Kolejno ukazano przykłady najsłynniejszych paradoksów filozoficznych, ich typologie oraz przyczyny powstania i pełnione funkcje. Podkreślono również możliwości, jakie niesie ze sobą zastosowanie logiki formalnej w badaniu paradoksów. Zawarte w rozdziałach 2 4 postępowanie teoretyczno-badawcze podzielono na dwa etapy. Pierwszy z nich, ukazany w rozdziale drugim, poświęcony został interpretacji pojęcia paradoksu w literaturze zarządzania, ponieważ przed przystąpieniem do identyfikacji paradoksów w organizacji konieczne było uporządkowanie nieładu definicyjnego panującego w omawianym obszarze nauk o zarządzaniu. Dlatego za prezentacją różnych definicji paradoksu obecnych w literaturze zarządzania nastąpiło wyodrębnienie takich własności, które pomogły na nowo zdefiniować paradoks, wyabstrahować go od zbliżonych znaczeniowo terminów, ukazać jego historię w naukach o zarządzaniu, a także ujednolicić i uporządkować wielość perspektyw w obszarze kategoryzowania paradoksów. Z zaproponowaną nową definicją paradoksu zarządzania można było przystąpić do eksploracji kategorii paradoksów funkcjonujących w literaturze nauk o zarządzaniu oraz skonstruować precyzyjne charakterystyki poszczególnych paradoksów zarządzania dzięki temu możliwa stała się ich empiryczna weryfikacja w organizacjach. 2

3 Dokonany przegląd systematyczny literatury pozwolił również na stworzenie nowej typologii paradoksów zarządzania oraz podjęcie próby metaanalizy, której celem było zidentyfikowanie funkcji pełnionych przez paradoksy. Kolejnym krokiem była konceptualizacja sposobu badania tych zjawisk. Rozdział trzeci prezentuje koncepcję sposobu identyfikacji paradoksów, a rozpoczyna się od przeglądu metod badania paradoksów w literaturze zarządzania. Następny etap to wyłonienie okoliczności towarzyszących paradoksom, czyli tzw. cech konstytutywnych. Warunki zaistnienia paradoksów zostały wyodrębnione w rezultacie indukcji eliminacyjnej za pomocą kanonów Johna Stuarta Milla ( ). Tak skonceptualizowane paradoksy stanowiły podstawę modelu badawczego, będącego punktem wyjścia dla empirycznej weryfikacji hipotez badawczych. Następnym krokiem była operacjonalizacja paradoksów uwzględnionych w narzędziu badawczym oraz prezentacja metod analizy danych. Drugi etap badań (rozdział czwarty) to ekspozycja metodyki oraz wyników badań empirycznych, w których, za pomocą stworzonego narzędzia badawczego (kwestionariusza ankiety) zostały zidentyfikowane paradoksy zarządzania w wybranych organizacjach województwa śląskiego. W rozdziale tym znalazło się również nawiązanie do postawionych hipotez badawczych oraz przetestowanego w praktyce narzędzia badawczego wraz z refleksją nad implikacjami natury teoretycznej oraz praktycznej. Wykazano, że stworzone narzędzie badawcze nie tylko pozwala na wysunięcie wniosków natury teoretycznej, ale i na podjęcie działań aplikacyjnych, co postulowane jest przez wielu badaczy (np. Valette, Fatien, Burellier 2010; Cameron 2017). Dzięki zawartym w kwestionariuszu ankiety pytaniom, bezpośrednio odnoszącym się do parametrów tworzących paradoksy przynależności zespołowej, można z całą pewnością (wyrażającą się w trafności i rzetelności) orzec o występowaniu bądź niewystępowaniu tych zjawisk w praktyce organizacyjnej (ściślej: stwierdzono fakt ich doświadczania przez pracowników za pomocą skonstruowanego w tym celu narzędzia). Przeprowadzone badania empiryczne spełniły wymóg reprezentatywności, zatem możliwe stało się szersze uogólnianie formułowanych wniosków. Co więcej, będące rezultatem przeglądu systematycznego oraz indukcji eliminacyjnej kategorie paradoksów pozwoliły na stworzenie teoretycznego modelu badawczego (następnie zweryfikowanego empirycznie), pozwalającego na rozwijanie teorii zarządzania w tym obszarze. Okazało się również, że paradoks może służyć za narzędzie do budowy lub weryfikacji istniejących teorii jako metoda ujawniania sprzeczności 3

5 Bibliografia Andriopoulos, C., Lewis, M.W. (2009). Exploitation-Exploration Tensions and Organizational Ambidexterity: Managing Paradoxes of Innovation. "Organization Science", 20(4), ss Andriopoulos, C., Lewis, M.W. (2010). Managing Innovation Paradoxes: Ambidexterity Lessons from Leading Product Design Companies. "Long Range Planning", 43(1), ss Bratnicki, M. (2006). The Dialectics of Organizational Entrepreneurship. Katowice: Akademia Ekonomiczna im. K. Adamieckiego. Cameron, K.S. (1986). Effectiveness as paradox: consensus and conflict in conceptions of organizational effectiveness. "Management Science", 32(5), ss Cameron, K.S. (2017). Paradox in Positive Organizational Scholarship. W: The Oxford Handbook of Organizational Paradox. Wendy K. Smith, Marianne W. Lewis, Paula Jarzabkowski & Ann Langley (red.). Oxford: Oxford University Press, ss Cameron, K.S. (Red.). (2010). Organizational Effectiveness. New York: Edward Elgar Publishing. De Wit, B., Meyer, R. (2007). Synteza strategii. Tłum. Jarosław Sawicki. Warszawa: PWE. Hampden-Turner, C. (1990). Corporate culture: from vicious to virtuous circles. London: Hutchinson. Heijde, C.M.V.D., Van Der Heijden, B.I.J.M. (2006). A competence-based and multidimensional operationalization and measurement of employability. "Human Resource Management", 45(3), ss Kets de Vries, M.F.R. (1980). Organizational Paradoxes: Clinical Approaches to Management. Tavistock-New York: Taylor & Francis. Lakhani, K., Lifshitz-Assaf, H., Tushman, M.L. (2012). Open Innovation and Organizational Boundaries: The Impact of Task Decomposition and Knowledge Distribution on the Locus of Innovation. "Working Papers -- Harvard Business School Division of Research", ss Lips-Wiersma, M. (2004). Furthering management and spirituality education through the use of paradox. "Journal of Management Education", 28(1), ss Mitroff, I.I., Linstone, H.A. (1995). The Unbounded Mind: Breaking the Chains of Traditional Business Thinking. Oxford: Oxford University Press. Quinn, R.E., Cameron, K.S. (Red.). (1988). Paradox and transformation: toward a theory of change in organization and management. Cambridge, MA: Ballinger Publishing Co. Senge, P.M. (1990). The Fifth Discipline: The Art and Practice of the Learning Organization. New York: Random House. Smith, W.K., Binns, A., Tushman, M.L. (2010). Complex Business Models: Managing Strategic Paradoxes Simultaneously. "Long Range Planning", 43(2/3), ss Sułkowski, Ł. (2011). Metafory, archetypy i paradoksy organizacji. "Organizacja i Kierowanie", 2(145), ss Thompson, J.D. (1967). Organizations in Action: Social Science Bases of Administrative Theory. New York: McGraw-Hill. Valette, A., Fatien, P., Burellier, F. (2010). Paradox management delegation: inter and intraindividual variability. "Cahier de recherche", (E1). 5

Podobne dokumenty

REFLEKSJE NAD PARADOKSAMI W PROCESIE MOTYWACJI DO PRACY

Grażyna Gruszczyńska-Malec Monika Rutkowska Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach REFLEKSJE NAD PARADOKSAMI W PROCESIE MOTYWACJI DO PRACY Wprowadzenie Paradoksy w zarządzaniu, wraz z opozycją i sprzecznościami