STUDIUM WYKONALNOŚCI. dla projektu w ramach VII osi priorytetowej Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Projekt

Transkrypt

1 STUDIUM WYKONALNOŚCI dla projektu w ramach VII osi priorytetowej Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Projekt Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami Warszawa - marzec 2011/luty 2013

2 SPIS TREŚCI I PODSUMOWANIE 13 II PODSTAWOWE INFORMACJE O PROJEKCIE 19 II.1 Geneza i istota Projektu 19 II.1.1 Idea realizacji Projektu 19 II.1.2 Planowane przedsięwzięcie 23 II.2 Tytuł Projektu 30 II.3 Cel Projektu 30 II.4 Lokalizacja Projektu 31 II.5 Odbiorcy ostateczni Projektu 33 III CHARAKTERYSTYKA PODMIOTÓW ODPOWIEDZIALNYCH ZA REALIZACJĘ PRZEDSIĘWZIĘCIA 38 III.1 Dane formalne i administracyjne Wnioskodawcy i Partnerów Projektu 38 III.2 Stosunki prawno własnościowe między poszczególnymi stronami Projektu 39 III.2.1 Zagadnienia finansowe w Umowie Konsorcjum 40 III.2.2 Zakres praw i obowiązków Konsorcjantów 41 III.2.3 Warunki rozwiązania współpracy 42 III.3 Doświadczenie stron Projektu 43 III.3.1 Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy 43 III.3.2 Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej 69 III.3.3 Główny Urząd Geodezji i Kartografii 74 III.3.4 Instytut Łączności Państwowy Instytut Badawczy 79 III.3.5 Rządowe Centrum Bezpieczeństwa 93 IV ANALIZA OTOCZENIA PROJEKTU 95 IV.1 Analiza otoczenia społeczno gospodarczego 95 IV.2 Zidentyfikowane problemy 101 IV.2.1 Główne problemy 101 IV.2.2 Problemy, które mogą zostać przynajmniej częściowo rozwiązane dzięki realizacji Projektu. 107 IV.3 Analiza SWOT 109

3 IV.3.1 Analiza SWOT dla Projektu 110 IV.3.2 Analiza SWOT dla Wnioskodawcy 117 V LOGIKA INTERWENCJI 122 V.1 Cele Projektu 122 V.1.1 Cel główny 124 V.1.2 Cele szczegółowe 124 V.2 Spójność celów Projektu z celami dokumentów strategicznych 128 V.2.1 Spójność z celami Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 129 V.2.2 Spójność z celami Planu Informatyzacji Państwa na lata V.2.3 Spójność z celami Strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku V.2.4 Spójność z celami Dyrektywy Powodziowej 131 V.2.5 Spójność z celami Dyrektywy INSPIRE 133 V.2.6 Spójność z celami Białej Księgi Komisji Europejskiej dotyczącej adaptacji do zmian klimatu i komunikatu dotyczącego przeciwdziałania skutkom susz 134 V.3 Wpływ Projektu na polityki horyzontalne UE 136 V.3.1 Zgodność z polityką zachowania równości szans kobiet i mężczyzn 137 V.3.2 Zapobieganie wszelkiej dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność, płeć, wiek 137 V.3.3 Zapewnienie dostępności dla osób niepełnosprawnych 138 V.3.4 Uwzględnienie zasad zrównoważonego rozwoju 138 V.3.5 Propagowanie na poziomie Wspólnoty celu, jakim jest ochrona i poprawa jakości środowiska naturalnego określonego w art. 6 Traktatu WE 139 V.4 Korzyści i oddziaływanie 139 V.4.1 Zbudowany system bezpieczeństwa 139 V.4.2 Inwentaryzacja istniejących baz danych oraz poprawa jakości danych 139 V.4.3 Integracja danych, dostęp do danych 140 V.4.4 Bezpieczeństwo danych 140 V.4.5 Bazy danych georeferencyjnych 140 V.4.6 Ochrona przed powodzią 143 V.4.7 Budowanie partnerstwa służb lokalnych oraz kształtowanie świadomości społeczeństwa 143 V.4.8 Planowanie przestrzenne oraz procesy inwestycyjne 144 3

4 V.4.9 Współpraca oraz integracja międzynarodowa 144 V.5 Wskaźniki produktu Projektu 145 V.5.1 Opis produktów Projektu 146 V.6 Wskaźniki rezultatu Projektu 153 V.6.1 Opis planowanych rezultatów Projektu i ich mierników 154 VI TRWAŁOŚĆ TECHNICZNA PROJEKTU 155 VI.1 Opis istniejącego systemu 155 VI.1.1 System zarządzania kryzysowego w Polsce. 155 VI.2 Analiza opcji 165 VI.2.1 Założenia dotyczące wariantowej analizy opcji 165 VI.2.2 Analiza opcji - opis 167 VI.2.3 Porównanie kosztów wariantów W1 i W2 171 VI.2.4 Podsumowanie analizy opcji 173 VI.3 Opis techniczny Projektu 174 VI.3.1 Organizacja systemu ISOK 174 VI.3.2 Komponenty programowe i infrastruktura techniczna systemu ISOK 177 VI.3.3 Platforma sprzętowa 188 VI.4 Zgodność Projektu z wymaganiami dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w formie elektronicznej 190 VI.5 Zgodność Projektu z minimalnymi wymaganiami dla systemów teleinformatycznych 193 VII WYKONALNOŚĆ I TRWAŁOŚĆ INSTYTUCJONALNA PRZEDSIĘWZIĘCIA 210 VII.1 Organizacja wdrożenia i późniejszej eksploatacji Projektu 210 VII.1.1 Metodyka zarządzania wdrożeniem Projektu 210 VII.1.2 Struktura organizacyjna i kwalifikacje zespołu 212 VII.1.3 Etap eksploatacji (po 2013) 217 VII.2 Planowane i przeprowadzone procedury przetargowe 218 VII.2.1 Strategia łączonych postępowań przetargowych 222 VII.2.2 Ograniczenia wyboru producentów sprzętu i oprogramowania 226 VII.3 Przygotowanie formalno-administracyjne przedsięwzięcia 229 4

5 VII.3.1 Wydane decyzje i pozwolenia 229 VII.3.2 Wymagane decyzje i pozwolenia i termin ich pozyskania 230 VII.3.3 Harmonogram realizacji przedsięwzięcia 230 VIII FINANSOWA TRWAŁOŚĆ PROJEKTU 247 VIII.1 Podstawowe założenia do analizy finansowej 247 VIII.2 Nakłady inwestycyjne 249 VIII.2.1 Podejście 249 VIII.2.2 Zasoby 249 VIII.2.3 Kategorie wydatków 249 VIII.2.4 Projekcja nakładów 252 VIII.2.5 Wartość rezydualna 253 VIII.3 Harmonogram rzeczowo-finansowy przedsięwzięcia 254 VIII.4 Amortyzacja i nakłady odtworzeniowe 257 VIII.5 Prognoza przychodów i kosztów operacyjnych przedsięwzięcia 257 VIII.6 Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy w okresie realizacji oraz eksploatacji Projektu 260 VIII.7 Prognoza rachunku zysków i strat Projektu 260 VIII.8 Prognoza rachunku przepływów pieniężnych Projektu 262 VIII.9 Sytuacja finansowa Beneficjenta w okresie realizacji i eksploatacji Projektu 264 VIII.10 Analiza wrażliwości 264 VIII.10.1 Finansowa bieżąca wartość netto oraz finansowa wewnętrzna stopa zwrotu 264 VIII.10.2 Analiza wrażliwości FNPV/C na czynniki kosztowe 264 VIII.11 Podsumowanie analizy trwałości finansowej Projektu 267 IX ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI SPOŁECZNYCH 269 IX.1 Charakterystyka kosztów i korzyści związanych z realizacją Projektu 270 IX.1.1 Korzyści związane z realizacją Projektu 270 IX.1.2 Koszty związane z realizacją Projektu 276 IX.2 Analiza kosztów i korzyści społecznych 277 IX.2.1 Efekty społeczne 277 5

6 IX.2.2 Wyeliminowanie transferów 282 IX.2.3 Wycena czynników produkcji wg cen ukrytych i kosztu alternatywnego 282 IX.3 Ocena efektywności społeczno-ekonomicznej 283 IX.4 Analiza ryzyka 284 IX.4.1 Cel zarządzania ryzykiem 284 IX.4.2 Definicja ryzyka 284 IX.4.3 Odpowiedzialności w procesie zarządzania ryzykiem 284 IX.4.4 Cykl procesu zarządzania ryzykiem 284 IX.4.5 Identyfikowanie i rejestracja ryzyk 285 IX.4.6 Ocena ryzyka 286 IX.4.7 Wybór reakcji na ryzyko 287 IX.4.8 Główne ryzyka Projektu ISOK 288 X ZAŁĄCZNIKI 296 Załącznik 1. Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji Projektu 296 Załącznik 2. Analiza ekonomiczno-finansowa 296 Załącznik 3. Umowa konsorcjum 296 Załącznik 4. Harmonogram Projektu (wykres Gantta) 296 6

7 Tabela symboli i skrótów Studium Wykonalności Projektu Tabela I.1 Lista symboli i skrótów. BDOT Biała Księga Komisji Europejskiej CMPiS CSW CZK Dyrektywa INSPIRE Dyrektywa nr 76/207 Dyrektywa nr 79/7 Dyrektywa powodziowa GIS GML GUGiK Baza danych obiektów topograficznych Biała Księga Komisji dla Rady Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomicznego i Społecznego oraz Komitetu Regionów Adaptacja po zmianach klimatycznych w Europie opcje dla działań Unii Europejskiej dotyczącej adaptacji do zmian klimatycznych w Europie Centrum modelowania powodzi i suszy Catalogue Service for Web Centra zarządzania kryzysowego Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE) Dyrektywa nr 76/207 z 9 lutego 1976 r. dotycząca wdrożenia zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia zawodowego i awansu oraz warunków pracy (znowelizowana dyrektywą 2002/73 z 23 września 2002 r.), Dyrektywa Rady 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim System Informacji Geograficznej (Geographic Information System) Geographical Markup Language Główny Urząd Geodezji i Kartografii

8 IŁ IMGW Instrukcja przygotowania studium wykonalności ISOK IT GIS OKI JST KG PSP KIIP KKM KNMiOF KŚT KZGW Metodyka opracowania map ryzyka powodziowego Instytut Łączności Państwowy Instytut Badawczy Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy Instrukcja przygotowania studium wykonalności dla projektów informatycznych realizowanych w ramach 7. osi priorytetowej Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, wersja z dnia 16 czerwca 2008 roku. Informatyczny system osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami Aplikacja wspomagająca zarządzanie ryzykiem powodziowym w RZGW Jednostka samorządu terytorialnego Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej Krajowa Infrastruktura Informacji Przestrzennej Krajowy Katalog Metadanych Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych Klasyfikacja Środków Trwałych Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Metodyka opracowania map ryzyka powodziowego opracowana na zlecenie KZGW przez DHI Polska w 2009 roku. Metodyka opracowania produktów geodezyjnych i kartograficznych Metodyka opracowania produktów geodezyjnych i kartograficznych dla potrzeb wdrażania Dyrektywy 2007/60/WE w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim opracowana na zlecenie KZGW w 2009 roku. 8

9 MPHP MRP MZP NFOŚ NMT NSRO OGC OKI PIG POIG Prawo autorskie Prawo zamówień publicznych PRG PRNG Projekt PSHM PZGiK Mapa Podziału Hydrograficznego Polski Mapy ryzyka powodziowego Mapy zagrożenia powodziowego Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Numeryczny model terenu Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Open Geospatial Consortium Ośrodek Koordynacyjno - Informacyjny Ochrony Przeciwpowodziowej przy Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Geologiczny Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U nr 24 poz. 83 z późn. zm.) Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U Nr 19, poz. 177 z późn. zm.) Państwowy rejestr granic Państwowy rejestr nazw geograficznych Projekt Informatyczny system osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna Państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny 9

10 Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) RCB Rozporządzenie Komisji (WE) nr 846/2009 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 RZGW SH SIGW SMOK SOA SSO Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U.UE L z dnia 22 grudnia 2000 r.) Rządowe Centrum Bezpieczeństwa Rozporządzenie Komisji (WE) nr 846/2009 z dnia 1 września 2009 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1828/2006 ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Dz.U. L 250 z ) Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 (Dz.U. L 210 z ) Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej / regionalne zarządy gospodarki wodnej System Hydrologii System Informatyczny Gospodarki Wodnej System Monitoringu i Osłony Kraju Service Oriented Architecture Single Sign On 10

11 Szczegółowy opis priorytetów UE UKE Umowa o dofinansowanie Ustawa o finansach publicznych Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, , wersja z dnia r., Dokument opracowany na podstawie Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, zatwierdzonego decyzją Komisji Europejskiej z dnia 1 października 2007 r. oraz uchwałą Rady Ministrów z dnia 30 października 2007 r. Unia Europejska Urząd Komunikacji Elektronicznej Umowa o dofinansowanie Projektu Informatyczny system osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami pomiędzy Wnioskodawcą i Instytucją Wdrażającą Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U nr 249 poz z późn. zm.) Ustawa o zarządzaniu kryzysowym Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.) Ustawa Prawo wodne WFS WISE WMS WWPE Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków POIG Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U Nr 115 poz z poźn. zm.) Web Feature Service Europejski System Informacji o Wodzie (Water Information System for Europe) Web Map Service Władza Wdrażająca Programy Europejskie (Instytucja Wdrażająca) Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, , Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, wersja z 9 kwietnia 2009 r. 11

12 12

13 I Podsumowanie Projekt Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami (w skrócie ISOK) znajduje się na indykatywnej liście projektów kluczowych Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. W związku z tym zostało przygotowane Studium Wykonalności Projektu, zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Rozwoju Regionalnego 7 osi priorytetowej Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Przedmiotowe Studium Wykonalności przedstawia koncepcję realizacji Projektu wraz z analizą opcji jego realizacji. Niniejszy dokument powstał w oparciu o instrukcję przygotowania studium wykonalności dla projektów informatycznych realizowanych w ramach 7. osi priorytetowej Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Zapewnienie efektywnego systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami jest szczególnie istotne z uwagi na rosnącą liczbę tego typu zdarzeń oraz coraz większą skalę skutków zarówno ekonomicznych jak i społecznych, które one powodują. Natomiast jedną z podstawowych potrzeb społecznych, której zaspokojenie oczekiwane jest od państwa, jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa obywateli. W szczególności poprawa skuteczności zarządzania ryzykiem powodziowym w Polsce staje się kwestią coraz bardziej istotną z uwagi na coraz większą skalę oddziaływania zjawiska powodzi w Polsce, w tym coraz większych strat finansowych w następstwie tego zjawiska. Dotychczasowe działania polegające na budowie coraz bardziej skomplikowanych i coraz droższych systemów technicznego zabezpieczenia przed powodzią - nie przynoszą efektu. Paradoksalnie, budowa nowych zabezpieczeń pogarsza bezpieczeństwo, gdyż społeczność uważa, że jest zabezpieczenie, więc intensywnie zagospodarowuje obszary chronione tym zabezpieczeniem (np. obwałowaniem). Bezpieczeństwo maleje, gdyż awaria takiego zabezpieczenia, powoduje, że dotąd chronione obszary podlegają zalaniu, generując olbrzymie straty. Budowa systemu informatycznego osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami ma służyć zwiększeniu bezpieczeństwa obywateli oraz ograniczeniu strat spowodowanych występowaniem zagrożeń naturalnych, technologicznych i synergicznych. W szczególności elementy systemu służące wspomaganiu zarządzania ryzykiem powodziowym mają służyć zwiększeniu bezpieczeństwa obywateli oraz ograniczeniu strat spowodowanych występowaniem zjawiska powodzi w Polsce, poprzez wyselekcjonowanie obszarów zagrożonych powodzią i ograniczaniu ekspansji gospodarczej na tych obszarach. Jest to szczególnie istotne w odniesieniu do istniejących systemów, które są rozproszone i niejednolite, oparte na różnych rozwiązaniach technicznych oraz posługujące się różnymi danymi (bazami danych), co nie daje wystarczającej gwarancji skutecznego powiadamiania i ostrzegania ludności i instytucji o zagrożeniach. System zarządzania kryzysowego w Polsce jest wieloszczeblowy i składa się z wielu komponentów. Ciężar zarządzania operacyjnego opiera się na strukturach wojewódzkich. W Wojewódzkich Centrach Reagowania Kryzysowego (WCRK) funkcjonują Plany Zarządzania Kryzysowego, spójne w ramach danego województwa. Jakość tych dokumentów 13

14 jest bardzo zróżnicowana w zależności od województwa. Dodatkowo bardzo zróżnicowany jest stopień wykorzystania narzędzi informatycznych oraz dostęp WCRK do baz danych georeferencyjnych. Brakuje rozwiązania systemowego, które jest niezbędne do zapewnienia sprawnego funkcjonowania zarządzania kryzysowego w Polsce. Wśród problemów związanych z zarządzaniem sytuacjami kryzysowymi w Polsce wymienić można również: Brak jednolitej i jednolicie koordynowanej struktury zarządzania kryzysowego; Brak odpowiednich map i baz danych georeferencyjnych. Brak standardów gromadzenia informacji o groźnych zdarzeniach Brak dedykowanego systemu łączności elektronicznej dla wymiany danych i informacji o groźnych zdarzeniach Brak map oceny ryzyka wszelkich możliwych do wystąpienia w Polsce zagrożeń Brak skutecznego sposobu zasilania baz danych z informacjami o groźnych zdarzeniach. Brak ujednoliconego i gotowego do powszechnego użycia sytemu informatycznego pozwalającego gromadzić i analizować, a także wspomagać podejmowanie decyzji w przypadku wystąpienia groźnych zdarzeń. Brak zintegrowanego systemu służącego administracji rządowej odpowiedzialnej za zarządzanie ryzykiem powodziowym. Brak spójności i harmonizacji pomiędzy, prowadzonymi przez służbę geodezyjną i kartograficzną, georeferencyjnymi bazami danych oraz towarzyszącymi tym bazom danych usługami sieciowymi (Geoportal), a danymi i systemami tworzonymi dla celu zarządzania ryzykiem powodziowym. Brak skutecznego systemu informowania społeczeństwa o występujących lub prognozowanych zagrożeniach Niewystarczające powiązanie ochrony przed powodzią z planowaniem przestrzennym, a szczególnie z procesem inwestycyjnym. Brak kompleksowej informacji o zagrożeniu powodziowym. Niski poziom wiedzy społeczeństwa o zagrożeniach naturalnych, technologicznych i synergicznych. W związku z powyższym pojawiła się inicjatywa mająca na celu konsolidację informacji o zagrożeniach i umieszczenie ich w profesjonalnym systemie informatycznym, wykorzystującym zintegrowaną bazę danych oraz nowoczesny moduł rozpowszechniania informacji do końcowych użytkowników, zapewniając dostęp zarówno dla administracji jak i indywidualnego obywatela. Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami ma przyczynić się do rozwiązania bądź zminimalizowania wymienionych powyżej problemów. Mając na uwadze skalę strat powodowanych przez zjawiska katastroficzne w Polsce (każdego roku z rezerwy celowej budżetu państwa na usuwanie skutków klęsk żywiołowych wydatkowane są wielomilionowe kwoty, dla przykładu powódź w 1997 spowodowała w samej tylko Polsce straty materialne szacowane na 12 mld. PLN oraz pociągnęła za sobą 55 ofiar śmiertelnych) zakres projektowanego systemu będzie obejmował w pierwszej kolejności 14

15 zagrożenia związane z nadzwyczajnymi zjawiskami atmosferycznymi, hydrologicznymi i technologicznymi, czyli te związane ze zjawiskiem powodzi. Dodatkowym motywatorem zintensyfikowania działań zwiększających bezpieczeństwo kraju w kontekście zjawiska powodziowego, stała się Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, potocznie zwana Dyrektywą Powodziową, która weszła w życie 26 listopada 2007 r. Nakłada ona na Państwa Członkowskie obowiązek przygotowania dokumentów planistycznych w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym według spójnego w skali Europy podejścia metodycznego oraz zapewnienia społeczeństwu dostępu do ich wyników. Pomysłodawcą oraz wykonawcą znacznej części zadań w ramach Projektu jest Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Zadania statutowe IMGW dotyczą prognozowania i wczesnego ostrzegania o zjawiskach i katastrofach naturalnych, występujących w atmosferze i hydrosferze, stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego oraz zdrowia i życia ludzi i ich mienia. Projekt będzie realizowany przez Konsorcjum, w skład którego wchodzą: 1 Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej 2 Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej 3 Główny Urząd Geodezji i Kartografii 4 Instytut Łączności. W zadaniach Projektu członków Konsorcjum merytorycznie wspierać będzie również Rządowe Centrum Bezpieczeństwa. Każdy z Konsorcjantów oraz RCB dysponuje wiedzą i doświadczeniem predysponującymi do efektywnej realizacji zadań Projektu. Udział w realizacji projektu centralnych organów administracji rządowej instytucji posiadających ustawowe kompetencje w zakresie prowadzenia centralnego zasobu geodezyjnego i kartograficznego (GUGiK) oraz w sprawach gospodarowania wodami, a w szczególności w sprawach zarządzania wodami oraz korzystania z wód (KZGW) stanowi najlepszą gwarancję tego, że opracowane w ramach projektu rozwiązania będą spójne z funkcjonującym systemem instytucjonalnym i prawnym. Bezpośrednimi odbiorcami rezultatów Projektu będą instytucje odpowiedzialne na mocy Ustawy o zarządzaniu kryzysowym za zapobieganie sytuacjom kryzysowym, przygotowanie do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań oraz reagowanie w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych. W szczególności dotyczy to Centrów Zarządzania Kryzysowego oraz innych jednostek administracji rządowej i samorządowej, na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, zajmujących się kwestiami ochrony przed powodzią i innymi zagrożeniami oraz reagowaniem kryzysowym. Rozwiązanie informatyczne ISOK dostarczone do tych jednostek znacznie poprawi możliwości zarządzania kryzysowego. Projekt ( ISOK ) ma na celu stworzenie systemu osłony społeczeństwa, gospodarki i środowiska przed nadzwyczajnymi zagrożeniami poprzez stworzenie elektronicznej platformy informatycznej 15

16 wraz z niezbędnymi rejestrami referencyjnymi, która stanowić będzie narzędzie do zarządzania kryzysowego. Projekt wprowadza nowe technologie informacyjne i telekomunikacyjne, usprawniając funkcjonowanie jednostek zarządzania kryzysowego każdego szczebla administracji państwowej, a także zwiększając dostęp ludności i przedsiębiorstw do informacji w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa życia, zdrowia i mienia, wprowadzając interoperacyjność służb i jednostek administracji. System ISOK będzie składał się z jednego, centralnego węzła zlokalizowanego w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej obsługującego wszystkich odbiorców danych i usług na wszystkich szczeblach administracji w państwie, czterech Centrów Modelowania Powodzi i Suszy (CMPiS) oraz Systemu Informatycznego Gospodarki Wodnej (SIGW). Istotną cechą systemu będzie udostępnianie usług sieciowych w architekturze zorientowanej na usługi. Koncepcja ta pozwala na tworzenie systemów, których funkcjonalność jest zorganizowana w postaci współpracujących usług, które mogą być powtórnie używane i łatwo łączone. Taki sposób budowania systemów umożliwia ich szybkie dostosowywanie do zmiennych wymagań biznesowych. Cel główny Projektu, czyli stworzenie systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami zostanie osiągnięty poprzez realizację celów szczegółowych wymienionych poniżej: Inwentaryzacja dostępnych zasobów danych w zakresie zarządzania kryzysowego, Zaprojektowanie rozwiązania systemowego, Budowa baz danych referencyjnych oraz map ryzyka i zagrożeń, Budowa systemu i wdrożenie, Zwiększenie świadomości społecznej w zakresie sytuacji kryzysowych. Osiągniecie celów szczegółowych będzie wynikiem uzyskania zakładanych rezultatów Projektu, które z kolei będą efektem wytworzenia produktów Projektu. Ogólnie w zakresie Projektu planowane jest wygenerowanie kilkunastu produktów cząstkowych. Dotyczyć one będą: Budowy rozwiązania informatycznego (wraz z oprogramowaniem, infrastrukturą, algorytmami, integracją z istniejącymi bazami danych, migracją danych oraz testami akceptacyjnymi); Wytworzenia georeferencyjnych baz danych, numerycznego modelu rzeźby i pokrycia terenu (wraz z systemem do zarządzania modelem) oraz ortofotomapy cyfrowej; Wytworzenia wstępnej oceny ryzyka powodziowego oraz wytworzenia map zagrożenia i map ryzyka powodziowego oraz map innych zagrożeń; Zadań szkoleniowych i promocyjnych. 16

17 Natomiast rezultaty Projektu dotyczyć będą głównie: Studium Wykonalności Projektu Udostępnienia zasobów numerycznego modelu terenu i georeferencyjnych baz danych obiektów topograficznych Udostępnienie ortofotomapy Udostępnienie informacji o obszarach kraju zagrożonych wystąpieniem powodzi Zdefiniowanie obszarów wymagających opracowania map zagrożenia i ryzyka powodziowego Udostępnienie map zagrożenia i map ryzyka powodziowego do celów planowania przestrzennego oraz dla operacyjnego działania w przypadku wystąpienia powodzi Zapewnienie odpowiedniej funkcjonalności systemu i możliwości efektywnego wykorzystania ISOK Udostępnienie danych dotyczących zjawiska powodzi społeczeństwu. Zakłada się, iż przedsięwzięcie realizowane będzie w 4 etapach Projektowych, po których nastąpi 5-letni etap eksploatacji. Nakłady inwestycyjne Projektu ponoszone w latach wyniosą ok. 300 milionów złotych. Ponieważ Projekt nie generuje dochodu, jego realizacja i eksploatacja wiążą się z ujemnymi przepływami w całym okresie referencyjnym. W przypadku Projektu ISOK o tym, że jest on wartościowy dla społeczeństwa decydują korzyści społeczne, które nie są tożsame z przychodem dla projektu. W przypadku Projektu ISOK nie jest możliwe rzetelne zidentyfikowanie wszystkich korzyści wynikających z jego realizacji, a w konsekwencji przełożenie ich na wartości pieniężne. Analiza kosztów i korzyści społecznych wykazała jednak, że Projekt ISOK niesie za sobą dużą wartość dodaną i jest uzasadniony ekonomicznie. Dodatkowo analiza opcji wykazała, że Projekt będzie realizowany w najbardziej efektywny ekonomicznie sposób. Do najważniejszych efektów społecznych, które zostaną osiągnięte dzięki systemowi ISOK, należą: Ograniczenie ofiar w ludziach związanych z występowaniem żywiołów, w szczególności powodzi; Ograniczenie kosztów bezpośrednich i pośrednich związanych ze stratami w wyniku powodzi; Usprawnienie działania jednostek zarządzania kryzysowego; Zwiększenie poczucia bezpieczeństwa społeczeństwa. Umożliwienie świadomego podejmowania decyzji inwestycyjnych odnośnie ich lokalizacji 17

18 Realizacja Projektu będzie uwzględniała wszystkie wytyczne dotyczące polityk horyzontalnych Komisji Europejskiej. Projekt ISOK ma co najmniej neutralny wpływ na realizację polityk horyzontalnych UE. W dokumencie zawarto szczegółowe odniesienie Projektu do każdego z wymaganych obszarów: polityki zachowania równości szans kobiet i mężczyzn; niedyskryminacji ze względu na niepełnosprawność, płeć, wiek; dostępności dla osób niepełnosprawnych; zasad zrównoważonego rozwoju; propagowania na poziomie Wspólnoty, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego określonego w art. 6 Traktatu WE. Projekt nie uwzględnia przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.), wymagane jest lub może być wymagane sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko, ani przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na wyznaczony lub potencjalny obszar Natura Dodatkowo Projekt w istotny sposób wpłynie na rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce. 18

19 II II.1 II.1.1 Podstawowe informacje o projekcie Geneza i istota Projektu Idea realizacji Projektu Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej od wielu lat realizuje swoje zadania statutowe obejmujące gromadzenie, przetwarzanie i dystrybuowanie informacji o zjawiskach hydrologicznych i meteorologicznych. Zadania te w szczególności dotyczą prognozowania i wczesnego ostrzegania o zjawiskach i katastrofach naturalnych, występujących w atmosferze i hydrosferze, stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego oraz zdrowia i życia ludzi i ich mienia. Działania IMGW zmierzają do szybkiego informowania służb reagowania kryzysowego o prognozowanej i bieżącej sytuacji hydrologicznej i meteorologicznej. Rozszerzenie skali działania i możliwości wykorzystania wdrożonego systemu SMOK W latach IMGW zrealizował kompleksowy i wielowątkowy projekt informatyczny pod nazwą System Monitoringu i Osłony Kraju (SMOK). W ramach tego Projektu Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wybudował, zakupił lub zmodernizował: systemy pomiarowe, pracujące w czasie rzeczywistym (on line): o ponad 1000 automatycznych, telemetrycznych posterunków hydrologicznych i meteorologicznych przekazujących co godzinę informacje o: temperaturze i wilgotności powietrza, kierunku i prędkości wiatru, wysokości opadu deszczu, poziomie zwierciadła wody w rzekach i jeziorach; o system radarowy POLRAD składający się z ośmiu radarów meteorologicznych dokonujących pomiarów intensywności opadów atmosferycznych oraz prędkości i kierunku przemieszczania się stref opadów; o system wykrywania i lokalizacji wyładowań atmosferycznych PERUN monitorujący ustawicznie obszar Polski dla zgromadzenia informacji o aktualnej sytuacji burzowej; o stacja odbioru zdjęć satelitarnych pozwalająca na odbieranie co pół godziny danych z satelitów meteorologicznych EUMETSAT i NOAA; o sieć pomiarów aerologicznych pozwalającą na wykonywanie pionowych sondaży atmosfery do 30 kilometrów nad ziemią, dla pomiaru temperatury, wilgotności oraz kierunku i prędkości wiatru w badanym profilu; system teleinformatyczny obejmujący systemy pomiarowe, biura prognoz, lotniskowe stacje meteorologiczne, stacje hydrologiczno meteorologiczne i umożliwiający niezawodne przekazywanie ostrzeżeń, prognoz, informacji i innych produktów IMGW do użytkowników; 100 procesorowy superkomputer SGI Origin 3800 na którym dwa razy na dobę są liczone dwa matematyczne modele meteorologiczne ALADIN i LM-COSMO, dające bardzo dużą ilość informacji o parametrach meteorologicznych z wyprzedzeniem do 72 godzin w węzłach siatki 14 na 14 kilometrów, 19

20 wyposażenie ekip pomiarowych, technicznych i serwisowych pozwalające między innymi na wykonywanie pomiarów objętości przepływu w rzekach przy bardzo wysokich stanach wody; system przetwarzania i prezentacji danych meteorologicznych LEADS wspomagający synoptyków meteorologicznych przy opracowywaniu ostrzeżeń i prognoz meteorologicznych, System Hydrologii gromadzący i przetwarzający dane z systemów pomiarowych niezbędnych dla osłony przeciwpowodziowej oraz wykonywania prognoz hydrologicznych z wykorzystaniem matematycznych modeli hydrologicznych. Doświadczenia z realizacji tego projektu wskazywały na to, iż stworzony System Monitoringu i Osłony Kraju powinien stanowić istotny fragment dużo większego systemu obejmującego swoim działaniem cały kraj oraz uwzględniającego większą liczbę zagrożeń, a nie tylko elementy hydrologiczne i meteorologiczne. Posiadane przez IMGW wiedza, bardzo nowoczesny system pomiarowy, przetwarzania oraz dystrybucji danych i wieloletnia praktyka powodowała, że Instytut coraz bardziej odczuwał potrzebę, aby przekazywane informacje były kierowane do równie nowoczesnego systemu informatycznego u odbiorców, a także aby były bardziej wszechstronnie wykorzystane i co najważniejsze docierały także do szeroko pojętego Społeczeństwa. Odbiorcami informacji pochodzących z IMGW przez wiele lat były komitety przeciwpowodziowe na różnych poziomach. Od centralnych do powiatowych, a następnie gminnych. Ta struktura była stopniowo zastępowana sztabami organizowanymi przez obronę cywilną, straż pożarną, by wreszcie po wprowadzeniu w życie ustawy o zarządzaniu kryzysowym, kompetencje i odpowiedzialność przekazać w ręce wojewodów, starostów (prezydentów lub burmistrzów) oraz wójtów i zorganizowanych przez nich centrów zarządzania kryzysowego. Przekazując informacje o stanie atmosfery i hydrosfery Instytut zaobserwował, że sposób wykorzystywania przekazywanych informacji był w dużym stopniu zależny od czynnika ludzkiego, w szczególności od stopnia przygotowania zespołów i ich członków do ich odbioru, zrozumienia i przetworzenia, a także wykorzystania do podjęcia konkretnych działań. Przy braku dostępnych map terenów zalewowych kluczowym czynnikiem w procesie informowania o zagrożeniach hydrologicznych i meteorologicznych było doświadczenie lokalnych jednostek zarządzania kryzysowego. Lokalni specjaliści określali czy przy danym stanie wody zagrożone będą te obiekty, a inne znajdą się pod wodą dopiero przy stanie wody wyższym o 50 cm jedynie na podstawie własnego doświadczenia. Dlatego skuteczność wykorzystywania przekazywanych przez IMGW informacji była mocno zależna od rotacji kadr w lokalnych jednostkach kryzysowych. Zakończenie realizacji projektu Systemu Monitoringu i Osłony Kraju, otworzyło całkiem nowe możliwości. Instytut rozpoczął gromadzenie w bardzo krótkim czasie po dokonaniu pomiaru, ogromnej liczby danych i powstających na ich podstawie produktów. Był przygotowany do zasilania baz danych u odbiorców. Problem polega jednak na tym, że tak przygotowanych odbiorców było i jest nadal niewielu. Posiadając duże automatyczne, telemetryczne systemy pomiarowe, bazę danych, dublowane systemy łączności i systemy wyposażone w bezprzerwowe zasilanie, IMGW nie miał po drugiej stronie profesjonalnie 20

21 przygotowanych odbiorców. Pojawiały się wprawdzie informacje o podejmowanych w niektórych resortach czy podmiotach działaniach mających na celu zgromadzenie w systemach informatycznych większej ilości informacji. Jednak były i są to nadal działania niezintegrowane i incydentalne. Brakowało rozwiązania systemowego, które jest niezbędne do zapewnienia sprawnego funkcjonowania zarządzania kryzysowego w Polsce. Warunki ekonomiczne i potrzeby społeczne Zapewnienie efektywnego systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami jest szczególnie istotne z uwagi na rosnącą liczbę tego typu zdarzeń oraz coraz większą skalę skutków zarówno ekonomicznych jak i społecznych, które one powodują. Na zwiększającą się wizualnie ilość zagrożeń o charakterze naturalnym i technologicznym wpływ mają najprawdopodobniej bardzo liczne czynniki. Nie wszystkie z nich są łatwe czy nawet możliwe do zidentyfikowania. Za znane uznać można: zwiększające się obszary zurbanizowane i uprzemysłowione; zwiększona gęstość szlaków komunikacyjnych i znaczący wzrost liczby poruszających się po nich środków transportu, przewożących często niebezpieczne substancje; ogromna ilość środków łączności (głównie prywatnych rozwój telefonii komórkowej) do przekazywania informacji o zdarzeniach oraz aktywność mediów, które wykorzystują każdą informację by przyciągnąć czytelnika, widza czy słuchacza widokiem lub opisem ekstremalnych sytuacji; intensywność zjawisk atmosferycznych i hydrologicznych, która wynika ze zmienności lub być może zmiany klimatu. Te wszystkie uwarunkowania dotyczące Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, centrów zarządzania kryzysowego i liczby zagrożeń, skłoniły IMGW do rozpoczęcia działań mających na celu konsolidację wszystkich informacji o zagrożeniach i umieszczenie ich w profesjonalnym systemie informatycznym. Jedną z podstawowych potrzeb społecznych, której zaspokojenie oczekiwane jest od państwa, jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa obywateli. Jednocześnie stworzenie warunków przetrwania ludności w sytuacjach ekstremalnych jest jednym z podstawowych obowiązków państwa z punktu widzenia bezpieczeństwa narodowego. Występowanie zagrożeń nadzwyczajnych zarówno naturalnych jak i technologicznych jest nieuniknionym elementem funkcjonowania człowieka w przyrodzie i jedynie sprawny, zintegrowany system zarządzania kryzysowego może pozwolić ograniczyć skutki występujących zagrożeń. Z tego względu wszystkie regiony kraju, w zależności od ryzyka zagrożenia, powinny być przygotowane do ochrony przed skutkami ekstremalnych zjawisk przyrodniczych i katastrof cywilizacyjnych (technologicznych). Poczucie bezpieczeństwa obywateli może poprawić opracowanie i wdrożenie skutecznego systemu zarządzania kryzysowego zapewniającego dostęp do informacji o zagrożeniach nie tylko administracji, ale także indywidualnym obywatelom. Zapewnienie sprawnej organizacji instytucjonalnej oraz funkcjonowania systemu w połączeniu z działaniami informacyjnymi i 21

22 edukacyjnymi w zakresie sposobu korzystania z informacji przekazywanych za pomocą systemu odpowiada na zapotrzebowanie społeczeństwa w tym zakresie. Z punktu widzenia bezpieczeństwa obywateli istotne jest także powszechne informowanie społeczeństwa o występujących i prognozowanych zagrożeniach. W tym zakresie Projekt przewiduje opracowanie narzędzi umożliwiających zapewnienie takiego informowania. W warunkach, kiedy coraz częściej i głośniej (za pośrednictwem mediów) mówi się o skutkach występujących zagrożeń, bardzo istotnym elementem z punktu widzenia bezpieczeństwa obywateli jest stworzenie skutecznego narzędzia umożliwiającego wczesne reagowanie na informacje o zagrożeniach, celem ograniczenia ich skutków. Podczas gdy istniejące systemy są rozproszone i niejednolite, oparte na różnych rozwiązaniach technicznych oraz posługujące się różnymi danymi (bazami danych) nie dają wystarczającej gwarancji skutecznego powiadamiania i ostrzegania ludności i instytucji o zagrożeniach. Projekt może przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społeczno gospodarczych, które szerzej zostały omówione w rozdziale IV.2 Zidentyfikowane problemy. Jednym z problemów, o którym należy wspomnieć jest zagadnienie właściwego planowania przestrzennego szczególnie w kontekście zagrożeń meteorologicznych i hydrologicznych. Jednym z najczęstszych i powodujących największe szkody zagrożeniem naturalnym występującym na obszarze Polski jest zjawisko powodzi. Jednocześnie jedną z najważniejszych przyczyn wzrostu strat powodziowych ekonomicznych i społecznych, stanowi postępującą zabudowa obszarów położonych w dolinach rzecznych. Zagospodarowywanie tych terenów powoduje bowiem wzrost gęstości zaludnienia oraz wartości majątku zgromadzonego na obszarach narażonych na wystąpienie powodzi. Funkcjonujący obecnie mechanizm ograniczania zabudowy terenów narażonych na wystąpienie powodzi okazał się niedostatecznie skuteczny, głównie z powodu permanentnego niedofinansowania, zarówno sektora gospodarki wodnej, jak i administracji samorządowej odpowiedzialnej za planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Brak konsekwencji w egzekwowaniu istniejących przepisów prawa dotyczących planowania przestrzennego, a także odpowiednich narzędzi służących do jego egzekucji skutkuje postępującym rozwojem zabudowy i infrastruktury na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na niską skuteczność istniejącego systemu ochrony przed powodzią jest brak dostatecznej edukacji i wiedzy społeczeństwa, lecz również brak wystarczających informacji o zagrożeniach. Brak świadomości o istniejącym zagrożeniu powoduje podejmowanie decyzji o lokalizacji inwestycji, zarówno budownictwa mieszkaniowego, jak i gospodarczego na obszarach narażonych na występowanie powodzi. Zintegrowany system informatyczny ISOK umożliwi lokalnym władzom odpowiedzialnym za przygotowanie planów zagospodarowania przestrzennego dostęp do najbardziej aktualnych danych o zjawiskach, które mogą oddziaływać na dany teren. Wykorzystanie systemu w tym zakresie pozwoli na racjonalne planowanie zagospodarowania terenu w warunkach pełnej dostępnej informacji. Dzięki temu możliwe będzie zapewnienie stabilnych warunków do rozwoju działalności inwestycyjnej i gospodarczej. 22

23 II.1.2 Planowane przedsięwzięcie W ramach Projektu Informatyczny system osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami planuje się stworzenie kompleksowego, zintegrowanego systemu informatycznego wraz z niezbędnymi rejestrami referencyjnymi (bazami danych georeferencyjnych) w celu skutecznego powiadamiania i ostrzegania właściwych instytucji i ludności o zagrożeniach. Ogólny zakres przedsięwzięcia Podstawowym zadaniem Systemu ISOK będzie integracja i udostępnianie danych związanych z nadzwyczajnymi zagrożeniami naturalnymi, w szczególności zagrożeniem powodzią. System ISOK będzie składał się z kilku komponentów logicznych: jednego, centralnego węzła obsługującego wszystkich potencjalnych odbiorców danych i usług na wszystkich szczeblach administracji w państwie, wspomagając różnorodne procesy odpowiednie dla danego szczebla; czterech Centrów Modelowania Powodzi i Suszy (CMPiS), które będą realizować zadania związane z wdrażaniem w Polsce Dyrektywy Powodziowej, opracowaniem map zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego, a następnie dostarczać analizy i scenariusze w okresie pomiędzy powodziami oraz w sytuacjach alarmowych; Systemu Informatycznego Gospodarki Wodnej (SIGW), który zostanie zbudowany i wdrożony w strukturach Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i siedmiu Regionalnych Zarządach Gospodarki Wodnej. System ISOK będzie elementem Krajowej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (KIIP) i będzie intensywnie wykorzystywał dane referencyjne udostępniane przez GUGiK. System ISOK będzie wyposażony w narzędzia (aplikacje) wspomagające rutynowe i incydentalne zadania związane z zarządzaniem, aktualizacją, przetwarzaniem i udostępnianiem danych (na przykład informacje o stanie danego zagrożenia, przeprowadzanie wymaganych analiz z wykorzystaniem informacji geoprzestrzennej, generowanie raportów). Istotną cechą systemu będzie udostępnianie usług sieciowych w architekturze SOA (Service Oriented Architecture) oraz usług zgodnych z dyrektywą INSPIRE. Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami będzie wyposażony w elementy umożliwiające jednolity dostęp do informacji dziedzinowej związanej z zarządzaniem kryzysowym oraz będzie współpracował z infrastrukturą europejską. Węzeł centralny będzie pełnić również rolę Krajowego Katalogu Metadanych, który umożliwi użytkownikom systemu ISOK wyszukiwanie informacji dziedzinowych według zadanych kryteriów oraz pozwali na współpracę z katalogiem metadanych podobnych systemów działających w Europie. 23

24 W węźle centralnym będzie również ustanowiony Krajowy Portal ISOK, który umożliwi obywatelom i urzędom (nie zaangażowanym bezpośrednio w realizację zadań związanych z zarządzaniem kryzysowym) dostęp do informacji o charakterze zagregowanym oraz do wyselekcjonowanej informacji o charakterze szczegółowym w momencie wystąpienia zdarzenia kryzysowego Opracowanie dokumentów planistycznych oraz analiza baz danych Ponieważ jednym z najbardziej dotkliwych zdarzeń niebezpiecznych dla ludności i infrastruktury niosących za sobą poważne skutki w zdrowiu, życiu i stratach materialnych jest powódź, dlatego też koniecznym staje się określenie ryzyka powodzi na wszystkich obszarach dorzeczy Polski. Określenie ryzyka powodziowego sprowadza się do opracowania następujących dokumentów planistycznych: wstępnej oceny ryzyka powodziowego map zagrożenia powodziowego, map ryzyka powodziowego, planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Bazą do opracowania tych dokumentów/map będą bazy danych georeferencyjnych pozostające w kompetencjach organów administracji geodezyjnej, a w szczególności cyfrowa ortofotomapa, numeryczny model terenu, ewidencja miejscowości ulic i adresów i baza danych obiektów topograficznych, jak również informacje z zakresu hydrologii i hydrotechniki, pozostające w posiadaniu organów administracyjnych oraz jednostek badawczo- rozwojowych. Prace te, określone jako zobowiązania Polski do wypełnienia zobowiązań w ramach UE, reguluje Dyrektywa Powodziowa. Cele Projektu są spójne z celami określonymi w Dyrektywie Powodziowej i w ramach prac projektowych wykorzystane zostaną synergie z działaniami zmierzającymi do jej wypełnienia. Instytucją odpowiedzialną za wdrożenie postanowień Dyrektywy Powodziowej w Polsce jest KZGW. Udział KZGW w Konsorcjum realizującym Projekt zagwarantuje, że rozwiązanie stworzone w ramach ISOK będzie spójne rozwiązaniami prawnymi i strategicznymi opracowywanymi w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym. W ramach swoich zadań KZGW przygotowuje Projekt polityki wodnej państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu do 2016), który zawiera także zapisy dotyczące ograniczania ryzyka powodziowego. W 2010 roku dokument został poddany konsultacjom społecznym i w styczniu 2011 został przyjęty przez kierownictwo Ministerstwa Środowiska. W kolejnym etapie legislacyjnym zostanie przekazany do Rządowego Centrum Legislacji, następnie musi zostać pozytywnie zaopiniowany przez stały komitet Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (KPRM) i dopiero po zarekomendowaniu przez ten komitet, może zostać przyjęty przez Rząd. 24

25 Zakres Projektu ISOK został określony w taki sposób, aby zapewnić komplementarność z innymi inicjatywami podejmowanymi w zakresie wsparcia funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego w Polsce (w szczególności zarządzania ryzykiem powodziowym), co pozwoli uniknąć potencjalnej możliwości podwójnego finansowania podobnych działań. W ramach Projektu zostanie wykonana wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP) oraz mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, których obowiązek sporządzenia wynika z Dyrektywy Powodziowej. We wstępnej ocenie ryzyka powodziowego określone zostaną obszary, na których stwierdzi się istnienie dużego ryzyka powodziowego lub jego wystąpienie jest prawdopodobne, nazywane obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi. Dla obszarów zidentyfikowanych w WORP w ramach Projektu będą sporządzone mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego. Mapy zagrożenia powodziowego określają: zasięg zalewu dla fal powodziowych o różnym prawdopodobieństwie wystąpienia: 0,1% lub 0,2%, 1%, 10%, głębokość wody na zalanym terenie, prędkość wody na zalanym terenie (w szczególnie uzasadnionych przypadkach), Uzupełnieniem map zagrożenia powodziowego będą mapy ryzyka powodziowego, określające potencjalne szkody związane z powodzią. Nowoczesne środki techniczne i różne sposoby modelowania dostarczają znakomitych narzędzi do tego przewidywania. Instrumentem takim są: numeryczny model terenu (NMT) o odpowiedniej dokładności georeferencyjna baza danych obiektów topograficznych (BDOT), ekspertyzy wirtualne, związane z pojęciem sztucznej rzeczywistości, cybernetycznej przestrzeni i światem wirtualnym (wykorzystujące technologie GIS). W celu stworzenia odpowiednich baz danych NMT oraz BDOT konieczne jest wykonanie szeregu prac związanych z oceną możliwości wykorzystania znajdujących się w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym materiałów i danych, a następnie podjęcie działań mających na celu dostosowanie tych baz oraz aktualizację lub pozyskanie danych dla zapewnienia stopnia szczegółowości oraz dokładności właściwych dla przedmiotowego Projektu. Istota Projektu Istotą Projektu ma być stworzenie systemu teleinformatycznego, który: będzie posiadać ujednolicone i wielotematyczne mapowe georeferencyjne bazy danych oraz dostęp do baz danych georeferencyjnych numerycznego modelu rzeźby i pokrycia terenu oraz obiektów topograficznych; 25

26 będzie posiadał zasób map kilkunastu ryzyk dla niektórych zagrożeń objętych katalogiem zagrożeń i siatki bezpieczeństwa; będzie zasilany danymi i informacjami o zagrożeniach, pochodzącymi od wielu podmiotów, które gromadzą je w ramach swoich ustawowych obowiązków; będzie posiadać interfejsy pozwalające na dostęp do danych z baz resortowych na potrzeby systemu ISOK będzie oparty o ustalone standardy dotyczące dostępu do baz danych georeferencyjnych oraz wymiany danych o zagrożeniach, standardy te będą obowiązywały dla wszystkich dodatkowych źródeł danych z zakresu kryzysowego, z których w przyszłości będzie korzystał ISOK; będzie wizualizował występujące lub prognozowane zagrożenie w otoczeniu warunków hydrologicznych i meteorologicznych, a równocześnie będzie prezentował otoczenie przemysłowe, urbanistyczne, użytkowanie terenu oraz osadnictwo w rejonie zagrożenia czy na jego drodze. Ponieważ ISOK będzie równolegle dostarczał informacje do wielu podmiotów na różnych szczeblach, to zapewni integrację tych podmiotów i umożliwi skonsolidowane i skuteczne reagowanie. Zakres potencjalnej funkcjonalności systemu ISOK w odniesieniu do poszczególnych rodzajów zagrożeń przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela II.1 Zakres funkcjonalności systemu ISOK. Zdarzenie kryzysowe Zakres Projektu Bardzo silny wiatr Warstwa z punktowymi (ze stacji pomiarowych IMGW oraz z ewentualnych mobilnych stanowisk pomiarowych) informacjami na temat prędkości i kierunku wiatru, aktualizowana co 1 godzinę i prognozą na 24 godziny z krokiem co 3 godziny. Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zniszczeń spowodowanych wystąpieniem silnego wiatru opis sytuacji Powódź Podtopienie NMT z zaznaczonymi rzędnymi zwierciadła wody wskazujący obszar mogący być pokryty wodą, aktualizowane z krokiem co 1 godzinę oraz prognoza obszaru rzędnej zwierciadła wody na 24 godziny z krokiem co 3 godziny na terenach górskich i podgórskich oraz co 6 godzin na pozostałym obszarze Polski (dostępne dla rzek kontrolowanych siecią pomiarową IMGW) Warstwa z punktowymi (ze stacji pomiarowych IMGW) informacjami na temat wysokości opadu, aktualizowana co 1 godzinę i prognozą na 24 godziny z krokiem co 3 godziny. 26

27 Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zniszczeń spowodowanych wystąpieniem intensywnego opadu (topnienia śniegu) opis sytuacji Intensywny opad śniegu Intensywny opad gradu Gołoledź/oblodzenie Silna burza Mróz Upał Warstwa z punktowymi (ze stacji pomiarowych IMGW) informacjami na temat wysokości warstwy śniegu świeżo spadłego, aktualizowana co 12 godzin i prognozą na 24 godziny z krokiem co 3 godziny. Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zniszczeń i problemów spowodowanych wystąpieniem intensywnego opadu śniegu opis sytuacji Warstwa z punktowymi (ze stacji pomiarowych IMGW oraz informacje z pozostałych źródeł) informacjami na temat opadu gradu, aktualizowana co 1 godzinę i prognozą na 24 godziny z krokiem co 3 godziny. Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zniszczeń i problemów spowodowanych wystąpieniem opadu gradu opis sytuacji Warstwa z punktowymi (ze stacji pomiarowych IMGW oraz informacje z pozostałych źródeł) informacjami na temat wystąpienia gołoledzi/oblodzenia, aktualizowana co 1 godzinę i prognozą na 24 godziny z krokiem co 3 godziny. Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zniszczeń i problemów spowodowanych wystąpieniem gołoledzi/oblodzenia opis sytuacji Warstwa z punktowymi (sieć wykrywania i lokalizacji wyładowań atmosferycznych PERUN) informacjami na temat wystąpienia wyładowań, aktualizowana co 5 minut za ostatnie 12 godzin Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zniszczeń i problemów spowodowanych wystąpieniem wyładowań opis sytuacji Warstwa z punktowymi (ze stacji pomiarowych IMGW) pomiarami temperatury, aktualizowana co 1 godzinę i prognozą na 24 godziny z krokiem co 3 godziny. Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zniszczeń i problemów spowodowanych wystąpieniem niskiej temperatury opis sytuacji Warstwa z punktowymi (ze stacji pomiarowych IMGW) pomiarami temperatury, aktualizowana co 1 godzinę i 27

28 prognozą na 24 godziny z krokiem co 3 godziny. Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zniszczeń i problemów spowodowanych wystąpieniem wysokiej temperatury opis sytuacji Susza Osuwisko/lawina błotna Pożar Smog Trzęsienie ziemi Skażenie chemiczne na lądzie Skażenie chemiczne na morzu Skażenie chemiczne z sąsiednich krajów Skażenie radiacyjne (w kraju i z sąsiednich krajów) Katastrofa drogowa Warstwa z obszarami dotkniętymi zjawiskiem suszy (meteorologicznej, glebowej, hydrologicznej) Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zniszczeń i problemów spowodowanych wystąpieniem suszy opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia osuwisk/lawin błotnych oraz zniszczeń i problemów spowodowanych ich wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia pożarów oraz zniszczeń i problemów spowodowanych ich wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia smogu oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jego wystąpieniem opis sytuacji Warstwa z obszarem dotkniętym trzęsieniem ziemi oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jego wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia skażenia oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jego wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia skażenia oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jego wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia skażenia oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jego wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia skażenia oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jego wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia katastrofy oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jej wystąpieniem opis sytuacji 28

29 Katastrofa kolejowa Katastrofa lotnicza na lotnisku i poza nim Katastrofa wodna na morzu i na wodach śródlądowych Katastrofa wodna na wodach śródlądowych Katastrofa budowlana na lądzie i awaria urządzeń hydrotechnicznych Zakłócenie w systemie gazowym Zakłócenie w sieci telekomunikacyjnej Zakłócenie w systemie energetycznym Zakłócenie w systemie paliwowym Niepokoje społeczne Choroby zwierząt Choroby ludzi Choroby roślin Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia katastrofy oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jej wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia katastrofy oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jej wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia katastrofy oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jej wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia katastrofy oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jej wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia katastrofy oraz zniszczeń i problemów spowodowanych jej wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zakłóceń oraz zniszczeń i problemów spowodowanych ich wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zakłóceń oraz zniszczeń i problemów spowodowanych ich wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zakłóceń oraz zniszczeń i problemów spowodowanych ich wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia zakłóceń oraz zniszczeń i problemów spowodowanych ich wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia niepokoi społecznych oraz zniszczeń i problemów spowodowanych ich wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia chorób oraz strat i problemów spowodowanych ich wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia chorób oraz strat i problemów spowodowanych ich wystąpieniem opis sytuacji Warstwa ze zinwentaryzowanymi przypadkami wystąpienia chorób oraz strat i problemów spowodowanych ich 29

30 wystąpieniem opis sytuacji Terroryzm Zagrożenia polityczno militarne Nie dotyczy Nie dotyczy Źródło: Opracowanie własne IMGW. Powiązanie z dokumentami strategicznymi Projekt opracowania informatycznego systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami jest ściśle powiązany z realizacją założeń podstawowych dokumentów strategicznych dotyczących rozwoju ekonomiczno-społecznego oraz informatyzacji przyjętych w Polsce. Realizacja Projektu może stanowić istotny element realizacji Planu Informatyzacji Państwa oraz Strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce. Dokumenty te wskazują na konieczność zwiększenia wykorzystania systemów informatycznych przez administrację publiczną w celu bardziej efektywnego i skutecznego wykonywania zadań służących obywatelom. Opracowany w ramach Projektu system informatyczny będzie służył zapewnieniu lepszej koordynacji i sprawności służb odpowiedzialnych za zarządzanie kryzysowe w Polsce przyczyniając się tym samym do poprawy stanu bezpieczeństwa ludzi i ich mienia. Zakres Projektu wpisuje się również w założenia Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, a w szczególności Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Bezpośrednim celem siódmej osi priorytetowej jest wspieranie budowy systemów elektronicznej administracji, mających służyć udostępnianiu obywatelom usług drogą elektroniczną. Jednym z takich systemów będzie informatyczny system osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. System ISOK, który będzie korzystał z istniejących zasobów informacji meteorologicznych, geodezyjnych, wodnych integrując dane z różnorodnych źródeł i umożliwiając korzystanie z nich m.in. służbom wchodzącym w skład systemu zarządzania kryzysowego w kraju i umożliwiając im natychmiastową reakcję na pojawiające się zjawiska i zdarzenia. Informacje generowane z systemu będą mogły trafiać także bezpośrednio do obywateli. II.2 Tytuł Projektu Niniejsze Studium Wykonalności przedstawia opis Projektu pn. Informatyczny system osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami II.3 Cel Projektu Podstawowym celem Projektu jest stworzenie jednolitego systemu informatycznego, gotowego do powszechnego użycia celem osłony społeczeństwa, gospodarki i środowiska przed nadzwyczajnymi zagrożeniami, a także wspomagającego podejmowanie decyzji w przypadku wystąpienia groźnych zdarzeń. Cel ten ma zostać osiągnięty poprzez stworzenie elektronicznej platformy informatycznej wraz z niezbędnymi rejestrami referencyjnymi, która stanowić będzie narzędzie systemu zarządzania kryzysowego w zakresie przygotowania do przejmowania kontroli nad sytuacjami kryzysowymi w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U Nr 89, poz. 590 ze zm.) i 30

31 reagowania w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, w tym w szczególności nadzwyczajnych zjawisk atmosferycznych, hydrologicznych i technologicznych ( ISOK ). Z uwagi na przewidywane kierunki zagrożeń, jako główne działanie zostanie opracowany system rozpoznawania, bieżącego ostrzegania i osłony społeczeństwa i gospodarki przed ekstremalnymi zjawiskami atmosferycznymi, hydrologicznymi i zdarzeniami technologicznymi (synergicznymi). Celem Projektu jest w szczególności opracowanie koncepcji oraz projektu rozwiązania informatycznego (w tym prognostycznych modeli matematycznych) osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami takimi jak powódź. Projekt jest zgodny z celami Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, gdyż spełnia główne cele polityki spójności poprzez podniesienie jakości życia mieszkańców Polski, zwiększając bezpieczeństwo ich życia i pracy. Przewidywane w Projekcie doskonalenie (realizacja) systemu informatycznego pozwala na trafniejsze i racjonalne planowanie przestrzenne uwzględniające obszary o zwiększonym ryzyku zagrożeń, w tym szczególnie w pobliżu źródeł zaopatrzenia w wodę (rzeki) co zwiększa atrakcyjność miejsc do inwestowania, wspierając tym samym wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia. Realizacja Projektu stanowić będzie element wypełniający zobowiązania w ramach polityki spójności UE. Realizacja Projektu będzie wspierała wypełnienie głównych zobowiązań wdrożeniowych Dyrektywy Powodziowej. Stanowić będzie również istotny postęp we wdrażaniu Dyrektywy INSPIRE. Projekt przyczynia się także do poprawy pozycji Polski wśród krajów UE spełniając tym samym m.in. wymogi celu 6 POIG przyczyniając się do wzrostu wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w gospodarce. Proponowany Informatyczny System ISOK będzie ważnym elementem w tworzeniu elektronicznych usług publicznych na rzecz obywateli, uwzględniając specyfikę usług dla osób niepełnosprawnych i turystów zagranicznych (język), przedsiębiorstw i środowiska. Budowa NMT oraz BDOT ma wybitnie wymiar strategiczny, długofalowy. Są to bazy danych zawierające dane o charakterze referencyjnym, które są niezbędne w nowoczesnym planowaniu przestrzennym, w gospodarce komunalnej, w systemie ubezpieczeń, dla wielu służb (GOPR, TOPR), w projektowaniu infrastruktury drogowej i wielu innych. Proponowany system będzie m.in. obejmował bazy NMT, BDOT, ortofotomapy wraz z systemem dostępu realizowanym w ramach projektu Geoportal2 (GUGiK POIG 7 oś priorytetowa). Biorąc pod uwagę, że Projekt wprowadza nowe technologie informacyjne i telekomunikacyjne, zwiększając dostęp ludności i przedsiębiorstw do informacji w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa życia, zdrowia i mienia, wprowadzając interoperacyjność służb i jednostek administracji spełnia tym samym założenia i cele 7 osi priorytetowej POIG. II.4 Lokalizacja Projektu Projekt będzie realizowany na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej. Planowany zasięg terytorialny efektów prac powstałych w ramach realizacji Projektu będzie miał charakter ogólnopolski. W ramach Projektu wybrane zostaną obszary do szczegółowego przetestowania systemu w warunkach rzeczywistych. W ramach wstępnej oceny ryzyka powodziowego w Polsce 31

32 zidentyfikowane zostaną obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi. Będą to obszary, na których istnieje znaczące ryzyko powodzi lub wystąpienie znaczącego ryzyka powodzi jest prawdopodobne. Dla tych obszarów, w ramach Projektu, zostaną opracowane mapy zagrożenia i mapy ryzyka powodziowego. Koncepcja rozwiązania informatycznego ISOK oparta jest na realizacji systemu w postaci zintegrowanych systemów cząstkowych w architekturze SOA (Service Oriented Architecture). Infrastruktura sprzętowa systemu ISOK zlokalizowana będzie: węzeł centralny obsługujący wszystkich potencjalnych odbiorców danych i usług na wszystkich szczeblach administracji w państwie zlokalizowany będzie w siedzibie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej przy ul. Podleśnej 61, Warszawa; cztery Centra Modelowania Powodzi i Suszy (CMPiS), które będą realizować zadania związane z wdrażaniem w Polsce Dyrektywy Powodziowej, opracowaniem map zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego, a następnie dostarczać analizy i scenariusze w okresie pomiędzy powodziami oraz w sytuacjach alarmowych zlokalizowane będą w Oddziałach IMGW w Poznaniu, Krakowie, Wrocławiu i Gdyni; System Informatyczny Gospodarki Wodnej (SIGW) zostanie zbudowany i wdrożony w strukturach Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie i będzie wspierał publikację danych i realizację procesów w Krajowym Zarządzie Gospodarki Wodnej oraz w 7 Regionalnych Zarządach Gospodarki Wodnej.. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej pełniąc Państwową Służbę Hydrologiczno- Meteorologiczną (PSHM) utrzymuje w stałej gotowości operacyjnej wiele systemów. Od pomiarowych, poprzez przetwarzania i gromadzenia danych do systemów dystrybucji danych i produktów. Ta działalność, mająca już 90 letnią tradycję, prowadzona jest przez 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu i 365 dni w roku. Wszystkie zespoły PSHM są wdrożone do takiej pracy. W ten sposób IMGW zapewnia całodobową osłonę hydrologiczną i meteorologiczną społeczeństwa i gospodarki. Większość systemów to systemy informatyczne i teleinformatyczne, IMGW utrzymuje zatem i ma doświadczenie w utrzymywaniu ich, zarówno siłami własnymi jak i w oparciu o outsourcing. Wdrożenie ISOK, wymagać będzie takiego całodobowego dozoru, a ponieważ ma funkcjonować na potrzeby całego kraju, to konieczne będzie utworzenie odrębnego centrum operacyjnego, które będzie wykonywać te zadania. Na potrzeby zlokalizowania centralnych jednostek systemu ISOK w siedzibie IMGW zostanie dostosowane i wyposażone pomieszczenie zapewniające odpowiednie parametry techniczne dla prawidłowego funkcjonowania aparatury. Z kolei zasoby będące w kompetencjach państwowej służby geodezyjnej i kartograficznej w naturalny i zgodny z obowiązującym prawem sposób powinny być gromadzone przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii. System, który powstanie, jako produkt Projektu, obejmować będzie swoim zasięgiem obszar całego kraju. Dzięki algorytmom wizualizacji zdarzeń oraz przewidywania scenariuszy rozwoju wydarzeń, na podstawie informacji o odpowiednich zagrożeniach, system wpłynie na 32

33 jakość zarządzania zjawiskami o charakterze kryzysowym na każdym poziomie oraz będzie mógł być wykorzystywany w każdym regionie. II.5 Odbiorcy ostateczni Projektu W Szczegółowym opisie priorytetów nie została określona grupa docelowa ostatecznych odbiorców dla VII osi priorytetowej PO IG. W związku z tym na potrzeby niniejszego studium wykonalności odbiorcy ostateczni zostali podzielenia na następujące grupy: Użytkownicy na poziomie administracji centralnej Użytkownicy resortowi Użytkownicy na poziomie administracji wojewódzkiej Użytkownicy na poziomie administracji powiatowej Użytkownicy na poziomie administracji gminnej Podmioty gospodarcze Ludność Podziału odbiorców ostatecznych rezultatów Projektu dokonano w oparciu o strukturę systemu zarządzania kryzysowego w Polsce, z uwagi na zróżnicowane potrzeby wobec systemu i wymagany zakres jego wykorzystania poszczególnych grup odbiorców. Odbiorcami rezultatów Projektu będą instytucje odpowiedzialne na mocy Ustawy o zarządzaniu kryzysowym za zapobieganie sytuacjom kryzysowym, przygotowanie do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań oraz reagowanie w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych. W szczególności dotyczy to Centrów Zarządzania Kryzysowego oraz innych jednostek administracji rządowej i samorządowej, na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, zajmujących się kwestiami ochrony przed powodzią i innymi zagrożeniami oraz reagowaniem kryzysowym. Bezpośrednim beneficjentem opracowanego systemu będzie również Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, jako organ prawnie odpowiedzialny za przygotowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego oraz map zagrożenia i map ryzyka powodziowego. Szczegółowy wykaz odbiorców powstać może dopiero po zakończeniu pierwszej fazy Projektu, w ramach której przeprowadzona zostanie szczegółowa inwentaryzacja istniejących zasobów baz danych i podmiotów z nich korzystających, ale wstępnie założyć można, że system ISOK, będzie mógł być wykorzystywany przez następujące podmioty: 33

34 Tabela II.2 Zakres wykorzystania ISOK przez potencjalnych użytkowników. Szczebel Użytkownicy Zakres wykorzystania Centralny (użytkownicy końcowi) Rządowe Centrum Bezpieczeństwa Organy tworzące Centrum zarządzania kryzysowego 1 : Minister Obrony Narodowej Minister sprawiedliwości Minister właściwy do spraw rolnictwa Minister właściwy do spraw środowiska Minister właściwy do spraw zagranicznych Minister właściwy do spraw zdrowia Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej Komendant Główny Policji Komendant Główny Straży Granicznej Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Szef Agencji Wywiadu Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego Szef Służby Wywiadu Wojskowego Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Morska Służba Poszukiwań i Ratownictwa Krajowe Centrum Koordynacji Raporty z systemu dotyczące aktualnych i historycznych danych o zagrożeniach. Wizualizacja aktualnych i historycznych informacji o występowaniu zagrożeń oraz o prognozach dotyczących ich rozprzestrzeniania. Zasilanie wykorzystywanych systemów resortowych z systemu ISOK o dane związane z zagrożeniami. 1 Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2009 r. w sprawie określenia organów administracji rządowej, które utworzą centra zarządzania kryzysowego oraz sposobu ich funkcjonowania (Dz. U. Nr 226 poz. 1810). 34

35 Szczebel Użytkownicy Zakres wykorzystania Ratownictwa i Ochrony Ludności Ogólnopolski koordynator Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (w przypadku powołania takiego stanowiska) Ogólnopolski koordynator Górskiego (i Tatrzańskiego) Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (w przypadku powołania takiego stanowiska) Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej Polskie Sieci Energetyczne S.A. Krajowa Dyspozycja Mocy Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Krajowa Dyspozycja Gazu Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Główny Urząd Nadzoru Budowlanego Główny Inspektor Ochrony Środowiska Wojewódzki (użytkownicy końcowi) Wojewódzkie Centra Zarządzania Kryzysowego (16) Wojewódzkie Komendy PSP (16) Wojewódzkie Komendy Policji (16) Wojewódzkie Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych (16) Wojewódzkie Centra Powiadamiania Ratunkowego (16) Raporty z systemu dotyczące aktualnych i historycznych danych o zagrożeniach. Wizualizacja aktualnych i historycznych informacji o występowaniu zagrożeń oraz o prognozach dotyczących ich rozprzestrzeniania. Zasilanie zewnętrznych systemów resortowych z systemu ISOK o dane związane z zagrożeniami. Powiatowy (użytkownicy Powiatowe Centra Zarządzania Kryzysowego (379) 35 Wizualizacja aktualnych i historycznych informacji o występowaniu zagrożeń oraz

36 Szczebel Użytkownicy Zakres wykorzystania końcowi) o prognozach dotyczących ich rozprzestrzeniania. Gminny (użytkownicy końcowi) Inne (użytkownicy końcowi) Gminne Zespoły Reagowania Kryzysowego (2 478) Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej (7) Wizualizacja aktualnych i historycznych informacji o występowaniu zagrożeń oraz o prognozach dotyczących ich rozprzestrzeniania. Wizualizacja aktualnych i historycznych informacji o występowaniu zagrożeń oraz o prognozach dotyczących ich rozprzestrzeniania. Raporty z systemu dotyczące aktualnych i historycznych danych o zagrożeniach. Jednostki terenowe GAZ SYSTEM SA, PSE i inne. Wizualizacja aktualnych i historycznych informacji o występowaniu zagrożeń oraz o prognozach dotyczących ich rozprzestrzeniania. Inne Ludność Wizualizacja informacji o strefach występowania zagrożeń. Źródło: Opracowanie własne. Odbieranie informacji i ostrzeżeń o zagrożeniach. Poza instytucjami zaangażowanymi w zarządzanie kryzysowe na poszczególnych szczeblach administracji system będzie mógł być wykorzystywany przez organy administracji zajmujące się planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym. Z informacji generowanych przez system ISOK korzystać będą mogły także organizacje pozarządowe, podmioty prowadzące wszelką działalność gospodarczą oraz planujące inwestycje budowlane i gospodarcze, w tym także inwestorzy zagraniczni. Wykorzystanie systemu przez instytucje administracji publicznej będzie służyło zapewnieniu lepszego bezpieczeństwa ludności, która jest końcowym odbiorcą rezultatów Projektu. W 36

37 szczególności z rezultatów Projektu będą korzystali mieszkańcy terenów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, i innych zjawisk ekstremalnych uwzględnionych w systemie. Uwzględniając wszystkie typy powodzi oraz prognozowane nasilenie zjawisk ekstremalnych wynikające, ze zmian klimatu, oddziaływanie Projektu obserwowane będzie na całym terytorium Polski. 37

38 III Charakterystyka podmiotów odpowiedzialnych za realizację przedsięwzięcia III.1 Dane formalne i administracyjne Wnioskodawcy i Partnerów Projektu Pierwotnym Wnioskodawcą Projektu Informatyczny system osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami był Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ul. Podleśna Warszawa NIP Numer REGON Numer w Krajowym Rejestrze Sądowym: IMGW jest jednostką badawczo-rozwojową, która prowadzi służby publiczne na rzecz ludności, gospodarki i środowiska w zakresie osłony hydrologiczno-meteorologicznej i technicznej kontroli zapór. W wyniku zmian organizacyjnych w obrębie Konsorcjum od września 2012 roku rolę Lidera Konsorcjum przejął Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej ul. Grzybowska 80/ Warszawa NIP Numer REGON Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach gospodarowania wodami, a w szczególności w sprawach zarządzania wodami oraz korzystania z wód. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej jest jednostką administracji rządowej, za pomocą której Prezes KZGW wypełnia swoje zadania. Przewodniczącym Komitetu Sterującego Projektu oraz osobą upoważnioną do kontaktu z Instytucją Wdrażającą jest Janusz Wiśniewski Tel. (22) Fax (22) janusz.wisniewski@kzgw.gov.pl W skład Konsorcjum realizującego Projekt wchodzą także: Główny Urząd Geodezji i Kartografii ul. Wspólna Warszawa NIP Numer REGON

39 Główny Urząd Geodezji i Kartografii jest jednostką administracji rządowej, która realizuje politykę państwa w zakresie geodezji i kartografii. Osobą odpowiedzialną za koordynację prac nad Projektem w zakresie przypisanym GUGiK jest Piotr Woźniak Tel.: + 48 (22) piotr.wozniak@gugik.gov.pl Instytut Łączności Państwowy Instytut Badawczy ul. Szachowa Warszawa NIP Numer REGON Numer w Krajowym Rejestrze Sądowym Instytut Łączności Państwowy Instytut Badawczy jest jednostką badawczo-wdrożeniwą, która prowadzi badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie telekomunikacji, teleinformatyki i poczty. Osobą odpowiedzialną za koordynację prac nad Projektem w zakresie przypisanym IŁ jest Bogdan Chojnacki, Główny specjalista, kierownik Zakładu Tel. (22) Fax (22) B.Chojnacki@itl.waw.pl Rządowe Centrum Bezpieczeństwa ul. Stefana Batorego Warszawa NIP Numer REGON Rządowe Centrum Bezpieczeństwa jest państwową jednostką budżetową. Do podstawowych zadań RCB należy dokonywanie pełnej analizy zagrożeń, w oparciu o dane uzyskiwane ze wszystkich możliwych ośrodków kryzysowych" funkcjonujących w ramach administracji publicznej oraz w oparciu o dane od partnerów międzynarodowych. Ponadto do zadań RCB należy opracowywanie optymalnych rozwiązań pojawiających się sytuacji kryzysowych, a także koordynowanie przepływu informacji o zagrożeniach. III.2 Stosunki prawno własnościowe między poszczególnymi stronami Projektu Pierwotnym Wnioskodawcą Projektu był Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy z siedzibą w Warszawie (01-673), przy ul. Podleśnej 61, wpisany do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS , REGON: , NIP:

40 Dla celów realizacji Projektu IMGW współpracuje z: Studium Wykonalności Projektu Instytutem Łączności-Państwowym Instytutem Badawczym z siedzibą w Warszawie (04-894), przy ul. Szachowej 1, wpisanym do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS , REGON: , NIP: oraz trzema państwowymi jednostkami budżetowymi: Krajowym Zarządem Gospodarki Wodnej w Warszawie (00-844), ul. Grzybowska 80/82, działającym na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U Nr 115, poz ze zm.) oraz statutu KZGW, nadanego rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. (Dz. U Nr 108, poz. 744 ze zm.), Głównym Urzędem Geodezji i Kartografii w Warszawie (00-926), ul. Wspólna 2, działającym na podstawie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 1989 r. Nr 30, poz. 163 ze zm.) oraz statutu GUGiK, nadanego rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 2005 r. (Dz. U Nr 16, poz. 134), Rządowym Centrum Bezpieczeństwa w Warszawie (02-591), ul. Stefana Batorego 5, działającym na podstawie ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U Nr 89, poz. 590 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie organizacji i trybu działania Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (Dz. U. 2008r. Nr 128, poz. 821) Stosunki prawno-własnościowe pomiędzy Partnerami Projektu reguluje Umowa Konsorcjum z dnia 27 października 2009 roku wraz z późniejszymi zmianami. Ponieważ stroną Umowy/ Porozumienia o dofinansowanie, i tym samym podmiotem odpowiedzialnym za prawidłową realizację Projektu przed Instytucją Wdrażającą, był początkowo IMGW, a następnie KZGW pełniący funkcję Lidera Konsorcjum, Umowa Konsorcjum reguluje zasady współpracy i odpowiedzialności pozostałych Konsorcjantów, które umożliwią sprawną realizację Projektu i zabezpieczą interesy Lidera Konsorcjum w zakresie realizacji tych części Projektu, które leżą w gestii pozostałych Konsorcjantów. W Umowie konsorcjum określono zadania każdego z Konsorcjantów, które będą zrealizowane w ramach Projektu oraz wielkość środków finansowych, które będą na nie przeznaczone. III.2.1 Zagadnienia finansowe w Umowie Konsorcjum Szczegółowy podział środków między Konsorcjantów został zawarty w Załączniku nr 2 do Umowy Konsorcjum. Środki, które w ramach budżetu Projektu są przeznaczone na zadania, których wykonawcami mają być państwowe jednostki administracji (KZGW, GUGiK) będą uwzględniane w budżetach tych jednostek w uzgodnieniu z Liderem Konsorcjum zgodnie z obowiązującymi procedurami określonymi w Ustawie o finansach publicznych. Środki przeznaczone na 40

41 zadania Instytutu Łączności będą mu przekazywane zgodnie z harmonogramem realizowanych zadań w Projekcie. Konsorcjanci uzgodnili, że każdemu Konsorcjantowi będzie przysługiwać prawo własności Komponentów ISOK będących rzeczami, oraz prawa autorskie do Komponentów ISOK będących utworami w rozumieniu Prawa autorskiego w zakresie, w jakim takie Komponenty ISOK zostały przez tego Konsorcjanta wytworzone lub nabyte w ramach Projektu. Jednocześnie w związku ze zmianą Lidera Konsorcjum IMGW przekaże KZGW prawa do produktów wytwarzanych w ramach realizacji Projektu oraz dokumentacji wytworzonej na potrzeby jego realizacji. Zasoby zawarte w bazach danych współtworzących ISOK będą udostępniane nieodpłatnie na potrzeby ISOK wszystkim Konsorcjantom oraz innym podmiotom administracji publicznej wykonującym zadania na rzecz przeciwdziałania sytuacjom kryzysowym. III.2.2 Zakres praw i obowiązków Konsorcjantów Na mocy Umowy wszyscy Konsorcjanci zobowiązują się do wykonywania swoich zadań w ramach realizacji Projektu zgodnie z uzgodnionym harmonogramem rzeczowo-finansowym. Jednocześnie zapisy umowne mają zapewnić, że elementy systemu ISOK wytwarzane przez poszczególnych Konsorcjantów będą umożliwiały stworzenie prawidłowo funkcjonującego zintegrowanego systemu. W szczególności służyć ma temu udział przedstawicieli Lidera Konsorcjum (w charakterze obserwatorów lub ekspertów) przy wyborze wykonawców lub w pracach zespołów wytwarzających lub dostosowujących do potrzeb ISOK komponenty systemu. Wszyscy Konsorcjanci zobowiązani są także wypełniać w ramach realizacji Projektu obowiązki wynikające z Prawa zamówień publicznych oraz obowiązujących wytycznych lub zaleceń ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, w szczególności w zakresie sprawozdawczości, dokumentowania i rozliczania środków finansowych na realizację Projektu. Konsorcjanci zobowiązani są także wypełniać obowiązki wynikające z określonych wytycznych krajowych i europejskich w zakresie komunikacji i promocji udziału Komisji Europejskiej we współfinansowaniu Projektu. Obowiązki Konsorcjantów dotyczą także zachowania okresu trwałości rezultatów Projektu i zobowiązania do niedokonywania zasadniczych modyfikacji Projektu w okresie pięciu lat od dnia jego zakończenia. Konsorcjanci obowiązani są również współdziałać ze sobą w związku z kontrolami w zakresie prawidłowości realizowania Projektu, przeprowadzanymi przez uprawnione podmioty (w tym np. poprzez udostępnianie uprawnionym podmiotom dokumentów związanych z realizacją Projektu oraz udzielanie im wszelkich informacji dotyczących realizowanego Projektu). Zgodnie z Umową Konsorcjum współpraca Konsorcjantów ma się opierać m.in. na wzajemnej pomocy w zakresie realizacji Projektu z wykorzystaniem posiadanego zaplecza organizacyjnego oraz naukowo-badawczego. W szczególności w przypadku, gdy Konsorcjant ma dostęp do zasobów informacyjnych (danych), będących w posiadaniu podmiotów sfery publicznej, w granicach określonych prawem pomoże on w uzyskaniu tego dostępu pozostałym Konsorcjantom. Jeżeli dostęp do tych zasobów będzie uzależniony od uzyskania szczególnych uprawnień (np. licencji na używanie oprogramowania), Konsorcjant powinien 41

42 nieodpłatnie udzielić pozostałym Konsorcjantom wszelkiej pomocy w celu uzyskania takich uprawnień (w tym, w razie potrzeby, umożliwi nieodpłatne nabycie stosownych licencji). Każdy z Konsorcjantów zobowiązuje się też zapewnić udział w realizacji Projektu osób, posiadających odpowiednie doświadczenie, kwalifikacje i uprawnienia. Każdy z Konsorcjantów obowiązany jest spowodować, aby umowy zawierane przez niego na potrzeby Projektu, umożliwiały podejmowanie wszelkich działań mających na celu nieskrępowane rozwijanie i korzystanie z Komponentów ISOK przez wszystkich Konsorcjantów. Dotyczy to m.in. komponentów ISOK, będących utworami w rozumieniu Prawa autorskiego, gdzie umowy nabycia praw do utworu przez każdego Konsorcjanta powinny w szczególności przewidywać, bez dodatkowych płatności, stosownie do uwarunkowań Projektu: możliwość udzielenia pozostałym Konsorcjantom licencji na korzystanie z Komponentów ISOK, nieodpłatnego przeniesienia na Konsorcjantów całości lub odpowiedniej części praw autorskich do Komponentów ISOK, zwielokrotniania Komponentów ISOK, dokonywania ich opracowań (zmian), rozporządzania takimi opracowaniami oraz korzystania z nich. Umowy przeniesienia praw autorskich oraz umowy licencji powinny uwzględniać jak najszerszy zakres pól eksploatacji Komponentów ISOK, będących przedmiotem umów. W szczególności Konsorcjanci opracowujący lub nabywający na potrzeby ISOK modele zagrożeń i algorytmy, które będą służyły do przetwarzania danych w programie komputerowym lub opis architektury oprogramowania tworzonego jako komponent ISOK oraz jego projekty zobowiązują się nieodpłatnie udzielić Liderowi Konsorcjum licencji na korzystanie z tych komponentów ISOK jak również na dokonywanie ich opracowań (zmian) w celu dostosowania do potrzeb i wymagań ISOK. Umowa Konsorcjum zobowiązuje także każdego z Konsorcjantów do zachowania w tajemnicy informacji poufnych, do których uzyskali dostęp w związku z realizacją Projektu oraz zapewnić zachowanie w tajemnicy tych informacji przez swoich pracowników oraz współpracowników. Konsorcjantom przysługuje prawo do udziału w kwocie dofinansowania Projektu w ramach POIG, w zakresie, w jakim wydatki poniesione przez nich w ramach Projektu zostaną uznane za kwalifikowalne. Jedynie RCB pełni w realizacji Projektu funkcję konsultacyjnowspierającą i nie ma przypisanych zadań w ramach budżetu Projektu. Rola RCB jako Partnera merytorycznego Projektu polega na udzielaniu Konsorcjantom konsultacji w kwestiach dotyczących zarządzania kryzysowego w rozumieniu Ustawy o zarządzaniu kryzysowym. III.2.3 Warunki rozwiązania współpracy Konsorcjanci zgadzają się nie występować z Konsorcjum chyba, że zaistnieją niezależne od nich okoliczności, których nie można było wcześniej przewidzieć oraz które uniemożliwiają dalsze wykonywanie Umowy. W takim przypadku zobowiązują się oni rozdzielić między Konsorcjantów, którzy nie występują z Konsorcjum, zadania (obowiązki) przypisane do Konsorcjanta występującego z Konsorcjum, tak aby była możliwa dalsza terminowa i skuteczna realizacja Projektu. Zmiany w Umowie Konsorcjum, skutkujące koniecznością wprowadzenia zmian w Umowie o dofinansowanie, powinny być dokonywane w terminach umożliwiających Liderowi Konsorcjum zachowanie terminów dokonywania zmian, określonych w Umowie o 42

43 Dofinansowanie. Jednocześnie zmiany Umowy Konsorcjum nie mogą stać w sprzeczności z postanowieniami Umowy o dofinansowanie oraz decyzji lub umowy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Kopia zawartej Umowy Konsorcjum stanowi Załącznik nr 3 do niniejszego studium wykonalności. III.3 III.3.1 Doświadczenie stron Projektu Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy Początek działalności Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej sięga 1919 r., kiedy to powołano Biuro Hydrograficzne w Ministerstwie Robót Publicznych oraz Państwowy Instytut Meteorologiczny przy Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych. Jednostki te w 1945 roku zostały połączone poprzez powołanie przez Radę Ministrów Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego (PIHM), który dekretem z 1946 stał się samodzielną jednostką prowadzącą kompleksową służbę hydrologiczno-meteorologiczną oraz działalność naukowo-badawczą. W roku 1972 uchwałą Rady Ministrów nastąpiło połączenie PIHM z Instytutem Gospodarki Wodnej (działającym od 1960 r.) w wyniku czego powstał Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW), będący jednostką badawczo-rozwojową nadzorowaną przez Ministra Środowiska. W wyniku tego połączenia zakres zadań Instytutu został rozszerzony o prace badawcze z zakresu szeroko pojętej gospodarki wodnej oraz Monitoringu Jakości Wód oraz Technicznej Kontroli Zapór. Zakres zadań Instytutu został określony: przez Ministra Środowiska w statucie Instytutu wynika z ustawy Prawo wodne (pkt 2.1., 2.2., 2.3.) wynika z ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych (pkt 2.4., 4) Zadania statutowe IMGW to: Prowadzenie kompleksowych prac badawczo-rozwojowych w zakresie klimatologii, meteorologii, ochrony atmosfery, hydrologii, oceanologii, kształtowania i ochrony jakości zasobów wodnych, inżynierii wodnej i bezpieczeństwa budowli wodnych, mające na celu m.in. ciągłe doskonalenie metod pomiarowych, systemów transmisji, przetwarzania, prognozowania oraz udostępniania wyników prowadzonych badań; Prowadzenie prac rozwojowych na rzecz państwowego systemu monitoringu hydrologiczno-meteorologicznego; Prowadzenie i rozwijanie systemów ciągłego monitorowania i prognozowania stanów atmosfery i hydrosfery; 43

44 Prowadzenie kompleksowych kontroli stanu technicznego i bezpieczeństwa budowli piętrzących, obejmujących wykonywanie pomiarów i badań specjalistycznych, sporządzanie ocen i raportów rocznych oraz prowadzenie baz danych. Realizacja tych prac ma na celu zapewnienie skutecznej osłony hydrologicznometeorologicznej na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej i zapobieganie skutkom zjawisk mogących stwarzać zagrożenie publiczne w wyniku katastrof naturalnych i technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej, a także optymalne wykorzystanie warunków meteorologicznych i hydrologicznych w gospodarce kraju m.in. w ostrzeganiu i prowadzeniu akcji ratowniczych, funkcjonowaniu transportu morskiego, lotniczego i drogowego oraz codziennej działalności człowieka. Zadania te Instytut realizuje za pośrednictwem Państwowej Służby Hydrologiczno- Meteorologicznej i Służby Technicznej Kontroli Zapór, współpracujących ściśle z wyspecjalizowanymi komórkami naukowymi. Działalność statutowa Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej podporządkowana jest zarówno Konstytucji RP (art. 5), a także odpowiada na zapotrzebowanie wskazanych do rozwiązania szeregu elementów programowych zawartych między innymi w takich dokumentach jak: II Polityka ekologiczna państwa z 2001 r.; Strategie zrównoważonego rozwoju Polski do roku 2015 z 2000 r.; Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju z 2001 r.; Narodowy Program Rozwoju z ; Strategia Gospodarki Wodnej z 2006 r.; Mapa Drogowa MŚ z 2006r.. Instytut również wykonuje, przetwarza, analizuje i upowszechnia wyniki obserwacji wykonywanych na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ramach monitoringów: jakości wód płynących i Bałtyku, hydromorfologicznej oceny wód powierzchniowych, zawartości ozonu, promieniowania UV-B, skażeń promieniotwórczych, tła zanieczyszczenia atmosfery i depozycji zanieczyszczeń do podłoża. Zakres prac prowadzonych w ramach tych monitoringów wynika z zobowiązań Polski podjętych w ramach wielu podpisanych konwencji oraz umów międzynarodowych (np. Konwencji Helsińskiej, Konwencji Wiedeńskiej, Konwencji Genewskiej, programów EMEP, GAW, EGAD, COMBINE, Światowego Systemu Obserwacji Ozonu działającego pod egidą WMO, Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE i Dyrektywy Powodziowej). Prace naukowe i badawczo-wdrożeniowe IMGW koncentrują się na następujących problemach: W zakresie hydrologii - opracowywanie nowoczesnych komputerowych modeli prognozowania przepływów wody w rzekach i potokach górskich, ze szczególnym uwzględnieniem stanów powodziowych i niżówkowych; oceny wielkości i zmienności w czasie zasobów wód powierzchniowych pod wpływem czynników klimatycznych i antropogenicznych; badanie procesów hydrologicznych w małych zlewniach doświadczalnych i reprezentatywnych. W zakresie meteorologii i klimatologii - doskonalenie numerycznych metod prognoz meteorologicznych oraz agrometeorologicznych; wykorzystanie danych teledetekcyjnych, satelitarnych i radarowych do wyznaczania parametrów stanu atmosfery i wykrywaniu zjawisk ekstremalnych (np. prognozowania wielkości opadów atmosferycznych czy maksymalnych prędkości wiatru); diagnoza i prognoza klimatu Polski wraz z oceną jego 44

45 zmian pod wpływem czynników naturalnych i antropogennych; modelowanie transportu zanieczyszczeń powietrza. W zakresie oceanologii - badanie i prognozowanie warunków hydrologiczno-meteorologicznych na południowym wybrzeżu Bałtyku; doskonalenie stosowanych w badaniach jakości wód morskich metod pomiarów oraz chemicznych analiz laboratoryjnych. W zakresie inżynierii i gospodarki wodnej - opracowywanie i wdrażanie systemów informatycznych gospodarki wodnej; opracowania metodyczne i aplikacyjne związane z wdrażaniem wymogów zawartych w Dyrektywach Parlamentu Europejskiego i Rady celem realizacji zadań polityki wodnej Unii Europejskiej; opracowywanie komputerowych systemów wspomagania decyzji dla potrzeb akcji przeciwpowodziowych; doskonalenie proekologicznych rozwiązań w inżynierii środowiska; opracowywanie i wdrażanie systemów kontrolno-pomiarowych dla oceny stanu technicznego obiektów hydrotechnicznych. W zakresie ochrony jakości zasobów wodnych - opracowywanie nowych metod badań i oceny jakości wód powierzchniowych w zakresie elementów hydromorfologicznych; badanie procesów związanych z występowaniem substancji toksycznych w wodach powierzchniowych; badanie procesów eutrofizacji wody w zbiornikach retencyjnych; opracowywanie nowych metod pomiaru biodegradacji szkodliwych substancji organicznych zagrażających środowisku; badanie kumulacji metali ciężkich w środowisku wodnym. Instytut składa się z Ośrodka Głównego w Warszawie oraz 4 Oddziałów terenowych w: Gdyni, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu. W Ośrodku Głównym w Warszawie jak i Oddziałach prowadzone są zarówno wymienione wyżej służby jak też prace badawczorozwojowe ukierunkowane, w znacznym stopniu, na rozwiązywanie zagadnień warunkujących i wspomagających działania tych służb. Zarządzeniem nr 12/2010 Dyrektora Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej z dnia 9 lutego 2010 r. przy oddziałach terenowych IMGW powołano Centra Modelowania Powodzi i Suszy. IMGW jest członkiem Światowej Organizacji Meteorologicznej oraz innych wyspecjalizowanych organizacji ONZ. Oprócz działalności scharakteryzowanej powyżej Instytut opracowuje na zlecenie instytucji rządowych i samorządowych opracowania, opinie i ekspertyzy; prowadzi prace normalizacyjne i unifikacyjne w ramach Branżowego Ośrodka Normalizacyjnego; gromadzi, przetwarza i upowszechnia informację w ramach Branżowego Ośrodka Informacji Naukowo- Technicznej; prowadzi działalność wydawniczą; uczestniczy w działalności Światowej Organizacji Meteorologicznej oraz innych wyspecjalizowanych organizacjach ONZ. Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna oraz Oceanograficzna Ochrona ludności i gospodarki przed zagrożeniami ze strony nadzwyczajnych zjawisk naturalnych oraz przed skutkami ich wystąpienia, jest obowiązkiem państwa i wymaga prowadzenia stałej osłony hydrologiczno-meteorologicznej. Te istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa ludzi i mienia, zadania państwa realizuje służba hydrologicznometeorologiczna. Waga tych zagadnień w życiu społeczno-gospodarczym kraju, a także 45

46 konieczność zinstytucjonalizowania tej działalności, spowodowały iż służbie tej nadano status służby państwowej. Pełnienie Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej (PSHM) powierzono ustawowo jednostce badawczo-rozwojowej - Instytutowi Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna utworzona została ustawą z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne /Dz. U. z 2001 r. Nr 115, poz z późniejszymi zmianami/. Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna zgodnie z art. 90 ust.1 ustawy Prawo wodne podlega nadzorowi Prezesa Krajowego Zarządu i Gospodarki Wodnej. Prawo wodne określiło też podstawowe zadnia PSHM, do których należy: wykonywanie pomiarów i obserwacji hydrologicznych i meteorologicznych, gromadzenie, przetwarzanie, archiwizowanie i udostępnianie informacji hydrologicznych oraz meteorologicznych, wykonywanie bieżących analiz i ocen sytuacji hydrologicznej oraz meteorologicznej, opracowywanie i przekazywanie prognoz meteorologicznych oraz hydrologicznych, opracowywanie i przekazywanie organom administracji publicznej ostrzeżeń przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w atmosferze i hydrosferze. Ten skondensowany zapis ustawowy, to w praktyce: w zakresie wykonywania pomiarów i obserwacji hydrologicznych oraz meteorologicznych - ustawiczne, cogodzinne, pomiary meteorologiczne i ciągła obserwacja stanu atmosfery na 63 stacjach synoptycznych, - ustawiczne, trzy razy na dobę pomiary meteorologiczne i obserwacja stanu atmosfery przez całą dobę na stacjach meteorologicznych, - ustawiczne, jeden raz na dobę pomiary meteorologiczne i obserwacja stanu atmosfery przez całą dobę na stacjach opadowych, - ustawiczne, od jednego do trzech razy na dobę (w zależności od ważności stacji) pomiary i obserwacje na stacjach wodowskazowych, - ustawiczne, raz na tydzień lub raz na dzień pomiary poziomu wód podziemnych (częstotliwość pomiarów wynika z potrzeb merytorycznych), - ustawiczne i ciągłe pomiary elementów atmosfery i hydrosfery przez automatyczne urządzenia pomiarowe (automatyczne stacje meteorologiczne, automatyczne deszczomierze, limnigrafy, stację odbioru zdjęć satelitarnych, stacje radarowe, czujniki burzowe, stacje aerologiczne), z krokiem pomiarowym zależnym od rodzaju 46

47 urządzenia (ciągłe, co 1 minutę, co 5 minut, co 10 minut, co 30 minut, co 1 godzinę, co 12 godzin), - nadzwyczajne (w zależności od potrzeb, od co 6 godzin do co 1 godzinę) pomiary i obserwacje parametrów meteorologicznych i hydrologicznych w okresach zagrożenia groźnymi zjawiskami naturalnymi, - wykonywanie pomiarów hydrometrycznych na stacjach wodowskazowych w ilości zależnej od warunków hydrologicznych, - wykonywanie pomiarów hydrometrycznych na potrzeby współpracy na wodach granicznych, - wykonywanie pomiarów i prac geodezyjnych w ilości zależnej od warunków i instrukcji - dla przykładu: przekroje poprzeczne (4 w każdym profilu) na stacjach wodowskazowych wykonuje się raz na 5 lat i każdorazowo po istotnych zmianach koryta rzeki; kontrola geodezyjna wodowskazów i reperów kontrolnych wykonywana jest corocznie i każdorazowo po zauważonych zmianach i uszkodzeniach, - remonty, konserwacja, kontrola, weryfikacja, naprawa i kalibracja aparatury pomiarowej, sprzętu i wyposażenia na sieci obserwacyjno pomiarowej, - ustawiczne szkolenie pracowników etatowych wykonujących obserwacje i pomiary oraz obserwatorów ryczałtowych, - prowadzenie prac rozwojowych, modernizacyjnych i metodycznych w zakresie obserwacji i pomiarów. w zakresie gromadzenia, przetwarzania, archiwizowania i udostępniania informacji hydrologicznych oraz meteorologicznych - bieżące przekazywanie zebranych wyników obserwacji i pomiarów meteorologicznych i hydrologicznych do zbiornic danych za pomocą: łączy telefonicznych komutowanych i dzierżawionych, łączy satelitarnych, instytutowej łączności radiotelefonicznej, poczty, - bieżąca kontrola i weryfikacja wyników obserwacji i pomiarów, - bieżące przetwarzanie wyników obserwacji i pomiarów do formatów cyfrowej bazy danych, - archiwizacja wyników obserwacji i pomiarów w cyfrowej bazie danych, - przenoszenie archiwalnych wyników obserwacji i pomiarów z nośników papierowych na formę cyfrową i uzupełnianie cyfrowej bazy danych, - wydawanie biuletynów oraz roczników meteorologicznych i hydrologicznych, - prowadzenie prac rozwojowych, modernizacyjnych i metodycznych w zakresie wykonywania obserwacji i pomiarów oraz przekazywania, gromadzenia i przetwarzania ich wyników; 47

48 w zakresie wykonywania bieżących analiz, ekspertyz i ocen sytuacji hydrologicznej oraz meteorologicznej - przygotowywanie danych i informacji na potrzeby wewnętrzne IMGW, - przygotowywanie danych i informacji na potrzeby użytkowników niekomercyjnych i komercyjnych, - prowadzenie prac rozwojowych, modernizacyjnych i metodycznych w zakresie przygotowania i udostępniania wyników obserwacji i pomiarów; w zakresie opracowywania i przekazywania prognoz meteorologicznych oraz hydrologicznych - opracowywanie i przekazywanie prognoz meteorologicznych oraz hydrologicznych dla użytkowników niekomercyjnych i komercyjnych, - prowadzenie prac rozwojowych, modernizacyjnych i metodycznych w zakresie opracowywania prognoz oraz ostrzeżeń meteorologicznych i hydrologicznych, - prowadzenie prac rozwojowych, modernizacyjnych i metodycznych w zakresie przekazywania prognoz i ostrzeżeń; w zakresie opracowywania i przekazywania organom administracji publicznej ostrzeżeń przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w atmosferze i hydrosferze - opracowywanie i przekazywanie ostrzeżeń meteorologicznych oraz hydrologicznych, a także ostrzeżeń o innych niebezpiecznych zjawiskach zachodzących w atmosferze i hydrosferze, w zależności od miejsca i skali zjawiska. Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna ponadto odpowiada za realizację wielu konwencji i umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, m.in.: konwencji o Światowej Organizacji Meteorologicznej [WMO], w tym uczestniczy w Programie Światowej Służby Pogody [WWW], przekazując dane pomiarowe, prognozy i ostrzeżenia meteorologiczne i hydrologiczne w ramach wymiany globalnej i regionalnej, konwencji o Ochronie Życia i Mienia na Morzu [SOLAS] gdzie jest zobowiązana do opracowywania prognoz i ostrzeżeń przed groźnymi zjawiskami na Bałtyku Południowym, konwencji o Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego [ICAO], w ramach której wypełnia zadania państwowego organu pełnomocnego w zakresie meteorologicznej osłony lotnictwa cywilnego, krajowego i międzynarodowego, umowy z Europejską Organizacją Satelitów Meteorologicznych EUMETSAT, oraz innych, w których dane meteorologiczne, klimatyczne i hydrologiczne odgrywają zasadniczą rolę (Klimatyczna, o Ochronie Warstwy Ozonowej, o Bezpieczeństwie Radiacyjnym, Helsińska). 48

49 Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna jest także zobowiązana do przekazywania danych meteorologicznych, hydrologicznych i klimatologicznych dla potrzeb obronności kraju głównie służb meteorologicznych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz jednostek organizacyjnych i logistycznych w ramach układu NATO (ćwiczenia, manewry, opracowania klimatologiczne i prognozy). Dla wykonywania powyższych zadań Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna działająca w ramach Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, posiada umocowane w strukturze IMGW wyspecjalizowane i wydzielone komórki organizacyjne. Pracują one w różnych trybach w zależności od wykonywanych zadań. Komórki operacyjne (komórki PSHM pracujące w ruchu ciągłym): Biura prognoz meteorologicznych (Białystok zespół CBPM w Krakowie, Gdynia, Szczecin zespół BMPM w Gdyni, Poznań, Wrocław, Kraków, Warszawa) 7 Biura prognoz hydrologicznych (Białystok Sekcja Osłony Hydrologicznej BPH w Krakowie, Gdynia, Poznań, Wrocław, Kraków, Warszawa) 6 Ośrodek Teleinformatyki wraz z superkomputerem SGI 3800 i oddziałowe komórki teleinformatyki (Białystok, Gdynia, Poznań, Wrocław, Katowice, Kraków) 6 Ośrodek Teledetekcji Naziemnej w Warszawie ze stacjami radarowymi (8) oraz czujnikami wykrywania i lokalizacji wyładowań atmosferycznych (9) Ośrodek Teledetekcji Satelitarnej w zakresie odbioru i przetwarzania danych satelitarnych 1 Komórki eksploatacji i rozwoju matematycznych modeli meteorologicznych (Warszawa, Kraków) 2 Regionalne stacje hydrologiczno meteorologiczne (ze stacjami synoptycznymi) - 9 Stacje hydrologiczno meteorologiczne (ze stacjami synoptycznymi) - 40 Wysokogórskie obserwatoria meteorologiczne (ze stacjami synoptycznymi) - 2 Stacje hydrologiczne - 4 Stacje klimatologiczne (etatowe) 3 (2 na stacjach hydrologicznych) Lotniskowe stacje meteorologiczne (pełniące funkcje stacji synoptycznych) - 5 Stacje pomiarów aerologicznych - 3 Automatyczne stacje synoptyczne - 7 Nieetatowa sieć obserwacyjno pomiarowa (stan na dzień 30.VI.2009 r.) - Stacje klimatologiczne III rzędu 56 49

50 - Stacje klimatologiczne IV rzędu Stacje opadowe V rzędu Stacje wodowskazowe od I do IV rzędu Stacje wód podziemnych od V do VI rzędu 100 Komórki terenowe i nadzoru: Studium Wykonalności Projektu Ośrodek Hydrologiczno-Meteorologicznej Służby Pomiarowo-Obserwacyjnej (Warszawa) Ośrodek Informatyki (Warszawa) Ośrodek Serwisu Systemu Telemetrii (Warszawa z siedzibą w Krakowie) Ośrodek Systemu Hydrologii (Warszawa) Działy służby pomiarowo-obserwacyjnej (Białystok, Gdynia, Katowice, Kraków, Poznań, Słupsk, Wrocław, Warszawa) 8 Stacje obsługujące Sieć stacji hydrologicznych i meteorologicznych (RSHM Gorzów Wielkopolski, RSHM Krosno, RSHM Lublin Radawiec, RSHM Olsztyn, RSHM Opole, SH Świbno, SH Radzyń, RSHM Toruń, RSHM Wieluń, SHM Chojnice, SHM Jelenia Góra, SHM Kłodzko, SHM Kozienice, SHM Lesko, SHM Nowy Sącz, SHM Płock, SHM Sulejów, SHM Zielona Góra, SHM Racibórz) 19 Centralne Laboratorium Aparatury Pomiarowej (Warszawa) Statek badawczy r/v Baltica oraz łódź motorowa Littoryna Komórki opracowania danych Ośrodek Baz Danych (Warszawa) Oddziałowe komórki baz danych (Białystok, Gdynia, Katowice, Kraków, Poznań, Słupsk, Warszawa, Wrocław) Komórki metodyczne Ośrodek Aerologii (Legionowo) Zakład Monitoringu Klimatu (Warszawa, Kraków, Wrocław) Ośrodek Hydrologii (Warszawa) Zakład Badań Satelitarnych w zakresie metodyki (Kraków) Komórki rozwoju matematycznych modeli meteorologicznych w zakresie metodyki (Kraków, Warszawa) 50

51 Komórki ds. współpracy ze społecznościami lokalnymi Komórki i stanowiska metodyczne w biurach prognoz, komórkach baz danych i innych komórkach IMGW. Unowocześnienie Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej System Monitoringu i Osłony Kraju (SMOK) Powódź, która dotknęła kraj w lipcu 1997 r. wykazała konieczność pilnej modernizacji funkcjonującego wówczas w Polsce systemu osłony hydrologiczno-meteorologicznej. Koncepcje unowocześnienia tego systemu opracowane zostały przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej znacznie wcześniej, jednak dopiero po doświadczeniach katastrofalnej powodzi, programy te uzyskały akceptację. Decyzją Rządu RP modernizacja służby hydrologiczno-meteorologicznej, znana pod nazwą System Monitoringu i Osłony Kraju SMOK, została włączona do projektu p.n. Likwidacja skutków powodzi, na realizację którego Rząd pozyskał kredyt z Banku Światowego. Celem tego projektu było utworzenie w kraju kompleksowego, nowoczesnego systemu monitoringu, prognozowania i ostrzegania przed groźnymi zjawiskami naturalnymi oraz gromadzenie i rozpowszechnianie informacji o aktualnym i przewidywanym stanie atmosfery i hydrosfery. Chociaż system SMOK jest ukierunkowany głównie na osłonę przed powodzią, będzie służył do wykrywania i rozpoznawania także innych zjawisk, takich jak burze, silne wiatry, sztormy oraz do osłony przed skutkami ich wystąpienia. W tym miejscu należy wyjaśnić podstawową, bardzo istotną kwestię, która często, źle rozumiana i interpretowana, bywa przyczyną wielu nieporozumień. Powstanie i uruchomienie systemu SMOK nie spowodowało likwidacji obecnych urządzeń i wyposażenia oraz zaprzestania wykonywania dotychczasowej działalności Służby. System Monitoringu i Osłony Kraju stanowi bowiem jedynie element Państwowej Służby Hydrologiczno- Meteorologicznej IMGW. Jego zadaniem jest częściowa obsługa obszaru działania PSHM, związanego z prognozami hydrologicznymi i meteorologicznymi. Stacje hydrologiczno meteorologiczne nadal będą wykonywać obserwacje i pomiary, które stanowią m.in. materiał wyjściowy do matematycznych prognostycznych modeli meteorologicznych. Pozostały także stacje niesygnalizujące [opadowe, wodowskazowe, klimatologiczne] jako, że na ich podstawie określane są niezbędne charakterystyki konieczne tak do modelowania jak i innych prac wykonywanych przez Instytut w ramach zadań statutowych. Pozostały zespoły zajmujące się kontrolą i opracowaniem danych z sieci pomiarowo-obserwacyjnej. Sam pomiar lub obserwacja wykonany w sposób automatyczny czy ręczny musi być następnie opracowany, tak aby mógł stanowić podstawę do dalszych analiz, a jednocześnie aby można go było po opracowaniu i weryfikacji wprowadzić do bazy danych historycznych IMGW; jedynej w kraju ogólnopolskiej i kompleksowej, archiwalnej bazy danych z parametrami dotyczącymi meteorologii i hydrologii. Wraz z pracownikami, którzy zajmują się pracami kameralnymi, pozostały, a nawet muszą zostać poszerzone ekipy terenowe pomiarowe i serwisowe. Zajmują się one jak dotychczas pracami technicznymi i utrzymaniem prawidłowego stanu sieci obserwacyjnopomiarowej, m.in. dla spełnienia wymagań określonych przez Światową Organizację 51

52 Meteorologiczną dla zachowania we wszystkich krajach jednakowych i jednorodnych warunków wykonywania pomiaru. Ekipy pomiarowe wykonujące pomiary geodezyjne i hydrometryczne muszą kontynuować swoją pracę niezależnie od wyposażenia sieci. Służby serwisowe, muszą ustawicznie nadzorować sieć automatyczną i to nie z powodu zakładanej jej awaryjności. Skomplikowane urządzenia muszą być ustawicznie kontrolowane, konserwowane i kalibrowane tak, aby w momentach krytycznych nie zawiodły. Tak więc System Monitoringu i Osłony Kraju, który stał się już integralną częścią Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej, nie spowodował, i nie spowoduje, zaniechania wykonywania dotychczasowych prac i ograniczenia kosztów. Znacznie rozszerzył się zatem zakres, pracochłonność i kosztochłonność PSHM. Nie ma bowiem możliwości zastąpienia subiektywnych obserwacji zjawisk atmosferycznych i stanu atmosfery pełną automatyką. Efektem realizacji SMOK jest utworzenie nowoczesnej bazy technicznej i metodycznej umożliwiającej precyzyjną i wiarygodną osłonę hydrologiczno-meteorologiczną społeczeństwa i gospodarki narodowej. W ramach tej osłony powstają między innymi ostrzeżenia i prognozy hydrologiczne oraz meteorologiczne, które będą wykorzystane w ISOK. Zmodernizowana przez realizację SMOK Państwowa Służba Hydrologiczno- Meteorologiczna będzie zatem jednym z głównych dostawców danych i produktów do systemu wspierającego zarządzanie i reagowanie kryzysowe. Służba Technicznej Kontroli Zapór Eksploatacja budowli piętrzących wodę wiąże się z potencjalnym ryzykiem ich awarii lub nawet katastrofy. Służba Technicznej Kontroli Zapór dysponuje wysoko wyspecjalizowanym i dobrze wyposażonym zespołem zorganizowanym w Ośrodku Technicznej Kontroli Zapór w Warszawie oraz pracowniach terenowych. Służba ta przeprowadza systematyczne kontrole stanu technicznego i bezpieczeństwa wybranych budowli piętrzących wodę. Istotnym elementem tej służby jest sukcesywne automatyzowanie pomiarów kontrolnych oraz prowadzenie banku danych o budowlach i ich stanie technicznym. Co roku są wykonywane raporty o stanie technicznym i bezpieczeństwie ponad stu budowli wodnych oraz syntetyczny raport zbiorczy o stanie głównych budowli piętrzących w Polsce. Zadania te wynikają z Art. 64 ust. 3 i 4 ustawy Prawo wodne, które ustalają: 3. Właściciel budowli piętrzącej jest obowiązany zapewnić prowadzenie badań i pomiarów umożliwiających ocenę stanu oraz bezpieczeństwa budowli, a w szczególności: 1) stanów wód podziemnych, ich filtracji przez budowlę, przez podłoże oraz w otoczeniu budowli; 2) wytrzymałości budowli oraz podłoża; 3) stanu urządzeń upustowych; 4) zmian na górnym i na dolnym stanowisku budowli. 4. W ramach realizacji obowiązku, o którym mowa w ust. 3, budowle piętrzące stanowiące własność Skarbu Państwa, zaliczone na podstawie przepisów ustawy - Prawo budowlane do I 52

53 lub II klasy, poddaje się okresowym badaniom wykonywanym przez ośrodek technicznej kontroli zapór Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Środki na finansowanie Służby Technicznej Kontroli Zapór pozyskiwane są z Ministerstwa Środowiska, Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej oraz z umów komercyjnych. Monitoring Jakości Wód Powierzchniowych W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska realizowany jest krajowy monitoring jakości wód w rzekach obejmujący badania w przekrojach pomiarowo-kontrolnych, tworzących tzw. sieć reperową oraz podstawową. Wyniki tych badań służą do opracowywania ocen rocznych i dekadowych oraz miesięcznych komunikatów o jakości wód, publikowanych w Biuletynie IMGW. Monitoringiem tym objętych jest również 67 przekrojów granicznych określonych w ramach dwustronnych ustaleń z poszczególnymi państwami sąsiadującymi z Polską. Obecnie trwają prace nad wdrożeniem i dopracowaniem nowego systemu monitoringu wód powierzchniowych, systemu klasyfikacji i ocen stanu wód zgodnie z wymogami UE określonymi w Ramowej Dyrektywie Wodnej. Odrębną część stanowią prace wykonywane w ramach monitoringu Bałtyku zgodnie z Programem Monitoringu Środowiska (zatwierdzonego przez Ministra Środowiska) prowadzone w polskiej strefie Bałtyku. Charakterystyka działalności naukowo badawczej IMGW W ramach działalności statutowej IMGW realizowanych jest 7 bloków tematycznych zawierających od kilku do kilkunastu zadań badawczych. Są to: Prace badawcze z zakresu hydrologii w tym: - Opracowanie metodyki oceny zasobów wodnych dla rzek o różnym charakterze i stopniu zagospodarowania - Metody estymacji charakterystyk hydrologicznych uwzględniających dokładność danych obserwacyjno-pomiarowych - Rozwój algorytmów probabilistycznej prognozy opadu i odpływu oraz algorytmów wspomagania decyzji wykorzystujących informacje i narzędzia systemu hydrologii - Długotrwałe zagrożenia hydrologiczne w polskiej strefie przybrzeżnej - Metody obliczania charakterystyk przepływu rzecznego Poradnik inżynierski - Weryfikacja wielkich przepływów w profilu podłużnym rzeki tranzytowej Bug - Analiza możliwości i efekty wdrożenia produktów satelitarnych w operacyjnych systemach modelowania hydrologicznego - Gwałtowne wezbrania podstawy metodyczne 53

54 - Operacyjna ocena wysokości opadu niebezpiecznego w zlewniach kontrolowanych, zagrożonych gwałtownymi powodziami przy wykorzystaniu modeli hydrologicznych typu opad-odpływ jako narzędzie poprawy skuteczności ostrzeżeń hydrologicznych Prace badawcze z zakresu meteorologii w tym: - Ocena warunków meteorologicznych oraz zjawisk ekstremalnych w Polsce w różnych skalach przestrzennych i czasowych - Zastosowanie danych meteorologicznych w ocenie jakości powietrza - Opracowywanie i wdrażanie nowych technologii i danych pozyskanych z systemów satelitarnych oraz wizualizacja wybranych pól meteorologicznych dla potrzeb Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej IMGW - Wykorzystywanie informacji radarowej dla potrzeb prognoz meteorologicznych, badań oraz osłony społeczeństwa i gospodarki narodowej - Porównanie wyników pomiarów tradycyjnych i instrumentalnych w wykrywaniu i lokalizacji wyładowań atmosferycznych - Prognostyczne modele meteorologiczne - Wpływ warunków meteorologicznych na różne dziedziny życia, Prace badawcze z zakresu klimatologii w tym: - Monitoring klimatu wraz z bieżącą oceną jego tendencji, - Diagnoza klimatu Polski w okresie pomiarów instrumentalnych, - Związek klimatu Polski z klimatycznymi procesami skali regionalnej. - Określenie charakteru współczesnej zmienności klimatu Polski w oparciu o maksymalnie długie, sięgające połowy XIX wieku, jednorodne serie pomiarów instrumentalnych. - Określenie spodziewanej ewolucji wybranych elementów klimatu Polski w XXI wieku w oparciu o modele statystyczno-empiryczne i dynamiczne. - Wykorzystanie danych fenologicznych, jako naturalnych wskaźników oceny zmian klimatu Polski Prace badawcze z zakresu monitoringu atmosfery w tym: - Badania w zakresie monitoringu tła zanieczyszczeń i radioaktywności atmosfery. - Analiza zmian i trendów w profilach ozonu, temperatury i wilgotności nad Polską i Europą dla oceny stanu warstwy ozonowej i wpływu na klimat. 54

55 - Wybór metody homogenizacji danych radiosondażowych w celu utworzenia wieloletnich jednorodnych serii z Legionowa. Łeby i Wrocławia do badań zmian klimatu. - Ocena dokładności satelitarnych profili ozonu z czujników OMI i SCIAMACHY przez porównanie z profilami radiosondażowymi dla wykorzystania w ocenie stanu warstwy ozonowej. - Rekonstrukcja promieniowania UV (w tym homogenizacja serii) dla obszaru Polski z użyciem długich serii pomiarowych promieniowania całkowitego. - Weryfikacja metody interpolacji promieniowania całkowitego dla celów rekonstrukcji promieniowania UV. - Wpływ promieniowania UV na zdrowie człowieka funkcje czułości spektralnej: erytymalna, witamina D, DNA itp. - Analiza zbiorów danych oraz badanie wieloletnich tendencji promieniowania słonecznego w Polsce. Współpraca w Akcji COST 726" - Opracowanie algorytmu prognozy wysokich stężeń ozonu niskotroposferycznego na terenie Polski i ich związek z typami cyrkulacji oraz lokalnych wskaźników pogody Prace badawcze z zakresu inżynierii i gospodarki wodnej w tym: - Narzędzia i techniki w uspołecznieniu procesu decyzyjnego w gospodarce wodnej - Podstawy techniczne i metodyczne planowania w gospodarowaniu wodami - Narzędzia i techniki w modelowaniu i ocenie stanu ekologicznego wód - Oddziaływanie budowli piętrzących na środowisko - Poprawa bezpieczeństwa budowli piętrzących Prace badawcze z zakresu weryfikacji danych hydrologicznych i meteorologicznych w tym: - Prace metodyczne dla potrzeb weryfikacji bieżących i historycznych danych meteorologicznych i hydrologicznych Prace badawcze z zakresu oceanografii - Doskonalenie technik automatycznych pomiarów temperatury wody i chlorofilu a w powierzchniowej warstwie polskiej strefy Bałtyku - Wykorzystanie modeli hydrodynamicznych do badania struktury prądów morskich w polskiej strefie Bałtyku 55

56 - Analiza wskaźników presji na środowisko południowego Bałtyku, jako podstawa prognozowania kierunków jego zmian dla wspomagania decyzji zarządzania środowiskiem - IMGW będące członkiem Europejskiego Programu Obserwacji i Pomiarów Oceanograficznych prowadzi ważną działalność nad rozwojem europejskiej oceanografii operacyjnej, która ma stanowić istotny wkład do globalnego systemu obserwacji oceanu GOOS. Kluczowym elementem prac w ramach EuroGOOS jest budowanie i rozwój stabilnego systemu obserwacji i pomiarów oceanograficznych w obrębie Bałtyku. Osiągnięcia badawcze IMGW Określono skalę parowania potencjalnego oraz odpływu rzecznego w Karpatach i Sudetach na podstawie wieloletnich pomiarów z XX i XXI wieku ze stacji referencyjnych. Określono i udokumentowano osobliwości kształtowania się lokalnych anomalii termiczno-opadowych (w tym anomalii zimowych) na obszarze Sudetów w roku Przeprowadzono analizy stosowanych w Polsce oraz Europie typów cyrkulacji atmosferycznej i porównanie ich z powszechnie stosowanym wskaźnikiem Oscylacji Północnoatlantyckiej. Udoskonalono metodyczne podstawy prognozowania wysokich stężeń zanieczyszczeń powietrza dla wybranych obszarów przy wykorzystaniu metod numerycznych prognoz pogody. Opracowano metody i narzędzia do automatycznej pracy oprogramowania NWC-SAF MSG w środowisku stacji odbiorczej IMGW oraz dekodowania produktów transmitowanych przez system EUMETCast. Opracowano szczegółowy zakres działań służących poprawie ekologicznego stanu wód naturalnych oraz wód silnie zmienionych (wdrażanie RDW). Opracowano bazy danych wskaźników hydrologicznych, ekonomicznych i środowiskowych dla oceny wariantowych rozwiązań sprzyjających poprawie stanu silnie zmienionych jakościowo części wód (wdrażanie RDW). Prowadzono prace badawcze wspomagające proces wdrożenia Ramowej Dyrektywy Wodnej w Polsce. Udoskonalono oceny stanu technicznego i bezpieczeństwa budowli piętrzących wodę poprzez rozszerzenie rozpoznania zjawisk filtracyjnych. Opracowano i wdrożono nowe technologie, produkty i systemy satelitarne oraz wizualizację wybranych pól meteorologicznych dla potrzeb Służby Hydrologiczno- Meteorologicznej. 56

57 Oceniono przydatności reanaliz ERA-40 i NCEP/NCAR do interpretacji przestrzennej i czasowej zmienności warunków termicznych w Polsce. Opracowano i przetestowano modele rekonstrukcji promieniowania UV z długoletnich serii całkowitego promieniowania słonecznego. Opracowano algorytm probabilistycznej prognozy przekraczania niebezpiecznych progów stężeń ozonu przy powierzchni Ziemi. Wykonano oceny wpływu jakości wód powierzchniowych i związanej z nią agresywności chemicznej na stan zapór trzech największych zbiorników usytuowanych na obszarze województwa mazowieckiego: Włocławskiego (rzeka Wisła), Zegrzyńskiego (rzeka Narew) i Domaniów (rzeka Radomka). Efekty wdrożeniowe zrealizowanych prac badawczych Wyniki prac badawczych wykorzystywane są do ukierunkowania przedsięwzięć modernizacyjnych prowadzonych przez Instytut służb oraz systemów monitoringowych, służące bezpośrednio użytkownikowi zewnętrznemu. Prace te były na bieżąco oceniane z punktu widzenia ich praktycznej przydatności i w wielu przypadkach natychmiast wdrażane. Efektem tych wdrożeń jest ciągły postęp w zakresie automatyzacji i przetwarzania wyników pomiarów oraz ich stosowania. Poniżej wymieniono i omówiono wyniki prowadzonych prac dotyczące modeli prognozowania zjawisk ilościowych i jakościowych, zachodzących w atmosferze i hydrosferze. Niektóre prace badawcze były prowadzone wspólnie z naukowcami i ośrodkami badawczo rozwojowymi z całej Europy. System monitoringu i prognoz hydrologicznych dla dorzecza środkowej i Dolnej Wisły. System osłony powodziowej dorzecza Odry i Warty. Modele prognoz meteorologicznych. Metody odbioru i wykorzystania cyfrowych danych satelitarnych do prognoz meteorologicznych. Ocena zmienności ozonu atmosferycznego i promieniowania nadfioletowego. Wykorzystanie informacji radarowych. Wdrożono Automatyczny Meteorologiczny System Radarowy (AMSR). Prognozowanie zanieczyszczenia atmosfery i ostrzeganie przed pogorszeniem jakości powietrza. Wykorzystanie techniki wideo do oceny zmian morfologicznych koryt rzecznych. Nowe techniki napraw hydrotechnicznych budowli ziemnych i betonowych. Wyznaczanie przepływu nienaruszalnego w oparciu o zasadę ekorozwoju. 57

58 Model prognozy stateczności zboczy i intensywności abrazji w czaszach zbiorników retencyjnych. Komputerowa mapa podziału hydrograficznego Polski jako podstawa systemu informacyjnego gospodarki wodnej w ZSI "Środowisko".. Wydano Atlas Klimatu Polski. Wdrożono skalę oceny termicznej i opadowej dla miesięcy, pór roku i roku. Wdrożenie Systemu Monitoringu i Osłony Kraju, który został opisany w powyższej części studium. Na realizację projektu wydatkowano 300 mln zł. Raport końcowy z realizacji projektu został oceniony bardzo pozytywnie. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej brał i bierze udział w następujących programach badawczych Unii Europejskiej: SEA-SEARCH Pan-Europejska sieć zarządzania danymi i informacjami z mórz i oceanów PAPA Program Bałtyckiej sieci dla oceny i doskonalenia regionalnego operacyjnego systemu obserwacji i prognoz ESEAS-RI Europejski serwis poziomów morza infrastruktura badawcza FLOODRELIEF System wspomagania osłony przeciwpowodziowej integrujący w czasie rzeczywistym technologie hydrologiczne, meteorologiczne i badań przestrzennych OROMA Operacyjne, radarowe i optyczne monitorowanie hydrodynamicznych, morfologicznych i środowiskowych parametrów w zarządzaniu strefą przybrzeżną Bowser Poprawa gospodarowania zasobami wodnymi: rozwój produktów i usług wykorzystujących obserwacje naziemne i satelitarne SeaDataNet Europejska infrastruktura dla zarządzania danymi oceanograficznymi (Kierownik projektu mgr W. Krzymiński) Black Sea SCENE Współudział w tworzeniu Sieci Naukowej Morza Czarnego Risk-Aware INTERREG III B CADSES Ryzyko wiodący system prognoz pogody w celu doradzania o groźnych wydarzeniach i zarządzania ryzykiem HYDROCARE INTERREG III B CADSES Obieg wody w regionach CADSES FLOODMED INTERREG III B - Monitoring, przewidywanie i najlepsze praktyki łagodzenia i zapobiegania powodziom w regionie CADSES MunServNet INTERREG III C Doskonalenie zrównoważonego rozwoju służb miejskich odpowiedzialnych za zarządzanie wodą i ściekami komunalnymi z budżetu Programu Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III C Strefa Wschodnia 58

59 ESPA Awaryjne, ratunkowe wspomaganie psychologiczne w stresie BALTRAD BSR Zaawansowana technologicznie sieć radarów meteorologicznych dla Regionu Morza Bałtyckiego: BALTRAD Norweski Mechanizm Finansowy - Wzmocnienie zdolności administracyjnych w zarządzaniu ochroną środowiska polskiej strefy przybrzeżnej NMF/MF EOG Norweski Mechanizm Finansowy - Pilotażowe Wdrożenie Ramowej Dyrektywy Wodnej i Budowa Narzędzi do Zarządzania Zlewnią, MF/MF EOG, ECA badania zmian klimatycznych w Europie w ramach European Climate Suport Network (ECSN) Polski punkt kontaktowy Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), powołany przez Ministra Środowiska w 1990, usytuowany jest obecnie w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Zajmuje się on koordynacją prac na rzecz IPCC w Polsce. Udział w akcjach COST (Instrument wspierający współpracę pomiędzy naukowcami i badaczami w Europie): COST 715 Meteorology applied to urban air pollution problems (Rozwój metod pomiarów i badań meteorologicznych w obszarach zurbanizowanych z wysokimi stężeniami zanieczyszczeń). ( ) COST 719 The use of Geographic Information Systems in climatology and meteorology (Analiza przestrzenna i wizualizacja wybranych pól meteorologicznych do celów rozpowszechniania poprzez sieć internetową). ( ) COST 719 The use of Geographic Information Systems in climatology and meteorology (Zastosowanie metod Geograficznych Systemów Informacji (GIS) do diagnozy i prognozy ozonu niskotroposferycznego). ( )G COST 720 Integrated ground-based remote sensing stations for atmospheric profiling (Dostosowanie Centralnej stacji Obserwacyjnej w Krakowie do wymagań tworzonego w ramach UE przez akcję COST 720 modelu naziemnej stacji teledetekcyjnej). ( ) COST 722 Short range forecasting methods of fog, visibility and low clouds (Warunki synoptyczne i czynniki lokalne sprzyjające powstawaniu mgieł na lotniskach Warszawa Okęcie i Kraków Balice, w aspekcie krótkoterminowych prognoz ograniczonej widzialności, utrudniającej lub uniemożliwiającej start i lądowanie statków powietrznych). ( ) COST 723 Data Exploitation and Modelling for the Upper Troposphere and Lower Stratosphere (Walidacja profili temperatury, wilgotności i ozonu uzyskiwanych z satelitarnej platformy cyfrowej SCIAMACHY oraz analiza zmienności pary wodnej i ozonu w warstwie UTLS z wykorzystaniem polskich danych radiosondażowych). ( ) 59

60 COST Establishing a European Phenological Data Platform for Climatological Applications" (Wykorzystanie danych fenologicznych, jako naturalnych wskaźników oceny zmian współczesnych warunków meteorologicznych w Polsce) COST 726 Long term changes and climatology of UV radiation over Europe (Czasowa i przestrzenna zmienność promieniowania UV w Polsce na podstawie wieloletnich zrekonstruowanych serii promieniowania UV, z zastosowaniem techniki GIS). ( ) COST 728 Ehancing Meso-scale Meteoroogical Modelling Cabbilities for Air Pollution ad Dispersion Applications (Wzmocnienie zdolności mezoskalowego modelowania meteorologicznego dla potrzeb oceny warunków dyspersji I jakości powietrza - Rozwój systemów prognozowania jakości powierza w oparciu o numeryczną prognozę pogody z modelu ALADIN, przy wykorzystaniu modelu mezoskalowego MM5). ( ) COST 731 Propagacja niepewności pomiarów w zaawansowanych systemach meteorologicznych i hydrologicznych. ( ) COST 733 Harmonisation and Applikations of Weather Types Classifications for European Regions (Zastosowanie współczesnych metod detekcji cyrkulacji atmosferycznej dla celów oceny stanu środowiska oraz klimatu). ( ) COST 733 Harmonisation and Applikations of Weather Types Classifications for European Regions (Badanie przydatności wybranych klasyfikacji typów cyrkulacji do oceny jakości powietrza). ( ) COST 633 Particulate mater: Properties related to Heath effects (Charakterystyka czynników wpływających na poziom stężeń i skład chemiczny wybranych frakcji pyłu zawieszonego w aspekcie środowiskowego ryzyka zdrowotnego mieszkańców aglomeracji miejsko-przemysłowych). ( ) P18 The Phisics of Lightning Flash and its Effects (Fizyka wyładowań atmosferycznych i ich oddziaływanie- Badania wielokrotnych doziemnych wyładowań atmosferycznych, mechanizmu ich rozwoju, właściwości oraz wpływu na zagrożenie ludzi i obiektów) ( ) ES 0601 Advances In homogenisation metoda of climate series: an itegrated approach (Postęp w metodach homogenizacji serii klimatologicznych. Zintegrowane podejście). ( ) ES 0604 Atmospheric Water Vapour in the Cimate System (WaVaCS) (Para wodna w systemie klimatycznym Ziemi). ( ) COST 734 Impacts of Climate ad Variability on European Agriculture CLIVAGRI (Wpływ zmian i zmienności klimatu na rolnictwo w Europie CLIVAGRI) ( ) Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej uczestniczy również w Sieciach Naukowych i Platformach Technologicznych Sieć Naukowa Systemy Geoinformacyjne 60

61 Zakres działania: rozwój społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy, doskonalenie i upowszechnianie informacji i wiedzy o Ziemi i środowisku geograficznym w ujęciu systemowym z wykorzystaniem technologii informatycznych. Konsolidacja i wzmocnienie potencjału naukowo-badawczego jednostek naukowych poprzez wspólne badania naukowe i prace rozwojowe, uzupełniające zadania wykonywane w ramach działalności statutowej jednostek tworzących Sieć. Strony: Instytut Geodezji i Kartografii, IMGW, Centrum Badań Kosmicznych PAN, IBL, Instytut Geofizyk PAN, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, IMUZ, IOŚ, Instytut Rozwoju Miast, Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa, Międzynarodowe Centrum Ekologii PAN, PIG. Międzynarodowa Sieć Naukowa Technologia Ochrony Środowiska ENVITECH-Net. Obszar tematyczny: Woda, Powietrze Strony uczestniczące: IMGW jest członkiem Komitetu Sterującego Sieci IETU Lider oraz 56 jednostek naukowo-badawczych oraz firm produkcyjnych z kraju i z zagranicy. Międzynarodowa Sieć Naukowa AIRCLIM NET. W ostatnich latach Instytut prowadził i brał udział w licznych pracach badawczych realizowanych ze środków UE i środków krajowych. Statystykę zamieszczono w poniższej tabeli. 61

62 Tabela III.1. Projekty realizowane przez IMGW współfinansowane ze środków UE i środków krajowych. L p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Opis 1. Wyznaczenie granic obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią w celu uzasadnionego odtworzenia terenów zalewowych Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Gdańsku w ,00 zł Projekt został wykonany na zlecenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku. W ramach opracowania, na rzekach administrowanych przez RZGW Gdańsk wyznaczono: przepływy i stany wody dla przepływów charakterystycznych SSQ i SNQ, przepływy i stany wody dla przepływów o prawdopodobieństwie występowania p=1% i p=10%. Wykonano przekroje poprzeczne rzek w miejscach charakterystycznych oraz wykonano przekroje podłużne. Na wszystkich przekrojach zaznaczono: rzędne zwierciadła wody 1% i 10%, rzędne wody średniej i średniej niskiej, kilometraż rzek, granice wałów przeciwpowodziowych, lokalizacje stopni piętrzących i mostów. Na mapy topograficzne w skali 1: naniesiono: linie zasięgu wody 1% i 10%, kilometraż rzek, stacje wodowskazowe, stopnie piętrzące, linię obwałowań. W ramach opracowania ustalono granice zasięgu wód powodziowych o określonym prawdopodobieństwie występowania. Studium powstało dla potrzeb planowania ochrony przeciwpowodziowej i jest wykorzystywane między innymi przy sporządzaniu następujących dokumentów: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 62

63 L p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Opis 2. Monitoring Bałtyku w latach Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, ,00 zł Prowadzenie badań monitoringowych Morza Bałtyckiego jest wypełnieniem przez Polskę zobowiązań międzynarodowych konwencji o ochronie Morza Bałtyckiego Konwencja Helsińska (HELCOM). W ramach monitoringu prowadzone były badania parametrów fizycznych, chemicznych i biologicznych wody morskiej, organizmów oraz osadów, zgodnie z zaleceniami HELCOM. Monitoring Bałtyku w latach był wykonywany w ramach Państwowego Monitoringu Jakości Wód Powierzchniowych na zlecenie GIOŚ ze środków NFOŚiGW. Prowadzone badania obejmowały swym zakresem kontrolę stanu jakości środowiska polskiej strefy Bałtyku (polska EEZ) w strefie głębokowodnej, przybrzeżnej oraz wodach wewnętrznych. 3. Monitoringu Bałtyku w latach w strefie głębokomorskiej GIOŚ, dotacja Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ,00 zł. (brutto) Badania monitoringowe polskiej strefy ekonomicznej Morza Bałtyckiego są prowadzone zgodnie z Programem Monitoringu Środowiska (PMŚ) na lata Monitoring stanu Morza Bałtyckiego jest wypełnieniem międzynarodowych konwencji o ochronie Morza Bałtyckiego Konwencji Helsińskiej (HELCOM). Badania obejmowały swym zakresem kontrolę stanu jakości środowiska polskiej strefy Bałtyku (polska EEZ) w strefie głębokowodnej, przybrzeżnej oraz wodach wewnętrznych Zatoki Gdańskiej oraz zalewów Puckiego i Wiślanego w zakresie parametrów fizycznych, chemicznych i biologicznych wody morskiej, flory i fauny dennej oraz osadów. Badania oraz ocena stanu są wykonywane zgodnie z odpowiednią metodyką oraz zaleceniami HELCOM. 63

64 L p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Opis 4. Wzmocnienie zdolności administracyjnych w zarządzaniu ochroną środowiska polskiej strefy przybrzeżnej SeAMan NMF PL0103/N1/8.1/005/07 DOTACJA Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska Gospodarki Wodnej NMF i ,00 Euro ok ,00 zł Celem projektu jest zbudowanie zintegrowanego systemu informacyjno-informatycznego służącego zarządzaniu informacją o środowisku morskim polskiej strefy przybrzeżnej oraz usprawnieniu obiegu informacji bieżących i prognozowanych, wykorzystywanych w podejmowaniu decyzji oraz dokonywaniu ocen jego stanu przez samorządy lokalne i regionalne. 5. Studium potrzeb i możliwości retencji wód powierzchniowych na obszarach Polski o różnym stopniu zagrożenia wystąpieniem nadmiarów i deficytów wody wywołanych powodziami i suszami- element Krajowego programu retencjonowania wód NFOŚiGW oraz środki własne zł środki NFOŚiGW: zł zł (Vat); środki własne: zł Opracowanie miało na celu stworzenie podstaw do przygotowania Krajowego programu retencjonowania wód w zakresie ochrony kraju przed powodziami i skutkami susz. 6. EFP/VPI/1.2/8/2006/Okk- 442/U/2006 Opracowanie analizy presji i wpływów zanieczyszczeń antropogenicznych w szczegółowym ujęciu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych dla potrzeb opracowania programów działań i planów gospodarowania wodami. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska Gospodarki Wodnej Warszawie i w ,00 zł w tym dla OKK: ,00 zł Pracę wykonano na zlecenie Ministra Środowiska przez Konsorcjum z IMGW jako liderem w składzie: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW), Państwowy Instytut Geologiczny (PIG), Instytut Ochrony Środowiska (IOŚ). 7. Mapa podziału hydrograficznego Polski Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska Gospodarki Wodnej +Ministerstwo Środowiska i , 00 zł Celem projektu było opracowanie nowego, szczegółowego podziału hydrograficznego Polski, z wykorzystaniem nowych technik kartograficznych i komputerowych. MPHP opracowano w postaci warstw informacyjnych z relacyjną bazą danych w sposób zgodny ze standardami Geograficznych Systemów Informatycznych (GIS). 64

65 L p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Opis 8. Typologia wód powierzchniowych i wyznaczenie części wód powierzchniowych i podziemnych zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE Ministerstwo Środowiska ,00 zł Opracowanie wykonano w ramach Konsorcjum z IMGW jako liderem (IMGW, PIG, IOŚ, UM) na zlecenie Ministerstwa Środowiska w związku z wdrażaniem RDW/200/60/WE. 9. Wykonanie ocen stanu technicznego i bezpieczeństwa obiektów hydrotechnicznych będących własnością Skarbu państwa i administrowanych przez RZGW jednostki podległe ministerstwu Środowiska Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska Gospodarki Wodnej +Ministerstwo Środowiska i ,00 zł W ramach projektu wykonano pełne oceny stanu technicznego i bezpieczeństwa łącznie dla 50 obiektów, na które składa się 91 budowli. Zakres prac związany z wykonaniem ocen obejmował między innymi: przegląd obiektów, zebranie wyników pomiarów, ich weryfikację i analizę, wykonanie opracowania zawierającego ocenę stanu technicznego obiektów w tym poszczególnych elementów budowli piętrzących. Wyniki wykorzystano przy opracowywaniu Rocznego raportu o stanie technicznym i bezpieczeństwie budowli piętrzących w Polsce wykonanego dla Ministra Środowiska. 65

66 L p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Opis Monitoring tła zanieczyszczenia 10. Monitoring tła zanieczyszczenia atmosfery na stacji Łeba, Jarczew, Śnieżka wg programu EMEP oraz GAW/WMO i HELCOM w latach Główny Inspektorat Ochrony Środowiska ,00 zł Monitoring ten prowadzony jest przez IMGW stacjach Łeba, Jarczew i Śnieżka wchodzących w skład międzynarodowych sieci pomiarowych EMEP (Co-operative Programme for Monitoring and Evaluation of Long Range Tranamission of Air Pollutants in Europe) i GAW/WMO (Global Atmosphere Watch/Word Meteorological Organization). Zadaniem programu EMEP jest m.in. dostarczenie wiarygodnych danych o stężeniu zanieczyszczeń atmosfery pochodzących z odległych źródeł emisji i ładunku zanieczyszczeń wprowadzanych do podłoża w Europie i czasowym zróżnicowaniu. Program GAW (Global Atmospheric Watch) dla stacji regionalnych i globalnych, realizowany pod auspicjami WMO, ma za zadanie określenie wpływu zaobserwowanych zmian składu chemicznego atmosfery i jej charakterystyki fizycznej na klimat i środowisko. Badania tła zanieczyszczenia atmosfery włączone są również do programu Państwowego Monitoringu Środowiska. 11. Monitoring rozkładu pionowego ozonu, całkowitej zawartości ozonu nad Polską i Europą oraz promieniowania UV- B w Polsce w latach Główny Inspektorat Ochrony Środowiska ,00 zł Zapewnienie podstaw do informowania społeczeństwa o skutkach ubożenia warstwy ozonowej objawiających się wzrostem natężenia biologicznie czynnego promieniowania UV. Udział w międzynarodowej wymianie danych ozonowych, zgodnie z wymaganiami Konwencji Wiedeńskiej i Światowego Systemu Obserwacji Ozonu. 66

67 L p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Opis 12. Studium ochrony przed powodzią zlewni rzeki Bystrzycy. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Wrocławiu we ,99 zł Celem Studium ochrony przed powodzią zlewni rzeki Bystrzycy było wskazanie głównych kierunków ochrony przeciwpowodziowej dla rzeki głównej Bystrzycy i jej dopływów, w tym 5 kontrolowanych pod względem hydrologicznym oraz dla 33 cieków niekontrolowanych ale istotne z punktu widzenia zagrożenia przeciwpowodziowego. Wytyczenie kierunków ochrony przeciwpowodziowej obejmuje rozwiązania wariantowe, tj. ochrony biernej i ochrony czynnej w powiązaniu z ochroną bierną. 13. Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i depozycji zanieczyszczeń do podłoża w latach Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Warszawa ,14 zł Celem monitoringu jest określanie w skali kraju rozkładu ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych z mokrym opadem do podłoża w ujęciu czasowym i przestrzennym (sporządzono za pomocą GIS mapy rozkładu przestrzennego wysokości opadów oraz mapy rozkładu stężeń substancji w opadach i wielkości wnoszonych z opadami ładunków tych substancji). 14. Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i depozycji zanieczyszczeń do podłoża w latach Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Warszawa zł Celem monitoringu jest określanie w skali kraju rozkładu ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych z mokrym opadem do podłoża w ujęciu czasowym i przestrzennym. Badania są kontynuowane w ramach nowych umów z GIOŚ. 15. Monitoring Nysy Łużyckiej (część polska) Lausitzer und Mitteldeutsche Bergbau- Verwaltungsgese llschawft mbh Niemcy ,98 zł Przedmiotem monitoringu objęta jest Nysa Łużycka, z podziałem na dwie części do wodowskazu w Zgorzelcu oraz od wodowskazu Zgorzelec. Celem monitoringu jest ocena wpływu poboru wód z Nysy Łużyckiej oraz Pliessnits do zalewania wyrobiska poeksploatacyjnego Berzdorf. Prowadzony monitoring obejmuje klimat regionu, przepływy powierzchniowe, stany wód gruntowych jakość wody w wytypowanych studniach gospodarskich oraz biomonitoring w wybranych stanowiskach. 67

68 L p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Opis 16. Modele zagrożeń aglomeracji miejskiej wraz z systemem zarządzania kryzysowego na przykładzie m.st. Warszawy. Zad. 16. Monitoring, prognozowanie i symulacja zagrożeń klęskami żywiołowymi na obszarze aglomeracji miejskiej. (zamawiany) Ministerstwo Nauki i Informatyzacji ,01 zł Za najgroźniejsze zjawiska hydrologiczne dla infrastruktury miasta i ludności uznano podtopienia i zalania budynków oraz terenów niżej położonych, skrzyżowań ulic i ich okolic przez: opady ulewne i nawalne, gwałtowne topnienie pokrywy śnieżnej, awarie sieci wodociągowej, wylewy rzek i potoków miejskich- głównie Służewieckiego i Bielańskiego. Dopracowano odpowiedni, operacyjny, radarowy system ostrzeżeń w strukturze IMGW przed wystąpieniem danego zjawiska przy zastosowaniu najnowszych technik teledetekcyjnych. Opracowano model transportu i dyfuzji zanieczyszczeń powietrza w wyróżnionych warunkach meteorologicznych na obszarze Warszawy. Model ten ściśle współpracuje z modelem meteorologicznym pracującym w IMGW w trybie operacyjnym, pozwalając reagować w czasie rzeczywistym, zwłaszcza na incydenty emisyjne substancji niebezpiecznych. 68

69 L p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Opis Działania długofalowe znajdą swój wyraz w postaci: klimatycznych modeli skali regionalnej, różnych wariantów scenariuszy oddziaływań klimatu na produkcję rolną i lasy, 17. KLIMAT Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo (zmiany, skutki i sposoby ich ograniczania, wnioski dla nauki, praktyki inżynierskiej i planowania gospodarczego). Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Ministerstwo Nauki Szkolnictwa Wyższego i 28,1 mln zl prognozy potrzeb wodnych i opracowania strategii ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, prognozy skutków ekonomicznych i społecznych w następstwie postępującego ocieplania klimatu oraz nasilania się zjawisk ekstremalnych. Zostaną podjęte prace nad wypracowaniem systemu zaopatrzenia w wodę ludności w świetle przepisów Unii Europejskiej, oraz nasilania się zjawisk ekstremalnych prace nad wariantowymi scenariuszami adaptacji dozmian klimatu bez względu na przyczyny tych zmian. 18. Wykonywanie pomiarów w sieci wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych w latach Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Warszawa ,85 zł Monitoring obejmował: pomiary mocy dawki promieniowania gamma, promieniowania beta próbek dobowych i miesięcznych opadu całkowitego, aktywności aerozoli powietrza alfa i beta promieniotwórczych sztucznych i naturalnych izotopów. Źródło: Opracowanie własne IMGW. III.3.2 Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach gospodarowania wodami, a w szczególności w sprawach zarządzania wodami oraz korzystania z wód (art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145, tekst jednolity)). Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej wykonuje swoje zadania przy pomocy Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, który został utworzony w oparciu o art. 90 ust 4 ustawy Prawo wodne i Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie nadania statutu 69

70 Krajowemu Zarządowi Gospodarki Wodnej. Prezesowi KZGW podlegają dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej (art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo wodne). Do zadań Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, zgodnie z art. 90 ustawy Prawo wodne, należy w szczególności: opracowywanie programu wodno-środowiskowego kraju, opracowywanie projektów planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy; przygotowuje: a) wstępną ocenę ryzyka powodziowego, mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, b) plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy, c) plany przeciwdziałania skutkom suszy na obszarach dorzeczy; uzgadnianie projektów warunków korzystania z wód regionu wodnego; prowadzenie katastru wodnego dla obszaru państwa, z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy; sprawowanie nadzoru nad działalnością dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej, a w szczególności kontrolowanie ich działań, zatwierdzanie planów działalności oraz sprawozdań z ich wykonania, a także zlecanie przeprowadzenia doraźnej kontroli gospodarowania wodami w regionie wodnym; sprawuje nadzór nad funkcjonowaniem państwowej służby hydrologicznometeorologicznej, państwowej służby hydrogeologicznej oraz państwowej służby do spraw bezpieczeństwa budowli piętrzących; reprezentowanie Skarbu Państwa w stosunku do mienia związanego z gospodarką wodną określonego ustawą; programowanie, planowanie i nadzorowanie realizacji zadań związanych z utrzymywaniem wód lub urządzeń wodnych oraz inwestycji w gospodarce wodnej; uzgadnianie, w części dotyczącej gospodarki wodnej, projektów list programów priorytetowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, o których mowa w art. 415 ust. 5 pkt 1 ustawy - Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z projektem ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 32 poz. 159), dokonującej implementacji do prawa krajowego zapisów Dyrektywy Powodziowej, do obowiązków Prezesa KZGW wprowadzono przygotowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego oraz map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego. Informacje o doświadczeniu w realizacji projektów współfinansowanych ze środków UE oraz środków krajowych przedstawia tabela poniżej. 70

71 Tabela III.2. Projekty realizowane przez KZGW współfinansowane ze środków publicznych. L. p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu w PLN Okres realizacji Opis 1. Komputerowa mapa podziału hydrograficznego Polski jako podstawa podsystemu informatycznego gospodarki wodnej w ramach ZSI "Środowisko" NFOŚiGW XI Opracowanie nowego podziału hydrograficznego Polski i przetworzenie go na mapę numeryczną. Aktualizacja i rozbudowa bazy danych polegająca na: - Korekcie przebiegu granicy Państwa na podstawie aktualnych danych GUGiK 2. Aktualizacja komputerowej Mapy Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) uwzględniająca uwagi zgłoszone przez poszczególne RZGW oraz wprowadzenie do relacyjnej bazy danych MPHP nazw zestandaryzowanych przez Komisję Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych oraz stworzenie rastrowej wersji MPHP NFOŚiGW I V Aktualizacji wynikającej z uzgodnień podziału hydrograficznego na wodach granicznych Polski - Zweryfikowaniu hydronimów obiektów wodnych występujących w MPHP na podstawie wyników prac KNMiOF - Analizie i korekcie działu widnego Wisła-Odra w zurbanizowanym rejonie Śląska. Na podstawie uaktualnionej bazy MPHP utworzono mapę rastrową w układzie współrzędnych PUWG-92 zawierającą 1224 arkusze w skali 1: oraz słowniki, katalogi sekcyjne arkuszy, wykazy tabelaryczne cieków i skorowidze mapowe. Mapa rastrowa podziału hydrograficznego Polski w postaci obrazów w formacie JPG z georeferencją i słownikami. Mapa rastrowa zawiera pełną treść Mapy Komputerowej Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) zaktualizowaną w latach na podstawie informacji uzyskanych od bardzo wielu użytkowników. 3. Opracowanie planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce. NFOŚiGW XII XII.2008 Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy: Wisły, Odry, Dniestru, Dunaju, Jarftu, Łaby, Niemna, Pregoły, Świeżej i Ücker stanowić będą podstawę podejmowania decyzji mających wpływ zarówno na stan zasobów wodnych oraz zasady gospodarowania nimi w przyszłości jak i na warunki rozwoju społeczno-gospodarczego kraju i poszczególnych regionów. 71

72 L. p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu w PLN Okres realizacji Opis 4. Metodyka wstępnej oceny ryzyka powodziowego NFOŚiGW XI XI.2008 Praca zawiera podstawy metodyczne sporządzenia wstępnej oceny ryzyka powodziowego w oparciu o istniejące i łatwo dostępne informacje dotyczące zaistniałych powodzi wraz z analizą rozwoju wydarzeń im towarzyszących, w odniesieniu do każdego obszaru dorzecza lub jednostki zarządzającej, a także fragmentu międzynarodowego dorzecza. 5. Metodyka obliczania przepływów i opadów maksymalnych o określonym prawdopodobieństwie przewyższenia dla zlewni kontrolowanych i niekontrolowanych oraz identyfikacji modeli transformacji opadu w odpływ NFOŚiGW III IX.2009 Celem opracowania jest uzyskanie kompleksowych, ujednoliconych dla obszaru całego kraju i dla wszystkich jednostek zarządzających, wytycznych hydrologicznych, które będą podstawą do sporządzenia map zagrożenia powodziowego. 6. Metodyka opracowania produktów geodezyjnych i kartograficznych dla potrzeb wdrażania NFOŚiGW Dyrektywy 2007/60/WE w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim. III VI.2009 W ramach pracy Zakres wykonano na potrzeby wdrożenia Dyrektywy Powodziowej: opis prac geodezyjnych związanych z pomiarem przekrojów dolinowych rzek i inwentaryzacją obiektów inżynierskich z uwzględnieniem formatów danych i procedur kontrolnych; określone parametrów NMT wraz z propozycjami metod jego pozyskania, wymaganiami dokładnościowymi i formatami danych, analizę krajowych baz danych, projekt przekształcenia baz źródłowych do struktury docelowej, wytyczne dla baz danych GIS. 7. Metodyka opracowania map zagrożenia powodziowego NFOŚiGW III VI.2009 Celem opracowania jest uzyskanie kompleksowych podstaw metodycznych realizacji map zagrożenia powodziowego, jednolitych dla wszystkich jednostek zarządzających i uwzględniające specyfikę regionów wodnych w obszarach dorzeczy na terytorium Polski. Opracowanie umożliwi sporządzenie aktów wykonawczych do przygotowywanej nowelizacji ustawy Prawo wodne. 72

73 L. p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu w PLN Okres realizacji Opis 8. Analiza presji i wpływów zanieczyszczeń antropogenicznych w szczegółowym ujęciu jednolitych części wód powierzchniowych i V Programu Indykatywneg o Ekologiczneg o Funduszu podziemnych dla potrzeb Partnerskiego opracowania programów Phare działań i planów gospodarowania wodami VIII X.2007 Celem pracy jest analiza i ocena antropogenicznych presji i wpływów na wody powierzchniowe i podziemne i wyznaczenie tych części wód, dla których osiągnięcie celów środowiskowych określonych w RDW jest niemożliwe lub zagrożone, oraz rozpoznanie przyczyn tej sytuacji. 9. Przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy V Programu Indykatywneg o Ekologiczneg o Funduszu Partnerskiego Phare XI IX.2008 Zakres pracy obejmuje opracowanie raportów dotyczących istotnych problemów gospodarki wodnej w podziale na obszary dorzeczy, streszczeń raportów w formie broszur informacyjnych, plakatów i ankiet niezbędnych do przeprowadzenia konsultacji społecznych, organizacja II Krajowego Forum Wodnego, opracowanie sprawozdania z przeprowadzonych konsultacji społecznych i opracowanie ostatecznych wersji przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy. 10. Dokumentacja do wniosku o dofinansowanie z Funduszu Spójności przedsięwzięcia: Modernizacja zbiornika wodnego Nysa w zakresie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Memorandum Finansowe 2002/PL/16/P /PA/013 Pomoc techniczna na przygotowani e projektów w sektorze środowisko / budżet państwa Dokumentacja dla zadania z zakresu gospodarki wodnej mającego na celu służyć poprawie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. 11. Ochrona od powodzi Kotliny Kłodzkiej. Memorandum Finansowe 2002/PL/16/P /PA/013 Pomoc techniczna na przygotowani e projektów w sektorze środowisko / budżet państwa Dokumentacja dla zadania z zakresu gospodarki wodnej mającego na celu służyć poprawie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. 73

74 L. p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu w PLN Okres realizacji Opis 12. Dokumentacja do wniosku o dofinansowanie z Funduszu Spójności przedsięwzięcia: Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław. Memorandum Finansowe 2002/PL/16/P /PA/013 Pomoc techniczna na przygotowani e projektów w sektorze środowisko / budżet państwa Dokumentacja dla zadania z zakresu gospodarki wodnej mającego na celu służyć poprawie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. 13. Opracowanie dokumentacji wnioskowej dla projektu Zwiększenie możliwości retencyjnych ekosystemów leśnych oraz przeciwdziałanie przyczynom suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych. Memorandum Finansowe 2002/PL/16/P /PA/013 Pomoc techniczna na przygotowani e projektów w sektorze środowisko / budżet państwa Dokumentacja dla zadania z zakresu gospodarki wodnej mającego na celu służyć poprawie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. Źródło: Opracowanie własne KZGW. III.3.3 Główny Urząd Geodezji i Kartografii Główny Urząd Geodezji i Kartografii jest urzędem administracji rządowej, obsługującym Głównego Geodetę Kraju, działającym pod jego bezpośrednim kierownictwem. Główny Urząd Geodezji i Kartografii powołany jest na podstawie wypisów z następujących aktów prawnych: Ustawa - Prawo geodezyjne i kartograficzne - stan prawny na 24 marca 2004 (Dz. U. Nr 100 z 2000r., poz.1086 z późn. zm.); Przepisy wykonawcze do ustawy z dnia 17 maja 1989r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 2002 r. w sprawie nadania statutu Głównemu Urzędowi Geodezji i Kartografii (Dz. U. Nr 10 z 2002 r., poz. 95); Główny Geodeta Kraju realizuje politykę państwa w zakresie geodezji i kartografii oraz wykonuje zadania określone w ustawie Prawo geodezyjne i kartograficzne, a w szczególności: nadzoruje realizację polityki państwa w zakresie geodezji i kartografii, 74

75 prowadzi centralny zasób geodezyjny i kartograficzny oraz dysponuje środkami Centralnego Funduszu Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym, zakłada podstawowe osnowy geodezyjne, grawimetryczne i magnetyczne, opracowuje zasady dotyczące techniczno-organizacyjnego przygotowania katastru oraz współdziała w jego tworzeniu, prowadzi państwowy rejestr nazw geograficznych prowadzi państwowy rejestr granic i powierzchni Rzeczypospolitej Polskiej, prowadzi krajowy system informacji o terenie o znaczeniu ogólnopaństwowym oraz współpracuje z innymi resortami w zakładaniu i prowadzeniu systemów informacji geograficznej, współpracuje z wyspecjalizowanymi w dziedzinie geodezji i kartografii organizacjami międzynarodowymi, regionalnymi oraz organami i urzędami innych krajów, inicjuje prace naukowe i badawczo-rozwojowe w zakresie standardów organizacyjnotechnicznych oraz zastosowania metod informatycznych, fotogrametrycznych i satelitarnych w dziedzinie geodezji i kartografii oraz w krajowym systemie informacji o terenie, współdziała z organami administracji geodezyjnej i kartograficznej przy wykonywaniu: fotogrametrycznych zdjęć powierzchni kraju, map topograficznych, map tematycznych, opracowań fotogrametrycznych, wykorzystuje mapy topograficzne i tematyczne do sporządzania map topograficznych i tematycznych kraju; Podsumowując Główny Urząd Geodezji i Kartografii odpowiada za spójną w skali kraju politykę w zakresie metodologii i warunków technicznych obowiązujących dla baz danych przestrzennych i rejestrów pozostających w kompetencjach państwowej służby geodezyjnej i kartograficznej oraz związanych z nimi metadanych. W GUGiK zatrudnieni są specjaliści reprezentujący pełne spektrum specjalistycznej wiedzy z obszaru geodezji, kartografii, geoinformatyki niezbędnej dla prawidłowego ukierunkowania i planowania realizacji prac planowanych w projekcie a związanych z budową bazy danych numerycznego modelu rzeźby terenu metodą skaningu laserowego oraz georeferencyjnej bazy danych obiektów topograficznych wraz z elementami strukturalnymi ukształtowania terenu. Główny Urząd Geodezji i Kartografii posiada duże doświadczenie w realizacji projektów dofinansowywanych ze środków publicznych. Wybrane, zakończone projekty zestawiono w tabeli poniżej. 75

76 Tabela III.3. Projekty realizowane przez GUGiK współfinansowane ze środków publicznych. L. p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Opis Cele projektu w komponencie Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii: przygotowanie zintegrowanej elektronicznej platformy dla wymiany danych pomiędzy trzema istniejącymi bazami danych: ewidencji gruntów i budynków, systemu ksiąg wieczystych oraz podatkowej ewidencji nieruchomości; wypracowanie metodologii dostosowania ewidencji gruntów i budynków do wymagań Zintegrowanego Systemu Katastralnego. 1. Budowa zintegrowanego systemu katastralnego Phare zł VI XII.2003 W ramach Projektu Phare 2000 wykonano niezbędne prace adaptacji pomieszczeń, zakupiono niezbędny sprzęt komputerowy, połączono ośrodki pilotowe wraz z centrum systemu Integrującej Platformy Elektronicznej, przeprowadzono szkolenia, dostosowano bazy danych ewidencji gruntów i budynków z ośrodków pilotowych projektu do wymagań Zintegrowanego Systemu Katastralnego oraz przeprowadzono pilotowe wdrożenia systemu Integrującej Platformy Elektronicznej w 6 lokalizacjach projektowych oraz w centrum znajdującym się w Centralnym Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej. Projekt był realizowany na zasadzie współpracy twinningowej. W komponencie I realizowanym przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii wykonano następujące zadania: dostosowanie powiatowych baz danych ewidencji gruntów i budynków do obowiązujących standardów, 2. Zintegrowany system katastralny faza II Phare zł zakup sprzętu komputerowego niezbędnego do wdrożenia systemu Integrującej Platformy Elektronicznej w 43 lokalizacjach projektowych na poziomie powiatowym oraz 16 lokalizacjach projektowych na poziomie wojewódzkim, implementację systemu Integrującej Platformy Elektronicznej, wykonanie niezbędnych prac adaptacyjnych pomieszczeń, włączenie do wydzielonej sieci rozległej, przeprowadzenie niezbędnych szkoleń dla administratorów i użytkowników systemu 76

77 L. p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Opis Integrującej Platformy Elektronicznej. 3. Zintegrowany system katastralny faza III Phare zł VII.2006 W ramach projektu w latach kontynuowano wdrożenia systemu Integrującej Platformy Elektronicznej w kolejnych 182 lokalizacjach projektowych na poziomie powiatowym i jednej lokalizacji projektowej na poziomie wojewódzkim. 4. GEOPORTAL.GOV.PL SPO WKP zł Zakończony X.2008 W ramach projektu Geoportal.gov.pl zakończonego r., wykorzystano najnowsze zdobycze z dziedziny informatyki i telekomunikacji w celu utworzenia nowoczesnego repozytorium cyfrowej georeferencyjnej informacji przestrzennej i jego udostępnienie poprzez portal internetowy System zapewnia narzędzia dostępu obywateli, przedsiębiorców i administracji do cyfrowych, georeferencyjnych danych przestrzennych. 5. ASG-EUPOS SPO WKP zł Zakończony VI.2008 W wyniku realizacji projektu do użytku oddano wielofunkcyjny system precyzyjnego pozycjonowania satelitarnego ASG-EUPOS. System ASG-EUPOS jest częścią europejskiego systemu EUPOS i jest szeroko wykorzystywany przy pracach geodezyjnych związanych z obsługą wszelkich inwestycji budowlanych, w tym zwłaszcza drogowych. Dodatkowo umożliwia przestrzenną lokalizację i monitoring pojazdów w ruchu krajowym i lokalnym oraz wspomaganie nawigacji powietrznej i wodnej. 6. Wektoryzacja map katastralnych w Polsce Phare EUR zł Zakończony V.2007 Celem ogólnym projektu było zwiększenie efektywności dostępu do geometrycznych danych katastralnych dla organów publicznych tworzących systemy informacji o terenie, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w związku z budową ZSZiK oraz innych podmiotów zainteresowanych informacjami o nieruchomościach. Cele szczegółowe to między innymi przekształcenie map katastralnych do postaci wektorowej na podstawie danych zgromadzonych w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym. 77

78 L. p. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Opis 7. MATRA - Budowa modelu I.2002 bazy danych katastralnych w MAT01/PL/9/ EUR XII.2003 Polsce Rezultaty projektu to: budowa zintegrowanego systemu bazodanowego ewidencji gruntów i budynków na szczeblu wojewódzkim, powiązanego z powiatowymi systemami katastralnymi, poprawa struktury organizacyjnej wojewódzkiego ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej, instalacja punktów dostępu do wojewódzkiej bazy danych w wytypowanych gminach, powołanie rady przedstawicieli użytkowników informacji katastralnej, reprezentującej: organy samorządowe, urzędy skarbowe, banki, notariuszy, rzeczoznawców majątkowych, pośredników i zarządców nieruchomości, geodetów. 8. Wsparcie procesów administrowania nieruchomościami i rejestracji praw do nieruchomości w Polsce Grant IDF Nr Źródło: Opracowanie własne GUGiK. VI USD VI Zgodnie z umową z dnia 19 czerwca 2001 r. między Rzeczpospolitą Polską i Międzynarodowym Bankiem Odbudowy i Rozwoju, Główny Urząd Geodezji i Kartografii był odpowiedzialny za realizację projektu dotyczącego wsparcia procesów administrowania nieruchomościami i rejestracji praw do nieruchomości w Polsce. Projekt zakończył się w połowie czerwca 2004 r. W umowie przewidziano realizację następujących zadań: opracowanie szczegółowych założeń programu rozwoju Zintegrowanego Systemu Informacji o Nieruchomościach obejmujących zagadnienia organizacyjne, finansowe, techniczne i prawne, opracowanie rekomendacji dotyczących wyboru modeli zarządzania danymi katastralnymi oraz związanych z nimi standardów technicznych na potrzeby Zintegrowanego Systemu Informacji o Nieruchomościach, weryfikacja koncepcji, zaleceń i standardów, wypracowanych w ramach projektu, na poligonach doświadczalnych w wybranych miastach, opracowanie modeli wdrażania Zintegrowanego Systemu Informacji o Nieruchomościach na poziomie powiatów i gmin, przeprowadzenie serii seminariów nt. budowy i wdrażania Zintegrowanego Systemu Informacji o Nieruchomościach oraz opracowanie raportu końcowego.

79 III.3.4 Instytut Łączności Państwowy Instytut Badawczy Instytut Łączności prowadzi badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie telekomunikacji, teleinformatyki i poczty, w tym w szczególności z zakresu: planowania i projektowania sieci telekomunikacyjnych, systemów radiokomunikacyjnych nowej generacji, szerokopasmowych sieci dostępowych i sieci optycznych, bezpieczeństwa sieci i usług, zarządzania sieciami, projektowania metod komputerowych dla wspomagania decyzji i metod zarządzania wiedzą, kompatybilności elektromagnetycznej urządzeń, sieci i systemów, oprogramowania dla telekomunikacji i technik informacyjnych, optoelektroniki, rozwoju systemów łączności specjalnej szczególnie ważnej dla bezpieczeństwa państwa. Prowadzona jest również działalność o charakterze interdyscyplinarnym z zakresu prawa telekomunikacyjnego, ekonomiki, rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz usług serwisowych i szkoleniowych. W strukturze Instytutu Łączności działają następujące komórki organizacyjne: Zakład Systemów Radiowych Zakład Sieci Zakład Systemów Zasilania Zakład Zaawansowanych Technik Informacyjnych Zakład Radiokomunikacji Morskiej (w Gdańsku) Zakład Zastosowań Technik Łączności Elektronicznej Zakład Problemów Regulacyjnych i Ekonomicznych Zakład Pomiarów Telekomunikacyjnych Zakład Teletransmisji i Technik Optycznych Zakład Kompatybilności Elektromagnetycznej (we Wrocławiu) W ramach wyżej wymienionej tematyki Instytut Łączności prowadzi swoją działalność dzięki różnym formom finansowania, w tym oprócz projektów realizowanych w ramach dotacji na 79

80 działalność statutową, również w formie przedsięwzięć finansowanych ze źródeł zewnętrznych. Tego typu projekty stanowią nieocenione źródło doświadczenia zarówno w obszarze merytorycznym jak i organizacyjnym. Na potrzeby niniejszego opracowania wybrano i przedstawiono w formie tabelarycznej. W szczególności poniżej wymieniono m.in. zrealizowane projekty, podobne do planowanego przedsięwzięcia pod kątem tematyki wykonywanych prac lub pod kątem źródła dofinansowania. Tabela III.4. Projekty finansowane ze źródeł zewnętrznych innych niż fundusze UE. Lp. Tytuł projektu Źródło finansowania/ Zleceniodawca Wartość projektu [PLN] Okres realizacji Opis projektu i uzyskane doświadczenie 1. Rozbudowa funkcjonalna i sprzętowa, wdrażanie oraz utrzymanie systemu badania jakości Budżet państwa > połączeń w sieci telekomunikacyjnej (AWP-IŁ) na potrzeby Urzędu Komunikacji Elektronicznej Realizacja w terminie. Prawidłowość realizacji w latach potwierdzona protokołami odbioru. 2. Usługi wsparcia merytorycznego w zakresie przygotowania do budowy, wdrożenia i eksploatacji ogólnokrajowego systemu radiokomunikacyjnego zgodnego ze standardem TETRA. Budżet państwa Realizacja w terminie. Prawidłowość realizacji potwierdzona protokołami odbioru. 3. Usługi wsparcia merytorycznego w procesie przygotowania do budowy sieci telekomunikacyjnej WAN CEPIK, wdrożenia do eksploatacji, rozwoju, monitorowania poziomu Budżet państwa > dostarczonych usług - SLA oraz migracji dotychczas eksploatowanej sieci transmisji danych PESEL-NET na nową platformę teletransmisyjną Usługi obejmowały szeroki wachlarz zagadnień o charakterze technicznym, biznesowym i organizacyjnym, dotyczących budowy i funkcjonowania systemów teleinformatycznych w ramach struktury systemu CEPIK. 80

81 Lp. Tytuł projektu Źródło finansowania/ Zleceniodawca Wartość projektu [PLN] Okres realizacji Opis projektu i uzyskane doświadczenie 4. Usługi projektowe i doradcze w zakresie systemów teleinformatycznych (w tym m.in.: segmentacja Operator baz danych, hurtownie telekomunikacyjny danych) na potrzeby operatora sieci komórkowej (umowa wieloletnia) > Projekt realizowany był przez IŁ - Zakład Zaawansowanych Technik Informacyjnych. Prace dotyczyły tworzenia i utrzymywania dużych baz danych. Realizacja prac przebiegła terminowo, prawidłowość realizacji została potwierdzona protokołami odbioru. IŁ zdobył doświadczenie w realizacji projektu o tematyce zbliżonej do wnioskowanego przedsięwzięcia. 5. Program wieloletni Rozwój Budżet państwa - telekomunikacji i poczty program wieloletni w dobie społeczeństwa informacyjnego IŁ-PIB był głównym wykonawcą i koordynatorem Programu, w którym udział brały również inne krajowe jednostki naukowe (7). Niektóre prace dotyczyły tematyki związanej z planowanym projektem (wykaz wszystkich tematów realizowanych w ramach programu przedstawiono poniżej) Program zrealizowano w terminie. IŁ zdobył doświadczenie w zarządzaniu dużym projektem badawczym realizowanym przez rozbudowane konsorcjum na rzecz wielu jednostek administracji państwowej. 6. Projekt badawczy zamawiany - Modele zagrożeń aglomeracji miejskiej wraz z Budżet państwa systemem zarządzania kryzysowego na przykładzie miasta Warszawa Projekt realizowany przez konsorcjum złożone z 11 podmiotów, polegał na wykonaniu prac analityczno-koncepcyjnych dotyczących zagrożeń infrastruktury teleinformatycznej oraz podsystemu łączności dla potrzeb systemu zarządzania bezpieczeństwem. Realizacja przebiegła terminowo. IŁ zdobył doświadczenie w realizacji projektu w ramach konsorcjum oraz w rozliczaniu projektów w formie wniosków o płatność. 7. Projekt badawczy zamawiany - Usługi i sieci teleinformatyczne Budżet państwa następnej generacji - aspekty techniczne, aplikacyjne i rynkowe Źródło: Opracowanie własne IŁ Projekt realizowany jest przez konsorcjum, którego koordynatorem jest IŁ. Tematyka projektu dotyczy różnych aspektów wdrażania usług i sieci teleinformatycznych najnowszych technologii. IŁ zarządza konsorcjum i jest odpowiedzialny za prawidłową realizację i rozliczanie projektu. Tabela III.5. Tematyczny wykaz zadań Programu Wieloletniego, realizowanego w latach Lp. Grupa tematyczna Nr zadania Tytuł zadania SP I Rynek telekomunikacyjny i teleinformatyczny; usługi łączności elektronicznej - aspekty regulacyjne, ekonomiczne, społeczne 1. SP I.1 System okresowych raportów dotyczących rozwoju rynku usług telekomunikacyjnych, konkurencji i podmiotów działających na tym rynku 81 Beneficjenci MI, MT, UOKiK, UKE

82 Lp. Grupa tematyczna Tytuł zadania 2. SP I.3 Wpływ komunikacji elektronicznej na procesy gospodarcze i wyrównywanie poziomu rozwoju regionalnego 3. SP I.4 System okresowych raportów o zmianach w stanie prawnym dotyczących działalności na rynku komunikacji elektronicznej według dokumentów Unii Europejskiej 4. SP I.5 Przygotowanie koncepcji i kierunków regulacji prawnych dotyczących działalności na rynku komunikacji elektronicznej Beneficjenci MI, MG, MNiI MI, UOKiK, UKE MT, MI, UKE 5. SP I.6 Kształtowanie społeczeństwa informacyjnego w krajach Unii Europejskiej UKE, MI 6. SP I.7 Monitorowanie stopnia zaawansowania Polski w rozwoju społeczeństwa informacyjnego ocena wskaźnikowa MI, MSWiA, MG, MNiI 7. SP I.10 Rozwój usług teleinformatycznych na obszarach słabo zurbanizowanych MT SP II Rynek telekomunikacyjny i teleinformatyczny: aspekty techniczne i normalizacyjne 8. SP II.1 Uwarunkowania techniczne i aspekty społeczno-ekonomiczne realizacji koncepcji Ambient Inteligence, jako docelowej architektury dla zintegrowanej i w pełni inteligentnej sieci telekomunikacyjnej XXI wieku 9. SP II.2 Rozwój sieci telekomunikacyjnych i sieci następnej generacji aspekty strukturalne, funkcjonalne, techniczne i normalizacyjne 10. SP II.3 Nowe rodzaje usług telekomunikacyjnych i informatycznych konwergencja sieci i usług UKE, MT, MI UKE, MT, MI UKE, MT, MSWiA, MNiI, MI 11. SP II.5 Techniki teleinformatyczne w transporcie MT, MSWiA, UKE 12. SP II.6 Prace dotyczące normalizacji i przepisów technicznych radiokomunikacji i telekomunikacji w świetle integracji z UE 13. SP II.8 Opracowanie i utrzymanie niezależnej, bezpiecznej bazy danych w zakresie oceny zgodności urządzeń telekomunikacyjnych jako elementu odniesienia danych Ministerstwa Infrastruktury i URTiP UKE, MT, MI MI, MSWiA, UKE, MNiI 14. SP II.9 Opracowywanie i wdrażanie nowych metod pomiarowych MI, MSWiA, UKE, MT SP III Rynek usług pocztowych 15. SP III.1 System okresowych raportów dotyczących rozwoju rynku usług pocztowych, konkurencji i podmiotów działających na tym rynku 16. SP III.3 System monitorowania i opracowywania okresowych raportów o zmianach w stanie prawnym działalności pocztowej według dokumentów Unii Europejskiej 17. SP III.4 Przygotowywanie koncepcji i kierunków zmian regulacji prawnych dotyczących działalności rynku usług pocztowych SP IV Gospodarka widmem oraz kompatybilność elektromagnetyczna 18. SP IV.1 Kontrola emisji radiowych w Polsce (monitoring radiowy) UKE 19. SP IV.2 Działania na rzecz oceny rzeczywistej zajętości widma elektromagnetycznego przez radiofonię UKF- FM na terenie Polski MI, UOKiK, UKE, MT MT, UOKiK, UKE MT, UKE 20. SP IV.3 Kontrola emisji telewizyjnych MI, UKE 21. SP IV.6 Ochrona przed narażeniami elektromagnetycznymi wynikającymi z rozwoju telekomunikacji współczesnej i telekomunikacji nowych generacji pomiary anten radiokomunikacyjnych i pól elektromagnetycznych SP V Systemy łączności na potrzeby administracji państwowej MI, UKE, UOKiK, MT MI, MŚ, UKE, MT 82

83 Lp. Grupa tematyczna Tytuł zadania Beneficjenci 22. SP V.3 Projektowanie systemów informatycznych dla administracji państwowej MSWiA, MON, UKE, MI, MT 23. SP V.4 Systemy i sieci teleinformatyczne dla potrzeb administracji państwowej MSWiA, UKE, MI 24. SP V.5 Synchronizacja i wprowadzenie jednolitego rytmu wymiany informacji w nowoczesnych sieciach telekomunikacyjnych ogólnodostępnych oraz przeznaczenia specjalnego; utrzymanie jednolitego czasu w sieciach telekomunikacyjnych dla sterowania w czasie rzeczywistym, zarządzania i dokumentowania zdarzeń zachodzących w tych sieciach przy wykorzystaniu sygnałów rozsyłanych drogami przewodowymi oraz uzyskanych z satelitarnych systemów nawigacyjnych (GPS, Galileo) 25. SP V.6 Wykorzystanie w Polsce europejskiego systemu nawigacyjnego Galileo oraz współudział w jego wdrożeniu do powszechnego użytku na rzecz szeroko pojętej teleinformatyki, telekomunikacji i ratownictwa 26. SP V.8 Aplikacje systemów specjalnego przeznaczenia - analizy i oceny z wykorzystaniem narzędzi informatycznych 27. SP V.9 Prace na rzecz wdrażania krajowych rozwiązań podsystemu bezpieczeństwa informacyjnego dla systemów specjalnego przeznaczenia, sieci telekomunikacyjnych oraz teleinformatycznych SP VI Przekazywanie jednostek miar w telekomunikacji zgodnie z wymaganiami systemu jakości 28. SP VI.1 Prace na rzecz utrzymania i kalibracji etalonów (wzorców) w systemie nieprzerwanego łańcucha porównań (krajowego i/lub międzynarodowego) 29. SP VI.2 Uczestnictwo w Polskiej Atomowej Skali Czasu TA(PL) i Temps Atomique International (TAI). Utrzymanie systemów zdalnych porównań atomowych wzorców częstotliwości i skal czasu. 30. SP VI.5 System monitorowania komputerowych systemów wspomagania w metrologii SP VII Komputerowe wspomaganie decyzji na potrzeby administracji państwowej 31. SP VII.1 Metody i techniki wykorzystania technik pozyskiwania wiedzy z danych oraz komputerowego wspomagania decyzji dla potrzeb administracji państwowej 32. SP VII.2 Pozyskiwanie wiedzy i wspomaganie decyzji na podstawie danych o infrastrukturze telekomunikacyjnej w Polsce Źródło: Opracowanie własne IŁ. MSWiA, UKE, MI MSWiA, GUM, MT, MI UKE MSWiA, MI MT, MI GUM GUM MSWiA, UKE, MI UKE, MI, MNiI Tabela III.6. Prace zewnętrzne o tematyce zbliżonej do wnioskowanego przedsięwzięcia o wartości poniżej zł. Lp. Tytuł projektu Odbiorca Okres realizacji Zakres merytoryczny projektu 1 Badania przemysłowe nad technologiami teleinformatycznymi wykorzystywanymi do budowy prototypu Systemu Zarządzania Procesami w MSP oraz prototypu Dokumentowego Systemu Informacyjnego Sybase Sp.o.o. Polska Usługi teleinformatyczne stanowiące wkład IŁ przy realizacji projektu badawczego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego finansowanego ze środków unijnych 83

84 Lp. Tytuł projektu Odbiorca Okres realizacji Zakres merytoryczny projektu 2 Prace badawcze, projektowe, i wdrożeniowe w obszarze infrastruktury telekomunikacyjnej opracowanie, wdrożenie i testowanie elementów Systemu Monitorowania i Ochrony Telekomunikacyjnej Sieci kablowej Veris Invest Sp. z o.o Opracowanie prototypowej wersji urządzenia i przekazanie jej do producenta. Urządzenie SMOK jest eksploatowane w sieci od 2007 r. W 2008 r. SMOK uzyskał tytuł Lidera Rynku za najlepszy w Polsce produkt. 3 Badanie sposobu przechowywania dokumentów w RDBM dla SYBASE SYBASE Polska 2006 Wykorzystanie przy tworzeniu Dokumentowego Systemu Informacyjnego. 4 Badania uniwersalnej platformy IP integracji systemów radiowych makiety systemu testowego VIDA M/A -COM 2006 Wykorzystanie do oceny zgodności z dokumentami normalizacyjnymi i oceny przydatności platformy VIDA do zastosowań krajowych. 5 Badanie technologii dla systemu MISFER SYBASE Polska 2006 Wykorzystanie dla potrzeb tworzonego prototypu badawczego systemu zarządzania procesami w firmie SYBASE. 6 Koncepcja strategicznej Miejskiej Szerokopasmowej Sieci Szkieletowej Gmina Lublin 2007 Koncepcja techniczno - ekonomiczna budowy miejskiej strategicznej szerokopasmowej sieci szkieletowej na potrzeby administracji samorządowej miasta Lublina oraz instytucji powiązanych z samorządem, integrująca zasoby teleinformatyczne miasta. 7 Analiza możliwości dostępu do relacyjnych baz danych za pośrednictwem zewnętrznych procedur składowych i analiza możliwości wykorzystania poszczególnych języków programowania w dopasowaniu do technologii bazodanowych i wybór platformy narzędziowej do budowy modułów systemu ASCEN Sp. z o.o Wykorzystanie do prowadzenia badań nad systemem zapewnienia jakości danych na poziomie baz danych - Quality SQL. 8 Analizy technicznoekonomiczne umożliwiające prawidłową realizację projektu Platforma Lokalizacyjno- Informacyjna z Centralną Bazą Danych Urząd Komunikacji Elektronicznej 2007 Wykorzystanie do realizacji projektu Platforma Lokalizacyjno-Informacyjna z Centralną Bazą Danych. 9 Badania przemysłowe w zakresie analizy metod budowy systemu. Badanie przemysłowe z zakresu specyfikacji narzędziowej. Badanie przemysłowe z EuroSoft Sp. z o.o., Warszawa Wykorzystanie do prowadzenia badań nad systemem wspomagającym pracę lekarza mlekarz.

85 Lp. Tytuł projektu Odbiorca Okres realizacji Zakres merytoryczny projektu zakresu doboru technologii komunikacji i platformy developerskiej 10 Uwarunkowania rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce Krajowa Gospodarcza Izba 2007 Analiza potrzeb w zakresie usług telekomunikacyjnych, trendy migracji w kierunku sieci NGN w wybranych krajach Europy i świata, przewidywane kierunki rozwoju sieci telekomunikacyjnych w Polsce. Model infrastruktury sieci telekomunikacyjnej z zastosowaniem wielousługowej platformy IMS. Regulacje i działania regulatorów wpływające na rozwój infrastruktury. 11 Wstępne wymagania techniczne na utworzenie, we wskazanej lokalizacji, Zintegrowanego Stanowiska Koordynacji i Reagowania (ZSKiR) Miasto Stołeczne Warszawa 2008 Wykorzystanie do budowy ZSKiR, które przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa publicznego w Warszawie, usprawniając realizację zadań związanych z obsługą zgłoszeń przez Państwową Straż Pożarną, Pogotowie Ratunkowe oraz Straż Miejską. 12 Monitoring, prognozowanie i symulacja zagrożeń dla infrastruktury telekomunikacyjnej i teleinformatycznej oraz zarządzanie kryzysowe w aglomeracji warszawskiej w sytuacji wystąpienia zagrożeń dla struktury telekomunikacyjnej. Ministerstwo Nauki Szkolnictwa Wyższego i 2008 Tematyka realizowana na potrzeby Projektu Badawczego Zamawianego Modele zagrożeń aglomeracji miejskiej wraz z systemem zarządzania kryzysowego na przykładzie m.st. Warszawy. Analiza wariantów realizacji podsystemu łączności dla potrzeb systemu zarządzania bezpieczeństwem Warszawy 13 Oszacowanie kosztów inwestycji telekomunikacyjnych w Polsce związanych z budową sieci następnej generacji Krajowa Gospodarcza Izba 2008 Koncepcja techniczno - ekonomiczna sieci NGN na tle obserwowanych zmian rynku telekomunikacyjnego. Analiza dotycząca wymaganych inwestycji w zakresie budowy sieci NGN. Oszacowanie niezbędnych nakładów inwestycyjnych. Analiza dotycząca okresu zwrotu z inwestycji. Analiza czynników ryzyka wpływających na opłacalność inwestycji. 14 Uwarunkowania prawne i regulacyjne rozwoju infrastruktury Krajowa Gospodarcza Izba 2008 Analiza unijnych i polskich przepisów prawnych (ustawa PT i rozporządzenia wykonawcze) dotyczących telekomunikacji w 85

86 Lp. Tytuł projektu Odbiorca Okres realizacji Zakres merytoryczny projektu telekomunikacyjnej Polsce w zakresie ich wpływu na inwestycje w infrastrukturę telekomunikacyjną. Wpływ polityki regulacyjnej w zakresie telekomunikacji na inwestycje. 15 Wybrane aspekty elektronicznej łączności multimedialnej stosowanej w nowoczesnych jednostkach samorządowej administracji publicznej Działalność statutowa IŁ 2008 Opracowanie modelowego systemu elektronicznej łączności multimedialnej dla zastosowania w jednostkach administracji publicznej. 16 Metody optymalizacji sieci i usług telekomunikacyjnych dla potrzeb obsługi wzmożonego ruchu telekomunikacyjnego na ograniczonych obszarach Działalność statutowa IŁ 2008 Opracowanie metodyki wymiarowania zasobów infrastruktury telekomunikacyjnej ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb w sytuacjach wzmożonego ruchu. 17 Metody i narzędzia monitorowania zasobów infrastruktury teleinformatycznej Działalność statutowa IŁ 2008 Modyfikacja technologiczna, rozbudowa funkcjonalna wcześniej opracowanego urządzenia do kontroli zasobów infrastruktury teleinformatycznej 18 Inwentaryzacja stanu teleinformatycznej infrastruktury szerokopasmowej na terenie województwa pomorskiego Zarząd województwa pomorskiego 2008 Wkład do przygotowania dokumentacji aplikacyjnej na projekt Pomorska Sieć Szerokopasmowa. 19 Opracowanie metod i narzędzi do planowania w pasmach częstotliwości 26 GHz i 28 GHz radiowych sieci dostępowych Crowley Poland Data 2009 Wkład IŁ przy realizacji projektu inwestycyjnego Wdrożenie szerokopasmowego dostępu radiowego w technologii LMDS 28 GHz. Źródło: Opracowanie własne IŁ. Tabela III.7. Projekty finansowane z funduszy UE. Lp. Tytuł projektu Źródło finansowania/ Zleceniodawca Wartość projektu Okres realizacji Opis projektu i uzyskane doświadczenie 1 Opracowanie i wdrożenie systemu porównań dla laboratoriów wielkości elektrycznych w Polsce Sektorowy Program Operacyjny Wzrost PLN Konkurencyjności Przedsiębiorstw Działanie Projekt realizowany w konsorcjum, w którym IŁ był Partnerem. Realizacja projektu była terminowa. Prawidłowość realizacji została potwierdzona raportem końcowym. 86

87 Lp. Tytuł projektu Źródło finansowania/ Zleceniodawca Wartość projektu Okres realizacji Opis projektu i uzyskane doświadczenie 2 Sektorowy Program Modernizacja i wyposażenie w Operacyjny urządzenia specjalistyczne Wzrost ,81 Laboratorium Metrologii Konkurencyjności PLN Elektrycznej, Elektronicznej i Przedsiębiorstw Optoelektronicznej Działanie Projekt inwestycyjny dotyczący zakupu aparatury naukowej i adaptacji pomieszczeń laboratoryjnych w jednym z laboratoriów Instytutu Łączności. Realizacja projektu przebiegła prawidłowo. IŁ zdobył doświadczenie w zarządzaniu i rozliczaniu projektu europejskiego obejmującego zakupy znaczącej ilości urządzeń i aparatury. 3 Zintegrowany Sieć współpracy w zakresie Program Operacyjny rozwoju szerokopasmowych Rozwoju PLN technik dostępowych dla Regionalnego regionu Podlaskiego Działanie Projekt był realizowany przez IŁ. Tematyka projektu była zbliżona do wnioskowanego przedsięwzięcia. Projekt został zrealizowany i rozliczony. IŁ zdobył doświadczenie w realizacji i rozliczaniu projektów finansowanych ze środków strukturalnych. 4 Zintegrowany Sieć współpracy w zakresie Program Operacyjny rozwoju szerokopasmowych Rozwoju PLN technik dostępowych dla Regionalnego regionu Łódzkiego Działanie jw. 5 Zintegrowany Sieć współpracy w zakresie Program Operacyjny rozwoju szerokopasmowych Rozwoju PLN technik dostępowych dla Regionalnego regionu Pomorskiego Działanie j.w. 6 Zintegrowany Sieć współpracy w zakresie Program Operacyjny rozwoju szerokopasmowych Rozwoju PLN technik dostępowych dla Regionalnego j.w. regionu Mazowieckiego Działanie Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw branży elektronicznej Program Operacyjny Kapitał Ludzki ,07 PLN IŁ uczestniczy w projekcie jako Partner, w ramach konsorcjum zarządzanego przez KIGEiT. Projekt dotyczy przeprowadzenia cyklu szkoleń dla przedsiębiorców z zakresu technicznych aspektów systemów łączności cyfrowej. Biorąc udział w tym przedsięwzięciu IŁ zdobywa doświadczenie w realizacji tzw. miękkich projektów europejskich, obejmujących organizację szkoleń i spotkań. 87

88 Lp. Tytuł projektu Źródło finansowania/ Zleceniodawca Wartość projektu Okres realizacji Opis projektu i uzyskane doświadczenie 8 EfficienSea - Efficient, safe and sustainable traffic at sea Źródło: Opracowanie własne IŁ. Program Operacyjny Region Morza Bałtyckiego ,90 EUR Projekt realizowany jest w konsorcjum, w skład którego wchodzi 17 podmiotów z 6 państw europejskich. Instytut Łączności jest jednym z 5 partnerów z Polski. Udział IŁ w projekcie obejmuje m. in. prace związane z tworzeniem systemu e- nawigacji na Morzu Bałtyckim. Biorąc udział w tym przedsięwzięciu IŁ nabiera doświadczenia w rozliczaniu projektu w ramach uznawanego za najbardziej restrykcyjny w UE Programu Operacyjnego Region Morza Bałtyckiego 88

89 Tabela III.8. Projekty międzynarodowe realizowane przez IŁ w ramach sieci doskonałości lub konsorcjów. Studium Wykonalności Projektu Lp. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu [EUR / PLN] Okres realizacji Uwagi Network of Excellence in Wireless Applications and Technology (NEXWAY) - Sieć Doskonałości 5. Program Ramowy Radiokomunikacja - technologie i zastosowania Unii Europejskiej NEXWAY (kontrakt nr IST ) Network of Excellence for micro-optics (NEMO) - 6. Program Ramowy Sieć doskonałości mikrooptyki NEMO Unii Europejskiej (FP6/2003/IST/2) (kontrakt nr ) EUR ( PLN) EUR ( PLN) Projekt został zrealizowany w terminie, a jego realizacja przebiegała prawidłowo. Projekt był realizowany w ramach międzynarodowej sieci doskonałości. Projekt został zrealizowany terminowo, a jego realizacja przebiegła prawidłowo. Projekt był realizowany w ramach międzynarodowej sieci doskonałości. 3. Academic Internet Television Network Showcases the Best of Good Practice Activities (ATVN-EU-GP) EUR - Akademicka Telewizja Naukowa przedstawia 6. Program Ramowy ( najlepsze z dobrze zrealizowanych projektów Unii Europejskiej PLN) ATVN EU GP (FP IST-3) (kontrakt nr ) Projekt został zrealizowany w terminie, a jego realizacja przebiegała prawidłowo. Już w trakcie realizacji projektu jego wyniki i sposób zarządzania zostały bardzo wysoko ocenione przez nadzorujący jego wykonanie Departament Komisji Europejskiej, w wyniku czego zdecydowano o skierowaniu projektu, jako jedynego z finalizowanych w roku 2006, na krótką końcową ścieżkę ewaluacji (bez zaangażowania ekspertów spoza KE). Projekt był realizowany w konsorcjum z innymi zagranicznymi jednostkami naukowymi. IŁ-PIB był koordynatorem całego projektu. 4. Broadband e-services and Access for the Home EUR (BReATH) - E-usługi i dostęp szerokopasmowy dla 6. Program Ramowy ( gospodarstw wiejskich BReATH (FP IST-3) Unii Europejskiej PLN*4) (kontrakt nr ) Projekt został zrealizowany w terminie, a jego realizacja przebiegała prawidłowo. Projekt był realizowany w konsorcjum z innymi zagranicznymi jednostkami naukowymi. 5. CReating Ubiquitous Intelligent Sensing Environments Network of Excellence on Application and Communication Aspects of Wireless 6. Program Ramowy Sensor Networking (CRUISE) - Tworzenie Unii Europejskiej Wszechobecnych Środowisk Inteligentnego Sensoringu CRUISE (FP IST-4) (kontrakt nr ) Źródło: Opracowanie własne IŁ EUR ( PLN*5) Projekt został zrealizowany w terminie, a jego realizacja przebiegała prawidłowo. IŁ przewodził realizacji jednego z zadań. Projekt był realizowany w ramach międzynarodowej sieci doskonałości. 89

90 Tabela III.9. Projekty międzynarodowe realizowane w ramach akcji COST. Lp. Tytuł projektu Źródło finansowania/ nazwa programu Wartość projektu Okres realizacji Uwagi [PLN] 1 2 COST 270 Badanie wpływu skrajnych temperatur i przyspieszonego starzenia na dyspersję polaryzacyjną (PMD) jednomodowych włókien światłowodowych Budżet państwa (60%) i (ITU-T G.652 i G.655) umieszczonych w pokryciach środki własne IŁ-PIB (40%) > ochronnych o konstrukcji ścisłej (Dec. nr 632/E- 242/SPB/COST/T-11/DZ 198/ ) COST 273 Mobilne szerokopasmowe sieci Budżet państwa (60%) i multimedialne (Dec. nr 632/E-242/SPB/COST/Tśrodki własne IŁ-PIB (40%) > /DZ 311/ ) Realizacja w terminie. Prawidłowość realizacji potwierdzona zaakceptowaniem raportu końcowego. Realizacja w terminie. Prawidłowość realizacji potwierdzona zaakceptowaniem raportu końcowego. 3 COST 291 Badanie zaawansowanych formatów modulacji optycznej, metod symulacji propagacji sygnału oraz mechanizmów zapewnienia jakości Budżet państwa (60%) i usług w sieciach z grupową komutacją pakietów środki własne IŁ-PIB (40%) > Prawidłowość realizacji potwierdzana zaakceptowaniem raportów rocznych i raportu końcowego. (OBS), stosowanych w optycznych sieciach telekomunikacyjnych, (Dec. nr 140.COS/2006/02) 4 COST 299 Badania laboratoryjne, pomiary i normalizacja włókien światłowodowych specjalnych Budżet państwa (60%) i nowej generacji dla telekomunikacji, obróbki środki własne IŁ-PIB (40%) > Prawidłowość realizacji potwierdzana zaakceptowaniem raportów rocznych. Projekt w realizacji. sygnałów i czujników, (Dec. nr 1196.COS/2007/02) Źródło: Opracowanie własne IŁ. 90

91 Instytut Łączności, w latach zrealizował, we współpracy z MŚP sześć projektów celowych zakończonych wdrożeniami: Opracowanie i wdrożenie do produkcji systemu pakietowej transmisji danych i głosu. Nr T C/5602 (zakończenie realizacji 2003 r.). System udostępniania sygnału audiowizualnego w Polskim Internecie optycznym w sposób zapewniający realizację telewizji interaktywnej Nr 6T C-5677 (okres realizacji ). Multimedialny terminal dostępowy MTD Nr 6T C/06264 (okres realizacji ). System zarządzania infrastrukturą zasilania gwarantowanego m-serwis (okres realizacji ). System monitoringu sygnalizacji pożaru w oparciu o pakietową transmisję GPRS (okres realizacji ). Opracowanie i wdrożenie otwartego rozproszonego systemu kontroli sterowania PI1 (okres realizacji ). Działalność patentowa: W latach uzyskano 12 patentów oraz 2 wzory użytkowe. W 2008 dokonano 5 zgłoszeń nowych wynalazków. W postępowaniu zgłoszeniowym przed Urzędem Patentowym RP znajduje się 15 zgłoszeń patentowych. Instytut współuczestniczył w dwóch zgłoszeniach patentowych międzynarodowych. Współpraca z zagranicznymi zespołami badawczymi: Instytut prowadzi intensywną współpracę z licznymi europejskimi i światowymi organizacjami naukowymi w formie wspólnych projektów, wymiany doświadczeń, organizacji różnych przedsięwzięć o charakterze naukowym. Przykłady tej współpracy związane z przedmiotem Projektu wymieniono niżej: Pomoc doradcza dla projektów realizowanych z funduszu Schengen w zakresie sieci teleinformatycznych ( ). Współpraca z Japan Advanced Institute of Science and Technology w zakresie prowadzenia wspólnych badań naukowych, dotyczących zarządzania wiedzą, wspomagania decyzji i data mining (od 2005 r.) Współpraca naukowa, na podstawie umowy, z Abdus Salam International Centre for Theoretical Physics (ICTP, Trieste, Italy) w zakresie sieci inteligencji otoczenia, komunikacji optycznej, technologii oprogramowania, infrastruktury telekomunikacyjnej. 91

92 Organizacja konferencji i warsztatów międzynarodowych: W ostatnich latach Instytut Łączności zorganizował wiele konferencji międzynarodowych, z udziałem specjalistów z różnych ośrodków naukowych krajowych i zagranicznych (niektóre z nich organizowane są corocznie), w tym: International Wroclaw Symposium on Electromagnetic Compatibility, International Conference on Research for Information Society, International and Polish Experiences on Interconnection and Unbundling Issues, International Conference on Transparent Optical Networks, International Conference on Decision Support for Telecommunication and Information Society, International Conference on Semiconductors Materials and Optics. Działalność normalizacyjna: Instytut Łączności aktywnie uczestniczy w pracach Europejskiego Instytutu Norm Telekomunikacyjnych, Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego zarówno Sektora Standaryzacji Telekomunikacji ITU-T, Sektora Radiokomunikacyjnego ITU-R jak i Sektora Rozwoju ITU-D, uczestniczy również w pracach Komitetów Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej IEC. Prowadzona jest współpraca w obrębie Europejskiego Komitetu Normalizacji Elektrotechniki CENELEC w Grupie Roboczej Mobile Terminal and Base Stadion, Komitetu Komunikacji Elektronicznej ECC oraz Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego CEN. Działalność szkoleniowa i publikacyjna: We własnym Ośrodku Kształcenia prowadzono, do 2008 roku, studia podyplomowe dla kadry kierowniczej i specjalistów w zakresie zarządzania sieciami telekomunikacyjnymi, systemów multimedialnych, systemów radiokomunikacyjnych, zagadnień regulacyjnych i prawnych w telekomunikacji. Organizowane są szkolenia o charakterze zamkniętym, wiele konferencji i spotkań o tematyce specjalistycznej oraz regularne (raz w tygodniu) seminaria naukowe dotyczące zagadnień związanych z działalnością statutową IŁ. W Instytucie Łączności każdego roku powstaje około 200 różnego rodzaju publikacji dotyczących zagadnień stanowiących przedmiot działalności Instytutu. Instytut Łączności wydaje czasopismo Telekomunikacja i Techniki Informacyjne, o zasięgu ogólnopolskim, kwartalnik naukowy w języku angielskim Journal of Telecommunications and Information Technology o zasięgu światowym oraz Biuletyn Informacyjny (wersja internetowa). Reasumując, przedsięwzięcia opisane powyżej, w których uczestniczył bądź uczestniczy IŁ-PIB, dowodzą iż posiada on szerokie doświadczenie w realizacji różnego rodzaju działalności, w tym w szczególności w prowadzeniu i rozliczaniu projektów badawczych. Dotyczy to zarówno projektów 92

93 inwestycyjnych obejmujących znaczącej wielkości zakupy środków trwałych, co wiąże się z koniecznością przeprowadzania skomplikowanych procedur przetargowych, jak również projektów naukowych i miękkich, gdzie liczy się sprawna organizacja oraz skuteczne zarządzanie zasobami ludzkimi. Z danych przedstawionych w niniejszym podrozdziale wynika, iż Instytut Łączności posiada również praktykę w zakresie realizacji projektów w konsorcjach, co stanowi ważną przesłankę wykonalności wnioskowanego Projektu pod względem organizacyjnym. Dodatkowo, przedstawiony zakres merytoryczny zrealizowanych przedsięwzięć dowodzi, iż IŁ-PIB posiada niezbędną wiedzę dotyczącą zakresu wnioskowanego Projektu. III.3.5 Rządowe Centrum Bezpieczeństwa Rządowe Centrum Bezpieczeństwa zapewnia obsługę Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, Zespołu i ministra właściwego do spraw wewnętrznych w sprawach zarządzania kryzysowego oraz pełni funkcję krajowego centrum zarządzania kryzysowego. Do zadań RCB należy: planowanie cywilne, w tym: - przedstawianie szczegółowych sposobów i środków reagowania na zagrożenia oraz ograniczania ich skutków, - opracowywanie i aktualizowanie Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego, we współpracy z właściwymi komórkami organizacyjnymi urzędów obsługujących ministrów oraz kierowników urzędów centralnych, - analiza i ocena możliwości wystąpienia zagrożeń lub ich rozwoju, - gromadzenie informacji o zagrożeniach i analiza zebranych materiałów, - wypracowywanie wniosków i propozycji zapobiegania i przeciwdziałania zagrożeniom, - planowanie wykorzystania Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej do wykonywania zadań z zakresu zarządzania kryzysowego - planowanie wsparcia przez organy administracji publicznej realizacji zadań Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; monitorowanie potencjalnych zagrożeń; uzgadnianie planów zarządzania kryzysowego sporządzanych przez ministrów kierujących działami administracji rządowej i kierowników urzędów centralnych; przygotowanie uruchamiania, w przypadku zaistnienia zagrożeń, procedur związanych z zarządzaniem kryzysowym; przygotowywanie projektów opinii i stanowisk Zespołu; przygotowywanie i obsługa techniczno-organizacyjna prac Zespołu; 93

94 zapewnienie koordynacji polityki informacyjnej organów administracji publicznej w czasie sytuacji kryzysowej; współdziałanie z podmiotami, komórkami i jednostkami organizacyjnymi Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej oraz innych organizacji międzynarodowych, odpowiedzialnymi za zarządzanie kryzysowe i ochronę infrastruktury krytycznej; organizowanie, prowadzenie i koordynacja szkoleń i ćwiczeń z zakresu zarządzania kryzysowego oraz udział w ćwiczeniach krajowych i międzynarodowych; zapewnienie obiegu informacji między krajowymi i zagranicznymi organami i strukturami zarządzania kryzysowego; realizacja zadań stałego dyżuru w ramach gotowości obronnej państwa; realizacja zadań z zakresu zapobiegania, przeciwdziałania i usuwania skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym; współdziałanie z Szefem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w zakresie zapobiegania, przeciwdziałania i usuwania skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym; realizacja zadań planistycznych i programowych z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej, w tym opracowywanie i aktualizacja załącznika funkcjonalnego do Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego dotyczącego ochrony infrastruktury krytycznej, a także współpraca, jako krajowy punkt kontaktowy, z instytucjami Unii Europejskiej i Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego oraz ich krajami członkowskimi w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej; przygotowanie projektu zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, wykazu przedsięwzięć i procedur systemu zarządzania kryzysowego z uwzględnieniem zobowiązań wynikających z członkostwa w Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego; informowanie, zgodnie z właściwością członków Rządowego Zespół Zarządzania Kryzysowego o potencjalnych zagrożeniach oraz działaniach podjętych przez właściwe organy; współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej. RCB dotychczas nie realizowało projektów finansowanych z funduszy strukturalnych, jednak z uwagi na rolę Centrum w strukturze systemu zarządzania kryzysowego w Polsce jego wkład w realizację Projektu będzie niezwykle istotny. 94

95 IV Analiza otoczenia Projektu IV.1 Analiza otoczenia społeczno gospodarczego Projekt ISOK ma charakter ponadregionalny. Celem Projektu jest utworzenie systemu osłony kraju wspomagającego zarządzanie sytuacjami kryzysowymi w Polsce. Jest on więc zgodny z celami VII osi priorytetowej POIG, mówiącej o dalszej rozbudowie i integracji ogólnokrajowej infrastruktury teleinformatycznej administracji publicznej. Celem osi jest również tworzenie i rozbudowa polskich zasobów cyfrowych w Internecie a także przebudowa i integracja rejestrów państwowych w celu zapewnienia bezpiecznego i skutecznego dostępu do zawartych w nich danych. System ISOK wspiera wszystkie wymienione cele. Realizacja nie tylko umożliwi efektywne wykorzystywanie danych znajdujących się w istniejących bazach danych przez jednostki zarządzania kryzysowego, ale również udostępni informacje o zagrożeniach społeczeństwu. Znacznie więc przyczyni się do wzrostu bezpieczeństwa kraju. W Polsce do najbardziej powszechnych a zarazem najbardziej niebezpiecznych i kosztownych klęsk żywiołowych należą zjawiska powodzi oraz zjawiska atmosferyczne (burza, susza, huragan, ekstremalny upał lub mróz, intensywny opad atmosferyczny). Analiza zjawisk powodziowych i atmosferycznych Zgodnie z informacjami podanymi w Studium potrzeb i możliwości retencji wód powierzchniowych na obszarze Polski o różnym stopniu zagrożenia wystąpieniem nadmiarów i deficytów wody wywołanych powodziami i suszami, wezbrania rzek polskich powodujące szkody powodziowe występują średnio co 3-3,5 roku. Na obszarze Polski istnieje potencjalna możliwość występowania różnych typów powodzi, które są charakterystyczne dla poszczególnych rejonów kraju. Powodzie opadowo nawalne, powstałe w wyniku krótkotrwałych deszczów o silnym natężeniu, mają charakter lokalny i zasięgiem swoim obejmują pojedyncze zlewnie. Ten typ powodzi występuje w części południowej Polski (Karpaty, Sudety, Roztocze, Góry Świętokrzyskie) ale także w rejonie Polski środkowej i północnej (rejon łódzki, bydgoski, koniński i wybrzeże Bałtyku) okresie letnim. Powodzie opadowe z deszczów rozlewnych i frontalnych tworzą się zarówno na nizinach jak i w okolicach górskich i podgórskich. W przeciwieństwie do opadów nawalnych, opady rozlewne mają duży zasięg terytorialny. Powodzie roztopowe występujące w końcu okresu zimowego, zarówno na nizinach jak i w górach, dominują w środkowej i północnej części Polski. Powodzie sztormowe występują na Wybrzeżu, Zalewach Wiślanym i Szczecińskim oraz na dolnych odcinkach rzek uchodzących bezpośrednio do morza. Powodzie zatorowo lodowe najczęściej pojawiają się na środkowych i dolnych odcinkach Wisły i Odry oraz ich większych dopływów. Na tych rzekach występują miejsca, np. w okolicach Wyszogrodu, Płocka, Włocławka na Wiśle oraz Słubic, Bielinka, Górzycy na Odrze, szczególnie często narażone na ten rodzaj powodzi. Powodzie zatorowo - śryżowe występują w Polsce często na Noteci i Brdzie. 95

96 Skala zjawiska O zdarzeniach nadzwyczajnych z zakresu hydrologii i meteorologii, stwarzających bezpośrednio ryzyko katastrofy naturalnej, mówi się, gdy zajdzie jedno z opisanych poniżej czterech zjawisk. Dla każdej z grup przeprowadzono analizę skali zjawiska w 5 ostatnich latach, dla których dostępne są kompletne statystyki. 1. Opady dobowe przekraczające wartości progowe 50, 75, 100, 125 mm na stacjach synoptycznych, klimatologicznych i opadowych; Analizując intensywne opady o sumach dobowych przekraczających 50 mm (50 litrów na metr kwadratowy), które wystąpiły w latach stwierdzono: przypadki wystąpienia sum dobowych opadu pomiędzy 50, a 74,9 mm przypadków wystąpienia sum dobowych opadu pomiędzy 75, a 99,9 mm - 36 przypadków wystąpienia sum dobowych opadów pomiędzy 100, a 124,9 mm - 5 przypadków wystąpienia sum dobowych opadów przekraczających 125 mm We wszystkich przypadkach takie opady powodują utworzenie się wezbrania rzek o różnej skali. Jeżeli opady występują kilka dni pod rząd, to skala zjawiska znacznie się zwiększa. W przypadku występowania takich opadów z zasady występuje także zjawisko podtopienia, gdyż nadmiar wód opadowych przed spłynięciem do rzek lub wsiąknięciem w grunt na terenach bezodpływowych działa destrukcyjnie na infrastrukturę (urbanistyczną, drogową i inną). Pojawianie się w ostatnich latach dużej liczby intensywnych opadów przeplatanych dłuższymi okresami bezopadowymi związany jest najprawdopodobniej ze zmianami klimatycznymi. Można zatem oczekiwać, że takie zjawisko jak nawalne opady, będzie się pojawiać coraz częściej. Żaden system osłonowy czy ostrzegawczy nie zmieni skali zjawiska. Jednakże przy wykorzystaniu zintegrowanego systemu, będzie można łatwiej identyfikować tereny dotknięte wystąpieniem takich opadów i podejmować szybkie decyzje związane z reagowaniem kryzysowym. W przypadku wystąpienia takich opadów na terenach górskich i podgórskich będzie można przygotować się do wystąpienia wezbrania o skali zależnej od intensywności i czasu trwania opadów. 2. Okresy trwające co najmniej 24 godziny z przekroczonymi stanami alarmowymi o 100 cm; Analizując przypadki wystąpienia zjawiska w latach stwierdzono łącznie 81 (2004 5, , , , ). Chodzi o przypadki, gdy czas trwania wezbrania przekraczał 24 godziny. W 2004 roku średni czas przekroczenia stanu alarmowego ponad 24 godziny wyniósł 21 godzin, a najdłuższy taki czas równy 45 godzin wystąpił na przełomie lipca i sierpnia w profilu wodowskazowym Wisłok Rzeszów. W 2005 roku średni czas przekroczenia stanu alarmowego ponad 24 godziny wyniósł 13 godzin, a najdłuższy taki czas równy 41 godzin wystąpił w marcu w profilu wodowskazowym Krzna Malowa Góra. 96

97 W 2006 roku średni czas przekroczenia stanu alarmowego ponad 24 godziny wyniósł 57 godzin, a najdłuższy taki czas równy 236 godzin wystąpił na przełomie marca i kwietnia w profilu wodowskazowym Odra Ścinawa. W 2007 roku średni czas przekroczenia stanu alarmowego ponad 24 godziny wyniósł 6 godzin, a najdłuższy taki czas równy 17 godzin wystąpił we wrześniu w profilu wodowskazowym Odra Krzyżanowice. W 2008 roku średni czas przekroczenia stanu alarmowego ponad 24 godziny wyniósł 3 godzin, a najdłuższy taki czas równy 6 godzin wystąpił w kwietniu w profilu wodowskazowym Rega Trzebiatów. Analiza wskazuje, że w ostatnich latach występowały przeważnie wezbrania trwające do dwóch dni, czyli krótkotrwałe o niewielkiej skali. Jedynie w 2006 roku marcowe wezbranie trwające w niektórych profilach kilkaset godzin spowodowało przekroczenie średnie stanów alarmowych, trwające ponad 3 doby. Przypadki te wskazują, że potrzebny jest sprawny system ostrzegający przed gwałtownymi i krótkotrwałymi wezbraniami, gdzie szybkie dostarczenie ostrzeżeń i analiza zagrożenia ma kluczową rolę. 3. Przypadki wzrostu stanów wody, o co najmniej 200 cm w przeciągu 12 godzin pod warunkiem przekroczenia przez najwyższy stan wody stanu alarmowego; rok - Zidentyfikowano cztery takie przypadki. Wystąpiły one w lipcu i w sierpniu. Największy przyrost wyniósł 262 cm, a średni przyrost wyniósł 227 cm. Najwyższe przekroczenie stanu alarmowego wyniosło 176 cm, a średnie przekroczenie wynosiło 56 cm. Przypadki te wystąpiły w dorzeczu Sanu i Dunajca rok - Zidentyfikowano dziewiętnaście takich przypadków. Wszystkie one wystąpiły w maju. Największy przyrost wyniósł 508 cm, a średni przyrost wyniósł 279 cm. Najwyższe przekroczenie stanu alarmowego wyniosło 220 cm, a średnie przekroczenie wynosiło 55 cm. Przypadki te wystąpiły w dorzeczu Sanu, Wisłoki, Raby i Dunajca rok - Zidentyfikowano sześć takich przypadków. Wszystkie one wystąpiły w marcu. Największy przyrost wyniósł 282 cm, a średni przyrost wyniósł 248 cm. Najwyższe przekroczenie stanu alarmowego wyniosło 164 cm, a średnie przekroczenie wynosiło 113 cm. Przypadki te wystąpiły w dorzeczu Sanu, Wisłoki i Raby rok - Zidentyfikowano dwanaście takich przypadków. Wszystkie one wystąpiły one we wrześniu. Największy przyrost wyniósł 334 cm, a średni przyrost wyniósł 241 cm. Najwyższe przekroczenie stanu alarmowego wyniosło 225 cm, a średnie przekroczenie wynosiło 109 cm. Przypadki te wystąpiły w dziewięciu przypadkach w zlewni Wisły, a w trzech w zlewni Odry rok - Zidentyfikowano pięć takich przypadków. Cztery wystąpiły w lipcu a jeden w październiku. Największy przyrost wyniósł 298 cm, a średni przyrost wyniósł 235 cm. Najwyższe przekroczenie stanu alarmowego wyniosło 254 cm, a średnie przekroczenie wynosiło 90 cm. Przypadki te wystąpiły w dorzeczu Wisły, Sanu, Wisłoki i Dunajca. 97

98 W większości analizowanych przypadków były to wezbrania spowodowane intensywnymi opadami, a jedynie w 2003 roku było to wezbranie wiosenne, gdzie intensywne opady połączone były z gwałtownym topnieniem pokrywy śnieżnej. Największe przyrosty w okresach 12 godzinnych przekraczały 3 metry, a średnie wynosiły około 2,5 metra. Były to zatem gwałtowne wezbrania niosące za sobą zniszczenie na terenach zalewowych. Na podstawie analizy zjawiska można zauważyć, że przypadki takie występują w analizowanych latach głównie w zlewni Wisły, jedynie w 2007 roku na kilku wodowskazach w zlewni Odry. Analizowano jedynie profile kontrolowane siecią pomiarową Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, ale wezbrania te powodowały także gwałtowny przyrost stanów wody na niewielkich ciekach, które nie są kontrolowane siecią wodowskazową IMGW. W tych przypadkach, aby skutecznie ostrzegać mieszkańców i użytkowników terenów zalewowych, potrzebne jest posługiwanie się wysoko sprawnym i zintegrowanym systemem osłonowym, w ramach którego operatorzy są w stanie w krótkim czasie przeanalizować aktualną i prognozowaną sytuację meteorologiczną i hydrologiczną i podjąć szybkie decyzje związane z reagowaniem kryzysowym. 4. Przypadki wystąpienia średniej prędkości wiatru przekraczającego 15 m/s i maksymalnej prędkości wiatru przekraczającego 20 m/s; W okresie na stacjach pomiarowych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej zanotowano 598 przypadków (odrzucając obserwatoria i stacje wysokogórskie) wystąpienia wiatru o prędkości średniej pomiędzy 15 a 24,9 m/s. Taki wiatr posiada już siłę niszczącą, a zwłaszcza kiedy występuje nad akwenami wodnymi i na jego siłę narażone są nieprzygotowane do tego jednostki pływające (żaglówki, łodzie wiosłowe). Wiatr o takiej sile powoduje liczne uszkodzenia w osłabionym lub monokulturowym drzewostanie, co może być przyczyną incydentów związanych z uszkodzeniem majątku nieruchomego i ruchomego znajdującego się w pobliżu takiego drzewostanu. Niestety może to być także przyczyną poranienia, a nawet śmierci ludzi. Wiatr taki może również uszkadzać starsze czy niewłaściwie konserwowane, skonstruowane czy wybudowane budynki. Przypadki wystąpienia wiatru o prędkości w porywie maksymalnym przekraczającym 25 m/s odnotowano w 367 przypadkach (odrzucając obserwatoria i stacje wysokogórskie). Jest to wiatr o sile niszczącej i towarzystwa ubezpieczeniowe w przypadku jego wystąpienia nie kwestionują zgłoszonych do nich roszczeń przez osoby ubezpieczone. Taki wiatr łamie drzewostan, niszczy naziemne linie przesyłowe oraz obiekty budowlane. Analizując zjawiska wiatrowe należy pamiętać, że pomiary wykonywane są na stacjach meteorologicznych, a ich gęstość powoduje, że często zjawiska takie występują na obszarach niemonitorowanych. W takim przypadku prędkość wiatru można jedynie szacować na podstawie występujących zniszczeń. Ani jedna trąba powietrzna, jakie ostatnio nawiedziły Polskę, nie wystąpiła w rejonie stacji meteorologicznej IMGW i w związku z tym nie zostały precyzyjnie pomierzone prędkości wiatru przy ich pojawieniu się. ISOK nie zwiększy gęstości sieci pomiarowej i nie zapobiegnie w oczywisty sposób na zmniejszenie się częstości występowania bardzo silnego wiatru. Posiadając jednak odpowiednio przygotowane mapy zagrożeń i precyzyjną informację o aktualnie wiejącym wietrze na stacjach pomiarowych oraz o prognozowanych prędkościach wiatru, można będzie podejmować szybko 98

99 odpowiednie działania przygotowawcze i ratownicze, na obszarach, na których właśnie pojawił się bardzo silny wiatr lub jest na nich prognozowane jego wystąpienie. Finansowy rozmiar strat spowodowanych zjawiskami atmosferycznymi Każdego roku z rezerwy celowej budżetu państwa na usuwanie skutków klęsk żywiołowych wydatkowane są wielomilionowe kwoty. Tabela IV.1. Rezerwa celowa na usuwanie skutków oraz przeciwdziałanie klęskom żywiołowym Rok Wysokość rezerwy celowej na usuwanie skutków oraz przeciwdziałanie klęskom żywiołowym w PLN Źródło: opracowanie własne RCB Należy pamiętać, iż statystyki strat obciążających budżet państwa związane są praktycznie jedynie ze stratami w infrastrukturze dotyczącej gospodarki wodnej, dróg i mostów, a nie uwzględniają strat związanych z życiem i mieniem obywateli, dziedzictwem kulturowym oraz środowiskiem. Rozmiar strat w samej tylko infrastrukturze jednostek samorządu terytorialnego (JST) spowodowanych przez klęski żywiołowe sięga promila Produktu Krajowego Brutto Polski rocznie. Znaczenie klęsk żywiołowych jest więc dla gospodarki kolosalne. Zgodnie z danymi jednostek samorządu w samym tylko 2009 roku, koszt strat w infrastrukturze JST w 5 województwach sięgnęło 1,4 mld PLN. Tabela IV.2. Straty w infrastrukturze JST (kwoty w PLN). Województwo Dolnośląskie 0, , , ,00 0, ,00 Kujawsko-pomorskie 0, ,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Lubelskie 0, , , , ,00 0,00 Lubuskie 0,00 0,00 0, ,00 0,00 0,00 99

100 Województwo Łódzkie 0, ,00 0, ,00 0,00 0,00 Małopolskie , , , , , ,00 Mazowieckie 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Opolskie 0, ,00 0, , , ,00 Podkarpackie , , , , , ,00 Podlaskie ,00 0, , , ,00 0,00 Pomorskie 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Śląskie 0, ,00 0, , , ,00 Świętokrzyskie , , , , ,00 0,00 Warmińsko-mazurskie 0, ,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Wielkopolskie 0, ,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Razem , , , , , ,00 Źródło: opracowanie własne RCB Największa część strat spowodowanych przez zjawiska klęsk żywiołowych spowodowane są przez powodzie. Straty powodziowe są trudne do oszacowania i mogą wynosić od kilkuset milionów do kilku lub kilkunastu miliardów złotych w skali roku. Sama powódź w 1997 roku przyniosła straty w wysokości ok. 12 mld zł. Do wzrostu zagrożenia powodziowego przyczynia się również ciągłe niedofinansowanie ochrony przeciwpowodziowej w Polsce. Wpływa to także na zwiększenie kwoty niezbędnej na odbudowanie i modernizację infrastruktury, a przede wszystkim planowanie i systemy ostrzegania. Prace związane z zapewnieniem odpowiedniej ochrony i usuwanie skutków powodzi m.in. z 1997 roku trwa do dnia dzisiejszego. Samo usuwanie skutków powodzi z 2001 r. sfinansowane przy pomocy Europejskiego Banku Inwestycyjnego w latach pochłonęło prawie 1 mld zł. Koszty zjawisk katastroficznych zgodnie z opiniami ekspertów będą stale rosły. Według raportu Międzyrządowego Panelu na temat Zmian Klimatu (Intergovermental Panel on Climate Change - IPCC) w XXI wieku, w wyniku wzrostu opadów atmosferycznych, należy spodziewać się coraz większych szkód wywołanych wzrostem liczby powodzi, osuwisk, lawin śnieżnych i błotnych. 100

101 Analiza zasobów wspomagających zarządzanie kryzysowe Zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. podstawowymi dokumentami niezbędnymi do działań planistycznych związanych z ochroną przeciwpowodziową w Polsce są studia ochrony przeciwpowodziowej, opracowywane przez dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej (RZGW). Studia te ustalają granice zasięgu wód powodziowych o określonym prawdopodobieństwie występowania oraz kierunki ochrony przed powodzią, dokonując podziału obszarów na: obszary wymagające ochrony przed zalaniem z uwagi na ich zagospodarowanie, wartość gospodarczą lub kulturową, obszary służące przepuszczeniu wód powodziowych, zwane dalej obszarami bezpośredniego zagrożenia powodzią oraz obszary potencjalnego zagrożenia powodzią. W chwili obecnej opracowane przez dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej studia ochrony przeciwpowodziowej są opracowane dla około 40% kraju, jednakże prace nad nimi są systematycznie kontynuowane. Na opracowanych już mapach terenów zalewowych określony został zasięg przestrzenny zalewu dla wód o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% i 5% lub 10%, strefy płytkiego zalewu (o głębokości do 0,5 m) oraz potencjalne tereny osuwiskowe. Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim nakłada na kraje członkowskie obowiązek sprzędzenia nowych dokumentów planistycznych. Pierwszym z nich będzie wstępna ocena ryzyka powodziowego, która zostanie opracowana w ramach Projektu. We wstępnej ocenie ryzyka powodziowego, opracowanej do końca 2011 r., zostaną wyznaczone obszary, na których stwierdzi się istnienie dużego ryzyka powodziowego lub jego wystąpienie jest prawdopodobne, nazywane obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi. Dla tych obszarów będą sporządzone, do końca 2013 r., mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego. Mapy zagrożenia powodziowego wskazywać będą obszary, na których prawdopodobieństwo powodzi jest: niskie (i wynosi co najmniej raz na 500 lat, p = 0,2%) lub istnieje możliwość zdarzenia ekstremalnego, średnie ( raz na 100 lat, p = 1%) oraz wysokie (raz na 10 lat, p = 10%). IV.2 Zidentyfikowane problemy W ramach analizy otoczenia społeczno-gospodarczego oraz na podstawie wiedzy i doświadczenia instytucji, które będą zaangażowane w realizację Projektu zidentyfikowano szereg problemów dotyczących funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego w Polsce. IV.2.1 Główne problemy Trudności w efektywnej koordynacji prac struktur zarządzania kryzysowego. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym stanowi podstawę funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego. Zostały w niej określone zadania wszystkich podmiotów zaangażowanych w zarządzanie kryzysowe. Obowiązujące prawo precyzuje rolę wójta, starosty, wojewody w tym systemie, ujednolica wykonanie planów reagowania kryzysowego na wszystkich szczeblach administracji publicznej, a także precyzuje rolę i miejsce centrum zarządzania 101

102 kryzysowego oraz określa komórki właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego. Jednak sprawna koordynacja zadań jednostek w ramach obowiązującej struktury zarządzania kryzysowego przy braku jednolitych procedur i narzędzi jest utrudniona szczególnie na szczeblu gminy i powiatu. Obowiązkiem państwa, w tym głównie administracji rządowej i samorządowej, jest posiadanie adekwatnych do każdej sytuacji rozwiązań systemowych, odpowiedniego prawa oraz struktur i narzędzi pozwalających na sprawne zarządzanie w sytuacjach kryzysowych. Jednak funkcjonujący system bezpieczeństwa ludności cywilnej wymaga ujednolicenia i unowocześnienia wykorzystywanych procedur i narzędzi. Ma to szczególne znaczenie w przypadku jednostek administracji publicznej szczebla powiatowego i gminnego. Brak odpowiednich map i baz danych georeferencyjnych. Analizując Projekt pod kątem zadań pozostających w kompetencjach GUGiK oraz z punktu widzenia jego bezpośrednich oraz pośrednich beneficjentów, podstawowym problemem, który należy rozwiązać poprzez jego realizację, jest dostarczenie wiarygodnej, urzędowej, aktualnej geoprzestrzennej informacji referencyjnej niezbędnej do lokalizacji zjawisk, zdarzeń, zagrożeń, ale również informacji dotyczących obywateli, przedsiębiorców i administracji dotyczących miejsca zamieszkania, miejsca prowadzenia działalności czy miejsca dostępu do usług administracji. Istotnym elementem jest również ukształtowanie terenu mające znaczenie zarówno dla propagacji zagrożeń i niekorzystnych zjawisk jak i dla wszelkiego rodzaju ewakuacji, określenia stref bezpieczeństwa oraz stref zagrożonych. W wyniku przeprowadzonej analizy zinwentaryzowano podstawowe przyczyny wpływające bezpośrednio na występowanie przedstawionego powyżej problemu, które mogą stanowić siłę hamującą dla wszelkich działań związanych z realizacją Projektu: brak aktualnej, jednolitej, spójnej i zharmonizowanej w skali całego kraju informacji geoprzestrzennej w zakresie rejestrów referencyjnych spowodowany brakiem wystarczających środków finansowych. Taki stan powoduje duże utrudnienia, a w skrajnych przypadkach może wręcz uniemożliwić realizację przedsięwzięć, dla których wiarygodne, aktualne oraz jednolite informacje geoprzestrzenne stanowią element kluczowy przedsięwzięcia. opóźnienia w realizacji elektronicznych kanałów udostępniania danych z rejestrów referencyjnych państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego spowodowane brakiem wystarczających środków finansowych. Uniemożliwia to pozyskanie odpowiednich rozwiązań technologicznych oraz zakup infrastruktury technicznej, umożliwiających stworzenie odpowiednich warunków do implementacji standardowych narzędzi wymiany danych oraz integracji informacji geoprzestrzennej pomiędzy jednostkami prowadzącymi rejestry referencyjne, a co za tym idzie hamuje rozwój nowoczesnych usług sieciowych i wpływa niekorzystnie na zapewnienie odpowiedniego poziomu dostępu do zintegrowanej informacji użytkownikom. złożoność technologiczna i organizacyjna przedsięwzięcia, jakim jest pozyskanie oraz aktualizacja danych geoprzestrzennych, która często skutkuje wielokrotnym pozyskiwaniem tych samych informacji, a tym samym zwielokrotnieniem kosztów, co ma negatywny wpływ na efektywność i konkurencyjność działania przedsiębiorstw, a tym samym osłabia ich pozycję na rynku Unii Europejskiej. 102

103 Brak standardów gromadzenia informacji o groźnych zdarzeniach. System informatyczny sztabu reagowania kryzysowego powinien zapewniać wymianę danych i współdziałanie z innymi systemami komputerowymi działającymi w instytucjach cywilnych oraz wojskowych państwa według ustalonych standardów. Jest to konieczne w szczególności, gdy prowadzone są działania z użyciem służb ratowniczych tj.: policji, straży pożarnej, straży miejskich itp. Brak standaryzacji w tym zakresie utrudnia koordynację działań w sytuacji występowania zagrożeń nadzwyczajnych. Konieczne jest dokonanie szczegółowej identyfikacji baz danych, w których gromadzone są informacje na potrzeby systemu zarządzania kryzysowego oraz analiza zawartości i funkcjonalności istniejących baz danych prowadzonych przez podmioty zaangażowane w reagowanie na różnego rodzaju zagrożenia (zarówno na poziomie administracji centralnej jak i wojewódzkiej). Dopiero wtedy możliwe będzie praktyczne wprowadzenie jednolitych standardów zapewniających możliwość szybkiego uzyskania informacji, które są potrzebne w określonych sytuacjach i sprawna koordynacja działań zarządzania kryzysowego. Brak dedykowanego systemu łączności elektronicznej dla wymiany danych i informacji o groźnych zdarzeniach. Warunki techniczne i standardy wyposażenia gminnego, powiatowego i wojewódzkiego zespołu, a w szczególności infrastruktura techniczna i wyposażenie, powinny umożliwić efektywne wypełnienie zadań zespołów, z zachowaniem ciągłości ich działania i wymiany informacji podczas pracy oraz możliwości pracy w przypadku braku zasilania zewnętrznego, wystąpienia awarii lub uszkodzenia systemów łączności. Obecnie w ramach Urzędu Komunikacji Elektronicznej funkcjonuje międzyresortowy zespół, którego zadaniem jest opracowanie programu zapewnienia łączności dla administracji publicznej, systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym, a także służbom odpowiedzialnym za bezpieczeństwo, porządek publiczny i ratownictwo. Według założeń przyjętych przez UKE przygotowywany system dostarczy usługi na potrzeby realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego. Brak map oceny ryzyka wszelkich możliwych do wystąpienia w Polsce zagrożeń. Mapy takie ułatwiają działania planistyczne i prognostyczne oraz są dużym ułatwieniem przy podejmowaniu działań antykryzysowych. Ich brak powoduje, że zarządzanie ryzykiem odbywa się głównie w oparciu o wiedzę i doświadczenie ludzi zaangażowanych w ten proces i z tego względu trudno je przełożyć na rozwiązanie systemowe. Brak skutecznego sposobu zasilania baz danych z informacjami o groźnych zdarzeniach. Istniejące w Polsce systemy są rozproszone i resortowe. Twórcy ISOK, na etapie wstępnym (przed rozpoczęciem Projektu) nie mają pełnej informacji na temat liczby i sposobów funkcjonowania tych baz. Wiadomo jest tylko, że te bazy nie komunikują się ze sobą i nie ma jednego, zestandaryzowanego sposobu gromadzenia i aktualizowania tych baz. 103

104 Brak ujednoliconego i gotowego do powszechnego użycia sytemu informatycznego pozwalającego gromadzić i analizować dane, a także wspomagać podejmowanie decyzji w przypadku wystąpienia groźnych zdarzeń. Jest to podstawowy problem, którego rozwiązanie stanowi główny cel Projektu. Rozproszone, niejednorodne, nieskoordynowane, wąsko wyspecjalizowane, ograniczone przepisami prawnymi (dane osobowe, chęć pobierania opłat za wszystko dane hydrologiczne i meteorologiczne, zbiory kartograficzne, niepotrzebne utajnienia materiałów, itp.) bazy zasilają systemy podlegające takim samym ograniczeniom. Powoduje to brak jednolitego systemu stanowiącego solidną bazę do podejmowania decyzji w zakresie zarządzania kryzysowego. Brak zintegrowanego systemu służącego administracji rządowej odpowiedzialnej za zarządzanie ryzykiem powodziowym. Na szczeblu regionalnym, w 7 RZGW wdrożona jest aplikacja IT GIS OKI, jednak stopień jej wykorzystania jest różny w poszczególnych RZGW a lokalne aplikacje nie współpracują ze sobą. Na dzień dzisiejszy nie jest możliwe integrowanie danych dotyczących ryzyka powodziowego na poziomie centralnym bez dodatkowych nakładów. Platforma informatyczna, która powstanie w ramach realizacji Projektu, umożliwi rozwiązanie problemu braku narzędzia, które na poziomie centralnym będzie integrowało dane dotyczące zarządzania ryzykiem powodziowym, a co za tym idzie znacznie rozwinie możliwości administracji rządowej odpowiedzialnej za zarządzanie kryzysowe w zakresie ryzyka powodziowego. Brak spójności i harmonizacji pomiędzy, prowadzonymi przez służbę geodezyjną i kartograficzną, georeferencyjnymi bazami danych oraz towarzyszącymi tym bazom danych usługami sieciowymi (Geoportal), a danymi i systemami tworzonymi dla celu zarządzania ryzykiem powodziowym. Kluczem do skutecznego zarządzania ryzykiem powodziowym jest umiejętne powiązanie wiedzy na temat zjawiska powodzi z danymi na temat ukształtowania terenu, na którym występuje zagrożenie. W chwili obecnej w naszym kraju jedynie w niewielkiej skali wykorzystywane są narzędzia informatyczne, wspierające proces modelowania hydrologicznego z uwzględnieniem georeferencyjnych baz danych, w tym przekrojów koryt rzecznych. Brakuje natomiast zintegrowanego narzędzia, które będzie wykorzystywane zgodnie ze spójną dla całego kraju metodyką tworzenia map zagrożenia i map ryzyka powodziowego. Dzięki realizacji Projektu, zostaną zasilone informacjami georeferencyjne bazy danych. Dane z tych baz zostaną wykorzystane dla sporządzenia szczegółowych map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego. W związku z tym architektura systemu, który będzie rezultatem Projektu, rozwiąże problem spójności i harmonizacji pomiędzy, prowadzonymi przez służbę geodezyjną i kartograficzną, georeferencyjnymi bazami danych oraz towarzyszącymi tym bazom danych usługami sieciowymi (Geoportal), a danymi i systemami tworzonymi dla celu zarządzania ryzykiem powodziowym. Brak skutecznego systemu informowania społeczeństwa o występujących lub prognozowanych zagrożeniach. Występowanie groźnych zjawisk naturalnych, technologicznych i synergicznych towarzyszy cywilizacji od jej początków. Jest to nieuchronny koszt rozwoju tej cywilizacji, który jest bardzo 104

105 często od niej niezależny. Rozwijające się systemy informacyjne zapełniane są ogromną ilością danych na temat występowania zagrożeń. Docierają one do specjalistów, którzy z lepszym bądź gorszym skutkiem podejmują działania zapobiegawcze, ratunkowe i likwidujące skutki ich wystąpienia. Dla ograniczenia skutków występowania katastrof bardzo istotne jest szybkie i skuteczne dostarczenie informacji, również do ludności znajdującej się na zagrożonym obszarze, za pomocą różnych środków komunikacji. W ramach realizowanego przez MSWiA projektu tworzącego ogólnopolską sieć teleinformatyczną na potrzeby obsługi zgłoszeń na numer alarmowy 112 zbudowana ma zostać ogólnopolska sieć łącząca ze sobą Centra Powiadamiania Ratunkowego w kraju. Z punktu widzenia sprawnego zarządzania kryzysowego istotne jest, żeby tworzona sieć mogła być wykorzystywana do informowania podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i ochronę ludności przed zaistniałymi i prognozowanymi zagrożeniami. Niewystarczające powiązanie ochrony przed powodzią z planowaniem przestrzennym, a szczególnie z procesem inwestycyjnym. Zjawisko powodzi jest zarówno najczęstszym, jak i powodującym największe szkody zagrożeniem naturalnym występującym na obszarze Polski. Jedną z najważniejszych przyczyn wzrostu strat powodziowych ekonomicznych i społecznych, stanowi postępującą zabudowa obszarów położonych w dolinach rzecznych. Zagospodarowywanie tych terenów powoduje bowiem wzrost gęstości zaludnienia oraz wartości majątku zgromadzonego na obszarach narażonych na wystąpienie powodzi. Na skalę powodzi mają również wpływ zmiany klimatu, powodujące nasilenie się występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych. Funkcjonujący obecnie mechanizm ograniczania zabudowy terenów narażonych na wystąpienie powodzi okazał się niedostatecznie skuteczny, głównie z powodu permanentnego niedofinansowania, zarówno sektora gospodarki wodnej, jak i administracji samorządowej odpowiedzialnej za planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy Prawo wodne, dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej opracowują studia ochrony przeciwpowodziowej, ustalające granice zasięgu wód powodziowych o określonym prawdopodobieństwie występowania oraz kierunki ochrony przed powodzią. Zgodnie z obowiązującym prawem, wyznaczone w studium obszary powinny być uwzględniane przy sporządzaniu planu zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji o lokalizacji celu publicznego i decyzji o warunkach zabudowy. Niestety, ze względu na brak środków finansowych opracowane studia nie pokrywają jeszcze obszaru całego kraju, a tam, gdzie zostały sporządzone, często występuje problem z uwzględnieniem ich w dokumentach z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego. Spowodowane jest to niejednokrotnie względami finansowymi, popartymi decyzjami władz samorządowych o nie wyłączaniu spod zabudowy obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, gdyż tracą one na wartości. Spotęgowane jest to brakiem konsekwencji w egzekwowaniu istniejących przepisów prawa dotyczących planowania przestrzennego, a także odpowiednich narzędzi służących do jego egzekucji, co skutkuje postępującym rozwojem zabudowy i infrastruktury na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Stworzenie kompleksowych map zagrożenia powodziowego dla całego kraju a następnie udostępnienie ich społeczeństwu umożliwi rozsądne planowanie przestrzenne inwestycji. Jednostki administracji lokalnej będą dysponowały danymi do odpowiedzialnego planowania 105

106 zagospodarowania przestrzennego oraz podejmowania decyzji o lokalizacji celu publicznego i decyzji o warunkach zabudowy. Brak kompleksowej informacji o zagrożeniu powodziowym. W związku z ciągłym zagospodarowaniem terenów zalewowych w ostatnich dekadach, znacznie wzrósł poziom strat powodziowych. Ponadto w związku z nasilającymi się zmianami klimatu można spodziewać się wzrostu intensywności opadów. Natomiast niewłaściwe gospodarowanie na obszarze dorzecza oraz wcześniej wspomniany rozwój budownictwa na terenach zalewowych, ogranicza zdolność gruntu do wchłaniania wód powodziowych. Mając na uwadze narastające zagrożenie wystąpieniem powodzi, na forum międzynarodowym uznano konieczność przygotowania jednolitych wytycznych i wspólnych ram postępowania w celu zminimalizowania konsekwencji powodzi. W związku z powyższym w 2004 r. rozpoczęły się prace nad opracowaniem dyrektywy dotyczącej powodzi. Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim weszła w życie 26 listopada 2007 r. Jej nadrzędnym celem jest ograniczanie ryzyka powodziowego i zmniejszanie następstw powodzi w państwach Unii Europejskiej. Dąży do właściwego zarządzania ryzykiem, jakie może stwarzać powódź dla ludzkiego zdrowia, środowiska, działalności gospodarczej i dziedzictwa kulturowego. Pierwszym wymaganym dokumentem planistycznym jest wstępna ocena ryzyka powodziowego, która musi zostać opracowana do 2011 r. W ramach tego dokumentu należy wyznaczyć obszary, na których stwierdza się istnienie znaczącego ryzyka powodziowego lub jego wystąpienie jest prawdopodobne, czyli obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. W wyniku realizacji Projektu zostaną opracowane także mapy zagrożenia i mapy ryzyka powodziowego, które zostaną udostępnione przy pomocy systemu informatycznego. Będą one stanowić spójny w skali kraju materiał informujący o obszarach zagrożonych występowaniem powodzi przy określonym prawdopodobieństwie oraz skalę skutków ekonomicznych, jakie powódź może spowodować. Informacje te będą stanowić punkt wyjścia dla opracowania scenariuszy powodziowych stanowiących podstawowe narzędzie w zarządzaniu powodziowym. Brak systemu powszechnych ubezpieczeń ludności i gospodarki przed zagrożeniami. Polska należy do krajów charakteryzujących się średnią intensywnością zjawisk katastroficznych, lecz charakteryzuje się stosunkowo dużą gęstością zaludnienia i wysoką koncentracją infrastruktury, przez co wystąpienie zjawisk katastroficznych wiąże się najczęściej z dotkliwymi stratami materialnymi. Z uwagi na charakter ryzyk katastroficznych, przy braku dodatkowych zachęt i zabezpieczeń ryzyko to jest niechętnie akceptowane przez ubezpieczycieli, a ciężar wypłaty rekompensat spoczywa na budżecie państwa, co stanowi dla niego znaczne i nieplanowane obciążenie. Dlatego też niemal wszystkie kraje Unii Europejskiej wypracowały systemy, w których ryzyko zdarzeń katastroficznych ponoszone jest przez sektor ubezpieczeniowy przy prowadzeniu odpowiednich zachęt i zobowiązań zarówno dla ubezpieczonych jak i ubezpieczycieli. Kraje takie jak Francja i Hiszpania wprowadziły narodowe programy ubezpieczeniowe oparte na obligatoryjnych ubezpieczeniach katastroficznych oraz nieograniczonych gwarancjach ze strony 106

107 państwa. Ubezpieczenie od szkód katastroficznych w Szwajcarii również jest w znacznej mierze obligatoryjne, lecz nie wiąże się z bezpośrednimi gwarancjami ze strony państwa. Inne kraje, takie jak Niemcy, Włochy, Wielka Brytania nie wdrożyły narodowych programów ubezpieczenia ryzyk katastroficznych, jednak w krajach tych trwają dyskusje dotyczące wprowadzenia tego rodzaju programów (głownie z uwagi na powtarzające się klęski powodzi). Niski poziom wiedzy społeczeństwa o zagrożeniach naturalnych, technologicznych i synergicznych. Nie włączając się w ogólnoświatową dyskusję o rosnącej liczbie i intensywności groźnych zjawisk naturalnych, będących skutkiem zmiany czy zmienności klimatu, wiadomym jest, że w szerokich kręgach społecznych, wiedza na ten temat jest bardzo mała. Podobna sytuacja występuje w przypadku zagrożeń technologicznych i synergicznych. Brak dostatecznej edukacji i wiedzy społeczeństwa jest bardzo istotnym czynnikiem wpływającym m.in. na niską skuteczność istniejącego systemu ochrony przed powodzią. Brak świadomości o istniejącym zagrożeniu powoduje podejmowanie decyzji o lokalizacji inwestycji, zarówno budownictwa mieszkaniowego, jak i gospodarczego na obszarach narażonych na występowanie powodzi. IV.2.2 Problemy, które mogą zostać przynajmniej częściowo rozwiązane dzięki realizacji Projektu. Wykonanie części podkładów i baz georeferencyjnych (w granicach możliwości finansowych i czasowych Projektu). W wyniku realizacji Projektu powstaną georeferencyjne BDOT oraz NMT, które oprócz wykorzystania na potrzeby Projektu spowodują rozwiązanie następujących problemów: zapewnienie aktualnej, jednolitej, spójnej i zharmonizowanej informacji geoprzestrzennej oraz wyeliminowanie utrudnień w dostępie do informacji przestrzennej w zakresie rejestrów referencyjnych BDOT oraz NMT, która z uwagi na urzędowy i referencyjny charakter państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego zostanie wykorzystana na potrzeby planowania inwestycji, zarządzania, gospodarki przestrzennej, zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, co będzie miało pozytywny wpływ na rozwój gospodarki zarówno w aspekcie krajowym jak i ogólnoeuropejskim wyeliminowanie utrudnień związanych z brakiem możliwości pozyskania zintegrowanej urzędowej informacji pochodzącej z wielu rejestrów publicznych uzupełnionej o lokalizację przestrzenną, co będzie miało pozytywny wpływ na administrację, obywatela i przedsiębiorcę wyeliminowanie utrudnień związanych z brakiem możliwości pozyskania zintegrowanej urzędowej informacji za pośrednictwem standardowych usług sieciowych, a tym samym wyeliminowanie procedur opierających się na tzw. właściwości miejscowej, co będzie miało pozytywny wpływ na administrację, obywatela i przedsiębiorcę w aspekcie tworzenia infrastruktury informacyjnej państwa oraz implementacji dyrektywy INSPIRE. Opracowanie katalogu możliwych do opracowania map oceny ryzyka i opracowanie takich map co najmniej dla zjawisk meteorologicznych i części zagrożeń technologicznych. 107

108 Brak takich map znacznie utrudnia wszelkie działania planistyczne i przygotowanie instytucji państwa, służb oraz sił i środków do skutecznego działania. W ramach ISOK najprawdopodobniej nie uda się wykonać wszystkich takich map, gdyż do tego niezbędne jest zgromadzenie jednorodnego zbioru informacji dotyczących zdarzeń jakich ma dotyczyć dana mapa ryzyka. W przypadku zjawisk meteorologicznych dane takie posiada IMGW i zostanie podjęta próba stworzenia kilku takich map oraz opracowania standardu ich tworzenia dla pozostałych zagrożeń. Opracowanie sytemu informatycznego pozwalającego gromadzić i analizować dane o zagrożeniach nadzwyczajnych. ISOK ma zapewnić służbom, a w wyniku ich działań i całemu społeczeństwu możliwość korzystania z wyników pracy zintegrowanego systemu. Ideą tego systemu jest zgromadzenie wszelkich dostępnych informacji o zdarzeniach nadzwyczajnych mających wpływ na funkcjonowanie społeczeństwa. Zapewnienie możliwości informowania społeczeństwa o występującym lub prognozowanym wystąpieniu zagrożenia. Zgromadzone w ISOK informacje powinny trafiać równoległymi ścieżkami do służb i szerokich kręgów społeczeństwa. Będzie to wymierny skutek działania systemu. Szybkość docierania informacji o zdarzeniach skojarzona z wcześniejszym programem edukacyjnym, powinna podwoić efekt i w rezultacie dać społeczeństwu dużo lepsze przygotowanie do nieuchronnych zdarzeń naturalnych, technologicznych i synergicznych. Powiązanie ochrony przed powodzią z planowaniem przestrzennym, a szczególnie z procesem inwestycyjnym. Właściwe planowanie przestrzenne na obszarach zagrożonych powodzią uwarunkowane jest wyznaczeniem dla obszaru całego kraju obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, dla których następnie sporządzone zostaną mapy zagrożenia i mapy ryzyka powodziowego, określające strefy zalewowe o danym prawdopodobieństwie wystąpienia. Sporządzenie wstępnej oceny ryzyka powodziowego w ramach realizacji Projektu a następnie map zagrożenia i map ryzyka powodziowego stanowi kolejne etapy wdrażania Dyrektywy Powodziowej, prowadzących do racjonalnego planowania przestrzennego na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, a tym samym do zapobiegania powstawaniu szkód powodziowych. Podniesienie poziomu wiedzy i świadomości społeczeństwa o zjawisku powodzi przyczyniający się do podejmowaniu decyzji o inwestycjach na obszarach narażonych na wystąpienie powodzi. Pomimo faktu, iż realizacja Projektu obejmuje tylko pierwsze etapy wdrażania Dyrektywy powodziowej, czyli wyznaczenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi oraz przygotowanie map zagrożenia i map ryzyka powodziowego, to ze względu na fakt, iż opracowania te będą dostępne publicznie, przyczyni się do rozpowszechnienia wiedzy o zagrożeniu powodziowym. Zwiększenie świadomości społeczeństwa będzie pierwszym krokiem do świadomego podejmowania decyzji lokalizacyjnych, zarówno przez zwykłych obywateli, jak również organy odpowiedzialne za wydawanie decyzji o warunkach zabudowy oraz planowanie przestrzenne. 108

109 IV.3 Analiza SWOT 109

110 IV.3.1 Analiza SWOT dla Projektu MOCNE STRONY SŁABE STRONY Doświadczenie i wiedza członków Konsorcjum Doświadczenie w realizacji projektów podobnego typu Posiadane zasoby informacyjne Zapotrzebowanie ze strony administracji i społeczeństwa na zintegrowany system wspomagający zarządzanie kryzysowe w Polsce Akceptacja społeczna dla Projektu Możliwość wykorzystania gotowych komponentów informatycznych do realizacji systemu Niezintegrowane istniejące bazy danych Nieznana precyzyjnie liczba dostawców danych do systemu i posiadanych przez nich zasobów informacji Brak jednoznacznie określonego decydenta mogącego nakazać zasilanie, a następnie wykorzystywanie ISOK SZANSE ZAGROŻENIA Podniesienie świadomości o zagrożeniach Umożliwienie dostarczenia informacji do użytkowników na różnych poziomach administracji Zgromadzenie bazy metadanych o istniejących systemach informacyjnych Lepsze wykorzystanie istniejących danych Wsparcie planowania przestrzennego Przeniesienie na procesy inwestycyjne Wykorzystanie synergii z innymi projektami realizowanymi w ramach 7 osi priorytetowej POIG Powiązanie z innymi projektami realizowanymi przez inne podmioty Wzrost kosztów projektu w stosunku do planu Zróżnicowany instytucjonalnie skład Konsorcjum Ryzyko przeprowadzenia zmian regulacji koniecznych dla lepszego wykorzystania rezultatów projektu Projekt dotyczy działalności różnych resortów Istniejące regulacje prawne regulujące przepływ informacji Zmiany legislacyjne w trakcie realizacji Projektu, które będą wymagały poniesienia dodatkowych nakładów czasu i pieniędzy Zmiany w technologii Skomplikowane procedury przetargowe 110

111 IV Mocne strony Doświadczenie i wiedza członków Konsorcjum Każda z instytucji, które będą współpracować na rzecz opracowania zintegrowanego systemu informatycznego osłony kraju przez nadzwyczajnymi zagrożeniami w ramach Projektu jest mocno osadzona w strukturach organizacyjnych zarządzania kryzysowego w Polsce. Instytucje te doskonale znają istniejący obecnie w Polsce sposób organizacji oraz obowiązujące procedury zarządzania kryzysowego, dzięki czemu są w stanie właściwie ocenić potrzeby, na jakie powinien odpowiadać system informatyczny. Wykorzystując dotychczasowe doświadczenia ze swojej działalności podmioty te mogą najlepiej określić braki w istniejącej infrastrukturze informatycznej oraz dostępnych obecnie zasobach danych koniecznych do stworzenia spójnego systemu. Istotne znaczenie dla sprawnej realizacji i rozliczenia Projektu ma także doświadczenie niektórych członków Konsorcjum w realizacji projektów współfinansowanych ze środków Funduszy Strukturalnych UE, w tym również z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Doświadczenie w realizacji projektów podobnego typu Zarówno Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej jak i większość członków Konsorcjum posiada doświadczenie w realizacji projektów informatycznych w zakresie rozwoju zasobów cyfrowych informacji geodezyjnych, hydrologicznych i meteorologicznych. IMGW, zrealizował m.in. projekt pn. System Monitoringu i Osłony Kraju, w ramach którego dokonał modernizacji systemów pomiarowych i wdrożył system przetwarzania i prezentacji danych meteorologicznych oraz system hydrologii do wykonywania prognoz z wykorzystaniem matematycznych modeli hydrologicznych. Doświadczenia z realizacji tego projektu ułatwią sprawną realizację budowy systemu ISOK. Do mocnych stron w zakresie doświadczenia realizujących Projekt podmiotów należy także udział niektórych Konsorcjantów (GUGiK, IŁ) w realizacji innych projektów współfinansowanych z siódmej osi priorytetowej PO IG. Dzięki temu posiadają oni szerszą wiedzę w zakresie formalno-organizacyjnych uwarunkowań realizacji Projektu. Posiadane zasoby informacyjne Instytucje zaangażowane w realizację Projektu w ramach swoich zadań statutowych są odpowiedzialne za prowadzenie rejestrów w zakresie informacji geodezyjnej, kartograficznej, hydrologicznej oraz meteorologicznej. Dzięki temu system będzie mógł zostać utworzony w oparciu o najlepsze dostępne dane niezbędne do budowy skutecznego systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami, które powodują stosunkowo najwięcej szkód dla ludności i gospodarki. Zapotrzebowanie ze strony administracji i społeczeństwa na zintegrowany system wspomagający zarządzanie kryzysowe w Polsce. Doświadczenia ostatnich lat pokazują, że konieczne jest wypracowanie spójnego rozwiązania w zakresie zarządzania kryzysowego, które pozwoli w pełni wykorzystać dostępne w Polsce zasoby informacyjne, prewencyjne i organizacyjne dla zapewnienia bezpieczeństwa ludności i mienia w sytuacjach kryzysowych. Projekt ISOK odpowiada na to zapotrzebowanie, dzięki czemu może liczyć na wsparcie szerokiego kręgu instytucji i organizacji zaangażowanych w zarządzanie kryzysowe w kraju. 111

112 Akceptacja społeczna dla Projektu Ponieważ coraz częściej nagłaśniane są w mediach informacje o nadzwyczajnych zagrożeniach, które występują w Polsce oraz o skutkach, jakie powodują one dla ludności, a także stratach dla gospodarki, które są z nimi związane, społeczeństwo odczuwa coraz większą potrzebę poprawy poczucia swojego bezpieczeństwa. System, który zostanie opracowany w ramach Projektu w sposób zorganizowany i przejrzysty dla odbiorców będzie dostarczał im informacje o zagrożeniach, które pozwolą ograniczyć negatywne skutki katastrof i zdarzeń nadzwyczajnych. Coraz bardziej powszechne staje się zatem przekonanie o tym, że sprawny system informatyczny wspomagający organizację zarządzania kryzysowego jest w Polsce niezbędny. Wyrazem tej akceptacji są m.in. opinie na temat umieszczenia Projektu Informatyczny system osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami na liście projektów kluczowych 7 osi priorytetowej POIG zgłoszone podczas konsultacji społecznych aktualizacji listy. Możliwość wykorzystania gotowych komponentów informatycznych do realizacji systemu Dzięki coraz szybszemu rozwojowi branży ICT w ostatnich latach, system informatyczny, który zostanie opracowany w ramach Projektu, nie musi tworzyć całkiem nowych rozwiązań technologicznych, lecz może korzystać z dostępnych na rynku komponentów informatycznych, które są już z powodzeniem stosowane przy budowie skomplikowanych systemów informatycznych. IV Słabe strony Nieznana precyzyjnie liczba dostawców danych do systemu i posiadanych przez nich zasobów informacji Ponieważ identyfikacja istniejących systemów informatycznych działających w zakresie poszczególnych zagrożeń planowana jest w ramach realizacji Projektu liczba dostawców danych, które będą zasilać system będzie precyzyjnie określona dopiero po zakończeniu tego zadania Projektu. Wtedy też znany będzie zasób informacji u poszczególnych dostawców i sposób jego aktualizacji, determinujący możliwość wykorzystania tych informacji w mającym działać operacyjne systemie. Brak jednoznacznie określonego decydenta mogącego nakazać zasilanie, a następnie wykorzystywanie ISOK Podczas realizacji możliwe jest napotkanie na brak chęci do współpracy przez podmioty dysponujące danymi do zasilania ISOK, a po zrealizowaniu Projektu niezbędne będzie oficjalne zarządzenie dotyczące jego wykorzystywania. Ponieważ w obecnej strukturze państwa brak takiego organu decyzyjnego, to z jednej strony realizacja może być utrudniona, a z drugiej, wykorzystanie ISOK może nie być właściwe i zgodne z przyjętymi obecnie założeniami. Brak dedykowanej infrastruktury teleinformatycznej dla zapewnienia funkcjonowania informatycznego systemu osłony kraju. Konieczne są uzgodnienia w zakresie zapewnienia usług transmisji danych i innych usług komunikacji elektronicznej z podmiotami oferującymi takie usługi. 112

113 IV Szanse Podniesienie świadomości o zagrożeniach Działania promocyjne przewidziane w Projekcie, a także coraz większe zainteresowanie mediów prezentowaniem skutków katastroficznych zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych przyczynią się do podniesienia świadomości społecznej w zakresie występowania ryzyk i zagrożeń naturalnych i technologicznych. Dzięki czemu realizacja systemu osłony kraju przez zagrożeniami będzie miała możliwość trafienia na podatny grunt w społeczeństwie, co powinno dodatkowo zwiększyć skuteczność systemu w ograniczaniu skutków nadzwyczajnych zagrożeń dla ludności. Umożliwienie dostarczenia informacji do użytkowników na różnych poziomach administracji Planowane rozwiązanie systemowe będzie umożliwiać przekazywanie informacji o zagrożeniach nie tylko wyznaczonym do poszczególnych zadań w sytuacjach kryzysowych jednostkom na poziomie centralnym czy wojewódzkim, ale także jednostkom na poziome powiatu i gminy zapewniając im dostęp do pełnej informacji o sytuacji kryzysowej. Dzięki temu możliwe będzie sprawniejsze zarządzanie sytuacjami kryzysowymi w oparciu o znajomość uwarunkowań lokalnych oraz dotarcie z informacją do indywidualnych obywateli. Zgromadzenie bazy metadanych o istniejących systemach informacyjnych W ramach Projektu planowane jest dokonanie identyfikacji istniejących systemów informatycznych działających w zakresie poszczególnych zagrożeń i zarządzania kryzysowego na poziomie lokalnym lub regionalnym. Działanie to powinno umożliwić zebranie informacji o istniejących zasobach informacyjnych i potencjalnej możliwości ich integracji z kompleksowym systemem ogólnokrajowym. Lepsze wykorzystanie istniejących danych Dzięki kompleksowej identyfikacji istniejących zasobów danych geodezyjnych, hydrologicznych i meteorologicznych dostępnych na różnych szczeblach administracji możliwe będzie wyeliminowanie dublowania niektórych zasobów. Jednocześnie zbadanie możliwości integracji istniejących obecnie baz danych z nowo tworzonym systemem informatycznym umożliwi ich lepsze wykorzystanie i zwiększenie dostępności dla większej grupy użytkowników. Wsparcie planowania przestrzennego Informacje i dane, które będą zasilały system informatyczny osłony kraju będą mogły zostać wykorzystane do wsparcia planowania przestrzennego w gminach. Opracowany w ramach Projektu system informatyczny będzie w przystępny sposób prezentował dostępne informacje o zagrożeniach, opracowane mapy ryzyka poszczególnych zagrożeń oraz prognozy dla różnego rodzaju zagrożeń. Dzięki temu będzie mógł stanowić użyteczne narzędzie dla służb odpowiedzialnych za opracowywanie planów zagospodarowania przestrzennego. Dostęp do pełnej informacji w tym zakresie umożliwi im racjonalne planowanie zagospodarowania terenów i w dalszej konsekwencji ograniczyć skutki występowania zagrożeń, np. dzięki ograniczeniu budownictwa na terenach zalewowych. Przeniesienie na procesy inwestycyjne 113

114 Dostęp do kompletnej informacji o możliwych zagrożeniach naturalnych i technologicznych jest także bardzo istotny dla przedsiębiorstw i obywateli, którzy planują realizację przedsięwzięć inwestycyjnych. Dzięki wykorzystaniu systemu będą mogli podejmować swoje decyzje inwestycyjne w oparciu o kompletne informacje. Jednocześnie dostępne opracowane mapy ryzyka zagrożeń, będą mogły skutkować zwiększeniem atrakcyjności inwestycyjnej terenów o niskiej wartości wskaźników ryzyka nadzwyczajnych zagrożeń. Wykorzystanie synergii z innymi projektami realizowanymi w ramach 7 osi priorytetowej POIG Szansą na zwiększenie oddziaływania Projektu oraz zwiększenie możliwości wykorzystania systemu jest jego kompatybilność z innymi projektami informatyzacji administracji realizowanymi w Polsce. W szczególności proponowane powiązanie Projektu z projektem Ogólnopolskiej sieci teleinformatycznej na potrzeby obsługi numeru alarmowego 112 pozwoliłoby na wykorzystanie infrastruktury utworzonej w ramach tego projektu dla celów dystrybucji komunikatów alarmowych dla ludności znajdującej się w obszarze zagrożenia zidentyfikowanego przez system ISOK. IV Zagrożenia Niezintegrowane istniejące bazy danych W Polsce funkcjonuje wiele baz danych, które zawierają informacje przydatne do wykorzystania w zarządzaniu kryzysowym. Szeroki skład Konsorcjum umożliwi dostęp do największych zasobów niezbędnych dla opracowania systemu ISOK, natomiast trudności mogą wystąpić przy technicznej integracji informacji pochodzących z niezintegrowanych systemów. Powiązanie z innymi projektami realizowanymi przez inne podmioty Realizacja Projektu nie jest bezpośrednio zależna od realizacji innych projektów, z którymi jest on powiązany, ale ponieważ powiązania te w istotny sposób wpływają na zwiększenie oddziaływania skutków realizacji Projektu oraz zwiększenie możliwości wykorzystania systemu potencjalne zakłócenia w realizacji projektów powiązanych może ograniczyć jego pozytywne oddziaływanie. W szczególności realizacja projektów GUGiK, w ramach których uzupełniane będą zasoby informacji geodezyjnych, które będą zasilać system ISOK zwiększając zakres terytorialny, na którym będzie on w pełni wykorzystywany. Wzrost kosztów Projektu w stosunku do planu W warunkach istniejącej sytuacji gospodarczej możliwe jest niedoszacowanie kosztów niezbędnych do opracowania systemu informatycznego osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. Szybki rozwój branży ICT może spowodować, że ceny rozwiązań informatycznych, które najlepiej będą odpowiadały wymaganiom funkcjonalnym systemu będą wyższe niż zaplanowany budżet na ten cel. Możliwe jest także niedoszacowanie na obecnym etapie kosztu opracowań merytorycznych, gdyż będą one miały charakter prototypowy i wyliczenie ma z tego powodu znamiona szacunku. Jednocześnie, ponieważ szczegółowa identyfikacja dostępnych zasobów danych oraz możliwości ich integracji z opracowywanym systemem zostanie przeprowadzona jako jedno z zadań realizacji Projektu może się okazać, że środki zaplanowane na integrację dostępnych zasobów z tworzonym systemem mogą się okazać niewystarczające. Zróżnicowany instytucjonalnie skład Konsorcjum 114

115 Zarządzanie Projektem, który będzie realizowany przez pięć niezależnych instytucji jest zadaniem skomplikowanym. Dodatkowe utrudnienie stanowi fakt, iż działalność każdej z tych instytucji regulują odrębne przepisy. Zróżnicowanie organizacyjne Konsorcjum składającego się z jednostek badawczo-rozwojowych i jednostek administracji centralnej powoduje także konieczność zróżnicowania sposobu przekazywania środków finansowych na realizację Projektu w zakresie realizowanym przez poszczególnych Partnerów. Ryzyko przeprowadzenia zmian regulacji koniecznych dla lepszego wykorzystania rezultatów Projektu W trakcie realizacji Projektu po przeprowadzeniu szczegółowej analizy możliwych funkcjonalności systemu może się okazać, że dla bardziej skutecznego oraz efektywnego funkcjonowania zarządzania kryzysowego w kraju konieczne będzie dokonanie zmian obowiązujących aktualnie regulacji prawnych w zakresie dostępu do informacji oraz procedur w zakresie zarządzania kryzysowego. Projekt dotyczy działalności różnych resortów Proponowany Projekt ma na celu realizację kompleksowego rozwiązania wspierającego zarządzanie kryzysowe w Polsce. Z uwagi na szeroki zakres zagrożeń, które mają zostać objęte systemem Projekt dotyczy zakresu kompetencji wielu resortów (Ministerstwa Środowiska, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa Zdrowia, itd.). W związku z tym realizacja Projektu wymaga nie tylko szerokich konsultacji międzyresortowych, lecz także dużego zaangażowania w zarządzanie Projektem oraz koordynację działań na różnych szczeblach. Istniejące regulacje prawne regulujące przepływ informacji Opracowanie systemu zakłada wykorzystanie różnorodnych zasobów informacji o środowisku czy informacji o gospodarce. Po przeprowadzeniu identyfikacji dostępnych zasobów danych potrzebnych do pełnego wykorzystania możliwości tworzonego systemu informatycznego może okazać się, iż dostęp do niektórych z tych zasobów jest ograniczony istniejącymi obecnie regulacjami prawnymi. Zmiany legislacyjne w trakcie realizacji Projektu, które będą wymagały poniesienia dodatkowych nakładów czasu i pieniędzy Zagrożenie dla terminowej realizacji Projektu może stanowić wprowadzenie w trakcie jego realizacji zmian regulacyjnych w zakresie funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego, które nie były przewidywane na etapie przygotowywania studium wykonalności Projektu. Zagadnienia legislacyjne są poza obszarem bezpośredniego wpływu Wnioskodawcy, lecz współpraca przy realizacji Projektu z podmiotami administracji publicznej, które bezpośrednio realizują politykę państwa w zakresie zarządzania kryzysowego zapewnia nie tylko wiedzę o aktualnych uwarunkowaniach prawno-organizacyjnych dla systemu, lecz także na temat planowanych w najbliższym czasie zmian legislacyjnych. Zmiany w technologii 115

116 Z uwagi na szybki rozwój technologii informacyjnych realizacja Projektu oraz utrzymanie systemu po zakończeniu realizacji może wymagać większych niż przewidywane nakładów na aktualizację oprogramowania, zwiększanie możliwości obliczeniowych czy możliwości przesyłowych danych. Skomplikowane procedury przetargowe Realizacja Projektu ze strony IMGW, KZGW oraz pozostałych Konsorcjantów będzie wymagała zorganizowania licznych procedur przetargowych, które mogą spowodować potencjalne opóźnienia w realizacji Projektu. W celu ograniczenia tego ryzyka w Projekcie przygotowano szczegółowy plan przetargów uwzględniony w harmonogramie. Dodatkowo, w celu zapewnienia koordynacji działań przetargowych uzgodniono z Konsorcjantami, że w skład komisji przetargowych będzie wchodził, w charakterze obserwatora lub eksperta, przedstawiciel Lidera Konsorcjum. Pozwoli to ograniczyć ryzyko wytworzenia lub zamówienia elementów niekompatybilnych z całością tworzonego systemu. Udział przedstawiciela Lidera Konsorcjum w procedurach przetargowych Konsorcjantów zapewni jednocześnie możliwość szybkiego reagowania Lidera na potencjalne zagrożenia terminowego wykonywania zadań i możliwe odchylenia od zakładanego harmonogramu. 116

117 IV.3.2 Analiza SWOT dla Wnioskodawcy MOCNE STRONY SŁABE STRONY Doświadczenie i wiedza Wnioskodawcy Doświadczenie Wnioskodawcy w realizacji dużych projektów podobnego typu Posiadane specjalistyczne, wykwalifikowane zasoby kadrowe Posiadana infrastruktura pomiarowo-techniczna Stabilność finansowa Wnioskodawcy Brak możliwości formalnego nadzoru użytkowników systemu Brak istniejących dynamicznych modeli prognozowania zagrożeń innych niż meteorologiczne i hydrologiczne SZANSE ZAGROŻENIA Zwiększenie rozpoznawalności Wnioskodawcy jako instytucji zaangażowanej w zapewnianie bezpieczeństwa w sytuacjach kryzysowych Zgromadzenie bazy metadanych o istniejących systemach informacyjnych jako podstawa planowania dalszych działań Wnioskodawcy Rozwinięcie możliwości technicznych po stronie odbiorców informacji Wykorzystanie synergii z innymi projektami realizowanymi w ramach 7 osi priorytetowej POIG Poszerzenie doświadczenia w koordynacji projektów z udziałem wielu Konsorcjantów. Możliwe trudności w koordynacji działań Konsorcjantów Wzrost kosztów Projektu w stosunku do planu 117

118 IV Mocne strony Doświadczenie i wiedza Wnioskodawcy Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej jako jednostka, której celem działania jest zaspokajanie potrzeb społeczeństwa, gospodarki narodowej i obronności Państwa w zakresie służby hydrologiczno-meteorologicznej jest właściwie jedyną instytucją w kraju, która ma wiedzę i możliwości techniczno-organizacyjne do realizacji Projektu informatycznego systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. IMGW od lat prowadzi prace badawcze, rozwojowe oraz wdrożeniowe w zakresie hydrologii i meteorologii, w związku z czym posiada najlepszą wiedzę w zakresie potrzeb wobec systemu informatycznego oraz uwarunkowań i możliwości jego wdrożenia. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej natomiast, zgodnie z ustawą Prawo wodne jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach gospodarowania wodami, a w szczególności w sprawach zarządzania wodami oraz korzystania z wód. KZGW sprawuje także nadzór nad funkcjonowaniem państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej, państwowej służby hydrogeologicznej oraz państwowej służby do spraw bezpieczeństwa budowli piętrzących. Doświadczenie Wnioskodawcy w realizacji dużych projektów podobnego typu IMGW posiada bogate doświadczenie w realizacji nie tylko projektów badawczo-rozwojowych, lecz również projektów informatycznych w zakresie hydrologii i meteorologii. Szczególnie istotne doświadczenie obejmuje realizację w latach kompleksowego i wielowątkowego projektu informatycznego pod nazwą System Monitoringu i Osłony Kraju o wartości ok. 300 mln zł, w ramach którego IMGW dokonał modernizacji systemów pomiarowych i wdrożył system przetwarzania i prezentacji danych meteorologicznych oraz system hydrologii do wykonywania prognoz z wykorzystaniem matematycznych modeli hydrologicznych. Prawidłowa i skuteczna realizacja tego projektu została potwierdzona w raporcie końcowym Banku Światowego. Jednocześnie dzięki realizacji projektu IMGW lepiej zidentyfikował potrzeby w zakresie budowy zintegrowanego systemu informatycznego, który mógłby skutecznie wspomagać zarządzanie kryzysowe w Polsce. Posiadane specjalistyczne, wykwalifikowane zasoby kadrowe IMGW dysponuje doświadczoną i wysoko wykwalifikowaną kadrą inżynierską, która będzie w stanie skutecznie realizować i nadzorować prawidłową realizację Projektu. Mocną stroną z punktu widzenia Wnioskodawcy jest zaangażowanie w ramach struktury IMGW w Centrach Modelowania Powodzi i Suszy specjalistów przeszkolonych w zakresie wykorzystania specjalistycznego oprogramowania do modelowania zjawisk powodziowych. Posiadana infrastruktura pomiarowo-techniczna IMGW dysponuje największą i jedyną w skali kraju siecią pomiarowo-obserwacyjną do prowadzenia obserwacji i pomiarów zjawisk hydrologicznych i meteorologicznych. Instytut posiada także specjalistyczny sprzęt do opracowywania prognoz i ekspertyz w tym zakresie. Prowadzona w IMGW Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna (PSHM) w sposób ciągły zapewnia organom Państwa, społeczeństwu i gospodarce narodowej bieżące informacje o 118

119 stanie atmosfery i hydrosfery, prognozy i ostrzeżenia, w sytuacjach normalnych, jak i w stanie zagrożeń. W skład systemu PSHM wchodzą trzy podsystemy: - pomiarowo-obserwacyjny - łączności gromadzenia, przesyłania i dystrybucji danych i produktów - przetwarzania danych, prognozowania i ostrzegania Potencjał techniczny IMGW bardziej szczegółowo opisano w pkt. III.3.1 niniejszego Studium Wykonalności. Stabilność finansowa Wnioskodawcy. IMGW pełniąc Państwową Służbę Hydrologiczno-Meteorologiczną otrzymuje środki z budżetu państwa na tę działalność, także działalność naukowo-badawcza i działalność Służby Technicznej Kontroli Zapór jest dofinansowywana ze środków budżetowych. Poza tym IMGW wykonuje liczne zlecenia takich podmiotów jak Główny Inspektor Ochrony Środowiska, Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej, itp. Taki zakres zleceniodawców oraz własny potencjał wykonawczy, techniczny i technologiczny daje stabilizację finansową na odpowiednim poziomie. Działalność KZGW będącego państwową jednostką budżetową finansowana jest w ramach budżetu państwa. IV Słabe strony Brak możliwości formalnego nadzoru użytkowników systemu IMGW, a następnie KZGW który pełni rolę Lidera Konsorcjum realizującego Projekt jest instytucją niezależną od pozostałych podmiotów, których udział jest niezbędny dla prawidłowej realizacji Projektu, dlatego w celu zapewnienia sprawnej realizacji Projektu ze wszystkimi Konsorcjantami uzgodniono i podpisano Umowę Konsorcjum, która reguluje kwestie zakresu zadań i odpowiedzialności wszystkich Konsorcjantów. Wnioskodawca nie pozostaje także w formalnej zależności od podmiotów, które mają być bezpośrednimi użytkownikami systemu ISOK. Jednak z uwagi na ogólnie rozpoznawaną potrzebę stworzenia zintegrowanego systemu wspomagającego zarządzanie kryzysowe w kraju współpraca z tymi podmiotami w zakresie tworzenia systemu powinna układać się prawidłowo. Jednym z działań podjętych w celu zapewnienia efektywnej współpracy z ostatecznymi użytkownikami systemu było przeprowadzenie wizyt studyjnych na etapie przygotowania Projektu do realizacji (m.in. CZK w Poznaniu). Brak istniejących dynamicznych modeli prognozowania zagrożeń innych niż meteorologiczne i hydrologiczne IMGW wykorzystuje w swojej operacyjnej pracy matematyczne modele meteorologiczne, które pozwalają na wykonywanie prognoz kilkunastu parametrów meteorologicznych, na kilku poziomach nad powierzchnią ziemi i do 78 godzin w przód z krokiem co trzy godziny w węzłach siatki oddalonych od siebie co 14 kilometrów (w 2010 roku najprawdopodobniej możliwym będzie liczenie modelu w siatce 7 kilometrowej). W przypadku prognoz hydrologicznych, możliwe jest 119

120 wykonywanie prognoz stanu wody w kilkudziesięciu profilach wodowskazowych. W przypadku innych zagrożeń brak obecnie modeli pozwalających na prognozowanie zagrożeń. Podczas konstruowania map innych niż meteorologiczne i hydrologiczne zagrożenia, zostanie podjęta próba opracowania takich modeli, lecz na obecnym etapie wynik tych prac jest trudny do oszacowania. IV Szanse Zwiększenie rozpoznawalności Wnioskodawcy jako instytucji zaangażowanej w zapewnianie bezpieczeństwa w sytuacjach kryzysowych Podniesienie świadomości społeczeństwa o zagrożeniach w wyniku realizacji Projektu wpłynie nie tylko na zwiększenie zdolności społeczeństwa do prawidłowego reagowania w sytuacjach kryzysowych, ale również zwiększy rozpoznawalność IMGW oraz KZGW jako instytucji podejmujących działania wspierające na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa w sytuacjach kryzysowych. Pozytywny wizerunek Wnioskodawcy powinien przyczynić się w dalszej perspektywie do wzrostu zainteresowania polityków i mediów kwestiami przeciwdziałania zagrożeniom nadzwyczajnym. Zgromadzenie bazy metadanych o istniejących systemach informacyjnych jako podstawa planowania dalszych działań Wnioskodawcy Inwentaryzacja dostępnych baz danych, które mogą być przydatne do organizacji działań w zakresie zarządzania kryzysowego będzie mogła stanowić także dla Wnioskodawcy podstawę do zaplanowania dalszych działań w zakresie rozwoju swojej działalności związanej z rozwojem systemów informacyjnych i ewentualnych dalszych potrzeb gromadzenia danych o zjawiskach hydrologicznych i meteorologicznych. Wykorzystanie synergii z innymi projektami realizowanymi w ramach 7 osi priorytetowej POIG Realizacja Projektu w ramach siódmej osi priorytetowej POIG wpłynie nie tylko na zwiększenie oddziaływania Projektu dzięki wykorzystaniu powiązań z innymi projektami, lecz pozwoli także Wnioskodawcy na wymianę doświadczeń z innymi podmiotami zaangażowanymi w realizację projektów komplementarnych do Projektu ISOK współfinansowanych z POIG. Poszerzenie doświadczenia w koordynacji projektów z udziałem wielu Konsorcjantów. Koordynacja Projektu z udziałem pięciu instytucji będzie stanowić kolejne doświadczenie organizacyjne dla Lidera Konsorcjum. Ponadto Projekt będzie stanowił istotną platformę współpracy tych jednostek, dzięki czemu wzmocni wymianę informacji między nimi i może doprowadzić w przyszłości do przygotowania nowych wspólnych projektów. IV Zagrożenia Możliwe trudności w koordynacji działań Konsorcjantów Wnioskodawca jako Lider Konsorcjum będzie stroną umowy o dofinansowanie na realizację Projektu. Będzie zatem instytucją odpowiedzialną za prawidłową realizację Projektu wobec Instytucji Wdrażającej. Z tego względu istotną kwestią jest skuteczna koordynacja działań wszystkich Konsorcjantów i RCB czterech (poza Liderem) niezależnych instytucji, z których każda funkcjonuje na podstawie odrębnych przepisów. W celu zapewnienia prawidłowości 120

121 realizacji zadań projektowych niebędących w bezpośredniej gestii Lidera zlecono niezależnej firmie zewnętrznej przygotowanie Umowy Konsorcjum regulującej zależności pomiędzy wszystkimi instytucjami realizującymi Projekt z uwzględnieniem zróżnicowanego charakteru prawnego tych podmiotów. Ponadto w celu zapewnienia sprawnej koordynacji działań Konsorcjum na etapie realizacji Projektu przewidziano w budżecie Projektu wsparcie formalno-prawne ze strony doradcy zewnętrznego. Wzrost kosztów Projektu w stosunku do planu Wzrost kosztów realizacji Projektu stanowi ryzyko finansowe dla Wnioskodawcy, które w umowie o dofinansowanie zobowiąże się do wykonania zadań projektowych w ramach kwoty przyznanego dofinansowania. Koszty przekraczające zakładane na etapie przygotowania Projektu kwoty mogą zostać uznane za koszty niekwalifikowane i mogą wymagać zaangażowania środków własnych Wnioskodawcy. 121

122 V Logika interwencji V.1 Cele Projektu Podstawowym celem Projektu jest opracowanie koncepcji, projektu, oprogramowania wraz z niezbędną infrastrukturą oraz wdrożenie pilotowe systemu informatycznego, służącego osłonie społeczeństwa i gospodarki przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. Poniżej przedstawiono schemat obrazujący sposób realizacji celu głównego poprzez cele szczegółowe i powiązane z nimi produkty, które zostaną wytworzone w ramach realizacji Projektu dla osiągnięcia zakładanych rezultatów. 122

123 Rysunek V.1 Cele, produkty i rezultaty Projektu Cel Główny Cele szczegółowe Produkty Rezultaty Inwentaryzacja dostępnych zasobów danych w zakresie zarządzania kryzysowego Raport o dostępnych zasobach danych Udostępnienie pełnej informacji o dostępnych zasobach danych Zaprojektowanie rozwiązania systemowego Projekt funkcjonalny ISOK Projekt techniczny ISOK Udostępnienie informacji o możliwościach wykorzystania systemu potencjalnym użytkownikom Udostępnienie informacji o standardach technicznych systemu Stworzenie systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami Budowa baz danych referencyjnych, opracowań planistycznych dot. powodzi oraz map innych rodzajów zagrożeń Numeryczny model rzeźby i pokrycia terenu System zarządzania NMT Georeferencyjna Baza Danych Obiektów Topograficznych Ortofotomapa cyfrowa Wstępna ocena ryzyka powodziowego Udostępnienie zasobów NMT Udostępnienie zasobów GBDOT Udostępnienie ortofotomapy Udostępnienie informacji o obszarach kraju zagrożonych wystąpieniem powodzi Zdefiniowanie obszarów wymagających opracowania map zagrożenia i ryzyka powodziowego Mapy zagrożenia powodziowego Udostępnienie map zagrożenia powodziowego Mapy ryzyka powodziowego Udostępnienie map ryzyka powodziowego Mapy innych rodzajów ryzyka Udostępnienie map innych rodzajów ryzyka Budowa systemu informatycznego ISOK Zapewnienie odpowiedniej funkcjonalności systemu Budowa systemu i wdrożenie Szkolenia dla użytkowników ISOK Zapewnienie możliwości efektywnego wykorzystania ISOK Uruchomienie systemu Udostępnienie systemu ISOK użytkownikom Zwiększenie świadomości społecznej w zakresie sytuacji kryzysowych Portal internetowy Materiały promocyjne Konferencja ogólnopolska Zwiększenie skuteczności działań podejmowanych w oparciu o system ISOK Zwiększenie wiedzy na temat możliwości systemu ISOK 123

124 V.1.1 Cel główny Podstawowym celem Projektu jest stworzenie systemu dla poprawienia osłony społeczeństwa, gospodarki i środowiska przed nadzwyczajnymi zagrożeniami poprzez stworzenie elektronicznej platformy informatycznej wraz z niezbędnymi rejestrami referencyjnymi, która stanowić będzie narzędzie do zarządzania kryzysowego. W szczególności zakres systemu będzie obejmował zagrożenia związane z nadzwyczajnymi zjawiskami atmosferycznymi, hydrologicznymi i technologicznymi. Cel główny będzie osiągnięty poprzez realizację celów szczegółowych opisanych poniżej. Rysunek V.2 Cele szczegółowe Projektu ISOK. Cel Główny Cele szczegółowe Inwentaryzacja dostępnych zasobów danych w zakresie zarządzania kryzysowego Stworzenie systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami Zaprojektowanie rozwiązania systemowego Budowa baz danych referencyjnych, opracowań planistycznych dot. powodzi oraz map innych rodzajów zagrożeń Budowa systemu i wdrożenie Zwiększenie świadomości społecznej w zakresie sytuacji kryzysowych Źródło: opracowanie własne V.1.2 V Cele szczegółowe Inwentaryzacja dostępnych zasobów danych w zakresie zarządzania kryzysowego Do zbudowania kompleksowego rozwiązania wspomagającego zarządzanie kryzysowe w kraju konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej identyfikacji istniejących zasobów danych referencyjnych będących w dyspozycji różnego rodzaju instytucji odpowiedzialnych na poszczególnych szczeblach administracji za monitorowanie i reagowanie w sytuacjach rożnego 124

125 rodzaju zagrożeń. Analiza zostanie dokonana pod kątem przydatności istniejących zasobów danych do wykorzystania w systemie ISOK oraz możliwości technicznych wykorzystania tych zasobów w systemie. Dzięki analizie dostępnych zasobów danych możliwe będzie zaplanowanie ich racjonalnego wykorzystania do zarządzania kryzysowego, przy minimalizacji ryzyka powielania tworzonych rozwiązań. W wyniku analizy powstanie wykaz dostępnych zasobów baz danych branżowych oraz ich dysponentów. Miarą osiągnięcia celu będzie: Identyfikacja zasobu danych, określenie jego zakresu informacyjnego i przestrzennego oraz określenie przydatności do zasilania systemu ISOK. Objęcie przez analizę zasobów znajdujących się w gestii instytucji publicznych na terenie całego kraju. V Zaprojektowanie rozwiązania systemowego W ramach realizacji projektu systemu informatycznego ISOK zostanie ustalony standard formatu wymiany danych, który będzie musiał zostać zaadaptowany przez rozwijane lub planowane rozwiązania resortowe (np. w ramach projektów realizowanych przez Państwową Straż Pożarną, Policję). Miarą osiągnięcia tego celu będzie opracowanie projektu funkcjonalnej bazy danych ISOK, określającego: Specyfikację użytkowników systemu ISOK i ich ról. Specyfikację informacji wejściowych i wyjściowych z systemu ISOK. Architekturę aplikacyjną rozwiązania (integracja pomiędzy ISOK a systemami zewnętrznymi). V Budowa baz danych referencyjnych, opracowań planistycznych dotyczących powodzi oraz map innych rodzajów zagrożeń Numeryczny model rzeźby i pokrycia terenu (NMT) Zakres Projektu obejmie opracowanie numerycznego modelu rzeźby i pokrycia terenu w rozdzielczości wymaganej dla celów oceny ryzyka powodziowego. Zakładane jest, że pozyskany w ramach Projektu metodą skaningu laserowego NMT będzie obejmował ok km 2 powierzchni kraju a dla pozostałych obszarów zostanie zaimplementowany po odpowiednim przetworzeniu istniejący w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym NMT. Osiągnięcie celu zostanie zweryfikowane poprzez przyjęcie opracowanych NMT do zasobu przez Głównego Geodetę Kraju. System zarządzania NMT Realizacja Projektu jako jeden z produktów zakłada budowę i wdrożenie systemu zarządzania NMT, jako koniecznego do przetwarzania, integracji i udostępniania danych wysokościowych, które w wyniku procesu zbierania np. metodą skaningu laserowego mają postać danych 125

126 dyskretnych. Odpowiednie narzędzia aplikacyjne zapewnią możliwość przetwarzania danych w zależności od potrzeb zdefiniowanych w usługach sieciowych generowanych między innymi z systemu ISOK. System zawierał będzie również konieczne interfejsy zarówno do ISOK jak i innych systemów prowadzonych przez służbę geodezyjną i kartograficzną np. Geoportal. Georeferencyjna Baza Danych Obiektów Topograficznych (GBDOT) Zebranie odpowiednich danych w zdefiniowane struktury na podstawie terenowych wywiadów topograficznych, ortofotomapy znajdującej się w PZGiK oraz innych rejestrów funkcjonujących w kraju. Elementem zadania będzie również uspójnienie, integracja i harmonizacja zebranych danych z już istniejącymi lub realizowanymi w ramach innych projektów bazami danych obiektów topograficznych dla pozostałego obszaru kraju wraz z konieczną aktualizacją treści. W efekcie tych połączonych działań dostępne będzie dla systemu ISOK kompletne pokrycie kraju danymi georeferencyjnej bazy danych obiektów topograficznych w określonym zakresie informacyjnym niezbędnym dla realizacji zadań systemu oraz opracowania podkładów kartograficznych jako referencja dla map ryzyk i zagrożeń. Osiągnięcie celu zostanie zweryfikowane poprzez przyjęcie opracowanych GBDOT do zasobu przez Głównego Geodetę Kraju. Ortofotomapa cyfrowa Zakres Projektu obejmuje wykonanie cyfrowej ortofotomapy dla obszaru około km 2 terenów zurbanizowanych.. Osiągnięcie celu zostanie zweryfikowane poprzez przyjęcie opracowanych ortofotomap do zasobu przez Głównego Geodetę Kraju. Wstępna ocena ryzyka powodziowego Projekt zakłada opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego dla obszaru całego kraju. Ocena ta posłuży następnie do określenia zakresów przygotowania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz szeregu georeferencyjnych baz danych, które będą konieczne do zapewnienia skutecznego funkcjonowania systemu ISOK. Obecnie zakładane jest, że obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi określone we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego będą stanowiły ok. 40% powierzchni Polski. Miarą realizacji celu będzie: opracowanie WORP dla terenu całego kraju; zgodność WORP z Metodyką wstępnej oceny ryzyka powodziowego zgodność z przepisami ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne zgodność z Dyrektywą 2007/60/WE z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim spełnienie wymagań Komisji Europejskiej odnośnie raportów z przygotowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego 126

127 Opracowanie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego Z uwagi na fakt, iż powódź jest jednym z najbardziej dotkliwych zagrożeń nadzwyczajnych dla ludności i infrastruktury, które niosą za sobą poważne skutki dla zdrowia i życia ludzi oraz znaczące straty materialne, w ramach Projektu w opracowana zostanie wstępna ocena ryzyka powodziowego dla terytorium Polski. W ramach realizacji celów szczegółowych Projektu planuje się także opracowanie map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego. Miarą realizacji celu będzie: zgodność opracowanych map z: Metodyką opracowania produktów geodezyjnych i kartograficznych dla potrzeb wdrażania Dyrektywy 2007/60/WE ws. oceny ryzyka powodziowego, Metodyką obliczania przepływów i opadów maksymalnych o określonym prawdopodobieństwie przewyższenia dla zlewni kontrolowanych i niekontrolowanych oraz identyfikacji modeli transformacji opadu w odpływ oraz Metodyką opracowania map zagrożenia powodziowego zgodność z przepisami ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne zgodność z Dyrektywą 2007/60/WE z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim spełnienie wymagań Komisji Europejskiej odnośnie raportów z przygotowania map zagrożenia i map ryzyka powodziowego. V Budowa systemu i wdrożenie Budowa systemu informatycznego ISOK Projekt funkcjonalny systemu zostanie wykorzystany do opracowania specyfikacji technicznej ISOK, zakupów niezbędnego sprzętu i oprogramowania, opracowania niezbędnej funkcjonalności, jej konfiguracji oraz integracji całego rozwiązania. Podstawową cechą systemu ISOK będzie udostępnianie usług sieciowych w architekturze SOA (Service Oriented Architecture) oraz usług zgodnych z dyrektywą INSPIRE. Zgodnie z przyjętymi założeniami system ISOK będzie składał się z centralnego węzła obsługującego wszystkich odbiorców danych i usług na wszystkich szczeblach administracji w państwie, czterech Centrów Modelowania Powodzi i Suszy (CMPiS) oraz Systemu Informatycznego Gospodarki Wodnej (SIGW). Miarą osiągnięcia celu związanego z budową systemu ISOK będzie pozytywny wynik testów akceptacyjnych rozwiązania. Szkolenia dla użytkowników ISOK W ramach wdrożenia systemu jego użytkownicy zostaną przeszkoleni w celu umożliwienia im efektywnego wykorzystania systemu. Szkolenia będą obejmowały: 127

128 Szkolenia dotyczące operacyjnej funkcjonalności systemu dla użytkowników merytorycznych na wszystkich szczeblach. Szkolenia dotyczące administrowania i utrzymania systemu dla administratorów poszczególnych komponentów rozwiązania. Miarą realizacji tego celu będą potwierdzenia przewidzianych szkoleń podpisane przez wszystkich uczestników. Uruchomienie systemu ISOK Uruchomienie systemu ISOK planowane jest w dwóch etapach pilotowym i docelowym. Miarą realizacji celu będzie protokolarne potwierdzenie dostępności systemu dla użytkowników. V Zwiększenie świadomości społecznej w zakresie sytuacji kryzysowych Portal internetowy oraz materiały promocyjne Osiągnięcie długofalowych efektów Projektu wymagać będzie nie tylko wyposażenia odpowiednich służb zarządzania kryzysowego w dostęp do zaawansowanego narzędzia informatycznego, ale również właściwego reagowania społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń nadzwyczajnych. Dlatego w ramach Projektu planuje się opracowanie materiałów informacyjno-edukacyjnych (w postaci portalu internetowego, broszur i plakatów) przybliżających ludności sposób funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego oraz procedury reagowania w warunkach zagrożenia. Miarą realizacji celu będzie zwiększenie świadomości dotyczącej reagowania w warunkach zagrożenia. Konferencja ogólnopolska Celem konferencji będzie zaprezentowanie sposobu działania oraz możliwości systemu ISOK organom administracji centralnej oraz wszystkim instytucjom i firmom komercyjnym, które mogą być zainteresowane produktami systemu ISOK do realizacji swoich celów. Konferencja będzie zmierzała do maksymalizacji korzyści z inwestycji dokonanych w ramach Projektu ISOK oraz do zebrania informacji o oczekiwaniach dotyczących jego dalszego rozwoju. Miarą realizacji tego celu będzie: Udział w konferencji przedstawicieli co najmniej 8 instytucji, które nie były zaangażowanie w realizację Projektu ISOK. Materiał podsumowujący rezultaty konferencji. V.2 Spójność celów Projektu z celami dokumentów strategicznych Cele Projektu są zgodne z celami podstawowych dokumentów strategicznych przyjętych w Polsce dotyczących rozwoju ekonomiczno-społecznego oraz informatyzacji. Ponadto Projekt jest spójny z założeniami 128

129 Dyrektywy Powodziowej oraz Dyrektywy INSPIRE, a jego realizacja przyczyni się do wypełnienia zobowiązań wynikających z tych dokumentów. Dodatkowo, skład Konsorcjum z udziałem KZGW oraz GUGiK, które są instytucjami odpowiedzialnymi za wypełnienie zobowiązań wynikających z odpowiednio Dyrektywy Powodziowej oraz Dyrektywy INSPIRE w Polsce gwarantuje zapewnienie spójności działań projektowych oraz rozwiązań i narzędzi opracowanych w ramach Projektu z pozostałymi działaniami w zakresie wdrażania postanowień tych dyrektyw. V.2.1 Spójność z celami Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Celem siódmej osi priorytetowej Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka jest poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej poprzez zwiększenie dostępności zasobów informacyjnych administracji publicznej oraz usług publicznych w formie cyfrowej dla obywateli i przedsiębiorców. Cele postawione przed Projektem wpisują się w tak określone priorytety. Projekt poprzez opracowanie zintegrowanego systemu informatycznego będzie umożliwiał czerpanie danych w przystępnej dla użytkownika formie z dostępnych baz danych administrowanych przez różne podmioty odpowiedzialne za gromadzenie przypisanych im kompetencyjnie informacji. Informacje udostępniane przez system będą mogły być wykorzystywane nie tylko przez służby odpowiedzialne za zarządzanie kryzysowe, ale także przez zainteresowane przedsiębiorstwa i obywateli. Dodatkowo, dostępność danych o różnego rodzaju ryzykach i zagrożeniach w zakresie ekstremalnych zjawisk przyrodniczych i katastrof cywilizacyjnych (technologicznych) przyczyni się nie tylko do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa obywateli, lecz również będzie sprzyjało propagowaniu wykorzystania rozwiązań informatycznych w społeczeństwie. Bezpośrednim celem siódmej osi priorytetowej jest wspieranie budowy systemów elektronicznej administracji. Jednym z takich systemów będzie informatyczny system osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. Projekt ma na celu stworzenie systemu, który będzie korzystał z istniejących zasobów informacji meteorologicznych, geodezyjnych, wodnych integrując dane z różnorodnych źródeł i umożliwiając korzystanie z nich m.in. służbom wchodzącym w skład systemu zarządzania kryzysowego w kraju i umożliwiając im natychmiastową reakcję na pojawiające się zjawiska i zdarzenia. Osiągnięcie celów zakładanych w Projekcie pozwoli zwiększyć efektywność działań prowadzonych przez administrację zaangażowaną w zarządzanie kryzysowe i dzięki poprawie koordynacji tych działań przy wykorzystaniu systemu opracowanego w ramach Projektu pozwoli także zwiększyć ich przejrzystość oraz obniżyć koszty. V.2.2 Spójność z celami Planu Informatyzacji Państwa na lata Projekt jest zgodny z celami Planu Informatyzacji Państwa na lata W szczególności zmierzając do opracowania sprawnego systemu informatycznego osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami Projekt jest zbieżny z założeniami Planu, który ma na celu przekształcenie Polski w państwo nowoczesne i przyjazne dla obywateli i podmiotów gospodarczych. Stworzenie spójnego systemu informowania o nadzwyczajnych zagrożeniach oraz pozwalającego prognozować skutki takich zagrożeń będzie stanowić istotny element zorientowania państwa na obywatela i jego potrzeby w zakresie bezpieczeństwa. Ponadto w ramach Projektu planuje się opracowanie projektu rozwiązań legislacyjnych w zakresie funkcjonowania systemu, który pozwoli na wdrożenie skoordynowanych i sprawnych procedur reagowania w organach 129

130 administracji odpowiedzialnych za różnego rodzaju zagrożenia. Opracowane w ramach Projektu rozwiązanie oraz działania promujące Projekt przyczynią się także do podniesienia poziomu wiedzy społeczeństwa o możliwościach i korzyściach wynikających z wykorzystania informacji publicznej w formie elektronicznej. Jednocześnie, integrując istniejące zasoby baz danych informacji dotyczących różnego rodzaju zagrożeń i tworząc jednolity system ich wykorzystania Projekt przyczyni się także do realizacji celu drugiego Planu, który zmierza do racjonalizacji wydatków administracji publicznej w zakresie informatyzacji. Projekt przewiduje identyfikację istniejących baz informacji, które mogą być wykorzystane w zarządzaniu kryzysowym, pozwalając tym samym uniknąć zbędnego tworzenia zupełnie nowych baz danych, które częściowo pokrywałyby się z istniejącymi. W ramach Projektu przewiduje się uzupełnianie zawartości istniejących baz danych w zakresie niezbędnym do funkcjonowania systemu zapewniając tym samym efektywne wykorzystanie istniejących zasobów w ramach kompleksowego rozwiązania informatycznego. Celem Projektu jest stworzenie systemu informatycznego, który oparty będzie na otwartych standardach, zapewniając możliwość integracji z istniejącymi oraz powstającymi (w ramach realizacji Projektu oraz w dalszej perspektywie) bazami danych referencyjnych. System, który zostanie stworzony w ramach Projektu będzie zbudowany z zachowaniem zasady neutralności technologicznej rozwiązań informatycznych. V.2.3 Spójność z celami Strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013 Realizacja Projektu bezpośrednio przyczyni się do realizacji celu czwartego w ramach obszaru CZŁOWIEK, określonego w Strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku Opracowanie systemu informatycznego osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami będzie bezpośrednio oddziaływać na podniesienie poczucia bezpieczeństwa w społeczeństwie przez wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Sprawnie funkcjonujący system ostrzegania i informowania o zjawiskach niebezpiecznych, który zostanie w ramach Projektu przetestowany na obszarze pilotowych województw umożliwi lepszą koordynację działań wyznaczonych służb w sytuacjach zagrożenia lub katastrofy, co powinno wpłynąć na zwiększenie poczucia bezpieczeństwa wśród obywateli. Zgodnie z wizją 2013 roku zawartą w Strategii, która zakłada funkcjonowanie nowoczesnych i skutecznych mechanizmów wspomagania obywateli w sytuacjach kryzysowych cele Projektu zmierzają do zrealizowania tej wizji. Jednocześnie cele Projektu są zgodne z celami Strategii w ramach obszaru PAŃSTWO zakładając podniesienie efektywności administracji publicznej dzięki szerokiemu wykorzystaniu zestandaryzowanych i interoperacyjnych rozwiązań informatycznych. Projekt powinien przyczynić się do podniesienia efektywności administracji publicznej w zakresie zarządzania kryzysowego. Dodatkowo, Projekt przewiduje udostępnianie danych z systemu nie tylko służbom administracji zaangażowanym w zarządzanie kryzysowe, ale także przedsiębiorstwom (np. firmom ubezpieczeniowym) oraz zainteresowanym obywatelom przyczyniając się do realizacji celu trzeciego Strategii w obszarze PAŃSTWO, który mówi o udostępnieniu obywatelom oraz firmom i samorządom danych z rejestrów referencyjnych oraz innych informacji sektora publicznego w celu ich wykorzystania na rzecz rozbudowy oferty treści i usług. 130

131 V.2.4 Spójność z celami Dyrektywy Powodziowej Podstawowy cel Projektu, jakim jest stworzenie systemu osłony społeczeństwa, gospodarki i środowiska przed nadzwyczajnymi zagrożeniami, w tym powodzią, przyczyni się do ograniczenia negatywnych konsekwencji tego zjawiska dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, czyli do wypełnienia celu Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, zwanej Dyrektywą powodziową. Zaplanowany harmonogram realizacji Projektu uwzględnia wymagania Dyrektywy powodziowej odnośnie terminów wypełniania przez Państwa Członkowskie jej poszczególnych zapisów. Harmonogram wdrożenia Dyrektywy powodziowej przygotowany przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej przedstawiono poniżej. Rysunek V.3 Terminy wypełnienia Dyrektywy powodziowej. Źródło: KZGW Zgodnie z istniejąca strukturą prawno-instytucjonalną w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym KZGW jest instytucją odpowiedzialną za wdrożenie postanowień Dyrektywy powodziowej w Polsce. Udział KZGW w Konsorcjum realizującym Projekt zagwarantuje, że rozwiązanie stworzone w ramach ISOK będzie spójne rozwiązaniami prawnymi i strategicznymi opracowywanymi w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym. W ramach swoich zadań KZGW przygotowuje Projekt polityki wodnej państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu do 2016), który zawiera także zapisy dotyczące ograniczania ryzyka powodziowego. W 2010 roku dokument został poddany konsultacjom społecznym i w styczniu 2011 został przyjęty przez kierownictwo Ministerstwa Środowiska. W kolejnym etapie legislacyjnym zostanie przekazany do Rządowego Centrum Legislacji, następnie musi zostać 131

132 pozytywnie zaopiniowany przez stały komitet Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (KPRM) i dopiero po zarekomendowaniu przez ten komitet, może zostać przyjęty przez Rząd. Projekt ISOK w pełni wpisuje się w opracowywaną Politykę wodną państwa do roku 2030 z uwzględnieniem etapu 2016, gdzie zawarte są dwa rozdziały odnoszące się do ochrony przeciwpowodziowej: Ograniczenie ryzyka powodziowego w perspektywie 2016 Ograniczenie ryzyka powodziowego w perspektywie 2030 ISOK staje się pierwszym elementem tej Polityki w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, realizując podstawowy element tej ochrony, jakim jest dokładne wskazanie wszystkich obszarów zagrożonych powodzią. Wykonanie map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, pozwoli na znaczną ingerencję w sposób zagospodarowania przestrzennego obszarów położonych w dolinach rzek. Wyczerpuje to założenia Polityki określone w punkcie 115 i 118. ISOK pozwoli także na prawidłowe określanie potrzeb inwestycyjnych w zakresie technicznej ochrony przed powodzią. Wykonane w ISOK modele hydrauliczne dolin rzecznych, pozwolą na określenie parametrów technicznych obwałowań, konieczności ich korekty, konieczności utworzenia sztucznej retencji powodziowej w postaci polderów itp. Modele te pozwolą także na korygowanie stopnia zarastania dolin rzek roślinnością. Działania te wyczerpują zadanie określone w Polityce w punkcie 121. Na tym nie kończą się powiązania projektu ISOK z dokumentami prawnymi obejmującymi zagadnienie ochrony przed powodzią. W listopadzie 2010 r. Sejm RP uchwalił, a w styczniu 2011 r. Prezydent RP podpisał zmianę ustawy Prawo wodne. Zmiana ustawy wprowadza do polskiego prawa dyrektywę nr 2007/60/WE w sprawie oceny zagrożenia powodziowego i zarządzania nim, zwaną Dyrektywą Powodziową. Projekt ISOK, realizuje przyjęte ustawą zobowiązanie wdrożenia tej dyrektywy na obszarze całego kraju, w odniesieniu do najważniejszych elementów wskazanych w dyrektywie tj. wykonanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego w terminie do końca 2011 roku oraz wykonanie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego w terminie do końca 2013 r. Te najważniejsze elementy, będą stanowiły podstawę do opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Plany te powstaną na dwóch poziomach: na poziomie krajowym, z podziałem na obszary dorzeczy będą to plany o dużym stopniu ogólności, na poziomie regionów wodnych (są to obszary działania regionalnych zarządów gospodarki wodnej w liczbie 7) będą to plany o dużym stopniu szczegółowości, zawierające wytyczne dla wszystkich zlewni, Plany zarządzania ryzykiem powodziowym nie są przewidziane do wykonania w zakresie rzeczowym projektu ISOK (plany muszą powstać do końca roku 2015). Jednak wyraźnie należy stwierdzić, że wszystkie produkty powstające w ISOK, będą podstawą do wykonania planów zarządzania ryzykiem powodziowym. 132

133 Powódź jaka wydarzyła się w roku 2010 w Polsce, powódź niezwykle tragiczna w skutkach ze względu na rozmiar strat, spowodowała zmianę podejścia do pierwotnej wersji projektu ISOK. Rząd Polski i osobiście Premier, zobowiązali wykonawców projektu ISOK, do objęcia obszaru całej Polski wykonawstwem map zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego. W pierwotnej wersji projektu ISOK, mapy te miały być wykonane tylko dla obszarów priorytetowych. Aby osiągnąć ten cel, Rząd dołożył 60 mln zł poza środkami przyznanymi w ramach projektu ISOK. Stąd łączny koszt projektu wynosi 300 mln zł, z tego koszty kwalifikowane 236 mln zł i niekwalifikowane 64 mln zł. Efektem takiego polecenia Rządu musiało być przebudowanie Studium wykonalności ISOK. Projekt został podporządkowany głównemu celowi jakim są oczekiwane mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego dla obszaru kraju. Należy jednak podkreślić, że w projekcie zachowano w maksymalnym stopniu pierwotną funkcjonalność, stąd wykonane zostaną także mapy innych zagrożeń oraz zbudowane zostaną systemy informatyczne dla zarządzania produktami ISOK. Zakres Projektu został określony w taki sposób, aby zapewnić komplementarność z innymi inicjatywami podejmowanymi w zakresie wsparcia funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego w Polsce (w szczególności zarządzania ryzykiem powodziowym) i uniknąć możliwości podwójnego finansowania podobnych działań. V.2.5 Spójność z celami Dyrektywy INSPIRE Podstawowym celem Dyrektywy INSPIRE jest wspieranie działań dotyczących polityk wspólnotowych w zakresie ochrony środowiska oraz polityk lub działań mogących oddziaływać na środowisko. Działania te wiążą się z implementacją, monitorowaniem aktywności i oceną strategii zaangażowanych społeczności na różnych poziomach, od poziomu lokalnego, przez krajowy aż po poziom europejski. W swoich założeniach INSPIRE łączy infrastruktury informacji przestrzennej tworzone w różnych krajach członkowskich w jeden spójny system. Elementami tej infrastruktury są: metadane, zbiory danych przestrzennych oraz usługi danych przestrzennych, usługi i technologie sieciowe, porozumienia w sprawie wspólnego korzystania, dostępu i użytkowania oraz mechanizmy kontroli i monitorowania, procesy i procedury ustanowione, stosowane lub udostępniane zgodnie z dyrektywą. Przewodnie założenia INSPIRE określają, że: infrastruktury informacji przestrzennej w państwach członkowskich powinny być zaprojektowane tak, aby zapewnić przechowywanie, udostępnianie oraz utrzymywanie danych; powinno być możliwe łączenie w jednolity sposób danych przestrzennych pochodzących z różnych źródeł we Wspólnocie i wspólne korzystanie z nich przez wielu użytkowników i wiele aplikacji; powinno być możliwe wspólne korzystanie z danych przestrzennych zgromadzonych na jednym szczeblu organów publicznych przez inne organy publiczne; dane przestrzenne powinny być udostępniane na warunkach, które nie ograniczają bezzasadnie ich szerokiego wykorzystywania; 133

134 powinno łatwo dać się wyszukać dostępne dane przestrzenne, ocenić ich przydatność dla określonego celu oraz poznać warunki dotyczące ich wykorzystywania. W celu zapewnienia spójności Projektu z wymaganiami Dyrektywy INSPIRE w trakcie realizacji Projektu zostaną zastosowane normy prawne oraz reguły implementacyjne w zakresie danych przestrzennych oraz opisujących ich metadanych, a także towarzyszącym im usług. Realizacja Projektu w oparciu o w/w założenia gwarantuje spójność na poziomie implementacyjnym, a udostępnienie za pośrednictwem usług INSPIRE utworzonych zbiorów danych przestrzennych i opisujących te zbiory i usługi metadanych oraz ich szerokie wykorzystanie zarówno w zakresie ochrony środowiska, jak i w zakresie polityk lub działań mogących oddziaływać na środowisko, a takim bez wątpienia jest osłona kraju przed zagrożeniami gwarantuje osiągnięcie spójności z podstawowymi celami Dyrektywy INSPIRE. V.2.6 Spójność z celami Białej Księgi Komisji Europejskiej dotyczącej adaptacji do zmian klimatu i komunikatu dotyczącego przeciwdziałania skutkom susz Według Białej Księgi Komisji Europejskiej (Biała Księga Komisji dla Rady Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomicznego i Społecznego oraz Komitetu Regionów Adaptacja do zmian klimatu: europejskie ramy działania ) dotyczącej adaptacji do zmian klimatycznych w Europie, konieczne jest podjęcie w krajach członkowskich Unii Europejskiej działań na rzecz łagodzenia efektów negatywnego oddziaływania zmian klimatu. Działania winny być podjęte na odpowiednim poziomie administracyjnym w zależności od zróżnicowania zagrożenia. Wiele przypadków może wymagać ścisłej koordynacji i włączenia państwowych, regionalnych i lokalnych władz. Poziom państwowy: o poprawa zarządzania kryzysowego, o rozwój strategii adaptacyjnych. Poziom regionalny: o planowanie na szczeblu regionalnym, o rozwój podobnych praktyk i wytycznych. Poziom lokalny: o szczegółowe zarządzanie powierzchnią ziemi Zmiany klimatu dotkną szczególnie sektor energetyczny miedzy innymi poprzez: ograniczenie przepływu wód w rzekach wykorzystywanego dla chłodzenia cieplnych i nuklearnych elektrowni, zmiany reżimu hydrologicznego mogą zagrozić pracy hydroelektrowni, 134

135 ograniczenie potrzeb energetycznych dotyczących ogrzewania i wzrost potrzeb wynikających z klimatyzacji, ryzyko burz i powodzi zwiększające zagrożenia dla infrastruktury energetycznej. Biała Księga wymienia cztery podstawowe filary działania w krajach UE. Poniżej wyróżniono te, które mają istotny związek z wnioskowanym Projektem. Pierwszy filar: o wczesne działanie w UE w tym zintegrowane wdrożenie istniejącej i planowanej legislacji w ramach poszczególnych sektorów (rolnictwa, przemysłu, usług, energetyki, transportu, zdrowia, wody, gospodarki morskiej i rybołówstwa, ekosystemów i bioróżnorodności), o zintegrowana adaptacja do istniejących programów finansowych wspólnoty europejskiej, o rozwój nowych polityk reagowania. Drugi: o zintegrowana adaptacja do działań UE na zewnątrz: o współpraca z krajami rozwijającymi się, o współpraca z krajami sąsiadującymi (Rosja, Basen Morza Śródziemnego itd.) o współpraca z krajami uprzemysłowionymi (USA, Japonia), o wzmocnienie rynku zrównoważonych dóbr i usług (transfer technologii). Trzeci: o redukcja niepewności, rozszerzenie bazy badawczej poprzez zintegrowane badania klimatu, o rozwój metodyki dla oceny wpływu, wrażliwości na straty i adaptacji efektywności kosztowej, o poprawa prognozy oddziaływań w Europie (poszczególne sektory gospodarki) o uszczegółowienie wpływu zmian klimatycznych i dziury ozonowej na ekosystemy, rolnictwo itp., o długoterminowe i spójne wdrożenie Paneuropejskiej Bazy Danych o dużej dokładności, o konieczna jest koordynacja pomiędzy bazami danych, o poprawa dostępu do baz integracja danych w ramach INSPIRE, SEIS i GMES, o wykorzystanie istniejących systemów, 135

136 o zapewnienie 4-5 letnich raportów dotyczących zmian klimatycznych bazujących na raportach Agencji Środowiska (europejskiej), JRC i badań krajów UE, o współpraca z sektorem prywatnym adaptacja technologii, o wsparcie działań praktycznych, ułatwienie transferu wiedzy. Czwarty: o włączenie społeczności europejskiej, biznesu, sektora publicznego w przygotowanie skoordynowanych, spójnych strategii adaptacyjnych. Drugi dokument, czyli Komunikat Komisji Europejskiej dotyczący niedoboru wody i susz podkreśla, że liczba regionów i ludności dotkniętych suszami wzrosła w Unii Europejskiej o prawie 20 % w latach Jedną z największych susz była susza w 2003 r., która dotknęła ponad 100 mln osób i objęła jedną trzecią terytorium UE. Komunikat stwierdza, że niedobór wody i susze nie są zatem tylko problemem zarządzających gospodarką wodną. Komunikat ustala również kierunki działań, które należy podjąć w przyszłości, w tym również w zakresie wnioskowanego Projektu: Do 2009 r., opracowanie szczegółowych planów zarządzania ryzykiem wystąpienia suszy uzupełniających plany gospodarowania wodami w dorzeczach rzek, o których mowa w ramowej dyrektywie wodnej, tam gdzie jest to konieczne, zgodnie z przepisami ramowej dyrektywy wodnej (art. 13 ust. 5) Do 2012 r., opracowanie prototypów i określenie procedur wykonawczych dla utworzenia Europejskiego Obserwatorium ds. Susz i systemu wczesnego ostrzegania. Zachęcanie do prowadzenia dogłębnych badań nad dostosowaniem działalności gospodarczej do sytuacji niedoboru wody i suszy oraz nad oszczędnym gospodarowaniem wodą i narzędziami decyzyjnymi. Przedstawianie Komisji lub Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska, co roku, europejskiej oceny rocznej opartej na ustalonych wskaźnikach i danych przekazywanych przez państwa członkowskie i zainteresowane podmioty Pełne wykorzystanie usług globalnego monitoringu środowiska i bezpieczeństwa (GMES) Rozpowszechnianie wyników badań w zakresie niedoboru wody i susz oraz ułatwienie ich stosowania i wykorzystania Badanie, udoskonalanie oraz zachęcanie do działań na rzecz badań naukowych i technologii w tej dziedzinie. V.3 Wpływ Projektu na polityki horyzontalne UE Zgodnie z art. 16 i 17 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 Projekt powinien być zgodny z zasadą równości mężczyzn i kobiet oraz zasadą niedyskryminacji oraz powinien zapewnienia, iż 136

137 jego cele osiągane będą w ramach zrównoważonego rozwoju. W szczególności wymagane jest, aby Projekt: był zgodny z polityką zachowania równości szans kobiet i mężczyzn; zapobiegał wszelkiej dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność, płeć, wiek; zapewniał dostępność dla osób niepełnosprawnych; uwzględniał zasady zrównoważonego rozwoju; propagował, na poziomie Wspólnoty, ochronę i poprawę jakości środowiska naturalnego określonego w art. 6 Traktatu WE. Projekt ma co najmniej neutralny wpływ na realizację polityk horyzontalnych UE. Szczegółowe odniesienie do każdego z wymaganych obszarów przedstawiono poniżej. V.3.1 Zgodność z polityką zachowania równości szans kobiet i mężczyzn Projekt będzie realizowany z poszanowaniem zasady zachowania równości szans kobiet i mężczyzn i ma on charakter neutralny pod względem zwiększania równych szans kobiet i mężczyzn. Do realizacji poszczególnych zadań projektowych osoby zostaną zatrudnione na podstawie wymaganych dla danego zadania kwalifikacji i doświadczenia bez względu na płeć. Jednocześnie, zgodnie z polityką zatrudnienia stosowaną w instytucjach zaangażowanych w realizację Projektu warunki wynagradzania za pracę przy realizacji danych działań będą ustalane na tych samych zasadach dla kobiet i mężczyzn. Działania te są zgodne z Dyrektywą o jednakowym wynagradzaniu kobiet i mężczyzn (dyrektywa nr 76/207) oraz Dyrektywą o jednakowych warunkach zatrudniania kobiet i mężczyzn (dyrektywa nr 79/7). Udział kobiet i mężczyzn w zespole projektowym wynika jedynie z poziomu wykształcenia, doświadczenia i zaangażowania w prace projektowe. Nie występują żadne specyficzne ograniczenia w zatrudnieniu i awansach kobiet i mężczyzn. V.3.2 Zapobieganie wszelkiej dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność, płeć, wiek Przewiduje się, że Projekt będzie miał neutralny wpływ na politykę niedyskryminacji. Pracownicy zatrudnieni w projekcie zostali dobrani ze względu na swoje doświadczenie i kompetencje przy zachowaniu zasady niedyskryminacji. Jednocześnie planowane do osiągnięcia rezultaty Projektu będą udostępniane zgodnie z procedurami zarządzania kryzysowego wszystkim zainteresowanym obywatelom bez względu na niepełnosprawność, płeć czy wiek. Klęski żywiołowe czy inne zagrożenia nadzwyczajne dotykają ludności znajdującej się na danym obszarze w chwili zagrożenia, dlatego z informacji i ostrzeżeń generowanych przez system ISOK będą mogła korzystać ludność danego obszaru bez względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. 137

138 V.3.3 Zapewnienie dostępności dla osób niepełnosprawnych Realizacja Projektu będzie miała pozytywny wpływ na realizację polityki niedyskryminacji w szczególności w odniesieniu do osób niepełnosprawnych. Opracowanie systemu informatycznego osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami i zapewnienie dostępu do informacji i ostrzeżeń generowanych przez system obywatelom będzie miało szczególne znaczenie dla osób niepełnosprawnych, dla których prawidłowe zachowanie w warunkach zagrożenia może być utrudnione. Szybki dostęp do informacji o zagrożeniach pozostawi odpowiednim służbom oraz ludności więcej czasu na reagowanie. Przygotowane w ramach Projektu bazy danych (rejestry) będą dostępne również dla osób niepełnosprawnych, ze szczególnym uwzględnieniem osób niedowidzących posłużą również do opracowania i aktualizacji realizowanych przez GUGiK opracowań mapowych dla niewidomych i słabowidzących. Warunkiem koniecznym dla eliminowania barier w dostępie osób niepełnosprawnych do usług cyfrowych jest stosowanie standardów, a w szczególności inicjatywy Web Accessibility Initiative (WAI) opracowanej przez Word Wide Web Consortium (W3C). V.3.4 Uwzględnienie zasad zrównoważonego rozwoju Z uwagi na zakres tematyczny Projektu jego realizacja będzie miała pozytywny wpływ na realizację polityki zrównoważonego rozwoju. Zasada zrównoważonego rozwoju oznacza zaspokajanie potrzeb obecnych pokoleń bez ograniczania możliwości zaspokojenia potrzeb przez przyszłe pokolenia. Realizacja tej zasady wymaga w szczególności poprawy zarządzania zasobami naturalnymi. Jednym z elementów informatycznego systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami będzie monitorowanie stanu środowiska naturalnego i występujących w nim zdarzeń. Kompletna informacja o stanie środowiska udostępniana za pomocą systemu będzie umożliwiać odpowiednim służbom właściwe zarządzanie dostępnymi zasobami oraz szybkie reagowanie w przypadku zaistnienia katastrof naturalnych lub technologicznych, dzięki czemu możliwa będzie minimalizacja ich skutków zarówno dla człowieka jak i środowiska naturalnego. Wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych w systemie ISOK powinno przyczynić się nie tylko do przyspieszenia reakcji odpowiednich służb w warunkach występowania zagrożenia, lecz również do ograniczenia zużycia zasobów wykorzystywanych do zarządzania kryzysowego dzięki lepszej koordynacji działań poszczególnych jednostek. Dodatkowo planuje się, że długofalowe oddziaływanie Projektu przyczyni się do propagowania zasady zrównoważonego rozwoju i lepszego uwzględniania wymogów środowiska naturalnego w dziedzinie planowania przestrzennego. Wykorzystanie systemu w procesie zagospodarowania przestrzennego umożliwi lepsze dopasowanie działalności inwestycyjnej i gospodarczej do warunków środowiska naturalnego pozwalając ograniczyć jej negatywny wpływ na środowisko. Realizacja Projektu będzie miała także aspekty edukacyjne przyczyniając się do podniesienia świadomości społecznej w zakresie przyczyn, występowania oraz ograniczania skutków zagrożeń naturalnych i technologicznych. 138

139 V.3.5 Propagowanie na poziomie Wspólnoty celu, jakim jest ochrona i poprawa jakości środowiska naturalnego określonego w art. 6 Traktatu WE Projekt jest neutralny w zakresie propagowania na poziomie Wspólnoty celów ochrony środowiska, uwzględniając jednocześnie jego wymogi. V.4 Korzyści i oddziaływanie Przy określaniu szczegółowych celów Projektu kładziono szczególny nacisk, aby pozytywne efekty realizacji Projektu wykraczały czasem oddziaływania poza natychmiastowe efekty dla użytkowników końcowych. Główną i najważniejszą korzyścią z realizacji Projektu będzie poprawa bezpieczeństwa obywateli Polski oraz ograniczenie gospodarczych skutków zagrożeń. Obie korzyści oddziaływać będą długo po zakończeniu Projektu. Zastosowanie najnowocześniejszych rozwiązań teleinformatycznych i przewidywany rozwój systemu zapewni długoletnią trwałość rezultatów Projektu. Korzyści te zostaną osiągnięte za pomocą korzyści pośrednich, z których najważniejsze opisano poniżej. V.4.1 Zbudowany system bezpieczeństwa Wdrożenie rozwiązań w ramach ISOK pozwoli na udostępnienie strukturom zarządzania kryzysowego na poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym narzędzi, które będą umożliwiały analizowanie i prognozowanie rozwoju sytuacji w zależności od stopnia zagrożenia. System umożliwi natychmiastowe wykorzystanie niezbędnych informacji na każdym poziomie do wykonania szczegółowej analizy lub symulacji rozwoju sytuacji i odpowiednie przygotowanie sił i środków, które byłyby niezbędne do zminimalizowania skutków zagrożenia. Należy mieć świadomość, że realizacja Projektu nie będzie miała wpływu na częstotliwość występowania zjawisk o charakterze klęsk żywiołowych. Celem Projektu jest więc budowa takiego systemu, aby mając świadomość występujących czy możliwych do wystąpienia zjawisk, tak przygotować system gromadzenia informacji o zdarzeniach, aby w oparciu o mapy prawdopodobieństwa zagrożeń właściwie móc się do sytuacji kryzysowej przygotować. V.4.2 Inwentaryzacja istniejących baz danych oraz poprawa jakości danych Podstawą do efektywnego działania wszelkiego systemu informatycznego dowolnego przeznaczenia jest jakość danych wykorzystywanych przez system. W ramach Projektu zostanie wykonana identyfikacja istniejących zasobów informatycznych, którymi dysponują obecnie jednostki administracji publicznej. Kluczem do efektywnego wykorzystania zidentyfikowanych zasobów będzie również zapewnienie odpowiedniej aktualności danych, zapewnienie skutecznych procedur aktualizacji baz danych. System ISOK będzie integrował informacje bazy danych o zagrożeniach i repozytoria wykorzystywane do przeciwdziałania zagrożeniom lub likwidacji ich skutków, opracowywane przez różne podmioty, różnie podporządkowane i zlokalizowane w wielu miejscach. Dzięki integracji źródeł rozproszonych organizacyjnie i terytorialnie, będzie zapewniona wyższa, jakość informacji (aktualność, dokładność, spójność) wykorzystywanej przez ośrodki reagowania kryzysowego. 139

140 V.4.3 Integracja danych, dostęp do danych Dzięki realizacji Projektu zapewniony zostanie służbom reagowania kryzysowego dostęp do kompleksowej informacji obrazującej i prognozującej sytuację w kraju. Kompleksowa informacja ułatwi optymalizację decyzji poszczególnych podmiotów a także ich interoperacyjność. Służby reagowania kryzysowego będą mogły sprawnie i skutecznie wypełniać swoje funkcje dzięki zdalnemu i łatwemu dostępowi do kompleksowej informacji. Poszczególne podmioty będą mogły korzystać z informacji opracowanej przez odległe specjalistyczne ośrodki. Informacje ostrzegające o przewidywanych zagrożeniach będą udostępniane stosownie do potrzeb adresatów (pod względem zakresu, czasu, stopnia szczegółowości), co przyczyni się do skuteczności ostrzeżeń przed zagrożeniami. W szczególności będą do tego wykorzystywane nowoczesne środki łączności elektronicznej. V.4.4 Bezpieczeństwo danych Zastosowanie odpowiednich mechanizmów technicznych i organizacyjnych zapewni bezpieczeństwo informacji i systemu zgodnie z wymaganiami dla systemów tego rodzaju. Zastosowanie odpowiednich rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewni niezawodność i dostępność do informacji, zwłaszcza wobec możliwych uszkodzeń lub zniszczeń na skutek zjawisk naturalnych. V.4.5 Bazy danych georeferencyjnych Podstawową długofalową konsekwencją zrealizowanego Projektu w zakresie BDOT oraz NMT, wykraczającą poza natychmiastowe efekty dla beneficjentów końcowych, będzie znaczący wzrost ilości i jakości informacji przestrzennych zawartych w prowadzonych przez służbę geodezyjną i kartograficzną rejestrach referencyjnych, co w konsekwencji spowoduje podniesienie poziomu jakości i dostępności zasobów geoinformacyjnych kraju oraz poprawę efektywności ich udostępniania i tym samym wykorzystywania. Im lepsza jakość informacji tym więcej potencjalnych problemów będzie można trafniej zdiagnozować w fazie planowania i przygotowania inwestycji. Oznacza to wprost mniejsze koszty prowadzenia procesu inwestycyjnego, gdyż podejmowanie działań w późniejszych etapach wymaga wprowadzania zmian do już wykonanych elementów procesu inwestycyjnego i oprócz kosztów finansowych stanowi często znaczne obciążenie dla środowiska naturalnego. Aktualne i spójne dane BDOT oraz NMT otwierają możliwości przeprowadzenia analiz przestrzennych w zakresie wzajemnych relacji pomiędzy poszczególnymi komponentami środowiska geograficznego np.: siecią hydrograficzną, rzeźbą terenu i roślinnością, a także wyjaśnienia wpływu warunków przyrodniczych na osadnictwo, powstawanie i rozwój aglomeracji, układ sieci transportowych, itd. Wykorzystanie czasu aktualizacji jako atrybutu w procesie budowy baz danych, pozwoli na analizę zjawisk przestrzennych w czasie, umożliwi śledzenie i monitorowanie procesu rozwoju i jego prognozowanie poprzez interpolację lub ekstrapolację. Stwarza to szerokie możliwości badania na podstawie gromadzonych danych dynamiki zjawisk naturalnych i społeczno-gospodarczych przemieszczania i rozwoju, zastępowania jednych zjawisk przez inne np. badanie: tempa zagospodarowywania terenów poprzemysłowych na cele handlowe, komunikacyjne, rekreacyjne i inne, 140

141 zmian w sieci osadniczej w procesie dużego wzrostu budownictwa mieszkaniowego, tempa przebudowy i rozwoju sieci transportowej, zmian w rzeźbie terenu poprzez zanikanie sieci wąwozów i parowów oraz powstawanie form antropogenicznych: wyrobisk i zwałowisk, zmian w sieci hydrograficznej i pokrywie leśnej zarastanie odłogów samosiejkami, śledzenie tempa przemian społeczno gospodarczych, ogólnych zmian krajobrazów Polski, itd. Na świecie szybko rośnie zainteresowanie bazami danych, ciągłymi, szybko aktualizowanymi, o niskich kosztach gromadzenia, dobrze zarządzanymi i łatwymi do łączenia z innymi bazami, krótko mówiąc bazami danych przestrzennych zharmonizowanymi (uzgodnionymi). Badania wykazują, że najważniejszym elementem strategii biznesowej jest dostęp do informacji w czasie rzeczywistym, który ułatwia podejmowanie decyzji. Baza Danych Obiektów Topograficznych, NMT oraz ortofotomapy będą stanowić w całym swoim kształcie produkt użyteczny i pożyteczny. Będą w pełni wartościowym źródłem danych przestrzennych wszelkich systemów geoinformacyjnych, zarówno urzędowych i komercyjnych. To co sprawi, że bazy te będą się rozwijać, to ich praktyczna przydatność jako narzędzia wykorzystywanego w zarządzaniu i biznesie. Bazy te poddane wymianie danych przestrzennych, staną się podstawą szybko rosnącego rynku geoinformacyjnego, na którym działają administracja, firmy prywatne i obywatele. Zakres możliwości wykorzystania tych danych przestrzennych zależeć będzie w głównej mierze od: tempa prac wdrożeniowych, stopnia pokrycia kraju, zdolności reprezentacji przestrzeni geograficznej, aktualności, wiarygodności, jakości, dostępności. O ich właściwym umiejscowieniu w strukturach geoinformacyjnych państwa zdecyduje ich wartość mierzona: dokładnością, wiarygodnością, aktualnością i szeroką dostępnością. Dane i informacje zebrane w bazach danych staną się istotnym źródłem wiedzy o formach, procesach i zjawiskach zachodzących w przestrzeni geograficznej, co w połączeniu z innymi tematycznymi bazami danych stworzy możliwość prognozowania zjawisk przyrodniczych i społeczno-gospodarczych. Przedmiotowe bazy danych mają charakter inwentaryzacyjny, co w połączeniu z innymi systemami geoinformacyjnymi pozwoli na wykonywanie analiz przestrzennych oraz wsparcie procesów 141

142 decyzyjnych, a także strategiczne modelowanie i planowanie lokalne, regionalne i krajowe. Jako zasadnicze dziedziny, w których możliwe jest szerokie wykorzystanie baz danych BDOT, NMT oraz ortofotomapy można wymienić: administrację wszystkich szczebli, służby publiczne, działalność gospodarczą, planowanie rozwoju, logistykę i systemy transportowe, środowisko przyrodnicze, Możliwe i potencjalne szczegółowe obszary wykorzystania baz danych BDOT, NMT i ortofotomapy, to: planowanie przestrzenne w wymiarze miejscowym, krajowym a także międzynarodowym przygranicznym, projektowanie i utrzymanie urządzeń technicznych takich jak: rurociągi, linie elektroenergetyczne, nadzorowanie stanu płatności za dostarczone użytkownikom usługi, ujawnianie prawidłowości w rozkładach danych przestrzennych, rozwój geobiznesu działalności gospodarczej, w której występują elementy przestrzeni geograficznej, planowanie działań projektowych zgodnie z obowiązującymi przepisami, przygotowywanie opracowań fizjograficznych w obrębie planowanych przebiegów nowych i modernizowanych tras komunikacyjnych, podnoszenie efektywności projektowania, przygotowanie wariantów koncepcyjnych przebiegu sieci transportowych, analizy ekonomiczne kosztów budowy i eksploatacji tras drogowych i kolejowych, poprawa dystrybucji towarów i usług, itd. Możliwymi przypadkami wykorzystania BDOT, które w chwili obecnej można przewidzieć, mogą być: Spis Rolny w 2010 roku i Narodowy Spis Powszechny w 2011 roku. Baza danych obiektów topograficznych zawierająca m. in. granice administracyjne i nazwy miejscowości, osie jezdni i nazwy ulic oraz budynki i punkty adresowe, pozwoli na poprawę efektywności zbierania, gromadzenia i przetwarzania danych przez urzędy statystyczne. 142

143 V.4.6 Ochrona przed powodzią Podstawowy cel Projektu, jakim jest stworzenie systemu osłony społeczeństwa, gospodarki i środowiska przed nadzwyczajnymi zagrożeniami, w tym powodzią, przyczyni się do ograniczenia negatywnych konsekwencji tego zjawiska dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, czyli do wypełnienia nadrzędnego celu Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, zwanej Dyrektywą powodziową, a tym samym również do poprawy stopnia ochrony przed powodzią na obszarze Polski. W ramach Projektu zostanie również wykonana wstępna ocena ryzyka powodziowego oraz mapy zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego, których obowiązek sporządzenia wynika z Dyrektywy powodziowej. Opracowanie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, które uzależnione jest od wykonanej w ramach projektu wstępnej oceny ryzyka powodziowego, umożliwi skuteczniejsze powiązanie ochrony przed powodzią z procesem planowania przestrzennego. V.4.7 Budowanie partnerstwa służb lokalnych oraz kształtowanie świadomości społeczeństwa System umożliwi skuteczniejsze zarządzanie ryzykiem powodziowym, współpracę wszystkich jednostek odpowiedzialnych w zakresie ochrony przeciwpowodziowej oraz szybsze podejmowanie decyzji przez lokalne jednostki reagowania kryzysowego. Projekt ISOK nie ma na celu budowania lokalnych systemów, będą one jednak powstawały w sposób naturalny. Zbudowany system da lokalnie dostęp do informacji o zdarzeniach i ich otoczeniu, tak samo jak na poziomie centralnym i wojewódzkim. Ograniczy to także konieczność angażowania środków lokalnych na budowę własnych systemów, a powszechny dostęp służb zarządzania i reagowania kryzysowego, do jednorodnego zestawu danych wpłynie znacząco na poprawę działań związanych z profilaktyką, reagowaniem i usuwaniem skutków niekorzystnych zdarzeń. Bardzo istotną korzyścią budowy i wdrożenia Projektu będzie budowanie naturalnego partnerstwa pomiędzy służbami na wszystkich szczeblach. Szczebel centralny i wojewódzki potrzebuje informacji pochodzącej od środowisk samorządowych, zwłaszcza odnośnie warunków i uwarunkowań. Z kolei szczebel powiatowy i gminny oczekuje na wsparcie od strony rządowej, wtedy gdy skala lub zasięg zdarzenia jest na tyle duży, że samorząd nie jest w stanie samodzielnie poradzić sobie z akcją ratunkową czy likwidacją skutków. Partnerstwo to budowane będzie w ramach Projektu, a członkowie konsorcjum i podmiotów z nim współpracujących będą musieli je wykorzystywać dla pozytywnego jego zakończenia. Nastąpi zatem sprzężenie zwrotne, które gwarantuje sukces, bo żadna ze stron nie jest w stanie tego zadania wykonać samodzielnie. Towarzyszący projektowi moduł związany z jego promocją i szkoleniami, zwiększy świadomość społeczną, która wpłynie na właściwe postawy obywatelskie, zwiększając zdolność społeczeństwa do właściwego reagowania na zdarzenia i co z tego wynika ograniczając jego skutki. Zapewni to w przyszłości wzrost świadomości i poziomu wiedzy o zjawisku powodzi oraz o położeniu terenów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi wśród społeczeństwa. Realizacja Projektu przyczyni się tym samym do świadomego podejmowania decyzji lokalizacyjnych w planowaniu przestrzennym. 143

144 Projekt oddziałując na społeczność lokalną przyczyni się do wzrostu świadomości i w efekcie spowoduje racjonalne wykorzystywanie środków gminnych i powiatowych na budowę takich lokalnych systemów, które skalą i zasięgiem będą dostosowane do lokalnego wymiaru. V.4.8 Planowanie przestrzenne oraz procesy inwestycyjne Opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego, a następnie map zagrożenia i map ryzyka powodziowego, dzięki nałożonemu prawnie obowiązkowi uwzględniania wyznaczonych na tych mapach obszarów w podstawowych dokumentach planistycznych: planie zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przyczyni się do lepszego powiązania procesu planowania przestrzennego z ochroną przed powodzią. W oparciu o mapy związane z powodzią realizacja Projektu pomoże odpowiednio uporządkować proces inwestycyjny na terenach na nią narażonych. Poprzez usprawnienie planowania przestrzennego oraz ograniczenia postępującego rozwoju zabudowy i infrastruktury na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi realizacja Projektu przyniesie również znaczne korzyści ekonomiczne dla gospodarki, przyczyniając się do ograniczania strat powstających w wyniku powodzi. V.4.9 Współpraca oraz integracja międzynarodowa Uwzględnienie w systemie regulacji europejskich, a także rozwiązań technicznych dostosowanych do rozwiązań infrastruktury INSPIRE, zapoczątkuje oraz zbuduje możliwości do owocnej międzynarodowej współpracy służb reagowania kryzysowego. 144

145 V.5 Wskaźniki produktu Projektu Tabela V.1 Wskaźniki produktu Projektu Skwantyfikowane wskaźniki realizacji celów Projektu-wskaźniki produktu WSKAŹNIKI Nazwa wskaźnika Jedn. Miary RAZEM Liczba utworzonych systemów informatycznych ISOK Raport z identyfikacji krajowych systemów informacyjnych Wstępna ocena ryzyka powodziowego dla Polski Mapy zagrożenia powodziowego Mapy ryzyka powodziowego Mapy zagrożeń meteorologicznych Szt Szt Szt % % 94% % % % % Szt Mapy innych zagrożeń Szt Opracowanie Zintegrowanej BDOT dla powierzchni kraju Opracowanie NMT dla wskazanej powierzchni kraju Liczba utworzonych systemów zarządzania NMT Szt Km Szt

146 Opracowanie ortofotomapy dla wskazanej powierzchni kraju Km Konferencja Szt Portal internetowy Szt Szkolenie e- learningowe Szt Szkolenia specjalistyczne użytkowników ISOK Szt V.5.1 V Opis produktów Projektu Platforma informatyczna ISOK Podstawowym produktem Projektu będzie stworzenie platformy informatycznej ISOK. Zakres funkcjonalny platformy ISOK został opisany w rozdziale VI.3 niniejszego studium wykonalności. V Raport z identyfikacji krajowych systemów informacyjnych Raport będzie zawierał informacje na temat zidentyfikowanych krajowych systemów informacyjnych, w tym baz danych, które umożliwiają monitorowanie, zbieranie, przetwarzanie, dystrybucję i przechowywanie danych o zagrożeniach na potrzeby ISOK. V Wstępna ocena ryzyka powodziowego dla Polski Wstępna ocena ryzyka powodziowego będzie dokumentem planistycznym zawierającym informacje na temat obszarów, na których istnieje duże ryzyko powodziowe lub jego wystąpienie jest prawdopodobne na terytorium Polski, nazywanych obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi. Będzie on zawierał mapy obszarów dorzeczy, opis powodzi historycznych, ocenę potencjalnych negatywnych skutków powodzi mogących wystąpić w przyszłości oraz w miarę możliwości, prognozę długofalowego rozwoju wydarzeń, w szczególności wpływu zmian klimatu na występowanie powodzi. V Mapy zagrożenia powodziowego W ramach Projektu wykonane zostaną mapy zagrożenia powodziowego dla obszarów zidentyfikowanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego. Mapy zostaną przygotowane zgodnie z wymaganiami: Dyrektywy 2007/60WE ws. oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, zapisami ustawy Prawo wodne oraz wytycznymi zawartymi w: Metodyce opracowania produktów geodezyjnych i kartograficznych dla potrzeb wdrażania Dyrektywy 2007/60/WE ws. oceny ryzyka powodziowego, Metodyce obliczania przepływów i opadów maksymalnych o 146

147 określonym prawdopodobieństwie przewyższenia dla zlewni kontrolowanych i niekontrolowanych oraz identyfikacji modeli transformacji opadu w odpływ oraz Metodyce opracowania map zagrożenia powodziowego. Na mapach zagrożenia powodziowego będą przedstawione: 1) obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi co najmniej raz na 500 lat lub istnieje możliwość wystąpienia zdarzenia ekstremalnego; 2) obszary szczególnego zagrożenia powodzią, czyli obszary: a) na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat, b) na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat, c) między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, a także wyspy i przymuliska, stanowiące działki ewidencyjne. Mapy zostaną wykonane w skali 1: V Mapy ryzyka powodziowego W ramach Projektu wykonane zostaną mapy ryzyka powodziowego dla obszarów zidentyfikowanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego. Mapy zostaną przygotowane zgodnie z wymaganiami: Dyrektywy 2007/60WE ws. oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, zapisami ustawy Prawo wodne oraz wytycznymi zawartymi w: Metodyce opracowania produktów geodezyjnych i kartograficznych dla potrzeb wdrażania Dyrektyw Dyrektywy 2007/60/WE ws. oceny ryzyka powodziowego, Metodyce obliczania przepływów i opadów maksymalnych o określonym prawdopodobieństwie przewyższenia dla zlewni kontrolowanych i niekontrolowanych oraz identyfikacji modeli transformacji opadu w odpływ oraz Metodyce opracowania map ryzyka powodziowego. Mapy te będą sporządzone dla obszarów przedstawionych na mapach zagrożenia powodziowego. Na mapach ryzyka powodziowego będą zaznaczone takie elementy jak: 1) szacunkowa liczba mieszkańców, którzy mogą być dotknięci powodzią; 2) rodzaje działalności gospodarczej wykonywanej na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi 3) obecność instalacji w rozumieniu art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, mogących, w razie wystąpienia powodzi, spowodować przypadkowe znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości; 4) występowanie: ujęć wody, stref ochronnych ujęć wody lub obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych, kąpielisk, obszarów Natura 2000, parków narodowych, rezerwatów przyrody; 147

148 5) w razie potrzeby inne przydatne elementy, takie jak: obszary, na których mogą wystąpić powodzie, którym towarzyszy transport dużej ilości osadów i rumowiska czy potencjalne ogniska zanieczyszczeń wody. Mapy zostaną wykonane w skali 1: V Mapy zagrożeń meteorologicznych Mapy zagrożeń meteorologicznych obejmują analizę historyczną i analizę bieżącą. Analiza historyczna zostanie przeprowadzona dla stacji synoptycznych za dane z lat lub Dla każdego parametru zostaną opracowywane mapy w skali miesiąca oraz roku (być może sezonów). Są to mapy dla około 40 parametrów i ostateczna ich liczba będzie wynikiem pracy zespołu opracowującego. Na obecnym etapie należy przyjąć, że mapy powstaną dla 8 elementów: - temperatury - opad - wiatr - ciśnienie - mgła - gołoledź - zamieć - indeks UVB. Analiza bieżącej sytuacji zostanie opracowana w oparciu o rezultaty modelu prognostycznego. Sytuacja dotyczy okresu najbliższych 6, 12 i 24 godzin. Mapy te będą przedstawiać prawdopodobieństwo wystąpienia przekroczenia (w kierunku zagrożenia) wartości, o których mówią informacje zawarte w mapach historycznych. Np. prawdopodobieństwa spadku temperatury powietrza poniżej wartości kwantyla 10%, 5% i 1% temperatury minimalnej, prawdopodobieństwa wystąpienia fali ciepła. V Mapy innych zagrożeń Mapy innych zagrożeń będą przedstawiać prawdopodobieństwo wystąpienia danego zagrożenia. Dokładne wyszczególnienie wszystkich map na etapie przygotowania Projektu nie jest możliwe. Szczegółowy wykaz nastąpi w pierwszej fazie Projektu, po przeprowadzeniu identyfikacji zasobów danych. Przewiduje się, że powstaną mapy dla pięciu spośród następujących zagrożeń: osuwiska 148

149 transport niebezpiecznych materiałów zakłady przemysłowe mogące stwarzać znaczące zagrożenie składowiska niebezpiecznych odpadów nasilenie ruchu drogowego liczba wypadków drogowych pożary lasów ciągi przesyłowe materiałów niebezpiecznych inne po dokonaniu identyfikacji. V Opracowanie Georeferencyjnej Bazy Danych Obiektów Topograficznych Rysunek V.4 Przykład Bazy danych obiektów georeferencyjnych.. W zakresie Bazy Danych Obiektów Topograficznych (BDOT) w ramach Projektu planowana jest analiza, aktualizacja, pozyskanie, przetworzenie i udostępnienie informacji przestrzennych o szczegółowości odpowiadającej mapie topograficznej w skali 1: Udostępnieniu dla systemu ISOK, w efekcie realizacji Projektu oraz innych projektów i bieżących zasobów pozostających w kompetencjach służby geodezyjnej i kartograficznej podlegać będzie GBDOT pokrywająca w określonym zakresie informacyjnym cały obszar kraju. Baza Danych Obiektów Topograficznych na potrzeby Projektu dostarczy wiarygodnych, spójnych informacji o przestrzeni kraju między innymi w następujących warstwach informacyjnych: sieci dróg i kolei, sieci cieków, 149

150 sieci uzbrojenia terenu, budowle i urządzenia, kompleksy pokrycia terenu, kompleksy użytkowania terenu, inne obiekty przestrzenne. Przyjęte rozwiązania technologiczne zakładają wykorzystanie w stopniu maksymalnym danych źródłowych pochodzących z bazy danych ewidencji gruntów i budynków, mapy zasadniczej, ortofotomapy cyfrowej, zaktualizowanych danych z opracowanych w latach poprzednich baz danych topograficznych (TBD) oraz Bazy Danych Obiektów Topograficznych w zakresie sieci dróg, kolei i budowli mostowych dla poszczególnych województw, danych z baz PRG, PRNG oraz ewidencji miejscowości, ulic i adresów prowadzonej przez gminy. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości produkt zostanie poddany odpowiednim procedurom kontroli jakości właściwym dla materiałów i danych państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. BDOT w efekcie będzie stanowiła spójną, zharmonizowaną, opartą na jednolitym modelu danych, referencyjną bazę danych dla ISOK, ale również dla innych baz danych tematycznych oraz specjalistycznych i branżowych systemów informacji przestrzennej, niezbędnych dla funkcjonowania wszystkich działów administracji publicznej w tym dla podejmowania działań bieżących o charakterze zarządczym, planowania i programowania strategicznego. Należy nadmienić, iż Główny Urząd Geodezji i Kartografii mając na uwadze kluczowe znaczenie BDOT w infrastrukturze informacyjnej państwa oraz dostrzegając potrzebę stworzenia nowej jakości informacyjnej w zakresie baz danych o takim stopniu szczegółowości realizuje projekt o nazwie Georeferencyjna Baza Danych Obiektów Topograficznych (GBDOT) wraz z krajowym systemem zarządzania w ramach 7 osi priorytetowej Społeczeństwo informacyjne budowa elektronicznej administracji Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, W wyniku realizacji Projektu powstanie Georeferencyjna Baza Danych Obiektów Topograficznych (GBDOT) wraz z krajowym systemem zarządzania jako spójny pojęciowo w skali kraju system gromadzenia, zarządzania i udostępniania danych topograficznych i obejmuje zarówno zasób danych, system informatyczny umożliwiający zarządzanie danymi jak i odpowiedni system finansowania i organizacji. GBDOT obejmuje zasób danych o obiektach mających znaczenie dla gospodarki m.in. w takich obszarach, jak: budynki i lokale, drogi, koleje, hydrografia, obszary chronione, rzeźba i pokrycie terenu, sieci przesyłowe realizując tym samym zobowiązania dotyczące kilku tematów danych przestrzennych zapisanych w Dyrektywie 2007/2/WE ustanawiającej infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE). V Opracowanie numerycznego modelu rzeźby i pokrycia terenu (NMT) W zakresie numerycznego modelu rzeźby terenu oraz numerycznego modelu pokrycia terenu w ramach Projektu planowane jest pozyskanie danych wysokościowych dla około km² powierzchni Polski. Dane zostaną pozyskane metodą lotniczego skaningu laserowego (ALS - Airborne Laser Scanning). Pozyskane metodą ALS chmury punktów zostaną przetworzone, a następnie w procesie klasyfikacji rozdzielone na warstwę powierzchniową, tj. warstwę numerycznego modelu rzeźby terenu oraz warstwę numerycznego modelu pokrycia terenu sklasyfikowaną w obszarach niskiej, średniej i wysokiej roślinności oraz budynków i modeli 3D. Z uwagi na podstawowy cel i charakter Projektu, jakim jest osłona kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami oraz fakt, iż jednym z 150

151 podstawowych obszarów zagrożenia jest powódź, a numeryczny model terenu jest jednym z kluczowych produktów do oceny ryzyka powodziowego oraz zarządzania tym ryzykiem, pozyskany metodą skaningu laserowego model terenu zostanie wzbogacony o elementy strukturalne (np. wały przeciwpowodziowe czy obiekty inżynierskie) pozyskane metodą pomiaru bezpośredniego, metodami fotogrametrycznymi lub innymi metodami zapewniającymi uzyskanie odpowiedniej jakości produktu ostatecznego. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości danych każdy produkt zostanie poddany odpowiednim procedurom kontroli jakości właściwym dla materiałów i danych państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego oraz wymagań Dyrektywy 2007/60/WE w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim. W rezultacie działań wykonanych w ramach niniejszego Projektu zostaną pozyskane i odpowiednio zorganizowane dane wysokościowe, które uzupełnione danymi wysokościowymi zgromadzonymi w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym utworzą aktualną, spójną bazę danych wysokościowych na obszarze całego kraju. V System zarządzania NMT Ze względu na ilość oraz charakter danych w zakresie NMT oraz wymagania systemu ISOK w zakresie dostępu i wykorzystania tych danych oraz z uwagi na fakt, iż państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny w chwili obecnej nie dysponuje systemem zarządzania danymi NMT, w szczególności danymi pozyskanymi metodą skaningu laserowego oraz danymi pozyskanymi różnymi metodami i pochodzącymi z różnych źródeł, na potrzeby Projektu zostanie zakupiony odpowiedni sprzęt i oprogramowanie oraz opracowany i wdrożony system do zarządzania NMT. System, w szczególności, będzie realizował następujące funkcjonalności: w zakresie importu danych: pobranie danych wysokościowych zgromadzonych w państwowym zasobie, geodezyjnym i kartograficznym pobranie chmury punktów ALS, konwersję ww. danych do struktury docelowej, w zakresie przetwarzania danych: tworzenie metadanych, kontrolę geometryczną i atrybutową danych wejściowych, w szczególności analizę styków, wykrywanie i eliminację błędów grubych, półautomatyczne wyrównanie wysokości obiektów stykowych poprzez użycie algorytmów Lokalnego oraz Analizy otoczenia, w zakresie zarządzania danymi: import danych z bazy danych systemu zarządzania NMT, transfer danych, w zakresie eksportu danych: eksport danych wysokościowych na podstawie zdefiniowanych atrybutów metadanych, eksport danych wysokościowych na podstawie zdefiniowanych zapytań przestrzennych (filtracji przestrzennej), w zakresie tworzenia modeli: 151

152 obsługa funkcjonalności budowy modelu TIN, obsługa funkcjonalności budowy modelu GRID o określonej rozdzielczości, eksportu danych do standardowych formatów umożliwiających wykorzystanie danych przez użytkowników. W rezultacie działań wykonanych w ramach niniejszego Projektu powstanie aktualna, spójna baza danych wysokościowych wraz z systemem do zarządzania NMT dla pełnego pokrycia obszaru lądowego Polski. V Opracowanie ortofotomapy W ramach Projektu zostanie opracowana wysokorozdzielcza cyfrowa ortofotomapa dla obszaru około km². Ortofotomapa zostanie opracowana dla wszystkich miast wojewódzkich i obszarów metropolitalnych, a także dla obszarów zurbanizowanych, szczególnie narażonych na wystąpienie nadzwyczajnych zagrożeń oraz dla których wystąpienie zagrożenia pociąga za sobą największe skutki dla obywatela i przedsiębiorcy. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości danych ortofotomapa zostanie poddana odpowiednim procedurom kontroli jakości właściwym dla materiałów i danych państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. W rezultacie działań wykonanych w ramach niniejszego Projektu powstanie wysokorozdzielcza cyfrowa ortofotomapa, która zostanie uzupełniona danymi zgromadzonymi w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym. W efekcie powstanie cyfrowa ortofotomapa dla pełnego pokrycia obszaru lądowego Polski będąca jednym z materiałów źródłowych dla pozyskiwania danych topograficznych, wykonania map, warstwą referencyjną i analityczną w systemie ISOK. V Konferencja W ostatnim roku realizacji Projektu zostanie zorganizowana ogólnopolska konferencja mająca charakter informacyjno-szkoleniowy. W konferencji tej powinny wziąć udział zarówno podmioty biorące bezpośredni udział w Projekcie i z nimi współpracujące, jak i beneficjenci rozwiązań powstałych w ramach Projektu oraz przedstawiciele innych podmiotów, które zajmują się zarządzaniem i reagowaniem kryzysowym. Podczas konferencji zostaną zaprezentowane rezultaty Projektu, w szczególności możliwości funkcjonalne opracowanego systemu ISOK. Poza funkcją informacyjną i szkoleniową, powinno to być forum wymiany opinii w szeroko pojętej tematyce antykryzysowej. V Portal internetowy Uruchomiony zostanie portal internetowy dla społeczeństwa, który będzie pełnił rolę szkoleniowoinformacyjną. Będą na nim prezentowane tak założenia Projektu, jak i kolejne kroki jego realizacji. Zapewnienie właściwego oddziaływania rezultatów Projektu wymaga skutecznej komunikacji ze społeczeństwem, które jest beneficjentem ostatecznym Projektu ISOK. Dlatego w ramach portalu uruchomione zostanie także forum dyskusyjne, które będzie pozwalało na bieżące zbieranie opinii i uwag do założeń i realizacji Projektu. Portal będzie równocześnie istotnym elementem programu edukacyjnego dla społeczeństwa. Poza informacjami o możliwościach wykorzystania systemu ISOK, będą się na nim znajdowały podstawowe i rozszerzone informacje o zagrożeniach, sposobach przygotowania się na nadejście zagrożeń technologicznych i takich nieuchronnych 152

153 zjawisk, jak np. powódź czy silny wiatr, a także sposoby wspierające usuwanie skutków ich wystąpienia. V Szkolenie e-learningowe Na bazie portalu internetowego będzie uruchomione szkolenie e-learningowe. Będzie ono prowadzone co najmniej na dwóch poziomach. Pierwszy poziom będzie miał ogólny charakter i będzie dostępny dla szerokiego odbiorcy. Przejście przez szkolenie i zakończenie go przez uczestnika pozwoli na otrzymanie i wydrukowanie potwierdzenia odbycia szkolenia i zdobycia odpowiedniej wiedzy w trzech klasach: dla dzieci i młodzieży młodszej, dla młodzieży i na poziomie po licealnym. Może to być narzędzie wykorzystywane do edukacji i sprawdzenia wiedzy. Drugi poziom, będzie poziomem, na którym uczestnicy szkolenia są rejestrowani i zdobywają certyfikaty, lecz odbywa się to bez kontaktu z wykładowcami i osobami sprawdzającymi wiedzę. To szkolenie powinno być bezpłatne, a otrzymany certyfikat imienny powinien stać się istotnym potwierdzeniem kwalifikacji obecnych i przyszłych pracowników zatrudnianych w jednostkach zajmujących się zarządzaniem i reagowaniem kryzysowym. V Szkolenia dla użytkowników ISOK Podczas realizacji Projektu niezbędne będzie przeprowadzenie szkoleń specjalistycznych dla użytkowników systemu ISOK. Szkolenia obejmować będą zarówno zagadnienia związane z tworzeniem systemu i jego zawartości informacyjnej (szkolenia specjalistyczne dla CMPiS), jak i szkolenia związane ze specjalistycznym wykorzystaniem produktów Projektu (szkolenia specjalistyczne dla KZGW/RZGW) Podczas końcowej fazy trwania Projektu prowadzone będą także szkolenia dla przyszłych użytkowników w zakresie możliwości wykorzystania funkcjonalności systemu ISOK. V.6 Wskaźniki rezultatu Projektu Tabela V.2 Wskaźniki rezultatu Projektu. Skwantyfikowane wskaźniki realizacji celów Projektu-wskaźniki rezultatu WSKAŹNIKI Wskaźnik rezultatu Jedn. Miary Wartość bazowa (2009 rok) Wartość docelowa (2015 rok) Liczba jednostek sektora publicznego korzystających z aplikacji ISOK Szt Liczba uczestników szkoleń specjalistycznych O Os.s Liczba uczestników szkoleń e-learningowych Os

154 V.6.1 V Opis planowanych rezultatów Projektu i ich mierników Udostępnienie systemu ISOK jednostkom administracji publicznej Jednym z głównych rezultatów Projektu będzie umożliwienie jednostkom administracji publicznej zaangażowanym w zarządzanie kryzysowe na poziomie centralnym, wojewódzkim oraz jednostkom na poziomie lokalnym (powiatowym i gminnym) dostępu do systemu ISOK. Planuje się, że w ramach Projektu Informatyczny System Osłony Kraju zostanie udostępniony co najmniej 80 jednostkom sektora publicznego. Miernik: Liczba jednostek sektora publicznego korzystających z aplikacji ISOK. V Podniesienie kwalifikacji użytkowników systemu ISOK Budowa ISOK ma dać jednostkom biorącym udział w procesie zarządzania i reagowania kryzysowego narzędzie do ich codziennej pracy. Z uwagi na pionierski charakter tego typu systemu w Polsce niezbędne będzie przeprowadzenie szkoleń specjalistycznych dla operatorów systemu ISOK. Planuje się, że w szkoleniach specjalistycznych wezmą udział m.in. pracownicy centrów modelowania powodzi i suszy, pracownicy KZGW oraz regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz pracownicy innych użytkowników systemu, jak np. pracownicy RCB oraz centrów zarządzania kryzysowego. Miernik: Liczba uczestników szkoleń specjalistycznych (liczba osoboszkoleń). V Podniesienie kwalifikacji przyszłych użytkowników systemu ISOK i całego systemu zarządzania kryzysowego oraz zwiększenie świadomości społecznej w zakresie zagrożeń Realizatorzy ISOK zakładają, że w wyniku Projektu, poza rozwiązaniami technicznymi w znaczącym stopniu wzrośnie wiedza i świadomość dotycząca otaczających nas i możliwych do wystąpienia zagrożeń. Samo przygotowanie narzędzi i wdrożenie ich do pracy to połowa sukcesu. Druga to uzyskanie efektu zaakceptowania społecznego dla opracowanego rozwiązania. Samo narzędzie bez akceptacji nie będzie prawidłowo wykorzystane, dlatego dla osiągnięcia zakładanego oddziaływania Projektu konieczne jest przeprowadzenie akcji informacyjno-szkoleniowej. E-learning ma poza dostarczeniem wiedzy być również platformą budującą także świadomość społeczną. Jest on skierowany do dwóch grup docelowych: uczniowie od szkoły podstawowej do średniej oraz do pracowników struktur i jednostek związanych z zarządzaniem kryzysowym. Miernik: Liczba uczestników szkoleń e-learningowych (liczba osoboszkoleń). 154

155 VI VI.1 VI.1.1 Trwałość techniczna Projektu Opis istniejącego systemu System zarządzania kryzysowego w Polsce. VI Opis podmiotów System zarządzania kryzysowego w Polsce jest wieloszczeblowy i składa się z następujących komponentów: a) organów zarządzania kryzysowego, b) organów opiniodawczo-doradczych właściwych w sprawach inicjowania i koordynowania działań podejmowanych w zakresie zarządzania kryzysowego, c) centrów zarządzania kryzysowego, utrzymujących 24-godzinną gotowość do podjęcia działań. Tabela VI.1 Szczeble systemu zarządzania kryzysowego. Źródło: opracowanie własne RCB Zarządzanie kryzysowe jest realizowane na pięciu poziomach: gminnym, powiatowym, wojewódzkim, resortowym i krajowym. Poziom gminny - realizuje podstawowe zadania związane z ochroną ludności: ostrzeganie, alarmowanie i informowanie ludności o zagrożeniach, prowadzenie ewakuacji oraz zapewnieniu ewakuowanym pomocy medycznej i socjalnej głównie w zakresie zakwaterowania i wyżywienia. 155

156 Poziom powiatowy - koordynuje działania reagowania kryzysowego na obszarze powiatu, wspierając je działaniem podległych sobie służb, inspekcji, straży wspomaganych przez organizacje pozarządowe przewidziane w planie reagowania kryzysowego powiatu. Poziom wojewódzki - udziela niezbędnej pomocy władzom powiatowym; w przypadku powstania sytuacji kryzysowej obejmującej obszar większy niż jeden powiat, koordynuje prowadzenie działań ratowniczych. Poziom resortowy - zarządzanie kryzysowe na poziomie resortowym odbywać się będzie na podstawie planów sporządzanych w oparciu o art. 12 Ustawy o Zarządzaniu Kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007 r. Poziom krajowy - na wniosek wojewody udziela pomocy, gdy posiadane siły i środki wojewódzkie są niewystarczające do opanowania sytuacji kryzysowej. Organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie województwa jest wojewoda. Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów na podstawie art. 22 punkty 2, 3 i 4 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie zapewnia współdziałanie wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających w województwie i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków; dokonuje oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy; wykonuje i koordynuje zadania w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa oraz zarządzania kryzysowego - na zasadach określonych w odrębnych m. in. nw. ustawach: z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym, z dnia z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej, z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe, z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, 156

157 z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, z dnia 22 sierpnia 1997 r. o bezpieczeństwie imprez masowych, z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego oraz ich zadania i zasady działania w tej dziedzinie, a także zasady finansowania zadań zarządzania kryzysowego - określa ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym. Do zadań wojewody w sprawach zarządzania kryzysowego należy: kierowanie działaniami związanymi z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie województwa; realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu reagowania na potencjalne zagrożenia; wnioskowanie o użycie pododdziałów lub oddziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do wykonywania zadań w sytuacjach kryzysowych; wykonywanie przedsięwzięć wynikających z dokumentów planistycznych wykonywanych w ramach planowania operacyjnego realizowanego w województwie; zapobieganie, przeciwdziałanie i usuwanie skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym; realizacja zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej. Zadania w sprawach zarządzania kryzysowego wojewoda wykonuje przy pomocy urzędu wojewódzkiego oraz zespolonych służb, inspekcji i straży, w tym komórki organizacyjnej właściwej w sprawach zarządzania kryzysowego w urzędzie wojewódzkim Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego, do której należy w szczególności: gromadzenie i przetwarzanie danych oraz ocena zagrożeń występujących na obszarze województwa; monitorowanie, analizowanie i prognozowanie rozwoju zagrożeń na obszarze województwa; dostarczanie niezbędnych informacji dotyczących aktualnego stanu bezpieczeństwa dla wojewódzkiego zespołu zarządzania kryzysowego, zespołu zarządzania kryzysowego działającego w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz Rządowego Centrum Bezpieczeństwa; współpraca z powiatowymi zespołami zarządzania kryzysowego; 157

158 zapewnienie funkcjonowania wojewódzkiego zespołu zarządzania kryzysowego, w tym dokumentowanie jego prac; realizacja zadań stałego dyżuru w ramach gotowości obronnej państwa; opracowywanie i aktualizacja wojewódzkiego planu reagowania kryzysowego; przygotowywanie, w oparciu o analizę zagrożeń w poszczególnych powiatach, wytycznych wojewody do powiatowych planów reagowania kryzysowego; opiniowanie oraz przedkładanie do zatwierdzenia wojewodzie powiatowych planów zarządzania kryzysowego; planowanie wsparcia innych organów właściwych w sprawach zarządzania kryzysowego; planowanie użycia pododdziałów lub oddziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do wykonywania zadań w sytuacji kryzysowej, planowanie wsparcia przez organy administracji publicznej realizacji zadań Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Na szczeblu wojewódzkim zostały powołane wojewódzkie zespoły zarządzania kryzysowego, na szczeblu samorządowym powiatowe i gminne zespoły zarządzania kryzysowego. Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego jest organem pomocniczym wojewody w zakresie zarządzania kryzysowego. Do jego zadań należy w szczególności: ocena występujących i potencjalnych zagrożeń mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo publiczne i prognozowanie tych zagrożeń; przygotowywanie propozycji działań i przedstawianie wojewodzie wniosków dotyczących wykonania, zmiany lub zaniechania działań ujętych w wojewódzkim planie zarządzania kryzysowego; przekazywanie do wiadomości publicznej informacji związanych z zagrożeniami; opiniowanie wojewódzkiego planu zarządzania kryzysowego. Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego swoje zadania realizuje w trakcie zaplanowanych posiedzeń ukierunkowanych na podejmowanie działań przede wszystkim o charakterze prewencyjnym oraz w razie potrzeby w trakcie posiedzeń doraźnych na polecenie wojewody, w szczególności w sytuacjach kryzysowych generujących zagrożenia o dużej skali. Z Zespołem współpracują w razie potrzeby przy rozwiązywaniu konkretnych problemów biegli, eksperci i rzeczoznawcy. Na podobnych zasadach funkcjonują powiatowe i gminne zespoły zarządzania kryzysowego. Przy wojewodach, starostach, wójtach, burmistrzach oraz prezydentach funkcjonują centra zarządzania kryzysowego. 158

159 Pełnią one całodobowe dyżury oraz współdziałają z podmiotami prowadzącymi działania ratownicze i humanitarne. W centrach wojewódzkich całodobowe dyżury pełnią lekarze koordynatorzy ratownictwa medycznego. Do zadań wojewódzkich centrów zarządzania kryzysowego należy: pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego; współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej; nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludności; współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska; współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne; dokumentowanie działań podejmowanych przez centrum; realizacja zadań stałego dyżuru na potrzeby podwyższania gotowości obronnej państwa. Na poziomie krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym tworzy się plany zarządzania kryzysowego. Procesy związane z zarządzaniem sytuacjami kryzysowymi na terenie województwa przebiegają w oparciu o te plany. Częścią składową planów zarządzania kryzysowego są procedury uruchamiania działań przewidzianych w Planie Zarządzania Kryzysowego oraz procedury postępowania Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego. Współpraca ze służbami, instytucjami i jednostkami zaangażowanymi w reagowanie na zagrożenia Prowadzona jest w oparciu o plany zarządzania kryzysowego, procedury reagowania kryzysowego oraz stanowiące odnośniki do planów zarządzania kryzysowego plany operacyjne służb, inspekcji i straży, określające specjalistyczne zasady i sposoby działań ratowniczych, podejmowane w konkretnych sytuacjach kryzysowych. Podstawowe służby systemu utrzymują bieżący, całodobowy kontakt z centrami zarządzania kryzysowego poszczególnych szczebli zarządzania przekazując wzajemnie i na bieżąco informacje o potencjalnych i występujących zagrożeniach oraz podejmowanych działaniach. Sytuację w województwie monitoruje Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego utrzymujące stałą współpracę m. in. z IMGW w zakresie przekazywania ostrzeżeń hydrometeorologicznych, w oparciu o które przekazywane są ostrzeżenia o możliwości wystąpienia zagrożenia powodziowego lub anomalii pogodowych do powiatowych centrów zarządzania kryzysowego oraz do wybranych podmiotów systemu zarządzania kryzysowego, w tym poprzez rzecznika prasowego wojewody do mediów informacyjnych. VI Narzędzia wspierające proces zarządzania sytuacjami kryzysowymi Zakres wsparcia narzędzi technicznych i informatycznych, z których korzystają wojewódzkie centra zarządzania kryzysowego, jest bardzo zróżnicowany w zależności od województwa. Podobnie zróżnicowanie pomiędzy centrami powiatowymi oraz gminnymi jest ogromne. 159

160 Z poziomu wojewódzkiego CZK podmiotami systemu zarządzania kryzysowego w województwie utrzymywana jest łączność za pomocą: telefonów bezpośrednich, telefonów w sieciach resortowych, telefonów w sieci TP S.A. i innych operatorów telefonów komórkowych, faksów, radiotelefonów w sieci zarządzania kryzysowego Wojewody z powiatowymi CZK, poczty elektronicznej, łączności specjalnej. Główne współpracujące służby, inspekcje i straże oraz podmioty zarządzania kryzysowego: Rządowe Centrum Bezpieczeństwa Państwowa Straż Pożarna Policja Inspekcja Sanitarna Inspekcja Ochrony Środowiska Inspekcja Nadzoru Budowlanego Siły Zbrojne RP Straż Graniczna IMGW RZGW Wszystkie województwa posiadają Plany Zarządzania Kryzysowego. Jakość tych dokumentów jest bardzo zróżnicowana w zależności od województwa. Są to dokumenty w wersji papierowej lub elektronicznej, bez możliwości wykorzystania tych danych bezpośrednio do zobrazowania przestrzennego, tj. połączenia zgromadzonych danych w załącznikach z mapami cyfrowymi. Przykładowy wykaz procedur uruchamiania działań przewidzianych w Planie Zarządzania Kryzysowego przedstawiono w poniższej tabeli. 160

161 Tabela VI.2 Wykaz procedur uruchamiania działań przewidzianych w Planie Zarządzania Kryzysowego. Wykaz procedur uruchamiania działań przewidzianych w Planie Zarządzania Kryzysowego 1. Procedura uruchomienia działań reagowania kryzysowego przewidzianych w planie zarządzania kryzysowego 2. Procedura wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na terenie województwa małopolskiego 3. Procedura oceniania i dokumentowania strat 4. Procedura wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela 5. Procedura użycia wojska do działań w sytuacjach kryzysowych na obszarze województwa małopolskiego 6. Procedura postępowania w przypadku wystąpienia poważnych awarii przemysłowych 7. Procedura informowania o przekroczeniach dopuszczalnych i alarmowych poziomów substancji w powietrzu lub o możliwości wystąpienia takich przekroczeń 8. Procedura ostrzegania i alarmowania ludności 9. Procedura organizowania punktu informacyjnego dla ludności 10. Procedura postępowania w czasie zagrożenia epidemicznego i epidemii 11. Procedura postępowania funkcjonowanie województwa w warunkach długotrwałego utrzymywania się niskich temperatur oraz katastrofalnych opadów śniegu 12. Procedura ostrzegania i alarmowania o zagrożeniach powodziowych i wynikających z innych zjawisk hydrometeorologicznych 13. Procedura uzgodnienia decyzji dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej w sprawie obniżenia piętrzenia wody lub opróżnienia zbiornika wodnego 14. Procedura postępowania w przypadku wystąpienia zdarzeń radiacyjnych 15. Procedura przekazywania ludności informacji wyprzedzającej o zdarzeniu radiacyjnym 16. Procedura wprowadzenia działań interwencyjnych 17. Procedura reagowania w sytuacji kryzysowej państwowego ratownictwa medycznego na terenie województwa małopolskiego 18. Procedura współpracy z województwami ościennymi 19. Procedura współpracy w pasie przygranicznym w zakresie informowania o zagrożeniach 20. Procedura postępowania w czasie zagrożenia wystąpienia lub wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt 21. Procedura postępowania w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym 161

162 22. Procedura udzielania pomocy turystom w powrocie do kraju biura podróży 23. Procedura postępowania wyjaśniającego w sprawie przyczyn i okoliczności katastrofy budowlanej 24. Procedura wsparcia ewakuacji przez wojewodę 25. Procedura działania Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego Źródło: Opracowanie własne. Wykaz procedur postępowania w WCZK dostosowany jest do siatki zagrożeń. Listę procedur przedstawiono w poniższej tabeli: Tabela VI.3 Lista procedur zarządzania kryzysowego. 1. KATASTROFY BUDOWLANEJ 2. KATASTROFY CHEMICZNEJ 3. KATASTROFY DROGOWEJ 4. KATASTROFY EKOLOGICZNEJ 5. KATASTROFY LOTNICZEJ 6. KATASTROFY RADIACYJNEJ 7. KATASTROFY NA AKWENIE WODNYM 8. WIELKIEGO POŻARU 9. HURAGANOWYCH WIATRÓW 10. NISKICH TEMPERATUR I KATASTROFALNYCH OPADÓW ŚNIEGU 11. OSUNIĘĆ GRUNTU 12. TRZĘSIENIA ZIEMI 13. ZAGROŻENIE POWODZIOWE (WYCIĄG) 14. BRAKU DOSTAW WODY PITNEJ 15. BRAKU DOSTAW PALIW PŁYNNYCH 16. BRAKU ŁĄCZNOŚCI TELEFONICZNEJ 17. BRAKU ZASILANIA W ENERGIE ELEKTRYCZNĄ 18. BRAKU ZASILANIA W GAZ 19. BLOKADY OBIEKTÓW PAŃSTW OBCYCH 162

163 20. ZAGROŻENIA W PASIE PRZYGRANICZNYM WOJEWÓDZTWA 21. NIELEGALNYCH ZGROMADZEŃ LUB BLOKADY DRÓG 22. STRAJKÓW I PROTESTÓW 23. STRAJKÓW, PROTESTÓW, BLOKAD DWORCÓW I SZLAKÓW KOLE-JOWYCH 24. BLOKADY LUB OKUPACJI POMIESZCZEŃ MUW 25. EWAKUACJI OSÓB I MIENIA Z BUDYNKU MUW 26. ZAGROŻENIA OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH 27. ORGANIZACJI I PRZEBIEGU WYPOCZYNKU DZIECI I MŁODZIEŻY 28. IMPREZ MASOWYCH 29. RATOWNICTWA MEDYCZNEGO PODCZAS WYPADKÓW ZBIOROWYCH Z UDZIAŁEM DUŻEJ ILOŚCI OSÓB 30. AKTÓW TERRORU KRYMINALNEGO 31. UŻYCIA CZYNNIKA CHEMICZNEGO LUB BIOLOGICZNEGO JAKO ŚRODKÓW TERRORU 32. EPIDEMII CHORÓB ZAKAŹNYCH 33. UDZIELANIA POMOCY HUMANITARNEJ 34. WYSTĄPIENIA PTASIEJ GRYPY - INFLUENZY PTAKÓW O WYSOKIEJ ZJADLIWOŚCI ( HPAI ) 35. EPIDEMII WŚRÓD ZWIERZĄT 36. REALIZACJA ZADAŃ WSPARCIE PAŃSTWA GOSPODARZA HNS 37. UDZIAŁU WOJSKA W LIKWIDACJI SKUTKÓW KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH I KATASTROF 38. ZNALEZIENIA MATERIAŁÓW WYBUCHOWYCH I NIEWYPAŁÓW 39. WYSTĄPIENIA ZAGROŻENIA ŻYCIA LUB ZDROWIA LUDZI PRZEZ ZWIERZĘTA Źródło: Opracowanie własne. Infrastruktura Informatyczna Na potrzeby zarządzania kryzysowego wykorzystywane są niżej wymienione rozwiązania służące zbieraniu, przetwarzaniu, analizowaniu i obrazowaniu danych. 163

164 Wojewódzkie Centra Zarządzania Kryzysowego (WCZK) - w zróżnicowanym zakresie 1. Oprogramowanie: ARCUS 2005 (zbieranie, przetwarzanie, analizowanie danych o zasobach w województwie istotnych dla zarządzania kryzysowego), wykorzystywana m.in. w Małopolskim oraz Wielkopolskim CZK - Aplikacja umożliwiającą zbieranie, przechowywanie, analizę informacji dotyczących zasobów gmin województwa w zakresie spraw związanych z bezpieczeństwem w sytuacjach kryzysowych, przedstawianie ich w formie graficznej na mapie gminy (powiatu, województwa), generowanie raportów o stanie sił i środków gminy, powiatu, zliczanie zasobów w układzie gminnym, powiatowym, wojewódzkim lub wybranych jednostek administracji samorządowej. Moduł mapowy umożliwia: prognozowanie skażeń i zagrożeń oraz zobrazowanie ich na mapie, automatyczne wyszukiwanie miejscowości i ich umiejscawianie na mapie a ponadto ma rozbudowany moduł graficzny umożliwiający wykonywanie planów, lub zobrazowanie sytuacji kryzysowej na mapie. Przy pomocy ARCUS 2005 rozwiązany jest problem kompleksowego gromadzenia danych od szczebla gminy do szczebla województwa i transferu danych z gminy do powiatu i województwa. Podstawowym źródłem informacji w bazie jest gmina, która po wprowadzeniu danych, dokonuje ich transferu do szyfrowanego, binarnego pliku wymiany. Plik (wielkość od kilku do kilkuset KB w zależności od ilości informacji) przesyłany jest jako załącznik poczty elektronicznej do starostwa powiatowego i WCZK. Operator bazy wczytuje dane z pliku, które aktualizują dane w jego bazie co jest sygnalizowane w polach informacyjnych obrazujących datę dokonanych w gminie zmian oraz datę transferu danych (informacje te zawarte są w pliku wymiany). C3M (system wielu aplikacji bazodanowych wykorzystywanych przez WBiZK powiązany z modułem GIS umożliwiającym wykonywanie analiz geoprzestrzennych), e-czk (aplikacja do pracy dyżurnych na szczeblu powiatowym i wojewódzkim, zbieranie i ewidencjonowanie informacji o zdarzeniach), COREL DRAW X3 PL (program wykorzystywany w celach zobrazowania zagrożeń występujących na terenie woj. małopolskiego), - Program graficzny służący do zobrazowania zaistniałej sytuacji kryzysowej (np. powodzi) na mapie województwa. Program umożliwia rysowanie dowolnych elementów. Posiadana mapa województwa małopolskiego jest w formacie CDR. Nie jest ona wystarczająco szczegółowa (brak dokładnej warstwy rzek, brak warstwy terenów zalewowych). W każdej chwili dyżurny operacyjny może przedstawić zaistniałą sytuację kryzysową na ścianie wizyjnej. Istnieje również możliwość eksportu map do wybranych formatów graficznych. ArcGIS Program magazynowy MOC, MapInfo (tworzenie geograficznych baz danych umożliwiających analizę danych przestrzennych), Pakiet Grafiki Operacyjnej 2003 (progr. pom. do obsługi rastrowych map wojskowych), 164

165 InfoMed (aplikacja umożliwiająca szybką wymianę informacji pomiędzy jednostkami medycznymi a lekarzem koordynatorem ratownictwa medycznego), Platforma paliwowa, Arcus-Geo (analizy geoprzestrzenne, wspomaganie procesu decyzyjnego), GPS Monitor Rejestr (nadzór i funkcjonowanie jednostek PRM). 2. Bazy danych: Bazy danych sił i środków Szefa Obrony Cywilnej, DTA (dane teleadresowe), LKRM (dane informacyjne lekarza koordynatora ratownictwa medycznego). Aplikacja służąca za niezbędną pomoc dla lekarza koordynatora w przypadku wystąpienia zdarzenia z udziałem większej ilości osób. Lekarz powinien mieć dostęp do wglądu o stanie łóżek, karetek oraz sprzętu dysponowanego przez wyznaczone placówki szpitalne. SRK 2006 (bank informacji dla WCZK, PCZK, GCZK) 3. Mapy cyfrowe: VMap L2 skala 1:50000 (obszar całej Polski). Część WCZK posiada mapy cyfrowe (obejmujące obszary ich województw) pozyskane przez Wojewodów na zasadach porozumienia (udostępnione bezpłatnie), część WCZK dokonała zakupu map obejmujących obszary ich województw, część WCZK nie posiada żadnych map cyfrowych. VI.2 Analiza opcji W niniejszym rozdziale przedstawiono analizę porównawczą dwóch alternatywnych wariantów osiągnięcia celów Projektu ISOK oraz analizę opcji zerowej, tzn. nie realizowania żadnych inicjatyw inwestycyjnych. VI.2.1 Założenia dotyczące wariantowej analizy opcji Wyboru wariantów realizacji Projektu ISOK dokonano w oparciu o wytyczne zawarte w Instrukcji przygotowania studium wykonalności dla projektów informatycznych realizowanych w ramach 7. osi priorytetowej. Głównym celem analizy opcji jest dostarczenie informacji, która opcja realizacji Projektu pozwala na uzyskanie pożądanych korzyści społecznych i ekonomicznych przy najniższym koszcie. W konsekwencji analiza opcji ma na celu wykazanie, ze przyjęty przez Konsorcjum wariant realizacji Projektu ISOK jest najlepszym rozwiązaniem spośród wszelkich możliwych rozwiązań. Najpowszechniejszą formą porównania alternatywnych sposobów realizacji każdego projektu inwestycyjnego jest porównanie zdyskontowanych wielkości przepływów pieniężnych, które projektu dotyczą. Poprzez porównanie wartości kosztów i przychodów projektu, przy 165

166 uwzględnieniu zmiany wartości wielkości finansowych w czasie, wybierana jest opcja projektu najbardziej opłacalna. W wielu przypadkach jednak o tym, czy dany projekt jest wartościowy dla społeczeństwa decydują korzyści społeczne, nie tożsame z przychodem dla projektu. W przypadku Projektu ISOK nie jest możliwe rzetelne zidentyfikowanie wszystkich korzyści wynikających z jego realizacji, a w konsekwencji przełożenie ich na wartości pieniężne. Powodem realizacji Projektu ISOK jest dobro społeczeństwa. Dlatego w ramach analizy opcji porównane zostały dwa warianty realizacji Projektu ISOK dostarczające ten sam, bądź zbliżony efekt (przede wszystkim tą samą funkcjonalność systemu), różniący się głównie sposobem dojścia do wyniku. Dlatego jako kryterium porównania alternatywnych wariantów realizacji Projektu posłużono się wskaźnikiem kosztowym. W ten sposób wariantem realizacji Projektu najbardziej korzystnym będzie wariant najmniej kosztowy. Podstawowym celem Projektu jest opracowanie koncepcji, projektu, oprogramowania wraz z niezbędną infrastrukturą oraz wdrożenie systemu informatycznego, służącego osłonie społeczeństwa i gospodarki przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. Szczegółowo cele Projektu opisano w rozdziale V.1. Podstawową i niepodważalną cechą systemu ISOK będzie udostępnianie usług sieciowych w architekturze SOA (Service Oriented Architecture) oraz usług zgodnych z dyrektywą INSPIRE. Jest to nowoczesna koncepcja tworzenia systemów informatycznych, obejmująca metody organizacyjne i techniczne oraz zapewniająca optymalne i elastyczne powiązanie biznesowej strony organizacji z jej zasobami informatycznymi. System ISOK będzie składał się z jednego, centralnego węzła zlokalizowanego w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej obsługującego wszystkich odbiorców danych i usług na wszystkich szczeblach administracji w państwie, czterech Centrów Modelowania Powodzi i Suszy (CMPiS) oraz Systemu Informatycznego Gospodarki Wodnej (SIGW). W Krajowym Zarządzie Gospodarki Wodnej zlokalizowany zostanie węzeł centralny SIGW wspierający publikację danych i realizację procesów w Krajowym Zarządzie Gospodarki Wodnej oraz w 7 Regionalnych Zarządach Gospodarki Wodnej. W analizie opcji założono, że centralny węzeł ISOK będzie zrealizowany wyłącznie w architekturze SOA. Nie wzięto pod uwagę innych możliwych wariantów, głównie z dwóch powodów: każda inna implementacja węzła centralnego ISOK, np. oparta na architekturze wielowarstwowej niweczyłaby wszystkie korzyści implementacji pozostałych komponentów systemu ISOK w architekturze SOA; w szczególności systemów SIGW i SOK, każda możliwa decentralizacja węzła ISOK została pozbawiona podstaw, ponieważ nie przewidziano w tym systemie funkcjonalności, które uzasadniałyby zarządzanie wybranymi danymi na poziomie regionalnym lub lokalnym. Nie rozważano również wariantowości realizacji systemów wspomagających Centra Modelowania Powodzi i Suszy, gdyż stosowane tam dedykowane narzędzia desktopowe, specyfika pracy oraz ogromne ilości przetwarzanych danych, z definicji wykluczają możliwość zastosowania innej architektury rozwiązania. 166

167 Z powyższych powodów w analizie opcji realizacji projektu ISOK wzięto pod uwagę wyłącznie (poza opcją zerową) dwa różne warianty lokalizacji wybranych modułów systemu SIGW odpowiadających za publikację treści oraz usług zgodnych z INSPIRE. Z tego powodu analiza wariantów będzie obejmowała: wariant zaniechania projektu ISOK (wariant zerowy), wariant realizacji projektu ISOK w opcji zintegrowanych systemów cząstkowych w architekturze SOA zakładający, że w przypadku systemu SIGW, wszystkie zasoby danych i funkcje związane z publikacją treści oraz usług zgodnych z INSPIRE będą realizowane wyłącznie przez węzeł krajowy zainstalowany w KZGW (wariant pierwszy), wariant realizacji projektu ISOK w opcji zintegrowanych systemów cząstkowych w architekturze SOA zakładający, że w przypadku systemu SIGW, wszystkie zasoby danych oraz funkcje związane z publikacją treści i usług zgodnych z INSPIRE będą realizowane bezpośrednio przez węzły regionalne zainstalowane w każdym RZGW (wariant drugi). VI.2.2 Analiza opcji - opis VI Podejście bezinwestycyjne W0 Podejście bezinwestycyjne zakłada, że nie zostaną poniesione żadne nakłady inwestycyjne, a więc realizacja Projektu ISOK zostanie zaniechana. Utrwalony zostanie stan obecny systemu zarządzania sytuacjami kryzysowymi oraz narzędzi służących do wspierania tego procesu. Opis stanu obecnego procesu został przedstawiony w rozdziale VI.1. Wariant zaniechania realizacji Projektu oznacza pozostawienie sposobu funkcjonowania organizacji zarządzania kryzysowego w Polsce w obecnym kształcie. W szczególności dotyczy to braku zintegrowanego rozwiązania informatycznego wspierającego realizację zadań służb odpowiedzialnych za zarządzanie kryzysowe w kraju. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej wraz z Regionalnymi Zarządami rozwijałyby swoje, niezależne i niezintegrowane systemy wspierające procedury kryzysowe, zwłaszcza w warunkach wezbrań i powodzi, a Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej rozwijałby swoje aplikacje i system do zbierania danych i ich przetwarzania. Systemy byłyby zróżnicowane pod względem funkcjonalności i zaawansowania technicznego. Nie zostałby osiągnięty również jeden z ważniejszych celów projektu ISOK: jednolite wsparcie zarządzania kryzysowego poprzez dostarczanie aktualnych danych i analiz. Także nie byłoby możliwe uzyskanie jednorodności, spójności i odpowiedniego zakresu danych geoprzestrzennych zapewniających możliwość spełnienia wymogów Dyrektywy Powodziowej. Nie osięgniętoby również głównego celu realizacji Projektu, którym jest opracowanie koncepcji, projektu, oprogramowania wraz z niezbędną infrastrukturą oraz wdrożenie systemu informatycznego, służącego osłonie społeczeństwa i gospodarki przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. Nie zostałyby również osiągnięte cele pośrednie Projektu ISOK: 167

168 Inwentaryzacja dostępnych zasobów danych w zakresie zarządzania kryzysowego Zaprojektowanie rozwiązania systemowego Opracowanie baz danych referencyjnych oraz map ryzyk i zagrożeń Budowa systemu i wdrożenie Zwiększenie świadomości społecznej w zakresie sytuacji kryzysowych. Rezygnacja z projektu oznaczałaby również konieczność realizacji z innych środków zadań KZGW przewidzianych w projekcie ISOK, związanych ze wsparciem wypełnienia zobowiązań wynikających z Dyrektywy Powodziowej. Opcja zerowa stanowi odzwierciedlenie obecnie funkcjonującego systemu zarządzania sytuacjami kryzysowymi z wszelkimi jego wadami. Głównymi pozycjami kosztowymi dla opcji zerowej są: Koszty ofiar ludzkich; Koszty związane z likwidacją szkód (np. powodziowych) na niezmienionym, a faktycznie (zgodnie z obecnie utrzymującymi się trendami) stale powiększającym się poziomie. Koszty realizacji zadań KZGW wynikające ze zobowiązań nałożonych przez Dyrektywę Powodziową Koszty pozyskiwania i aktualizacji danych do dzisiaj działających systemów (pozycja ta będzie prawdopodobnie większa niż koszt pozyskania i aktualizacji danych w docelowym systemie ze względu na brak unifikacji danych i efektu skali), Koszty wymiany danych pomiędzy instytucjami (wyrażone poprzez czas pracowników zajmujących się wymianą danych oraz czas, w którym dane są nieaktualne), Koszty uzyskiwania informacji analitycznych i syntetycznych na poziomie ponad regionalnym (ze względu na brak spójnego systemu, każda analiza i każdy raport będą stanowić oddzielne, niepowtarzalne zadanie), Koszty społeczne i inwestycyjne, związane z utrudnionym dostępem do informacji z zakresu gospodarowania wodami, Koszty funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego w obecnej formie. Szczegółowo koszty i korzyści społeczne zostały opisane oraz oszacowane w rozdziale IX. Analiza kosztów i korzyści społecznych. Korzyści społeczne zostały wycenione na wartość ok. 153 mln PLN rocznie i taka kwota została przyjęta w niniejszej analizie opcji jako koszt opcji zerowej (nic nie robienia) jako koszt utraconych korzyści. 168

169 VI Wariant 1 W wariancie pierwszym (W1), koncepcja Informatycznego Systemu Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami (ISOK) oparta jest na realizacji systemu w postaci zintegrowanych systemów cząstkowych w architekturze SOA (Service Oriented Architecture). W wariancie 1 (W1) system ISOK będzie składał się z kilku komponentów logicznych, w tym m.in.: jednego, centralnego węzła obsługującego wszystkich potencjalnych odbiorców danych i usług na wszystkich szczeblach administracji w państwie, wspomagającego różnorodne procesy odpowiednie dla danego szczebla; czterech Centrów Modelowania Powodzi i Suszy (CMPiS), które będą realizować zadania związane z wdrażaniem w Polsce Dyrektywy Powodziowej, opracowaniem map zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego, a następnie dostarczać analizy i scenariusze w okresie pomiędzy powodziami oraz w sytuacjach alarmowych; Systemu Informatycznego Gospodarki Wodnej (SIGW), który zostanie zbudowany i wdrożony w strukturach Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i siedmiu Regionalnych Zarządach Gospodarki Wodnej. Wariant ten opiera się na następujących założeniach: Instytucje odpowiedzialne za pozyskiwanie i przetwarzanie danych będących częścią SIGW, nadal będą pracowały wg dotychczasowych zasad, tj. stan formalno-prawny nie będzie zmieniany. Przykładowo IMGW, jako instytucja odpowiedzialna (zgodnie z Prawem wodnym) za opracowywanie i zarządzanie danymi dotyczącymi sieci hydrograficznej, danymi dotyczącymi sieci hydrologicznych i meteorologicznych posterunków pomiarowych oraz za ilość zasobów wód powierzchniowych nadal będzie zajmowała się tymi danymi. Projekt będzie możliwie maksymalnie wykorzystywał istniejące systemy, tam gdzie to będzie możliwe modernizując je. Nowy system zastąpi tylko te systemy, których dalsze eksploatowanie powodowałoby wzrost kosztów w okresie operacyjnego korzystania z systemu lub które muszą być zastąpione ze względu na standaryzację i integrację usług w ramach poszczególnych instytucji. Ogólna architektura systemu System ISOK zbudowany będzie w architekturze SOA, której główną cechą jest integracja różnych elementów systemu poprzez wymianę usług. Integracja obejmie poszczególne podsystemy, tj. (wymieniając najważniejsze): System Informatyczny Gospodarki Wodnej (nieistniejący w tej chwili system, który zastąpi dotychczasowe aplikacje) prowadzony przez RZGW i KZGW; Mapa Podziału Hydrograficznego Polski prowadzona przez IMGW; System Hydrologii prowadzony przez IMGW; 169

170 System Zarządzania Siecią prowadzony przez IMGW; System Obsługi Klienta prowadzony przez IMGW; Mapa Hydrogeologiczna Polski prowadzona przez PIG-PIB; Centralny Bank Danych Hydrogeologicznych CBDH prowadzony przez PIG-PIB; Baza Głównych Zbiorników Wód Podziemnych GZWP prowadzona przez PIG-PIB; Baza Zasobów Dyspozycyjnych i Perspektywicznych Wód Podziemnych ZDPWP prowadzona przez PIG-PIB; Monitoring Wód Podziemnych MWP prowadzony przez PIG-PIB; Baza Danych Geośrodowiskowych BDG prowadzona przez PIG-PIB; Baza Pobory prowadzona przez PIG-PIB; Mapa Geośrodowiskowa Polski MGśP prowadzona przez PIG-PIB; IT GIS OKI prowadzone przez RZGW; Bazy powstałe w związku z wdrażaniem RDW. Podstawowym źródłem referencyjnych danych topograficznych będą bazy danych prowadzone przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii. GUGiK, pełniący rolę centralnego węzła Krajowej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (KIIP), już w chwili obecnej zgromadził ogromny zasób danych, które są na bieżąco aktualizowane. Niezwykle istotnym elementem systemu zarządzania danymi w GUGiK jest serwis geoportal.gov.pl, który udostępnia dane w postaci usług WMS zgodnych z INSPIRE. Podstawowe dane referencyjne udostępnianie przez GUGiK, które będą istotne dla ISOK to: Baza Danych Ogólnogeograficznych (BDO); Baza Danych Obiektów Topograficznych (BDOT); Państwowy Rejestr Granic (PRG); Ortofotomapy; Skany map topograficznych (różne skale); Dane o charakterze katastralnym (działki). Dla Centrów Modelowania Powodzi i Suszy (CMPiS) szczególnie ważny będzie Numeryczny Model Terenu (NMT) wysokiej rozdzielczości oraz dane topograficzne w rozdzielczości 1:10000 pozyskane z BDOT. 170

171 Oprócz powyższych systemów, ISOK będzie korzystał z wielu innych źródeł danych. pochodzących np. z Inspektoratów Ochrony Środowiska, samorządów itd. Na potrzeby analizy założono, że będą one źródłami danych, docelowo udostępnianych w postaci standardowych usług. Przyjęto również, że system będzie dostosowany do zasilania w te dane w innych formatach, jako opcja rezerwowa. W węźle centralnym systemu ISOK zlokalizowanym w IMGW będzie ustanowiony krajowy portal ISOK, który umożliwi obywatelom i urzędom dostęp do informacji o charakterze zagregowanym oraz do wyselekcjonowanej informacji o charakterze szczegółowym w momencie wystąpienia zdarzenia kryzysowego. W węźle krajowym systemu SIGW zlokalizowanym w KZGW będą ustanowione: krajowy portal Hydroportal oraz niezależne portale regionalne publikujące informacje pochodzące ze wszystkich RZGW. Dlatego też, dane publikacyjne dotyczące systemu SIGW będą występowały wyłącznie w węźle KZGW, obejmujące dane oraz ich metadane pochodzące ze wszystkich RZGW oraz KZGW i przeznaczone do rozpowszechniania (m.in. z wykorzystaniem usług INSPIRE). Węzeł centralny systemu ISOK zainstalowany w IMGW oraz węzeł systemu SIGW zainstalowany w KZGW będą pełnić również rolę katalogu metadanych, który umożliwi wyszukiwanie informacji dziedzinowych według zadanych kryteriów oraz pozwoli na współpracę z katalogiem metadanych podobnych systemów działających w Europie. VI Wariant 2 Wariant drugi (W2) stanowi rozbudowanie wariantu W1 o dodatkowe elementy zlokalizowane w węzłach regionalnych systemu SIGW. W wariancie W2, wszystkie zasoby danych oraz funkcje związane z publikacją treści i usług zgodnych z INSPIRE będą udostępniane lub realizowane bezpośrednio przez węzły regionalne SIGW zainstalowane w każdym RZGW. Oznacza to, że w węzłach regionalnych zlokalizowane będą regionalne portale SIGW udostępniające niezbędne informacje i dane lokalne zgodnie ze specyfiką poszczególnych RZGW. Portale te będą korzystały z baz danych publikacyjnych obejmujące dane oraz ich metadane przeznaczone do rozpowszechniania (m.in. z wykorzystaniem usług INSPIRE). Dlatego też, w wariancie W2 konieczne będzie doposażenie węzłów regionalnych SIGW w infrastrukturę sprzętowo-systemową oraz komponenty narzędziowe realizujące funkcje: bazy publikacyjnej, publikacji usług zgodnych z INSPIRE i portalu. VI.2.3 Porównanie kosztów wariantów W1 i W2 Oba rozpatrywane warianty realizacji projektu ISOK muszą zapewnić taką samą funkcjonalność systemu. Nie jest ona więc elementem różnicującym efektywność wariantów. Oba warianty opierają się na tym samym założeniu dotyczącym funkcjonalności. Różnica podstawowa polega na nieco innych kosztach obu wariantów (W1 i W2), wynikających z innego rozłożenia wybranych funkcjonalności realizowanych przez system. 171

172 Tabela VI.4 Porównanie kosztów projektu ISOK z podziałem na warianty W1 i W2 Podstawowe pozycje kosztowe (z wyłączeniem wynagrodzenia osób zaangażowanych w realizację projektu po stronie Beneficjentów; koszty te w obu wariantach są porównywalne) Wariant 1 (W1) [tys. zł] Wariant 2 (W2) [tys. zł] Wynagrodzenie Wykonawcy - Opracowanie planu projektu, raportu otwarcia i dokumentacji analitycznej systemu Wynagrodzenie Wykonawcy - Opracowanie projektu systemu i scenariuszy testów akceptacyjnych 6 336, , , ,7 Wynagrodzenie Wykonawcy - Opracowanie prototypu systemu 5 466, ,1 Wynagrodzenie Wykonawcy - Opracowanie oprogramowania systemu w wersji inicjalnej , ,5 Wynagrodzenie Dostawcy - Dostawa i konfiguracja platformy sprzętowo-systemowej oraz licencji na oprogramowanie bazodanowe i oprogramowanie narzędziowe (z wyłączeniem GIS) na potrzeby wdrożenia pilotażowego , ,2 Wynagrodzenie Dostawcy - Dostawa licencji i konfiguracja oprogramowania narzędziowego GIS na potrzeby wdrożenia pilotażowego 6 164, ,6 Wynagrodzenie Wykonawcy - Wdrożenie pilotażowe i opracowanie oprogramowania systemu w wersji docelowej uwzględniającej wyniki wdrożenia pilotażowego (w tym opracowanie dokumentacji systemu) , ,2 Wynagrodzenie Dostawcy - Dostawa platformy sprzętowosystemowej oraz licencji na oprogramowanie bazodanowe i inne oprogramowanie narzędziowe (z wyłączeniem GIS) na potrzeby wdrożenia docelowego (uzupełnienie wcześniejszej dostawy przewidzianej na potrzeby wdrożenia pilotażowego) , ,0 Wynagrodzenie Dostawcy - Dostawa licencji i konfiguracja oprogramowania narzędziowego GIS na potrzeby wdrożenia docelowego (uzupełnienie wcześniejszej dostawy przewidzianej na potrzeby wdrożenia pilotażowego) 4 833, ,4 Wynagrodzenie Wykonawcy - Wdrożenie systemu i następnie formalne zamknięcie projektu Źródło: Opracowanie własne , ,3 Podsumowanie: , ,9 Różnica (W2 - W1): ,0 172

173 Powyższe zestawienie wskazuje, że koszt wariantu drugiego W2 jest wyższy od wariantu pierwszego W1 o kwotę ,0 tys. zł. Jest to spowodowane wyłącznie zwiększonymi kosztami dostawy platformy sprzętowo-systemowej oraz licencji na oprogramowanie bazodanowe, oprogramowanie narzędziowe i oprogramowanie GIS, wynikającymi z budowy baz publikacyjnych, portali i modułów publikujących usługi zgodne z INSPIRE w każdym regionalnym węźle systemu SIGW. VI.2.4 Podsumowanie analizy opcji W tabeli poniżej umieszczono zestawienie głównych zalet i wad obu analizowanych wariantów projektu. Tabela VI.5 Podsumowanie analizy opcji Wariant pierwszy wariant realizacji projektu ISOK w opcji zintegrowanych systemów cząstkowych w architekturze SOA zakładający, że w przypadku systemu SIGW, wszystkie zasoby danych i funkcje związane z publikacją treści oraz usług zgodnych z INSPIRE będą realizowane wyłącznie przez węzeł krajowy zainstalowany w KZGW Zalety Maksymalne wykorzystanie aktualnych możliwości prawno-formalnych Utrzymanie i rozwój dzisiejszych centrów kompetencyjnych Budowa systemu z wykorzystaniem nowoczesnych technologii optymalizujących koszty projektu Budowa systemu o ogromnej elastyczności, umożliwiająca szybki rozwój w przyszłości przy niewielkich nakładach Architektura systemu ułatwia podział projektu na wiele drobnych zadań, które mogą być realizowane jednocześnie, co zwiększa szanse powodzenia projektu Większa dostępność systemu, lepsza odporność na awarie Mniejsza ilość sprzętu i oprogramowania narzędziowego do instalacji i utrzymania Wady Rozproszenie systemu może utrudnić koordynację projektów technicznych i zadań Konieczność agregacji danych dla celów publikacyjnych w węźle centralnym SIGW 173

174 Wariant drugi wariant realizacji projektu ISOK w opcji zintegrowanych systemów cząstkowych w architekturze SOA zakładający, że w przypadku systemu SIGW, wszystkie zasoby danych oraz funkcje związane z publikacją treści i usług zgodnych z INSPIRE będą realizowane bezpośrednio przez węzły regionalne zainstalowane w każdym RZGW Dodatkowe zalety w odniesieniu do wariantu pierwszego Równomierny rozwój kompetencji w zakresie publikacji treści oraz usług zgodnych z INSPIRE we wszystkich RZGW i KZGW Wady Wyższe koszty budowy systemu Większa ilość sprzętu i oprogramowania narzędziowego do instalacji i utrzymania. Wyższe koszty utrzymania systemu Dodatkowe trudności z zachowaniem jednolitego sposobu obsługi użytkowników zewnętrznych dla poszczególnych regionów Źródło: Opracowanie własne. Należy podkreślić, że oba rozpatrywane warianty pozwolą na osiągnięcie zakładanych celów projektu. Wnioski z analizy W analizie opcji rozważano dwa warianty realizacji projektu ISOK biorąc pod uwagę aspekty kosztowe, techniczne i organizacyjne. Ze względu na niższe koszty projektu ISOK zdecydowano o wyborze wariantu pierwszego, charakteryzującego się jednym centralnym portalem SIGW, publikującym treści oraz usługi zgodne z INSPIRE na potrzeby KZGW i wszystkich RZGW. W obu analizowanych wariantach, koszt, funkcjonalność i architektura centralnego węzła ISOK są identyczne. VI.3 Opis techniczny Projektu VI.3.1 Organizacja systemu ISOK VI Koncepcja systemu Podstawowym zadaniem Systemu ISOK będzie integracja i udostępnianie danych związanych z nadzwyczajnymi zagrożeniami naturalnymi, w szczególności zagrożeniem powodzią. System ISOK będzie składał się z kilku komponentów logicznych: jednego, centralnego węzła obsługującego wszystkich potencjalnych odbiorców danych i usług na wszystkich szczeblach administracji w państwie, wspomagając różnorodne procesy odpowiednie dla danego szczebla; 174

175 czterech Centrów Modelowania Powodzi i Suszy (CMPiS), które będą realizować zadania związane z wdrażaniem w Polsce Dyrektywy Powodziowej, opracowaniem map zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego, a następnie dostarczać analizy i scenariusze w okresie pomiędzy powodziami oraz w sytuacjach alarmowych; Systemu Informatycznego Gospodarki Wodnej (SIGW), który zostanie zbudowany i wdrożony w strukturach Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i siedmiu Regionalnych Zarządach Gospodarki Wodnej. System ISOK będzie elementem Krajowej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (KIIP) i będzie intensywnie wykorzystywał dane referencyjne udostępniane przez GUGiK. System ISOK będzie wyposażony w narzędzia (aplikacje) wspomagające rutynowe i incydentalne zadania związane z zarządzaniem, aktualizacją, przetwarzaniem i udostępnianiem danych (na przykład informacje o stanie danego zagrożenia, przeprowadzanie wymaganych analiz z wykorzystaniem informacji geoprzestrzennej, generowanie raportów). Istotną cechą systemu będzie udostępnianie usług sieciowych w architekturze SOA (Service Oriented Architecture) oraz usług zgodnych z dyrektywą INSPIRE. Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami będzie wyposażony w elementy umożliwiające jednolity dostęp do informacji dziedzinowej związanej z zarządzaniem kryzysowym oraz będzie współpracował z infrastrukturą europejską. Węzeł centralny będzie pełnić również rolę Katalogu Metadanych, który umożliwi użytkownikom systemu ISOK wyszukiwanie informacji dziedzinowych według zadanych kryteriów oraz pozwali na współpracę z katalogiem metadanych podobnych systemów działających w Europie. W węźle centralnym będzie również ustanowiony Krajowy Portal ISOK, który umożliwi obywatelom i urzędom (niezaangażowanym bezpośrednio w realizację zadań związanych z zarządzaniem kryzysowym) dostęp do informacji o charakterze zagregowanym oraz do wyselekcjonowanej informacji o charakterze szczegółowym w momencie wystąpienia zdarzenia kryzysowego. VI Podstawowe cechy techniczne systemu Koncepcja budowy systemu ISOK zakłada, iż główna wymiana danych pomiędzy komponentami systemu odbywać się będzie za pośrednictwem usług w architekturze SOA. Taki sposób budowy systemu umożliwi szybkie dostosowywanie funkcjonalności do zmiennych wymagań biznesowych. W rozważanym podejściu usługa rozumiana jest jako każdy element oprogramowania mogący działać niezależnie od innych oraz posiadający wyspecyfikowany interfejs, za pomocą którego udostępnia realizowane funkcjonalności. W systemie powinno również istnieć wspólne i dostępne dla wszystkich medium komunikacyjne (magistrala), umożliwiające swobodny przepływ danych i komunikatów. W prezentowanym rozwiązaniu, poprzez warstwę SOA przesyłane będą dane o charakterze przestrzennym, np. z wykorzystaniem formatu GML (Geography Markup Language), będącego naturalnym formatem dla standardu WFS (Web Feature Service) oraz wszystkie inne dane niezbędne do komunikacji pomiędzy komponentami systemu (również dane poufne). 175

176 Architektura systemu zakłada publikację danych przestrzennych z wykorzystaniem serwera mapowego, który będzie publikował dane w standardach WMS (Web Map Service) i WFS (Web Feature Service). Dzięki takiemu rozwiązaniu opublikowane dane będą mogły być łatwo pozyskiwane przez dowolny węzeł architektury i dostarczane do zainteresowanych użytkowników. Usługi systemu ISOK, będą zgodne z wytycznymi przepisów wykonawczych INSPIRE lub w przypadku ich braku zgodne z odpowiednimi normami ISO i/lub standardami organizacji Open Geospatial Consortium (OGC). Ogólny schemat logiczny wszystkich węzłów systemu ISOK został przedstawiony na poniższym rysunku. ISOK-IMGW::Węzeł Centralny ISOK-KZGW::Węzeł KZGW (RZGW) ISOK-IMGW::Krajowy Portal ISOK ISOK-IMGW::Portal wewnętrzny ISOK-KZGW::Portale Katastru Wodnego RZGW ISOK- KZGW::Hydroportal ISOK-IMGW::Warstwa integracyjna ISOK-KZGW::Portal Katastru Wodnego ISOK-KZGW::Portale Regionalne RZGW ISOK-IMGW::Warstwa usług ISOK- IMGW::Przetwarzanie danych ISOK-KZGW::Warstwa integracyjna ISOK-IMGW::Repozytorium danych ISOK-KZGW::Warstwa usług ISOK- KZGW::Przetwarzanie danych ISOK-KZGW::Repozytorium danych ISOK-IMGW::Administracja i zarządanie infrastrukturą ISOK-KZGW::Administracja i zarządanie infrastrukturą Usługi INSPIRE Usługi udostępniania danych Usługi INSPIRE Usługi udostępniania danych Administracja i Zarządzanie elementy wspólne ISOK-IMGW::Węzeł Centrum Zapasowe ISOK-KZGW::Węzeł Centrum Zapasowe KZGW ISOK-IMGW::Krajowy Portal ISOK ISOK-IMGW::Portal wewnętrzny ISOK-KZGW::Portale Katastru Wodnego RZGW ISOK- KZGW::Hydroportal ISOK-IMGW::Warstwa integracyjna ISOK-KZGW::Portal Katastru Wodnego ISOK-KZGW::Portale Regionalne RZGW ISOK-IMGW::Warstwa usług ISOK- IMGW::Przetwarzanie danych ISOK-KZGW::Warstwa integracyjna ISOK-IMGW::Repozytorium danych ISOK-KZGW::Warstwa usług ISOK- KZGW::Przetwarzanie danych ISOK-KZGW::Repozytorium danych ISOK-IMGW::Administracja i zarządanie infrastrukturą ISOK-KZGW::Administracja i zarządanie infrastrukturą Usługi INSPIRE Usługi udostępniania danych Usługi INSPIRE Usługi udostępniania danych 176

177 Rysunek VI.1 Ogólny schemat logiczny wszystkich węzłów systemu Węzły zapasowe są rozdzielone logicznie na węzeł ISOK oraz SIGW, jednakże fizycznie będą stanowić jedno Centrum Zapasowe, współdzieląc zasoby. Jednym z kluczowych elementów systemu będzie moduł przetwarzania danych odpowiadający za wytwarzanie produktów na podstawie danych zgromadzonych w systemie oraz danych udostępnianych przez środowiska zewnętrzne. Produkty tego modułu będą również udostępniane innym systemom poprzez standardowe usługi zgodne z interfejsami WMS, WFS i inne usługi. System ISOK wyposażony będzie w Portale służące do zaawansowanej prezentacji informacji i danych przestrzennych (map) pochodzących z różnych źródeł (wytworzonych w systemie, a także pochodzących ze źródeł zewnętrznych). Portale będą funkcjonowały w oparciu o technologię WWW. VI.3.2 Komponenty programowe i infrastruktura techniczna systemu ISOK W celu zapewnienia wysokiej jakości rozwiązania, w systemie ISOK zostaną wykorzystane technologie i rozwiązania, które zapewnią niezawodność, stabilność, wydajność, skalowalność, dostępność, bezpieczeństwo oraz pozwolą na efektywne wdrożenie i utrzymanie środowiska. Rola i zadania kluczowych komponentów wchodzących w skład infrastruktury technicznej systemu ISOK zostały przedstawione w poniższym zestawieniu. Zarządzanie infrastrukturą i Administracja; Bezpieczeństwo zestaw komponentów odpowiedzialnych za: monitorowanie infrastruktury wraz z mechanizmami pozwalającymi na sprawne zarządzanie konfiguracją i zabezpieczanie danych systemu (w przypadku zabezpieczania baz danych konieczne będzie zastosowanie mechanizmów zabezpieczania on-line, pozwalających na działanie systemu w trakcie realizacji backupu): - Konfiguracja i administracja zestaw modułów służących do przeglądania i definiowania parametrów pracy serwerów i oprogramowania; - Monitoring zestaw modułów monitorujących/rejestrujących wybrane parametry, istotne dla prawidłowego funkcjonowania systemu. Moduły te powinny wspierać działania związane z utrzymaniem systemu, w szczególności zapewniać nadzór nad komponentami warstwy usługowej; - Archiwizacja i backup zestaw oprogramowania i sprzętu pozwalający archiwizować dane zapisane w repozytoriach danych, repozytoriach dokumentów oraz innych zasobach dyskowych w sposób niezawodny i przeźroczysty dla użytkowników systemu. zarządzanie dostępem i tożsamością użytkowników korzystających z systemu: - Zarządzanie tożsamością - pojedyncze, referencyjne repozytorium użytkowników obsługujące proces tworzenia, modyfikacji i usuwania użytkowników; 177

178 - Zarządzanie uprawnieniami - tworzenie ról w systemie, przypisywanie ról do użytkowników oraz zarządzanie dostępem poprzez przypisywanie funkcji systemu do ról i tym samym zapewnienie, że użytkownik będzie miał dostęp wyłącznie do funkcjonalności jemu przydzielonych; - Pojedyncze logowanie (SSO) - pozwalające na korzystanie z różnych aplikacji bez konieczności ponownego uwierzytelnienia. Ze względu na złożoność systemu, przyjęto rozwiązanie, w którym zarządzanie tożsamością będzie realizowane przy pomocy jednego systemu współdzielonego przez wszystkie usługi i zasoby. Powszechna infrastruktura uwierzytelniania użytkowników pozwoli na zastosowanie jednego zestawu poświadczeń dla wszystkich usług wchodzących w skład systemu. Dostęp do poszczególnych usług będzie realizowany przy wykorzystaniu tzw. jednokrotnego logowania. Oznacza to prostotę korzystania z systemu przez użytkowników i pozwali na agregowanie usług. Jednym z elementów administracyjnych będzie moduł zarządzania cyklem życia tożsamości, który będzie się składał z dwóch głównych części: 1. Usługi katalogowe repozytoria przechowujące informacje o tożsamościach, uwierzytelnieniach i uprawnieniach. 2. Zarządzanie dostępem procesy weryfikacji uwierzytelnień, kontroli dostępu do zasobów i usług zgodnie z uprawnieniami (w tym przyznawanie i odbieranie dostępu). Moduł administracji będzie oparty o usługi katalogowe, które będą realizowane przez sieciowe usługi katalogowe LDAP. Zasoby związane z tożsamością w ramach instytucji będą organizowane logicznie poprzez strukturę jednostek organizacyjnych. Jednostka organizacyjna będzie stanowiła kontener grupujący logicznie obiekty katalogu, pozwalający nakładać na te obiekty jednolite uprawnienia, wymuszać ustawienia poprzez mechanizmy zasad grupowych oraz delegować uprawnienia do zarządzania nimi. Struktura jednostek organizacyjnych będzie mogła być tworzona w oparciu o różnego rodzaju klucze (organizacyjny, geograficzny, określony rolą) i w sposób umożliwiający odzwierciedlenie potrzeb związanych z zarządzaniem systemem i użytkownikami. W ramach struktury jednostek organizacyjnych możliwa będzie delegacja uprawnień i zadań związanych z zarządzaniem obiektami, jak i wymuszanie na poziomie jednostki organizacyjnej ustawień zabezpieczeń oraz konfiguracji stacji i środowiska użytkownika poprzez zasady grupowe. Mając na uwadze fakt, iż administratorzy usług katalogowych LDAP nie będą mogli odpowiadać za przyznawanie użytkownikom uprawnień biznesowych (gdyż wynikają one ze struktury organizacyjnej i osadzenia użytkowników w procesach realizowanych przez system), w systemie zostanie zaimplementowany komponent zapewniający mechanizmy umożliwiające uprawnionym użytkownikom systemu nadawanie odpowiednich uprawnień biznesowych bez konieczności posługiwania się niskopoziomowymi narzędziami administracyjnymi. Administratorzy systemu zostaną także wyposażeni w narzędzia umożliwiające im: monitorowanie wydajności poszczególnych usług INSPIRE oraz monitorowanie i kontrolę funkcjonalności realizowanych przez ESB. 178

179 Celem wdrożenia wyżej wymienionych mechanizmów będzie zapewnienie ochrony następujących obszarów bezpieczeństwa: 1. Poufność. (Tylko użytkownicy upoważnieni mają dostęp do danej informacji.) 2. Integralność. (Informacja nie zostanie zmieniona bądź zniszczona w sposób nieprzewidziany.) 3. Dostępność. (Określone informacje bądź funkcjonalności są dostępne.) 4. Niezaprzeczalność. (Rzeczywisty nadawca komunikatu nie może się wyprzeć faktu nadania.) Poufność Poufność danych zapewniona zostanie we wszystkich miejscach, w których te dane występują: 1. W miejscu przechowywania danych. (Do tego celu można się posłużyć odpowiednimi technologiami bazodanowymi.) 2. Podczas ich transportu. (Do tego celu służą technologie takie jak infrastruktura klucza publicznego oraz protokół TLS.) 3. W kopii zapasowej. (W zależności od wybranej metody wykonywania kopii zapasowej, ochronę jej poufności może zapewniać szyfrowanie blokowe lub inne metody kontroli dostępu.) 4. Na terminalach końcowych. (Po odejściu użytkownika od terminala, po pewnym czasie terminal powinien się zablokować.) Integralność System będzie zabezpieczony przed następującymi zagrożeniami: 1. Próby zmieniania wiadomości przesyłanych w systemie. (Zabezpieczenie przed tą możliwością polega na wykorzystaniu odpowiednich protokołów kryptograficznych, gwarantujących taką własność.) 2. Utrata danych wynikająca np. z awarii dysku twardego albo innych zdarzeń losowych o podobnym charakterze. (Zabezpieczeniem jest zapewnienie redundancji danych i rozproszenie równoważnych kopii na niezależny od siebie sprzęt tak, aby w razie awarii jednego z nich, drugi mógł poprawnie funkcjonować.) Dostępność Dla zapewnienia wysokiej dostępności system będzie zabezpieczony przed następującymi zagrożeniami: 1. Krótkotrwały brak prądu. (Zabezpieczeniem są UPSy lub generatory prądu.) 179

180 2. Długotrwały brak prądu. (Zabezpieczeniem jest generator prądu, np. zasilany paliwem płynnym z odpowiednim zapasem paliwa.) 3. Awarie sprzętowe. (Zabezpieczeniem jest zbudowanie systemu o dużej odporności na uszkodzenia, bez pojedynczego punktu awarii.) 4. Awarie sieci komputerowych. (Rozwiązaniem jest wpięcie systemu do kilku zewnętrznych sieci komputerowych, najlepiej do punktu wymiany ruchu oraz realizacja odpowiedniej redundancji wewnątrz LAN.) 5. Celowe ataki na dostępność usług (ang. denial of service - DoS). (Zabezpieczeniem jest odpowiednia konfiguracja wszystkich urządzeń sieciowych i serwerów oraz wykorzystanie takich technologii jak QoS - Quality of Service.) 6. Kataklizmy i katastrofy (powodzie, pożary, tornada, obfite opady śniegu, deszczu, ekstremalne temperatury). (Wybór geograficznej lokalizacji systemu oraz odpowiednia konstrukcja i administracja budynku; m.in. zabezpieczenia p.poż. powinny minimalizować ryzyko podobnych zagrożeń.) Niezaprzeczalność Niezaprzeczalność zostanie zapewniona poprzez użycie odpowiednich protokołów kryptograficznych (np. podpisu elektronicznego). Inne wymagania Ponieważ przeważająca część funkcji realizowanych przez system będzie dostępna przez przeglądarkę internetową, serwer WWW powinien udostępniać połączenie z wykorzystaniem protokołu HTTPS, certyfikowanego w ramach infrastruktury klucza publicznego. Wykorzystanie infrastruktury klucza publicznego zagwarantuje zachowanie wszystkich podstawowych atrybutów bezpieczeństwa (poufności, integralności, niezaprzeczalności) poza dostępnością. Użytkownicy zewnętrzni powinni być uwierzytelniani za pomocą mechanizmów zgodnych z wymogami Ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U nr 64 poz. 565) wraz z późniejszymi zmianami. W węźle centralnym systemu ISOK oraz w węźle SIGW dostępność zostanie zabezpieczona przez skonfigurowanie i utrzymywanie środowiska zapasowego oraz poprzez wdrożenie procedur operacyjnych dotyczących min. procesów backupu, zapewnienia zasilania awaryjnego. System powinien być zarejestrowany w GIODO (Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych). Portale zadaniem portali będzie prezentowanie informacji publicznych oraz informacji dedykowanych dla uprawnionych użytkowników. Portale będą składały się z komponentów odpowiedzialnych za prezentację oraz aktualizację (z wykorzystaniem cienkiego klienta) wybranych danych przetwarzanych przez system. Użytkownicy będą korzystali z powszechnie dostępnych przeglądarek internetowych. W uzasadnionych przypadkach do wyświetlania treści będą mogły zostać użyte wtyczki. W celu zapewnienia wysokiej dostępności systemu konieczne będzie zastosowanie klastrów niezawodnościowo - wydajnościowych. 180

181 Najważniejsze funkcjonalności portali: - Dystrybucja i dostęp do produktów ISOK funkcjonalność odpowiedzialna za udostępniane jednostkom administracji publicznej, służbom i obywatelom przetworzonych danych i usług dostarczanych przez systemy umiejscowione w IMGW, KZGW oraz GUGiK; - Prezentacja danych przestrzennych - moduł udostępniający następujące funkcjonalności: wyświetlanie map pochodzących z usług WMS, WMTS, rejestrowanie dowolnych źródeł danych, tworzenie map na podstawie zarejestrowanych źródeł danych poprzez określenie poziomu przezroczystości warstw i kolejności wyświetlania, wyszukiwanie metadanych usług, zbiorów i serii danych poprzez współpracę z usługami CSW, wyszukiwanie nazw geograficznych poprzez usługę Gazetera (WFSG), wykonywanie pomiarów, zapisywanie i odtwarzanie bieżącego kontekstu mapy; - Zarządzanie treścią z wykorzystaniem CMS (ang. Content Management System) - część poszczególnych portali dostępna dla wyznaczonych użytkowników (redaktorów), odpowiedzialnych za publikowanie treści w portalach przy pomocy dedykowanych paneli redakcyjnych; - Portal dla obywateli wydzielona część portalu centralnego ISOK mająca na celu budowanie świadomości społeczeństwa w zakresie zagrożeń powodziowych poprzez publikację materiałów (opracowanych na ten temat) oraz bieżących komunikatów o sytuacji powodziowej; - Wyszukiwanie po metadanych funkcjonalność pozwalająca na wyszukiwanie zbiorów oraz usług danych przestrzennych na podstawie metadanych; - E-learning dostęp do interaktywnych szkoleń on-line z funkcjonalności i danych udostępnianych przez system. Usługi warstwa usług biznesowych, udostępniana standardowymi mechanizmami architektury SOA, wykorzystywana głównie przez aplikacje klienckie. Warstwa ta będzie udostępniać produkty ISOK i SIGW, usługi typu alarmy wskazujące na konieczność niezwłocznego przeanalizowania informacji dotyczących potencjalnych sytuacji o charakterze nadzwyczajnym oraz usługi zgodne z wymogami dyrektywy INSPIRE, w szczególności usługi: przeglądania, pobierania, katalogowania i wyszukiwania. 181

182 Węzeł centralny ISOK i węzeł systemu SIGW zlokalizowany w KZGW powinny świadczyć następujące usługi: WMS zgodna z ISO (WMS 1.3.0) oraz WMS 1.1.1; WFS 2.0 (ISO 19142, 19143); WFS 1.1 WFSG; WMTS 1.0; CSW (ISO AP 1.0.0); WCTS/WPS. Przetwarzanie danych zestaw komponentów udostępniających funkcjonalność dziedzinową systemu ISOK (w tym również systemu SIGW): - Przetwarzanie danych przestrzennych moduł odpowiedzialny za wykonywanie zaawansowanych analiz atrybutowych i przestrzennych oraz integrację danych przestrzennych pochodzących z różnych źródeł; - Przetwarzanie metadanych moduł odpowiedzialny za przetwarzanie metadanych zgodnie z wytycznymi zawartymi w dyrektywie INSPIRE; - Generowanie raportów i wykresów funkcjonalność pozwalająca na przygotowywanie czytelny zestawień i wykresów opartych na danych przestrzennych i alfanumerycznych; - Przetwarzanie produktów CMPiS moduł zarządzający produktami dostarczanymi przez Centra Modelowania Powodzi i Suszy. Jedną z głównych funkcji tego komponentu będzie wyszukiwanie i wyświetlanie map oraz scenariuszy spełniających kryteria określone przez użytkownika; - Przetwarzanie produktów SOK moduł udostępniający funkcjonalności odpowiedzialne za przetwarzanie i przekazywanie pozostałym warstwom produktów dostarczanych przez zewnętrzny System Obsługi Klienta IMGW, w szczególności: dane pomiarowe, dane o charakterze prognostycznym oraz dane informacyjne dotyczące zagrożeń; - Zarządzanie produktami GUGiK moduł odpowiedzialny za zarządzanie danymi referencyjnymi dostarczanymi w postaci usług przez GUGiK; - Zarządzanie produktami SIGW moduł udostępniający funkcjonalności odpowiedzialne za przetwarzanie i przekazywanie pozostałym warstwom produktów dostarczanych przez System Informacyjny Gospodarowania Wodami; w szczególności dotyczy to produktów takich, jak: dane o meldunkach lodowych, dane dotyczące wodowskazów, dane dotyczące zbiorników retencyjnych oraz dane ewidencyjne dotyczące gospodarki wodnej. Przetwarzanie danych przestrzennych 182

183 Oprócz podstawowych funkcjonalności oferowanych przez oprogramowanie GIS (wizualizacja, operacje na mapie, analizy atrybutowe i przestrzenne, tworzenie kompozycji mapowych, wydruki map, itd.) moduł przetwarzający dane przestrzenne powinien zapewniać: bezpośredni odczyt z zewnętrznych baz danych w formatach ESRI Shape i GeoMedia Access bez konieczności konwersji danych; odczyt i zapis danych rastrowych GeoTIFF, JPG, PNG; odczyt i zapis formatów shp i GML; kalibrację (rejestrowanie) rastrów; automatyczną weryfikację i korektę błędów topologicznych; wektoryzację danych z automatycznym dociąganiem wektoryzowanej linii do elementów rastra i istniejących danych wektorowych; konwersję różnych typów danych przestrzennych oraz powiązanych z nimi danych tabelarycznych; edycję danych przestrzennych wraz z narzędziami ułatwiającymi edycję, narzędzia do upraszczania i wygładzania geometrii, wykrywanie i rozwiązywanie konfliktów nakładających się na mapie etykiet i opisów, definiowanie reguł dla wyliczalnych atrybutów obiektów (dotyczy atrybutów i geometrii obiektu), tworzenie i zapamiętywanie legend umożliwiających szybkie przywołanie przyporządkowanego im widoku mapy, zarządzenie symboliką wyświetlanych warstw, poprzez definiowanie bibliotek styli, definiowanie dynamicznej zależności pomiędzy symboliką obiektu zależną od wartości atrybutu; definiowanie skali, w jakiej będą wyświetlane obiekty przestrzenne, tworzenie i edycję relacji pomiędzy obiektami geometrycznymi i tabelami; wyszukiwanie i selekcję obiektów wg kryteriów atrybutowych i przestrzennych; definiowanie dynamicznych zapytań złożonych tzn. zapytanie do wyniku zapytania; transformację danych przestrzennych pomiędzy układami współrzędnych (w szczególności polskimi państwowymi układami współrzędnych) z możliwością zapisu danych w nowym 183

184 odwzorowaniu, jak i transformacji w locie bez trwałej zmiany odwzorowania danych źródłowych; wyświetlanie we wspólnym odwzorowaniu, na jednej mapie, danych zapisanych w rożnych formatach GIS i różnych odwzorowaniach; filtry przestrzenne pozwalające na ograniczenie przestrzenne danych wyświetlanych na mapie, klasyfikację i rozróżnianie obiektów wektorowych; funkcje łatwego dostosowania interfejsu aplikacji do potrzeb użytkownika; dopasowanie przestrzenne rozumiane jako transformacja danych wektorowych względem danych będących w innym układzie współrzędnych tworzenie własnych zestawów symboli graficznych używanych przy prezentacji kartograficznej, tworzenie dynamicznych (automatycznie aktualizowanych po zmianie danych źródłowych) i statycznych kompozycji mapowych oraz możliwość zdefiniowania własnych szablonów kompozycji, wprowadzanie obiektów przestrzennych bezpośrednio w środowisku graficznym aplikacji GIS poprzez digitalizację lub wprowadzenie współrzędnych geograficznych; gromadzenie historii modyfikacji danych przestrzennych z uwzględnieniem nazwy użytkownika, daty modyfikacji. Przetwarzanie metadanych Moduł odpowiadający za generowanie metadanych powinien charakteryzować się następującymi cechami: gwarancja poprawnej walidacji w Krajowym Katalogu Metadanych; konfigurowalne, automatyczne wypełnianie elementów metadanych na podstawie dostępnych informacji, w tym atrybutów obiektów przestrzennych; praca z metadanymi danych zgodnymi z ISO 19115; praca z metadanymi usług zgodnymi z ISO 19119; generowanie plików XML zgodnych z ISO 19139; obsługa wielu szablonów metadanych; szablony metadanych zgodne z ISO

185 Dane zestaw komponentów odpowiedzialnych za składowanie danych produkcyjnych i publikacyjnych w postaci ustrukturyzowanej. W warstwie danych wyróżniono następujące repozytoria: - repozytorium dokumentów mające na celu składowanie i zarządzanie plikami wykorzystywanymi i wytwarzanymi w systemie (np. mapy, raporty); - repozytorium danych przestrzennych mające na celu składowanie danych o charakterze przestrzennym. Repozytorium musi dostarczać właściwe mechanizmy i struktury umożliwiające przechowywanie i przetwarzanie obiektów przestrzennych różnego typu; - repozytorium danych alfanumerycznych mające na celu składowanie danych opisujących modele dziedzinowe wykorzystywane w systemie; - repozytorium metadanych mające na celu dostarczenie struktur przechowujących i przetwarzających metadane zgodnie z wytycznymi dyrektywy INSPIRE. Repozytorium dokumentów W celu zarządzania i przechowywania zasobów wykorzystywanych w systemie (np. wyprodukowanych dokumentów, map, arkuszy, itp.), w każdym węźle systemu zostanie stworzone repozytorium dokumentów. Repozytorium zbudowane zostanie w oparciu o dedykowaną platformę do zarządzania dokumentami. Dodatkowo platforma zarządzająca repozytorium powinna integrować się z powszechnie wykorzystywanymi narzędziami biurowymi. Mechanizmy repozytorium będą umożliwiały zarządzanie całym cyklem życia dokumentu. Repozytorium danych przestrzennych i alfanumerycznych Dane systemu będą przechowywane w systemie bazodanowym. W systemie przewidziano istnienie dwóch typów baz danych: 1. Baza produkcyjna - przechowującą wszelkie dane potrzebne do normalnej pracy systemu. 2. Baza publikacyjna - przechowująca dane przeznaczone do publikacji (z wykorzystaniem usług INSPIRE) oraz ich metadane. Proces przetworzenia danych do postaci publikacyjnej będzie miał charakter stratny i nieodwracalny (np. dane geometryczne będą podlegały degradacji ). System bazodanowy będzie zapewniał: 1. Możliwość zbudowania klastra bez pojedynczego punktu awarii, a więc odpornego na różnego rodzaju defekty sprzętu komputerowego. 2. Możliwość przechowywania informacji geoprzestrzennych oraz zarządzanie nimi. System bazodanowy musi udostępniać typy danych pozwalające na składowanie geometrii o różnym charakterze (np. punktów, punktów zorientowanych, linii, powierzchni, geometrii 185

186 złożonej) i wymiarowości (dwu i trójwymiarowej) oraz przetwarzanie jej (m.in. wykonywanie zapytań przestrzennych, indeksowanie przestrzenne). System bazodanowy będzie pozwalać na wykonywanie kopii zapasowych bez przerw w funkcjonowaniu bazy oraz na odzyskanie danych (w przypadku awarii nośnika danych) od czasu ostatniej zatwierdzonej transakcji. Repozytorium metadanych Repozytorium metadanych będzie zrealizowane w postaci bazy danych, w której przechowywane będą informacje potrzebne usłudze CSW. Integracja danych i usług zestaw komponentów odpowiadających za integrację usług i danych zgodnie z architekturą SOA oraz umożliwiających integrację z systemami, które nie udostępniają danych za pomocą usług. Warstwa integracji będzie posiadała następujące funkcjonalności: - routing komunikatów usług w zależności od ich zawartości, - transformacja i wzbogacanie komunikatów przesyłanych przez usługi, - orkiestracja usług - tworzenie usług złożonych z innych usług oraz definiowanie przepływu pomiędzy usługami w celu automatyzacji, - choreografia procesów biznesowych - tworzenie procesów biznesowych korzystających z usług z uwzględnieniem interakcji z użytkownikami systemu, - rejestr usług - pozwalający na publikowanie i wyszukiwanie usług, - reguły biznesowe - pozwalające na definiowanie złożonych reguł biznesowych i sterowanie przepływem procesów, - BAM - pozwalający na monitorowanie aktywności biznesowej użytkowników w systemie. W szczególności komponent realizujące szynę ESB powinien: wykorzystywać XML do przekazywania danych, dokumentów i komunikatów, zapewniać zgodność ze specyfikacjami SOAP 1.1/1.2, WSDL 1.1/2.0, Basic Profile 1.1/1.2, Basic Security Profile 1.1, Reliable Secure Profile 1.0 Usage Scenarios, umożliwiać dodawanie nowych adapterów i interfejsów, pozwalać na implementację w klastrze wydajnościowym. Mając na uwadze powyższe wymagania, podczas projektowania interfejsów należy zwrócić uwagę na następujące zagadnienia: interoperacyjność: usługi sieciowe muszą charakteryzować się interoperacyjnością niezależnie od tego, w jakiej technologii zostały wytworzone; 186

187 bezpieczeństwo komunikatów: wymagane zastosowanie specyfikacji WS-I Basic Security Profile do zapewnienia bezpieczeństwa na poziomie komunikatu; wymagania usług: informacje o wymaganiach powinny być udostępniane w jednym, standardowym dla wszystkich usług formacie - specyfikacja WS Policy; adresowanie usług sieciowych: zgodnie ze specyfikacją WS Addressing; niezawodne dostarczanie: zgodnie ze specyfikacją WS ReliableMessaging; obsługa transakcji: zgodnie ze specyfikacjami: WS Coordination, WS AtomicTransaction oraz WS BusinessActivity; załączniki komunikatów: zgodnie ze specyfikacjami: SOAP Message Transmission Optimization Method (MTOM) jak i XML-binary Optimized Packaging (XOP); metadane usług sieciowych: zgodnie ze specyfikacją WS MetadataExchange. Źródła danych i usług - warstwa uwzględniająca źródła danych i usług udostępnianych przez systemy zintegrowane w ramach ISOK. W warstwie uwzględniono następujące systemy i dane: System Obsługi Klienta, systemy obsługujące Centra Modelowania Powodzi i Suszy, dane i usługi dostarczane przez GUGiK, System Informatyczny Gospodarki Wodnej. 187

188 VI.3.3 Platforma sprzętowa System ISOK będzie wymagał zróżnicowanych środowisk sprzętowych dla różnych komponentów i warstw oprogramowania. Każde z tych środowisk wprowadzi unikalne dla siebie zapotrzebowanie na zasoby takie jak: moc przetwarzania, pamięć operacyjna i przestrzeń dyskową. Precyzyjne oszacowanie wymagań dla każdego z tych środowisk zostanie zrealizowane na etapie przygotowywania projektu technicznego. Centrum zapasowe będzie stanowić jeden fizyczny węzeł, który zostanie logicznie podzielony na węzły ISOK-IMGW oraz KZGW (SIGW). Pozwoli to na współdzielenie zasobów oba węzły zapasowe. Na poniższych rysunkach przedstawiono przykładowe konfiguracje platform sprzętowych dla poszczególnych węzłów systemu ISOK. Sieć ISOK-IMGW (istniejąca zapewnia również Firewall i Load Balancer) «device» Obudowa Blade nr 1 «device» Obudowa Blade nr m «device» Load Balancer «device» Load Balancer «device» Serwer blade nr 1... «device» Serwer blade nr n «device» Serwer blade nr 1... «device» Serwer blade nr n «device» 10 GbE 10 GbE 10 GbE 10 GbE GbE 10 GbE 10 GbE 10 GbE Switch Ethernet «device» «device» «device» «device» Switch 10 Gb Ethernet Switch 10 Gb Ethernet Switch 10 Gb Ethernet Switch 10 Gb Ethernet dla obudowy blade dla obudowy blade dla obudowy blade dla obudowy blade Stack «device» «device» Switch Ethernet 3 x 1 GbE 10 GbE 10 GbE 10 GbE Switch Ethernet 10 GbE Stack 3 x 1 GbE 10 GbE 10 GbE «device» Switch Ethernet 3 x 1 GbE «device» Switch 10 Gb Ethernet 10 GbE «device» Switch 10 Gb Ethernet 10 GbE 3 x 1 GbE 2 x 10 GbE 2 x 1 GbE 2 x 10 GbE 2 x 10 GbE 2 x 1 GbE 2 x 10 GbE 4 x 10 GbE 4 x 10 GbE «device» Rozbudowa platformy sprzętowej baz danych «device» Serwer Backup «device» Macierz SAN/NAS 4 x FC8 4 x FC8 «device» Switch FC «device» Switch FC 12 x FC8 12 x FC8 «device» Urządzenie taśmowe Rysunek VI.2 Przykładowa architektura fizyczna w węźle ISOK-IMGW: Węzeł Centralny 188

189 Sieć ISOK-KZGW (w trakcie budowy,zapewnia również Firewall i Load Balancer) «device» Serwer blade nr 1 «device» Obudowa Blade nr 1... «device» Serwer blade nr n «device» Serwer blade nr 1 «device» Obudowa Blade nr m... «device» Serwer blade nr n 10 GbE 10 GbE 10 GbE 10 GbE GbE 10 GbE 10 GbE 10 GbE «device» Switch Ethernet «device» Switch 10 Gb Ethernet dla obudowy blade «device» Switch 10 Gb Ethernet dla obudowy blade «device» Switch 10 Gb Ethernet dla obudowy blade «device» Switch 10 Gb Ethernet dla obudowy blade «device» Switch Ethernet 3 x 1 GbE 3 x 1 GbE 10 GbE 10 GbE 10 GbE 10 GbE 3 x 1 GbE 10 GbE 10 GbE 3 x 1 GbE «device» Switch 10 Gb Ethernet 10 GbE «device» Switch 10 Gb Ethernet 10 GbE 2 x 10 GbE 2 x 1 GbE 2 x 10 GbE 2 x 10 GbE 2 x 1 GbE 2 x 10 GbE 4 x 10 GbE 4 x 10 GbE «device» Platforma sprzętowa baz danych «device» Serwer Backup «device» Macierz SAN/NAS 4 x FC8 4 x FC8 «device» Switch FC «device» Switch FC 8 x FC8 8 x FC8 «device» Urządzenie taśmowe Rysunek VI.3 Przykładowa architektura fizyczna w węźle ISOK-KZGW (SIGW) 189

190 Sieć Ośrodka Zapasowego (w trakcie budowy, zapewnia również Firewall i Load Balancer) «device» Obudowa Blade nr 1 «device» Obudowa Blade nr m «device» Load Balancer «device» Load Balancer «device» Serwer blade nr 1... «device» Serwer blade nr n «device» Serwer blade nr 1... «device» Serwer blade nr n «device» Switch Ethernet 10 GbE 10 GbE 10 GbE 10 GbE «device» «device» Switch 10 Gb Ethernet Switch 10 Gb Ethernet dla obudowy blade dla obudowy blade GbE 10 GbE 10 GbE 10 GbE «device» Switch 10 Gb Ethernet dla obudowy blade «device» Switch 10 Gb Ethernet dla obudowy blade Stack «device» Switch Ethernet «device» Switch Ethernet 3 x 1 GbE 10 GbE 10 GbE 10 GbE 10 GbE Stack 3 x 1 GbE 10 GbE 10 GbE «device» Switch Ethernet 3 x 1 GbE «device» Switch 10 Gb Ethernet 10 GbE «device» Switch 10 Gb Ethernet 10 GbE 3 x 1 GbE 2 x 10 GbE 2 x 1 GbE 2 x 10 GbE 2 x 10 GbE 2 x 1 GbE 2 x 10 GbE 4 x 10 GbE 4 x 10 GbE «device» Platforma sprzętowa baz danych «device» Serwer Backup «device» Macierz SAN/NAS 4 x FC8 4 x FC8 «device» Switch FC «device» Switch FC 12 x FC8 12 x FC8 «device» Urządzenie taśmowe Rysunek VI.4 Przykładowa architektura fizyczna w węźle ISOK: Centrum Zapasowe Rysunek VI.5 Platforma węzła centralnego systemu ISOK przewidzianego do instalacji w strukturach IMGW VI.4 Zgodność Projektu z wymaganiami dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w formie elektronicznej Z uwagi na zdarzenia, jakie mogą zaistnieć na terenie całego kraju pola opisujące jego atrybuty np. województwo, powiat, gmina, symbol ulicy, nazwa ulica, numer porządkowy budynku, numer porządkowy lokalu powinny być zgodne, co do typu i długości z używanymi w innych rejestrach publicznych jak np. TERYT. W przypadku, gdy składający meldunek o zdarzeniu musi podać swoje dane takie jak nazwisko, imię, numer PESEL to również te dane co do typu i długości powinny być zgodne z formatem danych w rejestrze PESEL. Tabela VI.6 Zgodność Projektu z wymaganiami dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w formie elektronicznej. Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Numer PESEL (Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności) 190

191 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie 1 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 11 znaków? 2 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe, znaki w przedziale 0-9? x x Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Nazwisko-człon 3 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 40 znaków? 4 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe (alfanumeryczne)? x x Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Imię 5 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 30 znaków? 6 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe (alfanumeryczne)? x x Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Numer identyfikacyjny REGON (Krajowy rejestr urzędowy podmiotów gospodarki narodowej) 7 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 14 znaków? 8 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe, znaki w przedziale 0-9? X X Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Symbol jednostki podziału terytorialnego 9 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 7 znaków? 10 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole X X 191

192 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie znakowe, znaki w przedziale 0-9? Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Nazwa jednostki podziału terytorialnego* (odpowiednio: województwa, powiatu, gminy) 11 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 36 znaków? 12 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe (alfanumeryczne)? X X Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Identyfikator miejscowości 13 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 7 znaków? 14 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe, znaki w przedziale 0-9? X X Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Nazwa miejscowości* 15 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 56 znaków? 16 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe (alfanumeryczne)? X X Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Symbol ulicy 17 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 5 znaków? 18 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe, znaki w przedziale 0-9? X X Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Nazwa ulicy* 19 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 65 znaków? X 192

193 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie 20 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe (alfanumeryczne)? X Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Numer porządkowy lokalu* 21 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 10 znaków? 22 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe (alfanumeryczne)? X X Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Numer porządkowy budynku* 23 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 4 znaki przed znakiem "/" i 4 znaki po znaku "/"? 24 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe (alfanumeryczne)? X X Nazwa cechy informacyjnej (referencyjnej): Numer Krajowego Rejestru Sądowego 25 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera 10 znaków? 26 Czy definicja cechy informacyjnej (referencyjnej) zawiera dziedzinę Pole znakowe, znaki w przedziale 0-9? x x Źródło: opracowanie własne IŁ. VI.5 Zgodność Projektu z minimalnymi wymaganiami dla systemów teleinformatycznych Tabela VI.7 Zgodność Projektu z minimalnymi wymaganiami dla systemów teleinformatycznymi. Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie 193

194 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie Projektowanie systemu teleinformatycznego 1 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie funkcjonalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? X System będzie projektowany, testowany, wdrażany i utrzymany z uwzględnieniem następujących norm ISO/IEC: ; 90003; 9126;12207;14143; 14598;15026;15288;; 15939; 19761; 20926;20968; 15408; Adekwatność Projektowany system powinien posiadać funkcjonalność adekwatną do przedstawionych w założeniach do projektu. Dokładność Generowane wyniki przez system powinny zapewniać maksymalną dokładność obliczeń w oparciu o pozyskane dane. Współdziałanie System będzie współdziałał z systemami zewnętrznymi zarówno krajowymi jak i zagranicznymi, od których będzie pozyskiwał dane lub je do nich przekazywał. Przede wszystkim z systemu SMOK eksploatowanego w IMGW. Z kolei wyniki między innymi będą prezentowane na mapach dostarczonych przez GUGiK. Zgodność Funkcjonalność systemu powinna być zgodna ze specyfikacją założeń do systemu. Bezpieczeństwo System powinien spełnić wymogi standardów ISO oraz ISO z uwagi operowanie na informacjach strategicznych dla bezpieczeństwa państwa. Wymagane jest, aby system posiadał wysoki stopień zaufania EAL (Evaluation Assurence Levels) na poziomie 6 lub 7. Ponadto zakłada się, że system ISOK będzie miał dwa Centra Przetwarzania tj. główne i zapasowe. Kluczowe zasoby dla funkcjonowania systemu będą redundantne. Przyjmuje się również, że dostęp do systemu będą miały różne klasy użytkowników o zróżnicowanych uprawnieniach. Wszystkie zdarzenia zachodzące w systemie będą rejestrowane w 194

195 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie 2 2 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie niezawodności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? 3 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie używalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? 4 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie wydajności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? X X X tzw. logach. Do projektowania systemu przewiduje się wykorzystanie narzędzi klasy CASE. Dojrzałość Na etapie projektu zakład się, że podczas budowy systemu zostaną zastosowane dojrzałe i stabilne technologie programistyczne. Tolerancja na błędy System powinien być odporny na wszelkiego rodzaju błędy (np. kontrola i weryfikacja danych) albo powinien je sam naprawić lub podać precyzyjną informację operatorowi umożliwiając tym samym zdiagnozowanie przyczyny błędu. Zakłada się, że system będzie działał w sposób ciągły tj. 24h na dobę. Zakłada się zdublowanie kluczowych zasobów systemu. MTBF dla sprzętu powinno być nie większe niż 5 minut a dla oprogramowania aplikacyjnego maksymalny czas awarii nie powinien przekroczyć 15 minut. Odtwarzalność W przypadku wystąpienia uszkodzenia czy to w danych czy to w oprogramowaniu powinna istnieć możliwość ich odtworzenia z kopi zapasowych w krótkim czasie (do 15 minut). Zrozumiałość System powinien być logiczne zbudowany. Najlepsza wydaje się budowa modułowa. Łatwość nauki i użytkowania Użytkownik powinien szybko i łatwo być w stanie nauczyć się obsługi systemu. System powinien być prosty podczas codziennego użytkowania. Charakterystyki czasowe System powinien na bieżąco pozyskiwać dane o zdarzeniach. Oprogramowanie analityczne powinno wykonać obliczenia w czasie krótszym niż zdefiniowany w normach 195

196 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie 5 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie przenoszalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? 6 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie pielęgnowalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? X X ISO. Również powiadomienie instytucji i ludności cywilnej o zaistniałej sytuacji kryzysowej powinno być wysłane w czasie nie dłuższym niż zdefiniowany w normach ISO. Gospodarka zasobami Powinna istnieć elastyczność alokacji zasobów w zależności od potrzeb tak, aby w sposób wydajny i optymalny je wykorzystywać. Łatwość adaptacji Po wyborze platformy sprzętowoprogramistycznej przewidzieć należy możliwość upgrade systemu do nowszych rozwiązań sprzętowo-programistycznych w przyjętych technologiach. Łatwość instalacji Instalacja systemu powinna być prosta oraz powinna być opisana w stosownej dokumentacji. Podatność na zmiany Należy przewidzieć możliwość poszerzenia funkcjonalności systemu np. poprzez pozyskiwanie danych z nowych urządzeń pomiarowych, dodanie nowych modeli matematycznych; dodanie nowych algorytmów analitycznych; nowych sposobów powiadamiania czy też prezentacji wyników. Stabilność Przewiduje się, że praca systemu powinna być bardzo stabilna. Testowalność Przed uruchomieniem systemu, po awarii, po zmianie funkcjonalności powinna istnieć możliwość przetestowania systemu pod kątem jego poprawnego działania, poprawnego działania poszczególnych 196

197 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie modułów. Wdrażanie systemu teleinformatycznego 7 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie funkcjonalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? X Zakłada się, że przed wdrożeniem systemu będzie on przetestowany w warunkach laboratoryjnych symulujących warunki zbliżone do rzeczywistych. Adekwatność Wdrażany system powinien posiadać funkcjonalność adekwatną do przedstawionych w założeniach do projektu z uwzględnieniem poprawek i modyfikacji wynikających z próbnej eksploracji systemu. Dokładność Generowane wyniki przez system powinny zapewniać maksymalną dokładność obliczeń w oparciu o pozyskane dane. Współdziałanie System będzie współdziałał z systemami zewnętrznymi zarówno krajowymi jak i zagranicznymi, od których będzie pozyskiwał dane lub je do nich przekazywał. Przed wdrożeniem należy dokonać uzgodnień z jednostkami zainteresowanymi oraz przygotować stosowne interfejsy programowo-sprzętowe oraz zapewnić modyfikację stosownych aktów prawnych tak, aby wymiana informacji była możliwa zarówno ze względów technicznych jak i prawnych. Zgodność Funkcjonalność systemu powinna być zgodna ze specyfikacją założeń do systemu z uwzględnieniem modyfikacji wynikających z próbnej eksploatacji systemu. Bezpieczeństwo Należy ustalić kategorie użytkowników i nadać im stosowne uprawnienia oraz zapewnić rejestrację zdarzeń w systemie tzw. logi. Pomieszczenia powinny być zabezpieczone 197

198 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie zgodnie z przyjętą polityką bezpieczeństwa. Dobór personelu mającego dostęp do systemu powinien być dokonany z zachowaniem wymogów przyjętej polityki bezpieczeństwa. 8 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie niezawodności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? X Dojrzałość Wdrażane oprogramowanie musi być dojrzałe i stabilne. Tolerancja na błędy Eksploatowany system powinien być odporny na wszelkiego rodzaju błędy (np. kontrola i weryfikacja danych) albo powinien je sam naprawić lub podać precyzyjną informację operatorowi umożliwiając tym samym zdiagnozowanie przyczyny błędu. Zakłada się, że system będzie działał w sposób ciągły tj. 24h na dobę. Zakłada się zdublowanie kluczowych zasobów systemu. MTBF dla sprzętu powinno być nie większe niż 5 minut a dla oprogramowania aplikacyjnego maksymalny czas awarii nie powinien przekroczyć 15 minut. Odtwarzalność W przypadku wystąpienia uszkodzenia podczas eksploatacji czy to w danych czy to w oprogramowaniu powinna istnieć możliwość ich odtworzenia z kopi zapasowych w krótkim czasie (do 15 minut). 9 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie używalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? X Zrozumiałość System powinien być logicznie zbudowany. Podczas wdrażania i eksploatacji operator nie powinien mieć wątpliwości jak ma posługiwać się systemem. Wskazane jest, aby odpowiednio wcześnie przeszkolić personel oraz zapewnić mu stosowne dokumentacje i instrukcje. Łatwość nauki i użytkowania Użytkownik powinien być w stanie szybko i łatwo nauczyć się obsługi systemu. System powinien być prosty w użyciu podczas bieżącej eksploatacji. 10 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie wydajności określone w X 198 Charakterystyki czasowe

199 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? Wdrożony system powinien na bieżąco pozyskiwać dane o zdarzeniach. Oprogramowanie analityczne powinno wykonać obliczenia w czasie krótszym niż zdefiniowany w normach ISO. Również powiadomienie instytucji i ludności cywilnej o zaistniałej sytuacji kryzysowej powinno być wysłane w czasie nie dłuższym niż zdefiniowany w normach ISO. Gospodarka zasobami Powinna istnieć elastyczność alokacji zasobów w zależności od potrzeb tak, aby w sposób wydajny i optymalny je wykorzystywać. W przypadku wykonywania kopii zapasowych na nośniach wielokrotnego użytku można je powtórnie wykorzystać do zapisu aktualnych danych po uprzednim ich scratch-owaniu. 11 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie przenoszalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? 12 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie pielęgnowalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? X X Łatwość adaptacji Po wyborze platformy sprzętowoprogramistycznej przewidzieć należy możliwość upgrade systemu do nowszych rozwiązań sprzętowo-programistycznych w przyjętych technologiach. Łatwość instalacji Instalacja systemu powinna być prosta oraz powinna być opisana w stosownej dokumentacji. Podatność na zmiany Należy przewidzieć możliwość poszerzenia funkcjonalności systemu np. poprzez pozyskiwanie danych z nowych urządzeń pomiarowych, dodanie nowych modeli matematycznych; dodanie nowych algorytmów analitycznych; nowych sposobów powiadamiania czy też prezentacji wyników. Doświadczenia wynikające z eksploatacji mogą się przełożyć na modyfikację systemu w celu efektywniejszego jego działania. Stabilność System podczas eksploatacji powinien pracować bardzo stabilnie. 199

200 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie Testowalność Przed uruchomieniem systemu, po awarii, po zmianie funkcjonalności powinna istnieć możliwość przetestowania systemu pod kątem jego poprawnego działania, poprawnego działania poszczególnych modułów. Modyfikowanie systemu teleinformatycznego 13 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie funkcjonalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? 14 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie niezawodności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? X X Adekwatność Modyfikacja systemu powinna być głęboko przemyślana a jej funkcjonalność powinna być zgodna z przyjętymi założeniami. Dokładność Modyfikacja systemu nie może pogorszyć dokładności uzyskiwanych wyników. Współdziałanie System będzie współdziałał z systemami zewnętrznymi zarówno krajowymi jak i zagranicznymi, od których będzie pozyskiwał dane lub je do nich przekazywał. Przed modyfikacją systemu należy dokonać analizy jak ona wpłynie na to współdziałanie. Zgodność Funkcjonalność systemu po modyfikacji powinna być zgodna ze specyfikacją założeń do systemu z uwzględnieniem wprowadzonych zmian wynikających z modyfikacji systemu. Bezpieczeństwo Z uwagi na zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa systemu, modyfikacja systemu nie może obniżyć tego poziomu. Dojrzałość Przy modernizacji systemu zostaną zastosowane dojrzałe i stabilne technologie programistyczne. Tolerancja na błędy 200 Po modyfikacji system powinien być odporny

201 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie na wszelkiego rodzaju błędy (np. kontrola i weryfikacja danych), albo powinien je sam naprawić lub podać precyzyjną informację operatorowi umożliwiając tym samym zdiagnozowanie przyczyny błędu. Zakłada się, że system będzie działał w sposób ciągły tj. 24h na dobę. Zakłada się zdublowanie kluczowych zasobów systemu. MTBF dla sprzętu powinno być nie większe niż 5 minut a dla oprogramowania aplikacyjnego maksymalny czas awarii nie powinien przekroczyć 15 minut. Odtwarzalność W przypadku wystąpienia problemu przy modyfikacji systemu czy to z danymi czy to z oprogramowaniem powinna istnieć możliwość ich odtworzenia z kopi zapasowych w krótkim czasie (15 minut). 15 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie używalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? 16 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie wydajności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? 17 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie przenoszalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? X X X Zrozumiałość Modyfikacja systemu nie może popsuć przyjętej logiki systemu. Łatwość nauki i użytkowania Użytkownik powinien szybko i łatwo być w stanie nauczyć się obsługi zmodyfikowanej wersji systemu. System po modyfikacji powinien być prosty w użyciu. Charakterystyki czasowe Modyfikacja systemu nie może pogorszyć jego dotychczasowych charakterystyk czasowych, chyba, że jest to działanie świadome zgodne z przyjętymi założeniami. Gospodarka zasobami Modyfikacja systemu nie może pogorszyć dotychczasowej gospodarki zasobami. Łatwość adaptacji Modyfikacja systemu nie może uniemożliwić lub utrudnić upgrade systemu do nowszych rozwiązań sprzętowo-programistycznych w przyjętych technologiach. Łatwość instalacji 201

202 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie Instalacja systemu po modyfikacji powinna być prosta oraz powinna być opisana w stosownej dokumentacji. 18 Czy system teleinformatyczny posiada właściwości i cechy w zakresie pielęgnowalności określone w normach ISO zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną? X Podatność na zmiany Po modyfikacji system powinien być podatny na zmiany. Stabilność Modyfikacja systemu nie może pogorszyć jego stabilności podczas eksploatacji. Testowalność Po modyfikacji systemu powinien on zostać wszechstronnie przetestowany pod kątem poprawności jego działania z uwzględnieniem nowych funkcjonalności. Składniki sprzętu i oprogramowania umożliwiające wymianę danych z innymi systemami teleinformatycznymi używanymi do realizacji zadań publicznych 19 Czy do wymiany danych z systemami teleinformatycznymi stosuje się co najmniej jeden z następujących protokołów: X Tak system będzie oparty na wymienionych, standardowych protokółach teleinformatycznych. IP wersja 4 (Internet Protocol) - Protokół komunikacyjny dla Internetu, IETF, RFC 0791; TCP (Transmission Control Protocol) - Strumieniowy protokół komunikacyjny, IETF, RFC 0793; UDP (User Datagram Protocol) - Datagramowy protokół użytkownika, IETF, RFC 0768; ICMP (Internet Control Message Protocol) - Protokół komunikatów kontrolnych Internetu, IETF, RFC 0792; HTTP wersja 1.1 (Hypertext Transfer Protocol) - Protokół komunikacyjny sieci WWW, IETF, RFC 2616? 202

203 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie 20 Czy do wymiany danych z systemami teleinformatycznymi prowadzonej w formie komunikacji pomiędzy klientem i serwerem poczty elektronicznej stosuje się co najmniej jeden z następujących protokołów: X System ISOK będzie korzystał z serwera poczty elektronicznej. Dane będą wymieniane w oparciu o wymienione protokoły. SMTP/MIME (Simple Mail Transfer Protocol/ Multi- Purpose Internet Mail Extensions) - Protokoły komunikacyjne wysyłania poczty elektronicznej, IETF, RFC 2045, RFC 2046, RFC 2047, RFC 2048, RFC 2049, RFC 2231, RFC 2646, RFC 2821, RFC 2822, RFC 3023; POP3 (Post Office Protocol) - Protokół odbioru wiadomości poczty elektronicznej, IETF, RFC 1939, RFC 1957, RFC 2449; IMAP (Internet Message Access Protocol) - Protokół odbioru wiadomości poczty elektronicznej, IETF, RFC 2342, RFC 2971, RFC 3501, RFC 3502, RFC 3503? 21 Czy do szyfrowania wymiany danych z systemami teleinformatycznymi stosuje się co najmniej jeden z następujących protokołów: X Ze względu na bezpieczeństwo przesyłanych danych pomiędzy systemem ISOK a innymi systemami teleinformatycznymi konieczne jest zastosowanie stosownych protokołów szyfrowania. SSL wersja 3/TLS (Secure Sockets Layer / Transport Layer Security) - Protokół szyfrujący dla sieci WWW, IETF, RFC 2246; S/MIME wersja 3 (Secure Multi-Purpose Internet Mail Extensions) - Protokół szyfrujący dla poczty elektronicznej, IETF, RFC 2631, RFC 2632, RFC 2633, RFC 3369? 22 Czy do wymiany danych z systemami teleinformatycznymi w X Planuje się, że system będzie zorientowany na usługi, co z kolei implikuje zastosowanie 203

204 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie zakresie innych usług sieciowych stosuje się co najmniej jeden z następujących protokołów: wymienionych protokołów. DNS (Domain Name System) - Protokół komunikacyjny odpowiedzialny za odnajdywanie, informacji o adresach IP, IETF, RFC 1035; FTP (File Transfer Protocol) - Protokół przesyłania plików, IETF, RFC 959; SOAP wersja 1.2 (Simple Object Access Protocol) - Protokół wywoływania zdalnego dostępu do obiektów, W3C; WSDL wersja 1.1 (Web Services Description Language) - Język opisu usług sieciowych, W3C? Składniki sprzętu i oprogramowania zapewniające dostęp do zasobów informacji udostępnianych przez systemy teleinformatyczne używane do realizacji zadań publicznych 23 Czy do przetworzenia informacji na dane w układzie bitowym stosuje się następujące formaty danych: do kodowania i szyfrowania informacji stosuje się następujące formaty danych: X System powinien wymieniać pewne dane z międzynarodowymi informatycznymi systemami a co wiąże się z uwzględnieniem języków narodowych. Unicode UTF-8 wersja 3.0 (Universal Multiple-Octet Coded Character Set (UCS), UCS transformation format UTF-8) - Standard kodowania znaków umożliwiający w zamierzeniu zapisanie wszystkich pism używanych na świecie, ISO, ISO :2000; XMLsig (XML-Signature Syntax and Processing) - Podpis elektroniczny dokumentów w formacie XML, W3C; XMLenc (XML Encryption 204

205 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie Syntax and Processing) - Szyfrowanie dokumentów elektronicznych w formacie XML, W3C? 24 Czy do przetworzenia informacji na dane w układzie bitowym stosuje się następujące formaty danych: do danych zawierających dokumenty tekstowe lub tekstowo-graficzne stosuje się co najmniej jeden z następujących formatów danych, umożliwiających ich przeglądanie i drukowanie przy użyciu popularnych przeglądarek i edytorów: X Przewiduje się, że dokumenty zasilające system ISOK czy też generowane przez niego będą w wymienionych formatach..txt - Dokumenty w postaci czystego (niesformatowanego) zbioru znaków zapisanych w standardzie Unicode UTF-8 jako pliki typu.txt;.rtf wersja 1.6 (Rich Text Format Specification) - Dokumenty w postaci sformatowanego tekstu jako pliki typu.rtf, Microsoft Corp.;.pdf wersja 1.4 (Portable Document Format) - Dokumenty tekstowo-graficzne jako pliki typu.pdf w wersji 5 przeglądarki Adobe Reader - standard obowiązuje wyłącznie dla odczytu dokumentu, Adobe Systems Inc.;.doc - Dokumenty w postaci sformatowanego tekstu jako pliki typu.doc -standard obowiązuje wyłącznie dla odczytu dokumentu, Microsoft Corp.; Open Document wersja 1.0 (Open Document Format for Office Application) - Otwarty format dokumentów aplikacji biurowych, OASIS? 25 Czy do przetworzenia informacji na dane w układzie bitowym stosuje się następujące formaty danych: do X 205 Informacja graficzna jest bardzo istotna w systemie. Przewiduje się obrazowanie zagrożeń na mapach dostarczanych przez

206 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie danych zawierających informację graficzną stosuje się co najmniej jeden z następujących formatów danych: Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Ponadto pewne mapy będą udostępniane przez serwer (.jpeg) (Digital compression and coding of continuous-tone still images) - Pliki typu.jpg (Joint Photographic Experts Group), ISO, ISO 10918;.gif wersja 98a (Graphics Interchange Format) - Pliki typu.gif, CompuServe Inc.;.tif (.tiff) (Tagged Image File Format) - Pliki typu.tif, Adobe Systems Inc.;.png (Portable Network Graphics) - Plik typu.png, ISO, ISO/IEC 15948:2003;.svg (Scalable Vector Graphics) - Grafika wektorowa, W3C? 26 Czy do przetworzenia informacji na dane w układzie bitowym stosuje się następujące formaty danych: do kompresji (zmniejszenia objętości) dokumentów elektronicznych o dużych rozmiarach stosuje się co najmniej jeden z następujących formatów danych: X Z uwagi na zmniejszenie wolumenu informacji zajmowanego na nośnikach przewiduje się wykorzystanie do tego celu miedzy innymi technik kompresji danych..zip (ZIP file format) - Format kompresji plików, PKWARE Inc.;.tar (Tape Archiver) - Format archiwizacji plików (używane zwykle wraz z.gz), FSF;.gz (.gzip) (GZIP file format) - Format kompresji plików, IETF, RFC 1952;.rar (RAR file format) - Format kompresji plików, RarSoft? 206

207 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie 27 Czy do przetworzenia informacji na dane w układzie bitowym stosuje się następujące formaty danych: do tworzenia i modyfikacji stron WWW stosuje się co najmniej jeden z następujących formatów danych: X Przewiduje się prezentację pewnych informacji na serwerze WWW oraz na ekranach urządzeń mobilnych. HTML wersja 4.01 (Hypertext Markup Language) - Standard języka znaczników formatujących strony WWW, W3C; XHTML wersja 1.0 (Extensible Hypertext Markup Language) - Standard języka znaczników formatujących strony WWW, W3C; HTML wersja 3.2 (Hypertext Markup Language) - Standard języka znaczników formatujących strony WWW wykorzystywany w zakresie prezentacji informacji w komputerach kieszonkowych (PDA), W3C; CSS (Cascading Style Sheets) - Kaskadowy Arkusz Stylu, W3C; WAP (Wireless Application Protocol) - Standard dostarczania komunikatów internetowych oraz świadczenia zaawansowanych usług telefonicznych poprzez telefony komórkowe, pagery oraz inne terminale cyfrowe, OMA? 28 Czy do określenia układu informacji w dokumencie elektronicznym stosuje się następujące formaty danych: do definiowania układu informacji polegającego na określeniu elementów informacyjnych oraz powiązań między nimi stosuje się następujące formaty danych: X System ma wykorzystywać nowoczesne standardy układu informacji w dokumentach elektronicznych. XML (Extensible Markup Language) - Standard 207

208 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie uniwersalnego formatu tekstowego służącego do zapisu danych w formie elektronicznej, W3C; XSD (schemat XML) - Standard opisu definicji struktury dokumentów zapisanych w formacie XML, W3C; GML (Geography Markup Language) - Język Znaczników Geograficznych, OGC? 29 Czy do określenia układu informacji w dokumencie elektronicznym stosuje się następujące formaty danych: do przetwarzania dokumentów zapisanych w formacie XML stosuje się co najmniej jeden z następujących formatów danych: X System ma wykorzystywać nowoczesne standardy formatowania dokumentów elektronicznych. XSL (Extensible Stylesheet Language) - Język formatowania danych XML, W3C; XSLT (Extensible Stylesheet Language Transformation) - Język formatowania danych XML, W3C? Politykę bezpieczeństwa dla systemów teleinformatycznych używanych do realizacji zadań publicznych 30 Czy podmiot opracowuje politykę bezpieczeństwa dla systemów teleinformatycznych używanych przez ten podmiot do realizacji zadań publicznych? 31 Czy podmiot modyfikuje w zależności od potrzeb politykę bezpieczeństwa dla systemów teleinformatycznych używanych przez ten podmiot do realizacji zadań publicznych? 32 Czy podmiot wdraża politykę bezpieczeństwa dla systemów teleinformatycznych używanych przez ten podmiot do realizacji zadań publicznych? X X X Podmiot posiada stosowną wiedzę i kompetencję do opracowania polityki bezpieczeństwa w obszarze przedmiotowym. Podmiot posiada stosowną wiedzę i kompetencję do modyfikowania polityki bezpieczeństwa w obszarze przedmiotowym. Podmiot posiada stosowną wiedzę i kompetencję do wdrażania polityki bezpieczeństwa w obszarze przedmiotowym. 208

209 Lp. Zakres kontroli / weryfikacji Poprawność Tak Nie Nie dotyczy Uzasadnienie 33 Czy przy opracowywaniu polityki bezpieczeństwa dla systemów teleinformatycznych używanych przez ten podmiot do realizacji zadań publicznych podmiot publiczny uwzględnia postanowienia Polskich Norm z zakresu bezpieczeństwa informacji? Źródło: opracowanie własne IŁ. X Z uwagi na charakter systemu ISOK musi być zapewnione bezpieczeństwo informacji przechowywanych, przesyłanych, wyszukiwanych przez poszczególne moduły systemu oraz w obszarze wymiany informacji z systemami zewnętrznymi. 209

210 VII VII.1 VII.1.1 Wykonalność i trwałość instytucjonalna przedsięwzięcia Organizacja wdrożenia i późniejszej eksploatacji Projektu Metodyka zarządzania wdrożeniem Projektu Projekt ISOK będzie prowadzony z wykorzystaniem elementów PRINCE2, sprawdzonej metodyki zarządzania projektami. Rozważano również możliwość wykorzystania metodyki PMBoK, jednak PRINCE2 najlepiej spełniał zadane kryteria. Wybór metodyki PRINCE2 jest uzasadniony ze względu na rozmiar Projektu, uznanie oraz znajomość metodyki na całym świecie, a także popularność metodyki w Polsce. Popularność jest istotnym czynnikiem decydującym o wyborze metodyki, ponieważ znacząco ułatwia skompletowanie kompetentnego zespołu projektowego poprzez dostęp do specjalistów zarówno wewnątrz organizacji, jak i poza nią. Powszechność metodyki PRINCE2 w ostatnich latach w administracji publicznej w Polsce przyczyniła się także do wspólnego zrozumienia stosowanych dokumentów zarządczych oraz pojęć z zakresu zarządzania projektami. Szereg instytucji publicznych wymaga, aby projekty prowadzone w ramach tych instytucji były zarządzane zgodnie z metodyką PRINCE2 lub przynajmniej z użyciem jej elementów. Należy podkreślić, że jedynie wybrane elementy metodyki PRINCE2 będą stosowane w Projekcie. Należą do nich w szczególności: podział Projektu ISOK na etapy, z których najbliższy jest planowany na poziomie szczegółowym, a dla kolejnych etapów utrzymywane są plany ogólne; zarządzanie oparte na produktach wyniki prac Projektu stanowią zdefiniowane produkty zarządcze i specjalistyczne, za wytworzenie których odpowiedzialne są grupy zadań podległe Kierownikom Zespołów; uporządkowanie Projektu według zdefiniowanych przez metodykę procesów oraz tematów (w poprzedniej wersji metodyki: komponentów i technik), przedstawionych na poniższej ilustracji. 210

211 Rys. VII.1Procesy i tematy PRINCE2 Uzasadnienie biznesowe Zmiana KIEROWANIE Przygotowanie Projektu Strategiczne Zarządzanie Projektem Organizacja ZARZĄDZANIE Inicjowanie Projektu Zarządzanie Końcem Etapu Zamykanie Projektu Jakość Sterowanie Etapem Plany WYTWARZANIE Zarządzanie Wytwarzaniem Produktów Ryzyko Postępy Źródło: Opracowanie własne na podstawie metodyki PRINCE2 W Projekcie ISOK przewiduje się odstępstwa od i uzupełnienia do metodyki PRINCE2. Obejmują one m.in.: Równoczesną realizację procesów PP Przygotowanie Projektu oraz IP Inicjowanie Projektu Niniejsze Studium Wykonalności jest produktem podprocesu IP3 Doprecyzowanie Uzasadnienia Biznesowego i Ryzyk będącego elementem procesu IP - Inicjowania Projektu. Zapewnienie finansowania na cały czas trwania wdrożenia Projektu, a nie zgodnie z metodyką wyłącznie na najbliższy etap Projektu; Projekt ISOK zostanie podzielony na etapy zarządcze, z których pierwszy odpowiadać będzie procesom Prince2: Przygotowanie i Inicjowanie Projektu etap obejmujący procesy IP oraz PP. Kolejne etapy zarządcze zgodnie z metodyką, oparte zostaną na dostarczanych produktach. W projekcie ISOK wyodrębnić można 3 główne grupy produktów: a. Zebranie informacji przestrzennych dla geodezyjnych rejestrów referencyjnych (Dotyczy: BDOT, NMT oraz ortofotomapy) b. Wykonanie map (Dotyczy MZP, MRP, MPHP, map zagrożeń meteo, map innych zagrożeń) c. Projekt, budowa i wdrożenie systemu ISOK (Dotyczy: budowy systemu, szkoleń, przygotowanie sieci teleinformatycznej na potrzeby ISOK, dostosowanie infrastruktury oraz doposażenie KZGW i RZGW) 211

212 Zadania nakierowane na dostarczenie wymienionych grup produktów, oraz dodatkowo zadania związane z promocją, realizowane będą równolegle, i tworzą w wielu aspektach odrębne nurty projektowe. Każdy z nich zarządzany będzie w oparciu o etapy zarządcze, które zdefiniowane zostaną niezależnie przez kierowników zespołów odpowiedzialnych za daną grupę produktów. VII.1.2 Struktura organizacyjna i kwalifikacje zespołu Jednym z kluczowych tematów metodyki PRINCE2 jest Organizacja, która obejmuje strukturę organizacyjną Projektu oraz zakresy odpowiedzialności w zespole. Poniższa struktura organizacyjna opiera się na modelowej strukturze proponowanej przez metodykę PRINCE2, uwzględnienia jednakże specyfikę Projektu, a w szczególności udział wielu Konsorcjantów oraz dostawców w jego realizacji. Do chwili przygotowania niniejszego dokumentu powołano wybranych członków Komitetu Sterującego (reprezentant każdego Konsorcjanta) oraz Kierownika Projektu minimalny skład wymagany m.in. do przygotowania Studium Wykonalności. Udział Komitetu Sterującego i Kierownika Projektu w przygotowaniu Studium Wykonalności zapewnia dogłębną znajomość specyfiki Projektu ISOK przez kluczowych decydentów na etapie jego realizacji. 212

213 Rys. VII.2Schemat struktury organizacyjnej Projektu Główny Użytkownik RCB Reprezentanci konsorcjantów IMGW, IŁ, GUGIK Przewodniczący Komitetu Sterującego KZGW Nadzór Reprezentancji RCB, IMGW, GUGIK, KZGW, IŁ, Komitet Sterujący Nadzór Autorski Kierownik Projektu KZGW Biuro Wsparcia Projektu Kierownik Zespołu A Kierownik Zespołu B Kierownik Zespołu Z Dostawca A1 Dostawca A2 Dostawca A10 Legenda: Możliwość udziału podmiotu zewnętrznego Funkcja realizowana przez zasoby wewnętrzne konsorcjum Przedstawicielstwo Podległość Źródło: Opracowanie własne na podstawie metodyki PRINCE2 Wszystkie kluczowe stanowiska wymagają znajomości metodyki PRINCE2. Wybór członków zespołu projektowego odbędzie się: dla stanowisk przewidzianych w ramach zasobów wewnętrznych konsorcjum wybór wśród obecnie zatrudnionych pracowników konsorcjum oraz na rynku na podstawie posiadanych kwalifikacji; dla stanowisk przewidzianych w ramach zadań dostawców zewnętrznych w drodze zamówienia publicznego. 213

214 W poniższym opisie struktury, przewidywana liczebność kadry dotyczy liczby zaangażowanych osób, a nie liczby etatów. Tabela VII.1Opis struktury organizacyjnej Projektu Pozycja w strukturze Zakres odpowiedzialności Wymagane kwalifikacje Finansowanie Przewidywana liczebność kadry Komitet Sterujący Odpowiedzialność za Projekt. Zarządzanie strategiczne Projektem, w tym zatwierdzanie wszystkich głównych planów i zakończenia etapów. Suma kwalifikacji członków Komitetu. Brak odrębnego finansowania KS (finansowanie zapewnione na poziomie każdego członka KS) 6-8 Kontakt z otoczeniem zewnętrznym. Przewodniczący Komitetu Sterującego Ostateczna odpowiedzialność za Projekt. Główny decydent w Komitecie Sterującym, wspomagany przez Głównego Użytkownika i Głównego Dostawcę. Zagwarantowanie ukierunkowania Projektu na osiągnięcie zamierzonych celów i dostarczenie przewidzianych produktów. Umocowanie najwyższym kierownictwie Konsorcjum. w Lidera Doświadczenie w strategicznym zarządzaniu dużym Projektem (>100 mln PLN). Koszty osobowe IMGW/KZGW 1 Dbałość o wyważenie interesów biznesu, użytkownika oraz dostawcy. Właściciel Uzasadnienia Biznesowego. Główny Użytkownik Określenie potrzeb wszystkich użytkowników systemu ISOK. Zapewnienie łączności użytkowników z zespołem Projektowym. Monitorowanie jakości, funkcjonalności oraz łatwości użytkowania. Umocowanie w RCB. Znajomość przedmiotu Projektu ISOK. Znajomość oczekiwań i potrzeb użytkowników produktów Projektu ISOK. Koszty osobowe RCB 1 214

215 Pozycja w strukturze Zakres odpowiedzialności Wymagane kwalifikacje Finansowanie Przewidywana liczebność kadry Reprezentanci konsorcjantów Reprezentacja interesów GUGIK, IMGW oraz IŁ. Przedstawicielstwo interesów dostawców wewnętrznych. Umocowanie najwyższym kierownictwie IMGW, IŁ. w GUGIK, Znajomość przedmiotu Projektu ISOK. Koszty osobowe GUGIK, IMGW, IŁ 3 Nadzór Nadzór nad: - przestrzeganiem Uzasadnienia Biznesowego - właściwym spełnianiem oczekiwań użytkownika - kontrolą zagrożeń - zgodnością Projektu ze strategią Konsorcjantów - jakością opisów produktów i jakością produktów Niezależność od Kierownika Projektu oraz Wsparcia Projektu Znajomość przedmiotu Projektu ISOK Nadzór może być sprawowany przez członków Komitetu Sterującego lub zlecony na zewnątrz, jeżeli członkowie nie posiadają wystarczającej wiedzy i/lub czasu na realizację funkcji (wtedy koszty dzielone pomiędzy Konsorcjantów proporcjonalnie do udziału w projekcie). 0, jeżeli sprawowany przez stałych członków KS 2, jeżeli zlecony - zakresem Projektu Kierownik Projektu Bieżące prowadzenie Projektu i raportowanie do Komitetu Sterującego. Doświadczenie w kierowaniu projektem o budżecie >100 mln PLN Umowa menadżerska lub umowa o pracę w KZGW. 2 Zapewnienie spełniania standardów jakości, oraz ograniczeń czasu i kosztów wytwarzania produktów. Znajomość przedmiotu Projektu ISOK. Zapewnienie wytworzenia rezultatów zdolnych do osiągnięcia zdefiniowanych korzyści biznesowych. Nadzór Autorski Zapewnienie, że przyjmowany w toku prac kierunek rozwoju systemu ISOK zachowuje spójność ze strategicznymi celami Projektu. Znajomość zagadnień związanych z bezpieczeństwem przeciwpowodziowym oraz zjawiskami katastroficznymi Umowa menadżerska lub umowa o pracę w IMGW. 1 Kierownik Zespołu Zapewnienie wytworzenia określonych przez Kierownika Projektu Doświadczenie w kierowaniu zespołami roboczymi złożonymi z Umowa o pracę u Konsorcjanta 7-20 (w zależności od 215

216 Pozycja w strukturze Zakres odpowiedzialności Wymagane kwalifikacje Finansowanie Przewidywana liczebność kadry produktów o właściwej jakości. Zapewnienie terminowości i kontroli kosztów wytworzenia produktów. Podległość Kierownikowi Projektu. >10 osób. Znajomość wytwarzanych produktów. specyfiki Preferowane certyfikaty specjalistyczne w zależności od specjalizacji zespołu. realizującego zadanie. etapu Projektu) Dostawca Realizacja przedmiotu zamówienia zgodnie ze specyfikacją. Zależnie od przedmiotu zamówienia Usługa (dostawcy zewnętrzni) + koszty osobowe (pracownicy konsorcjum) koszt pokrywany przez Konsorcjanta realizującego zadanie Dostawcy zewnętrzni Wsparcie Projektu Wsparcie administracyjne np. rozliczanie Projektu Wsparcie w zakresie zarządzania Projektem np. zapewnienie zgodności realizacji Projektu z metodyką PRINCE2; wsparcie w zakresie PZP; Doświadczenie w pracy administracyjnej, Usługa (dostawcy zewnętrzni) + koszty osobowe (koszty dzielone pomiędzy Konsorcjantów zgodnie z miejscem zatrudnienia pracowników wsparcia) Ok dostawcy zewnętrzni Wsparcie specjalistyczne np. w zakresie narzędzi do zarządzania dokumentami Źródło: Opracowanie własne Do realizacji Projektu planowane jest zatrudnienie pracowników, którzy będą realizować planowane działania oraz nadzorować prawidłowość dostaw i usług realizowanych przez dostawców zewnętrznych. Pracownicy Projektu będą rekrutowani spośród specjalistów pracujących u poszczególnych Konsorcjantów lub zatrudnione zostaną nowe osoby posiadające odpowiednie do planowanych w projekcie zadań kompetencje. Wynagrodzenia zaplanowane dla osób realizujących zadania projektowe stanowią koszty kwalifikowane Projektu. Każdy z Konsorcjantów prowadzi indywidualną politykę kadrową i indywidualnie podejmuje decyzje o zatrudnieniu właściwej kadry do realizacji zadań projektowych tak, aby zapewnić wysoką jakość planowanych do osiągnięcia rezultatów Projektu. W szczególności do nadzorowania prac geodezyjnych niezbędnych do realizacji Projektu zatrudnione zostaną nowe osoby. Ponadto zostanie utworzonych ok. 40 miejsc pracy w centrach modelowania powodzi i suszy w Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu i Gdyni gdzie planuje się zatrudnienie specjalistów w zakresie modelowania 216

217 oraz specjalistów w zakresie systemów informacji geograficznej. Realizacja Projektu przyczyni się zatem do utworzenia nowych miejsc pracy. VII.1.3 Etap eksploatacji (po 2013) Odpowiedzialność za eksploatację wyników Projektu ISOK ponosi IMGW oraz KZGW. W ramach tego zadania przewiduje się: Utrzymanie systemu pozwalające na użytkowanie zgodnie z przeznaczeniem, w tym zawieranie ewentualnych umów serwisowych z podmiotami zewnętrznymi; Odbudowę elementów infrastruktury systemu w przypadku zniszczenia. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej będzie odpowiedzialny za utrzymanie Systemu Informatycznego Gospodarki Wodnej. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa będzie głównym użytkownikiem systemu i odpowiada za: Utrzymanie i aktualizację procedur zarządzania kryzysowego w zakresie związanym z produktami Projektu ISOK; Okresową analizę rezultatów wdrożenia (monitoring realizacji celów co najmniej raz na rok); Formułowanie propozycji usprawnień systemu. Konsorcjanci uczestniczący w etapie wdrożenia (IMGW, KZGW, IŁ, GUGIK) będą zapewniać niezbędne wsparcie na etapie eksploatacji w ramach ustawowych i statutowych obowiązków. W okresie eksploatacji Projektu utrzymane zostanie zatrudnienie osób odpowiedzialnych za administrację i utrzymanie systemu ISOK. Poniższy schemat przedstawia poglądowo strukturę zarządzania utrzymaniem rezultatów Projektu. 217

218 Rys. VII.3 Schemat struktury zarządzania utrzymaniem rezultatów Projektu KZGW Nadzór nad eksploatacją IMGW Utrzymanie systemu ISOK GUGiK Utrzymanie baz danych georeferencyjnych RCB Główny Użytkownik --- Utrzymanie procedur, okresowa analiza rezultatów, propozycje usprawnień KZGW Utrzymanie systemu SIGW IŁ Dostawca Dostawca Legenda: Udział podmiotu zewnętrznego Funkcja realizowana przez zasoby wewnętrzne konsorcjum Źródło: Opracowanie własne VII.2 Planowane i przeprowadzone procedury przetargowe W ramach Projektu ISOK przewiduje się realizację ok. 15 postępowań przetargowych o łącznej wartości ok. 254,6 mln złotych brutto. Do momentu opracowania studium wykonalności w marcu 2011 roku: zrealizowano umowę na usługę wsparcia formalno-prawnego przygotowania Projektu o wartości 976 tys. złotych brutto; rozstrzygnięto przetargi na wykonanie lotniczego skaningu laserowego (LIDAR) oraz opracowanie produktów pochodnych o szacowanej wartości ok. 51 mln złotych brutto; rozstrzygnięto postępowanie na wdrożenie projektu od strony organizacyjno-prawnej, zarządzanie projektem oraz rozliczanie i raportowanie o wartości 12,8 mln złotych brutto; IMGW zawarło umowę korporacyjną z firmą ESRI na dostawę oprogramowania GIS i szkoleń (udział projektu ISOK w tej umowie wyniesie ok. 1,35 mln złotych brutto); ogłoszono przetarg na dostawę sprzętu wraz z oprogramowaniem w ramach zadania Budowa i wdrożenie systemu do zarządzania NMT ; jest to jeden z kilku przetargów związanych z tym zadaniem. Dla zadań, w których przewidziano udział dostawcy zewnętrznego, wyodrębniono osobne linie w harmonogramie dotyczące merytorycznego i organizacyjnego przygotowania przetargów (przede wszystkim przygotowanie i opiniowanie SIWZ) oraz wyłonienia wykonawców. Przewidywany koszt tych prac wyniesie ok. 426 tys. złotych. Koszt ten jest relatywnie niski w stosunku do kwoty 218

219 zamówień, jednakże nie obejmuje on wsparcia formalno-prawnego w prowadzeniu zamówień publicznych realizowanego przez doradcę zewnętrznego. W przygotowaniu przetargów uczestniczy zawsze lider Konsorcjum oraz podmiot bezpośrednio odpowiedzialny za realizację zadania (w tabeli poniżej występuje on w kolumnie Podmiot i jest odpowiedzialny za treść SIWZ oraz przeprowadzenie procedury udzielania zamówienia). W wybranych postępowaniach przetargowych uczestniczą również inni członkowie Konsorcjum, w zależności od potrzeby koordynacji zadań pomiędzy członkami Konsorcjum oraz potrzeby konsultacji z ekspertami z danej dziedziny. Część zadań będzie realizowanych w drodze wielu przetargów (dotyczy to m.in. wyboru dostawców usług pomiarów korytowych przekrojów poprzecznych, gdzie możliwe jest rozpisanie osobnych przetargów na wybrane obszary kraju). Liczba przetargów dla każdego z tych zadań zostanie ustalona na etapie realizacji Projektu. Zakłada się również rozpisanie 1 przetargu na realizację więcej niż 1 zadania (strategia łączonych postępowań została opisana w podrozdziale VII.2.1). Zakłada się również możliwość zlecania na zewnątrz usług w ramach realizacji zadań lub części zadań, które na obecnym etapie planowania przewiduje się do wykonania siłami własnymi Konsorcjum. Poniższa tabela prezentuje postępowania przetargowe przewidywane na etapie przygotowania studium wykonalności w marcu 2011 roku z wyodrębnieniem kosztu przygotowania oraz realizacji umów. Daty w kolumnach Start oraz Zakończenie dotyczą etapu realizacji umowy. Tabela VII.2Wykaz postępowań przetargowych Lp. Nazwa zadania / podzadania Podmiot Start Koniec SIWZ Postępowanie Realizacja Uwagi Budowa numerycznego modelu rzeźby i pokrycia terenu (NMT) Budowa i wdrożenie systemu do zarządzania NMT Georeferencyjna Baza Danych Obiektów Topograficznych (w tym obwałowania) GUGiK Koszty przygotowania i przeprowadzenia przetargu ujęte w zadaniu 9.2 (Zarządzanie Projektem). GUGiK Wiele przetargów, z których pierwszy ogłoszony 25.01, a główny w sierpniu Koszty przygotowania i przeprowadzenia przetargu ujęte w zadaniu 9.2 (Zarządzanie Projektem). GUGiK Koszty przygotowania i przeprowadzenia przetargu ujęte w zadaniu 9.2 (Zarządzanie Projektem). Ortofotomapa GUGiK Koszty przygotowania i przeprowadzenia przetargu ujęte w zadaniu 9.2 (Zarządzanie Projektem). Pomiar korytowych przekrojów poprzecznych ("mokrych") IMGW Wiele przetargów 219

220 Lp. Nazwa zadania / podzadania Podmiot Start Koniec SIWZ Postępowanie Realizacja Uwagi 6. Doposażenie CMPiS na potrzeby opracowania WORP, MRP i MZP IMGW Przetarg połączony z doposażeniem IMGW na potrzeby map zagrożeń meteorologicznych (zadanie 1.4). Osobne umowy do oprogramowanie GIS, które obejmują też szkolenia (zadanie 8). 7. Mapy innych zagrożeń IMGW Mapa Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) Projekt i budowa ISOK Przygotowanie sieci teleinformatycznej na potrzeby ISOK IMGW IMGW/ KZGW IMGW/ KZGW Udział w przygotowaniu przetargu przez KZGW oraz GUGiK (koszty GUGiK uwzględnione w zadaniu 9.2). Przetarg obejmuje również doposażenie KZGW i RZGW (zadanie 6) Serwerownia IMGW IMGW Serwerownia KZGW/RZGW Promocja KZGW/ RZGW IMGW/ KZGW Więcej niż 1 przetarg 14. E-learning IMGW Zarządzanie bieżące IMGW Źródło: Opracowanie własne Każde postępowanie zostanie przeprowadzone zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych z dnia 29 stycznia 2004 r. W poniższych tabelach zaprezentowano nakłady inwestycyjne w podziale na kategorie kosztów zgodne z tabelą H1 załącznika XXI do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 846/2009. Poniższa tabela nie zawiera kosztów operacyjnych (kosztów związanych z eksploatacją w latach ). Podział na kategorie kosztów jest zgodny z załącznikiem XXI na poziomie punktów; podpunkty dodano w celu uszczegółowienia zestawienia. W ramach kategorii Instalacje i maszyny/sprzęt wyszczególniono sprzęt ( ) oraz usługi ( ). Kwalifikowanie usług (budowa baz danych referencyjnych, wdrożenie oprogramowania ISOK oraz przygotowaniem map i scenariuszy) w tej kategorii wiąże się z brakiem kategorii trafniej odzwierciedlającej realizowane prace. 220

221 Tabela VII.3 Nakłady inwestycyjne w podziale na koszty przygotowania i realizacji zamówień oraz prace wewnętrzne Podział kosztów zgodny z załącznikiem XXI do projektu Rozporządzenia Komisji WE zmieniającego WE nr 1828/2006 Koszty całkowite Przygotowanie zamówienia PLN Przeprowadzenie zamówienia Realizacja zamówienia Prace wewnętrzne 1 Wynagrodzenia za opracowanie planów i projektów Zakup gruntów Roboty budowlane Instalacje i maszyny/sprzęt Serwery, pamięć masowa, infrastruktura sieciowa Stacje robocze NMT, Ortofotomapa, BDOT (usługi) Przekroje poprzeczne Budowa oprogramowania ISOK oraz licencje Mapy Nieprzewidziane wydatki Dostosowanie cen (w stosownych przypadkach) Pomoc techniczna Promocja Nadzór budowlany Suma cząstkowa (VAT) OGÓŁEM *podział kosztów zgodny na poziomie punktów; podpunkty dodano w celu uszczegółowienia zestawienia Źródło: Opracowanie własne na podstawie szablonu z załącznika XXI do Rozporządzenia Komisji (WE) 846/2009. W kolejnej tabeli opisano elementy składowe każdej kategorii kosztów wyszczególnionej powyżej. Informacje zaprezentowano w podziale na koszty kwalifikowalne i niekwalifikowalne, zgodnie z tabelą H1 załącznika XXI do Rozporządzenia Komisji (WE) 846/2006. Jako koszty niekwalifikowalne wykazano wydatki niezgłoszone do współfinansowania w ramach POIG. Wydatki te zostaną sfinansowane ze środków NFOŚ. Należy zwrócić uwagę, że koszty szkoleń użytkowników systemu ISOK ujęto w kategorii Promocja. 221

222 Tabela VII.4 Objaśnienie składników kategorii kosztów zgodnych z załącznikiem XXI Podział kosztów zgodny z załącznikiem XXI do projektu Rozporządzenia Komisji WE zmieniającego WE nr 1828/2006 Całkowite koszty projektu Koszty niekwalifikowalne PLN Koszty kwalifikowalne Główne składniki (A) (B) (C)=(A)-(B) 1 Wynagrodzenia za opracowanie planów i projektów Opracowanie projektu systemu ISOK, identyfikacja systemów informacyjnych 2 Zakup gruntów Roboty budowlane Usługi związane z dostosowaniem pomieszczenia serwerowni ISOK 4 Instalacje i maszyny/sprzęt Serwery, pamięć masowa, infrastruktura sieciowa Serwery ISOK, SIGW, NMT - Macierze dyskowe - Infrastruktura sieciowa - Zapewnienie serwerowni zapasowej - Infrastruktura serwerowni 4.2 Stacje robocze Doposażenie CMP w stacje robocze i urządzenia peryferyjne - Doposażenie KZGW i RZGW 4.3 NMT, Ortofotomapa, BDOT (usługi) Opracowanie danych referencyjnych: - Numerycznego Modelu Terenu - Bazy Danych Obiektów Topograficznych - Ortofotomapy 4.4 Przekroje poprzeczne Opracowanie przekrojów poprzecznych koryt rzecznych 4.5 Budowa oprogramowania ISOK oraz licencje Wynagrodzenie integratora rozwiązania ISOK - Koszt udziału konsorcjantów w pracach nad budową systemu - Zakup licencji oprogramowania systemowego i aplikacyjnego - Koszt przeprowadzenia testów 4.6 Mapy Opracowanie: - mapy hydrograficznego podziału Polski - wstępnej oceny ryzyka powodziowego - map zagrożenia powodziowego - map ryzyka powodziowego - map innych zagrożeń - mapy zagrożeń meteorologicznych 5 Nieprzewidziane wydatki Dostosowanie cen (w stosownych przypadkach) Pomoc techniczna Zarządzanie projektem i wsparcie administracyjne oraz usługi doradcze 8 Promocja Działania promocyjne - Szkolenia 9 Nadzór budowlany Suma cząstkowa (VAT) zł zł Podatek od wartości dodanej 12 OGÓŁEM Źródło: Opracowanie własne na podstawie szablonu z załącznika XXI do Rozporządzenia Komisji (WE) 846/2009. VII.2.1 Strategia łączonych postępowań przetargowych Aby zwiększyć prawdopodobieństwo uzyskania bardziej korzystnych warunków zakupu oprogramowania i sprzętu komputerowego, a także by zmniejszyć pracochłonność organizacji postępowań przetargowych, opracowano strategię wspólnych (spajających zadania oraz konsorcjantów) postępowań przetargowych. Poniższa tabela zawiera zestawienie szacowanych potrzeb w zakresie sprzętu i oprogramowania, w podziale na zadania (tabela ta jest uszczegółowieniem wybranych pozycji z tabeli VII.2 - Wykaz przewidywanych postępowań przetargowych ). Większość podanych w zestawieniu zasobów jest przykładowa, reprezentująca klasę sprzętu i oprogramowania dla poszczególnych pozycji w zestawieniu i nie przesądza o wyborze producenta sprzętu ani oprogramowania. Celem prezentacji danych o planowanych do wykorzystania w projekcie zasobach jest jedynie uzasadnienie wartości zaplanowanych wydatków na poszczególne zadania. Na liście znajdują się też zasoby wskazujące na producenta, co zostało uzasadnione w kolejnym podrozdziale dotyczącym ograniczenia wyboru produktów w uzasadnionych przypadkach. W każdym przypadku dostawca zostanie wybrany w drodze postępowania zgodnie z obowiązującym Prawem zamówień publicznych. 222

223 Tabela VII.5 Zestawienie szacowanych potrzeb w zakresie sprzętu i oprogramowania WBS Nazwa zadania Kategoria wydatku Nazwa zasobu Koszt Ilość zasobu Budowa i wdrożenie systemu do zarządzania NMT Zakup oprogramowania Zakup sprzętu Specjalistyczne oprogramowanie fotogrametryczne i GIS dla systemu NMT Stacje robocze i komputery przenośne do obsługi danych i systemu zarządzania NMT Jednostka Pakiet oprogramowania stacje, 8 laptopów Doposażenie CMPiS na potrzeby opracowania WORP, MRP i MZP Stacja robocze, drukarki i komputery przenośne do obsługi danych i systemu zarządzania NMT stacja, 2 drukarki, 5 laptopów Macierz dyskowa 150TB sztuka Środowisko serwerowe (aplikacyjny + blade) s. aplikacyjny, 1 s. blade Zakup oprogramowania Rozszerzalna przeglądarka edycyjna GIS [umowa 1 licencja korporacyjna] Moduły przeglądarki edycyjnej GIS (3D, analizy zdjęć, analizy geostatystyczne) Pakiet licencji Podstawowa przeglądarka GIS licencja Licencja MIKE 21 ELP III level licencja Licencje Mike Flood - Flexible Mesh licencja Licencje Mike Flood single grid +SO+DB licencja Mike Animator licencja Oprogramowanie biurowe pakiet Rozszerzenie licencji Mike do 8 rdzeni licencja Zakup sprzętu Komputer przenośny (A) sztuka Komputery robocze zwykłe sztuka Macierz NAS (FTP/CIFS) użytk. 45 TB sztuka Odbiornik GPS RTK sztuka Ploter A0 (A) sztuka Skaner A sztuka Sprzęt komputerowy stacje GIS sztuka 1.4 Mapy zagrożeń meteorologicznych 3.1 Projekt i budowa ISOK, platforma Sprzęt komputerowy stacje robocze do sztuka modelowania Urządzenie wielofunkcyjne A3 laser kolor sztuka Zakup oprogramowania Oprogramowanie biurowe pakiet Program do analiz statystycznych (upgrade) licencja Program do grafiki wektorowej (upgrade) licencja Program graficzny do edycji map licencja elektronicznych Windows na serwer (A) licencja Zakup sprzętu Drukarka laser kolor A4 (B) sztuka Zakup oprogramowania Dysk zewnętrzny sztuka Komputer przenośny (B) sztuka Kserokopiarka A sztuka Ploter (B) sztuka Skaner A3 (B) sztuka Sprzęt komputerowy stacje robocze do modelowania Środowisko GIS - przeglądarka edycyjna z rozszerzeniami do analizy danych NMT oraz sztuka pakiet 223

224 WBS Nazwa zadania Kategoria wydatku Nazwa zasobu Koszt Ilość zasobu sprzętowosystemowa rastrowych Jednostka Aplikacja narzędziowa GIS w wersji desktop (A) licencja 4 Przygotowanie sieci teleinformatycznej na Zakup oprogramowania Aplikacja narzędziowa GIS w wersji desktop licencja (B) BPMS licencja CMS licencja Database Enterprise Edition licencja Database Standard Edition licencja Database Standard Edition One licencja Oprogramowanie backupu licencja Oprogramowanie do wirtualizacji licencja Oprogramowanie IDM/SSO licencja Oprogramowanie middleware (A) pakiet Oprogramowanie middleware (B) pakiet Oprogramowanie Monitorujące licencja Platforma narzędziowa WWW do licencja udostępniania i prezentacji danych przestrzennych Podstawowa przeglądarka GIS [u. 1 licencja korporacyjna] Real Application Clusters licencja Rozszerzalna przeglądarka edycyjna GIS [u. 1 licencja korporacyjna] Serwer aplikacyjny pakiet System operacyjny klasy Linux/Unix licencja System zarządzania infrastrukturą sztuka Windows na serwer (B) licencja Zakup sprzętu Szafa rack sztuka Serwer blade sztuka Obudowa blade sztuka Macierz SAN/NAS dla węzła ISOK-IMGW: sztuka Węzeł Centralny (użytk. 220 TB) Macierz SAN/NAS dla węzła ISOK: Centrum sztuka Zapasowe (użytk. 262 TB) Macierz SAN/NAS dla węzła ISOK-KZGW sztuka (SIGW) (użytk. 138 TB) Serwer Backup sztuka Urządzenie switch 10 GbE sztuka Urządzenie switch FC sztuka Środowisko testowe sztuka Urządzenie taśmowe Węzeł Centralny, Węzeł sztuka Zapasowy Urządzenie taśmowe Węzeł SIGW sztuka Platforma sprzętowa baz danych / robudowa platformy Rozbudowa - oprogramowanie do przełącznika Cisco Catalyst 6506E sztuka licencja

225 WBS Nazwa zadania Kategoria wydatku Nazwa zasobu Koszt Ilość Jednostka zasobu potrzeby ISOK Zakup sprzętu Firewall min 1Gbps, VPN Server/Client sztuka Firewall min 300Mbps sztuka Load Balancer Appliance sztuka Modernizacja central głosowych IMGW sztuka (PABX) - sprzęt Przełącznik L2 48 x1gb + 2x10Gb sztuka Przełącznik L2 48 x1gb + 2x10Gb Stack sztuka Przełącznik L3 48 x1gb + 2x10Gb sztuka Rozbudowa - interfejs do modułu 8x10Gb do sztuka przełącznika Cisco Catalyst 6506E Rozbudowa - Load Balancer jako moduł do sztuka przełącznika CiscoCat6506E Rozbudowa - moduł 8x10Gb do przełącznika sztuka Cisco Catalyst 6506E System optymalizacji ruchu sieci WAN sztuka 1Mbps, min 200 TCP System optymalizacji ruchu sieci WAN sztuka 45Mbps, min 2000 TCP System optymalizacji ruchu sieci WAN sztuka 90Mbps, min 7000 TCP System wyboru centrum zapasowego sztuka 6 Doposażenie KZGW i RZGW Zakup oprogramowania Oprogramowanie biurowe z bazą danych pakiet (w ramach licencji pływającej) Zakup oprogramowania Oprogramowanie biurowe bez bazy danych pakiet (w ramach licencji pływającej) Zakup sprzętu Sprzęt komputerowy stacje GIS sztuka Źródło: Opracowanie własne. Łączenie postępowań wiąże się z ograniczeniami. Najważniejsze z nich to: Brak pełnej wiedzy na temat specyfikacji technicznej systemu w początkowej fazie Projektu (przedstawione powyżej zasoby stanowią przybliżenie rzeczywistych potrzeb). Jednocześnie konieczne jest pilne zapewnienie sprzętu i oprogramowania dla realizacji innych zadań (w szczególności modelowania powodzi i suszy), np. doposażenie Centrów Modelowania Powodzi i Suszy zanim specyfikacja techniczna systemu powstanie. Zagrożenie dokonania zakupu sprzętu i oprogramowania, który przez długi okres nie byłby używany. Oznaczałoby to poniesienie nieuzasadnionego kosztu gwarancji sprzętu i oprogramowania oraz pozyskanie starszych modeli sprzętu i wersji oprogramowania, niż to będzie możliwe w momencie powstania rzeczywistej potrzeby. Szacuje się, że te koszty przewyższyłyby korzyści płynące z połączenia przetargów. Mając na uwadze powyższe ograniczenia, planuje się przeprowadzić wspólne postępowania: na opracowanie projektu i wdrożenie systemu ISOK, platformę sprzętowo-systemową ISOK w IMGW oraz KZGW oraz doposażenie KZGW i RZGW (3.1.4, część oraz 6); na doposażenie Centrów Modelowania Powodzi i Suszy oraz zakup sprzętu na potrzeby opracowania map zagrożeń meteorologicznych (część oraz 1.4); na przygotowanie sieci teleinformatycznej na potrzeby ISOK wspólny przetarg IMGW oraz KZGW (zadanie 4); 225

226 zawarcie umów korporacyjnych z kilkoma producentami oprogramowania do modelowania oraz GIS, które zapewnią oprogramowanie oraz specjalistyczne szkolenia dla wielu zadań realizowanych w ISOK (część 1.3.6, część 3.1.5, 8.1, 8.2). VII.2.2 Ograniczenia wyboru producentów sprzętu i oprogramowania Budowa systemu ISOK powinna uwzględnić najlepsze praktyki w zakresie tworzenia nowoczesnych rozwiązań informatycznych. Jedną z nich jest nawiązanie do wcześniej stosowanych systemów, co dotyczy zarówno sprzętu jak i oprogramowania. Zagadnienie to dotyczy dedykowanego oprogramowania narzędziowego czy infrastruktury sieciowej, gdzie należy zachować spójność z istniejącymi rozwiązaniami informatycznymi utrzymywanymi w strukturach IMGW, KZGW (oraz dalej RZGW). Z tego powodu dla wybranych grup produktowych należy rozważyć zakupy wprost od konkretnych producentów, tak by zapewnić kontynuację i spójność techniczną z wcześniej obranymi rozwiązaniami. Takie podejście pozwoli uniknąć konieczności przekwalifikowania pracowników koniecznego w sytuacji wdrażania innych rozwiązań (wiążą się z tym koszty szkoleń, czasochłonność, większe prawdopodobieństwo popełniania błędów, koszty związane z rozszerzeniami funkcjonalności tworzonymi na indywidualne potrzeby) i zapewni większą jednorodność poszczególnych elementów systemu we wszystkich lokalizacjach, gdzie będzie on tworzony oraz pomiędzy nimi. VII Oprogramowanie Mike (DHI) Po powodzi w 1997 roku zostały uruchomione i wdrożone projekty związane z tematyką powodziową, a największym projektem był Projekt Usuwania Skutków Powodzi 1997 finansowany z pożyczki Banku Światowego. Projekty te wdrażane i koordynowane były m.in. przez IMGW oraz RZGW. W ramach tego projektu zakupiono i wdrożono zaawansowane, profesjonalne oprogramowanie, pozwalające modelować zjawiska związane z transformacją fali powodziowej, co umożliwiało wyznaczenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Analiza aktualnej sytuacji wykazała, że w okresie od 1997 do dnia oddania niniejszego Studium z powodzeniem stosowane jest oprogramowanie Duńskiego Instytutu Hydrologii (DHI), które wykorzystywane jest m.in. w RZGW oraz IMGW. DHI dysponuje całym pakietem programów z rodziny o nazwie Mike, który umożliwia dokonanie obliczeń w zakresie zjawisk związanych z występowaniem powodzi oraz innych związanych ze środowiskiem wodnym. Ponadto DHI mając przedstawicielstwo w wielu krajach na świecie, w tym w Polsce, dysponuje odpowiednim zapleczem, treningowym, profesjonalnymi kadrami oraz zapewnia odpowiedni poziom merytoryczny. Spośród rodziny programów Mike wyróżnić można programy modelujące jednowymiarowe (np. Mike11) oraz dwuwymiarowe (np. Mike21), a także moduł 3D dla obszarów nadmorskich. Oznacza to, iż oprogramowanie DHI jest w stanie sprostać wymogom wynikającym z zapisów Dyrektywy Powodziowej. Dodatkowym argumentem przemawiającym za kontynuowaniem pracy na tym oprogramowaniu jest stosunkowo długi czas szkolenia przyszłych specjalistów z zakresu modelowania, który uwzględniając cały cykl szkoleń oraz czas na nabycie odpowiedniej praktyki wynosi minimum 3 lata (IMGW posiada ok. 30 wyszkolonych modelarzy pracujących na bieżąco z oprogramowaniem MIKE). Tak długi okres uniemożliwia przeprowadzenie poszukiwań, testów, szkolenia i wdrażania przyszłych specjalistów w zakresie innego oprogramowania, zważywszy na termin zakończenia projektu przypadający na koniec 2013 roku. Zaprogramowany cykl szkoleń w ramach Projektu nie 226

227 ma na celu wyszkolenia nowych modelarzy (jest to niemożliwe w tak krótkim czasie), ma na celu pogłębienie już zdobytych doświadczeń oraz dokładniejsze poznanie nowych możliwości ciągle rozwijanego i udoskonalanego oprogramowania. VII Oprogramowanie GIS W IMGW oraz KZGW użytkowane są obecnie dwa programy dwóch firm o znaczeniu międzynarodowym, są to ArcGIS firmy ESRI oraz GeoMedia firmy Intergraph. Analiza aktualnej sytuacji wykazała, że w większości jednostek przyjęło się oprogramowanie ESRI, choć również program GeoMedia został zaimplementowany m.in. w OKI w Krakowie i Poznaniu, jako podstawowe narzędzie pracy specjalistów GIS. Pozostałe RZGW także dysponują wieloma licencjami zarówno oprogramowania ESRI jak i Intergraph. ArcGIS (ESRI) Oprogramowanie ESRI (Environmental Systems Research Institute) ArcGIS jest wykorzystywane w IMGW od ponad 10 lat. W tym okresie liczba licencji wzrosła do ponad stu. Ich użytkownicy posiadają wiedzę i doświadczenie niezbędne do użytkowania specjalistycznego oprogramowania ArcGIS firmy ESRI, co jest poparte licznymi autoryzowanymi szkoleniami. Przez te wszystkie lata użytkowania powstało wiele warstw informacyjnych zgrupowanych w projektach obsługiwanych przez ArcGIS. Przykładem może być komputerowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) opracowana na zlecenie Ministerstwa Środowiska Departamentu Zasobów Wodnych (obecnie te funkcje przejął KZGW). MPHP cały czas jest uaktualniane w oprogramowaniu ArcGIS firmy ESRI i stanowi podstawę Podsystemu Informatycznego Gospodarki Wodnej w ramach ZSI Środowisko. Ponadto w ostatnich latach w wyniku współpracy DHI (Danish Hydraulic Institute) z firmą ESRI oprogramowanie ArcGIS wzbogacone zostało o dedykowany moduł umożliwiający szybkie i łatwe przygotowanie danych wejściowych do programu modelującego Mike11 oraz Mike Flood (stosowanych w IMGW). Dodatkowo oprogramowanie ArcGIS wraz z rozszerzeniami pozwala na edycję i przetwarzanie numerycznego modelu terenu, który po odpowiednim przystosowaniu konsumowany będzie przez program modelujący tj. Mike 21, Mike 3 oraz Mike Flood. Współpraca oprogramowania GIS oraz programów modelujących pozwala na usprawnienie ogółu prac związanych z procesem tworzenia map zagrożenia i ryzyka powodziowego realizowanych na potrzeby Dyrektywy Powodziowej. Obecnie IMGW posiada licencje ArcGIS w kilku wersjach od , przez co nie są one ze sobą w pełni kompatybilne, oraz w większości nie posiadają już wsparcia technicznego. Zakup upgrade u wraz z serwisem licencji w ramach licencyjnej umowy korporacyjnej ELA (Enterprise License Agreement) z ESRI na okres 3 lat rozwiąże problem aktualności licencji, ich wzajemnej kompatybilności. W ramach umowy korporacyjnej Instytut dostanie nielimitowany dostęp do licencji Desktop i Serwer, a także pulę autoryzowanych szkoleń prowadzonych przez specjalistów z ESRI. Dzięki takim warunkom umowy możliwe będzie testowanie nowych rozwiązań bez ponoszenia dodatkowych kosztów, co dodatkowo ułatwią nieodpłatne (w ustalonym wymiarze godzin) konsultacje techniczne z specjalistami z ESRI. W IMGW opracowano ponadto nakładki (skrypty) na oprogramowanie ESRI dedykowane ponadstandardowym zastosowaniom, co w przypadku rezygnacji z tego pakietu uniemożliwiałoby ich zastosowanie i powodowałoby konieczność ponownego ich opracowania pod alternatywne oprogramowanie. 227

228 Innym, również istotnym faktem przemawiającym za kontynuowaniem wykorzystania systemów ESRI jako wiodącego środowiska GIS w projekcie ISOK, jest rozpoczęcie współpracy przez RZGW z firmą Bentley Systems, dostawcą środowiska projektowego i geoinżynieryjnego, które jest już eksploatowane przez jednostki terenowe (RZGW). Bentley Systems posiada aktywną umowę o współpracy z firmą ESRI, na mocy której następuje wymiana informacji technicznych dotyczących natywnego (bez konwersji) czytania danych GIS i CAD przez obydwa środowiska. Oprogramowanie projektowe i geoinżynieryjne Bentleya, może być bezpośrednio podłączone do środowiska serwerowego ArcGIS Server firmy ESRI. Dodatkowo, system do zarządzania projektami oraz dokumentacją techniczną Bentley ProjectWise posiada bezpośredni dostęp do plików projektowych ESRI zlokalizowanych we wspólnej bazie danych. Kolejnym argumentem na rzecz kontynuacji korzystania z systemów ESRI jest wdrożenie oprogramowania ArcWFD (dostarczanego przez DHI), które jest systemem przeznaczonym do realizacji zadań Dyrektywy Wodnej, pracującym w środowisku ArcGIS firmy ESRI. W oprogramowanie ArcWFD zostały wyposażone wszystkie jednostki terenowe IMGW oraz RZGW. Geomedia (Intergraph) Oprogramowanie Intergraph jest stosowane w mniejszym wymiarze w porównaniu do systemów ESRI. Głównym zadaniem środowiska Intergraph w istniejących projektach jest wsparcie Ośrodków Koordynacyjno Informacyjnych Osłony Przeciwpowodziowej OKI zlokalizowanych w 7 Regionalnych Zarządach Gospodarki Wodnej. Projekt wdrożenia aplikacji dedykowanej dla ośrodków OKI został uruchomiony po powodzi w 1997 ze środków Banku Światowego. GeoMedia Professional wraz z rozszerzeniami umożliwia profesjonalne przeprowadzenie szeregu prac związanych z zarządzaniem, edycją, analizowaniem oraz archiwizacją danych GIS o wszelkiego rodzaju obiektach naziemnych zarówno w formatach wektorowych, jak i rastrowych (np. ortofotomap). W środowisku tym możliwe jest również przetwarzanie i edycja numerycznego modelu terenu. Oprogramowanie to pozwoli na bezkonfliktową i szybką wymianę danych pomiędzy IMGW a KZGW oraz RZGW, w których program GeoMedia jest wykorzystywany do codziennych analiz oraz prac związanych z GIS. VII Bazy danych Oracle (Oracle) System Zarządzania Relacyjną Bazą Danych Oracle (RDBMS), pełni funkcję kluczowego narzędzia w zakresie gromadzenia i przechowywania danych w IMGW. Wdrożenie systemu RDBMS zostało oparte na oprogramowaniu Oracle (inwestycja ta została zainicjowana w projekcie SMOK w latach ). W roku 2010 IMGW kontynuował inwestycje i zakupił dedykowany system serwera bazodanowego Oracle z przeznaczeniem do zadania konsolidacji środowiska informatycznego. Łączny koszt inwestycji w licencje oprogramowania baz danych oraz dedykowany sprzęt wyniósł euro. Od zakończenia projektu SMOK, Oracle jest standardowym systemem bazodanowym IMGW. Jest on szeroko stosowany (22 instancji) i podległa ciągłym upgrade om w ramach rocznych umów utrzymaniowych, których wartość od 2006 roku wyniosła łącznie euro. 228

229 Wybór oprogramowania Oracle w rozwiązaniu ISOK zapewni zachowanie spójności Systemu Informacyjnego. Spójność IT pozwala na szybsze wdrożenia, sprawniejsze działanie systemu, łatwiejszą diagnozę przyczyn błędów, większą elastyczność oraz skalowalność. Wybór Oracle ułatwi integrację infrastruktury ISOK z pozostałą częścią infrastruktury IT IMGW, która obecnie wykorzystuje Oracle. Niezbędne migracje oraz wymiana danych będą technicznie łatwiejsze do przeprowadzenia. Od 2000 roku IMGW poniosło istotne koszty (ok euro) na wyszkolenie różnych profili użytkowników Oracle (czterech administratorów oraz dwóch zaawansowanych użytkowników/programistów). Podsumowując, system RDBMS jest kluczowym elementem Systemu Informacyjnego. Ewentualna decyzja o wprowadzeniu różnych rozwiązań w tym obszarze musiałoby być podyktowane wyłącznie niezadowoleniem z obecnego produktu (niezadowalająca wydajność, częste występowanie błędów, nieadekwatne rozwiązania w zakresie rozszerzania istniejącego systemu) lub dostawcy (np. niespełnianie warunków umów). W pozostałych przypadkach najlepszą praktyką IT jest podtrzymanie spójności systemu RDBMS, stąd postępowanie takie pożądane jest również w ramach tworzonego systemu ISOK. VII Urządzenia sieciowe oraz oprogramowanie zarządzające (Cisco) W latach ubiegłych, m.in. w ramach projektów związanych z tematyką powodziową, zakupiono w IMGW oraz KZGW sprzęt sieciowy Cisco. Rozpatrując wymagania informatyczne planowanego do budowy systemu ISOK, należy zwrócić uwagę na wcześniejsze inwestycje w obszary, które mają zostać poddane rozbudowie. Rozbudowa systemu sieciowego IMGW oraz KZGW i dalej RZGW o komponenty sprzętu i oprogramowania firmy Cisco pozwoli zachować wcześniejsze rozwiązania i utrzymać kontynuację istniejącej linii rozwiązań sieciowych. W ramach projektu ISOK planuje się rozbudowę sieci IMGW oraz KZGW. W grudniu 2010 roku IMGW zmodernizowało główny węzeł sieci. W zakresie prac zostały dostarczone i wdrożone dwa urządzenia Cisco Catalyst 6506E z wraz z trzyletnim wsparciem. Ze względu na zachowanie kompatybilności infrastruktury sieciowej, część środków przeznaczonych na to zadanie zostanie poświęconych na rozbudowę infrastruktury Cisco (moduły sprzętowe oraz oprogramowanie do przełączników Cisco Catalyst 6506E). VII.3 VII.3.1 Przygotowanie formalno-administracyjne przedsięwzięcia Wydane decyzje i pozwolenia Nie dotyczy. Projekt nie uwzględnia przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.), wymagane jest lub może być 229

230 Studium Wykonalności Projektu wymagane sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko, ani przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na wyznaczony lub potencjalny obszar Natura Ponadto planowane przedsięwzięcie w zakresie kompetencji GUGiK, nie jest przedsięwzięciem urban development project a więc pozostaje poza zakresem Dyrektywy Rady nr 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (tzw. dyrektywa EIA). VII.3.2 Wymagane decyzje i pozwolenia i termin ich pozyskania Na podstawie wstępnej analizy uwarunkowań formalno-organizacyjnych realizacji Projektu nie stwierdzono wymaganych do realizacji Projektu decyzji i pozwoleń. W ramach Projektu nie przewiduje się przedsięwzięć budowlanych. Przeprowadzenie szczegółowej analizy w zakresie decyzji wymaganych do wdrożenia systemu informatycznego ISOK oraz opracowanych w ramach projektu rozwiązań technicznoorganizacyjnych odbędzie się na etapie przygotowania systemu do wdrożenia. VII.3.3 Harmonogram realizacji przedsięwzięcia Harmonogram realizacji przedsięwzięcia Przedsięwzięcie realizowane będzie w 4 etapach projektowych, po których nastąpi 5-letni etap eksploatacji. Tabela VII.6 Etapy Projektu L.p. Nazwa etapu / grupy produktów Przygotowanie i Inicjowanie Projektu Zebranie informacji przestrzennych dla geodezyjnych 2 rejestrów referencyjnych 0 3 Wykonanie map 4 Projekt, budowa i wdrożenie systemu ISOK 5 Etap Eksploatacji Źródło: Opracowanie własne Etapy Projektu zostały tak określone, aby wyodrębnić elementy zakresu Projektu stanowiące spójną całość. Zakończenie każdego etapu jest równoznaczne z osiągnięciem kamienia milowego, oznaczającego uzyskanie określonych produktów prac Projektu. Tabela VII.7 Zakres etapów Projektu L.p. Nazwa etapu Podstawowe zadania i produkty 1 Przygotowanie i Inicjowanie Projektu Opracowanie Studium Wykonalności i zaakceptowanie Projektu do realizacji. 230

231 L.p. Nazwa etapu Podstawowe zadania i produkty 2 Zebranie informacji przestrzennych dla geodezyjnych rejestrów referencyjnych Budowa bazy danych obiektów topograficznych (BDOT) Opracowanie Numerycznego Modelu Terenu (NMT) Wdrożenie sytemu zarządzania NMT Opracowanie ortofotomapy 3 Wykonanie map Wykonanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Opracowanie map zagrożenia powodziowego (MZP), ryzyka powodziowego (MRP), zagrożeń meteorologicznych oraz map innych zagrożeń Opracowanie Mapy Hydrograficznego Podziału Polski (MPHP) 4 Projekt, budowa i wdrożenie systemu ISOK Opracowanie projektu funkcjonalno-technicznego systemu ISOK oraz SIGW Budowa systemu ISOK wraz z interfejsami Zapewnienie sprzętu oraz serwerowni Przeprowadzenie szkoleń Przygotowanie sieci teleinformatycznej Doposażenie KZGW i RZGW Przeprowadzenie testów akceptacyjnych i uruchomienie systemu 5 Etap Eksploatacji 5 letni okres użytkowania produktów Projektu, w czasie którego będzie dokonywana okresowa ocena rezultatów. Źródło: Opracowanie własne Poniżej przedstawiono szczegółowy harmonogram prac. Dla każdego zadania zlecanego na zewnątrz wyodrębniono zadanie związane z przygotowaniem i realizacją postępowania przetargowego. Końcowa część harmonogramu zawiera działania nieprzypisane bezpośrednio do żadnego z etapów Projektu, obejmujące zarządzanie oraz promocję Projektu. Harmonogram Projektu w formie wykresu Gantta został przedstawiony w Załączniku nr 4 do studium wykonalności. 231

232 Studium Wykonalności Projektu Tabela VII.8 Kwartalny harmonogram realizacji prac Projektu WBS Zadanie Start Zakończenie Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 1 Zebranie geodezyjnych informacji przestrzennych oraz wykonanie map zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego Zebranie informacji przestrzennych dla BDOT, NMT oraz ortofotomapy Budowa numerycznego modelu rzeźby i pokrycia terenu (NMT) Budowa NMT - Przygotowanie przetargu Budowa NMT - Przeprowadzenie przetargu Budowa NMT - Realizacja umowy Budowa i wdrożenie systemu do zarządzania NMT System do zarządzania NMT - Przygotowanie przetargu System do zarządzania NMT - Przeprowadzenie przetargu System do zarządzania NMT - Realizacja umowy Georeferencyjna Baza Danych Obiektów Topograficznych (w tym obwałowania) BDOT - Przygotowanie przetargu BDOT - Przeprowadzenie przetargu BDOT - Realizacja umowy Ortofotomapa Ortofotomapa - Przygotowanie przetargu Ortofotomapa - Przeprowadzenie przetargu Ortofotomapa - Realizacja umowy Pomiar korytowych przekrojów poprzecznych ("mokrych") Przekroje poprzeczne - Przygotowanie przetargu Przekroje poprzeczne - Przeprowadzenie przetargu Przekroje poprzeczne - Realizacja umowy Przekroje poprzeczne - Prace wewnętrzne Wykonanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego (WORP), map zagrożenia 1.3 powodziowego (MZP) i ryzyka powodziowego (MRP) Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP) Zebranie materiałów, ich analiza i identyfikacja braków Opracowanie metodyki MZP i MRP dla obszarów zagrożonych od strony morza oraz dla Żuław Wiślanych Wykonanie WORP przez CMP Współpraca merytoryczna KZGW podczas wykonania WORP Przygotowanie danych hydrologicznych w zakresie niezbędnym do modelowania hydraulicznego Wykonanie obliczeń modelowania hydraulicznego z opracowaniem wyników Wykonanie map zagrożenia powodziowego Wykonanie map ryzyka powodziowego w tym pozyskanie danych i szacunek prawdopodobnych strat Doposażenie CMP na potrzeby opracowania WORP, MRP i MZP Doposażenie CMP - Przygotowanie przetargu Doposażenie CMP - Przeprowadzenie przetargu Doposażenie CMP - Realizacja umowy Mapy zagrożeń meteorologicznych Sprzęt i oprogramowanie (mapy zagrożeń meteor.) Sprzęt i oprogramowanie (mapy zagrożeń meteor.) - Przygotowanie przetargu Sprzęt i oprogramowanie (mapy zagrożeń meteor.) - Przeprowadzenie przetargu Sprzęt i oprogramowanie (mapy zagrożeń meteor.) - Realizacja umowy Wykonanie map zagrożeń meteorologicznych Mapy zagrożeń meteorologicznych - wdrożenie w systemie ISOK Mapy innych zagrożeń Mapy innych zagrożeń - Przygotowanie przetargu Mapy innych zagrożeń - Przeprowadzenie przetargu Mapy innych zagrożeń - Realizacja umowy Mapy innych zagrożeń - Prace wewnętrzne Mapy innych zagrożeń - wdrożenie w systemie ISOK Mapy innych zagrożeń - wdrożenie w systemie ISOK - Prace wewnętrzne Mapy innych zagrożeń - wdrożenie w systemie ISOK - Realizacja umowy Mapa Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) MPHP - Przygotowanie przetargu MPHP - Przeprowadzenie przetargu MPHP - Realizacja umowy MPHP - Prace wewnętrzne Konsultacje specjalistyczne związane z opracowywaniem map Konsultacje z zakresu modelowania i wykonywania map zagrożenia i ryzyka Konsultacje z zakresu hydrologii Konsultacje z zakresu geodezji Inne konsultacje specjalistyczne Identyfikacja krajowych systemów informacyjnych

233 Studium Wykonalności Projektu WBS Zadanie Start Zakończenie Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 3 Projekt, budowa i wdrożenie systemu ISOK Projekt i budowa ISOK Projekt i budowa ISOK - Prace wewnętrzne Projekt i budowa ISOK - Przygotowanie przetargu Projekt i budowa ISOK - Przeprowadzenie przetargu Projekt i budowa ISOK - Realizacja umowy Zarządzanie Projektem po stronie Wykonawcy Opracowanie planu projektu Opracowanie raportu otwarcia Opracowanie modelu procesów biznesowych Opracowanie dokumentacji analitycznej systemu Opracowanie projektu systemu Opracowanie testów akceptacyjnych Opracowanie prototypu systemu Opracowanie oprogramowania systemu w wersji inicjalnej Wdrożenie pilotażowe Dostawa i instalacja oprogramowania i konfiguracja systemu w wersji inicjalnej Testowe zasilenie systemu próbką danych Testowa eksploatacja systemu w wersji inicjalnej (w tym integracja systemu z zasobami KZGW, RZGW, IMGW i GUGiK) Opracowanie oprogramowania systemu w wersji docelowej uwzględniającej wyniki wdrożenia pilotażowego (w tym opracowanie dokumentacji systemu) Wdrożenie systemu Instalacja oprogramowania systemu w wersji docelowej i konfiguracja systemu (środowisko podstawowe i zapasowe) Integracja systemu z zasobami KZGW, RZGW, IMGW i GUGiK Przetworzenie danych i inicjalne zasilenie systemu Uruchomienie mechanizmów synchronizacji środowiska podstawowego i zapasowego Przeprowadzenie testów akceptacyjnych Przeprowadzenie szkoleń Odbiór systemu Platforma sprzętowo-systemowa Przygotowanie sieci teleinformatycznej na potrzeby ISOK ISOK Sieć - Przygotowanie przetargu ISOK Sieć - Przeprowadzenie przetargu ISOK Sieć - Przygotowanie sieci (realizacja umowy) ISOK Sieć - Przygotowanie sieci (prace wewnętrzne) Dostosowanie infrastruktury na potrzeby serwerowni IMGW oraz KZGW/RZGW Serwerownia IMGW Serwerownia IMGW - Projekt Serwerownia IMGW - Przeprowadzenie przetargu Serwerownia IMGW - Realizacja umowy Serwerownia zapasowa Serwerownia KZGW/RZGW Serwerownia KZGW/RZGW - Przygotowanie przetargu Serwerownia KZGW/RZGW - Przeprowadzenie przetargu Serwerownia KZGW/RZGW - Realizacja umowy Doposażenie KZGW i RZGW Doposażenie RZGW i KZGW - Przygotowanie przetargu Promocja Promocja - Prace wewnętrzne Promocja - Przygotowanie przetargu Promocja - Przeprowadzenie przetargu Promocja - Realizacja umów Szkolenia Szkolenia specjalistyczne dla KZGW i RZGW Szkolenia specjalistyczne dla KZGW i RZGW - Realizacja umowy Szkolenia specjalistyczne dla KZGW i RZGW - Prace wewnętrzne Szkolenia specjalistyczne dla CMP Szkolenia specjalistyczne dla CMP - Przygotowanie przetargu Szkolenia specjalistyczne dla CMP - Przeprowadzenie przetargu E-learning E-learning - Przygotowanie przetargu E-learning - Przeprowadzenie przetargu E-learning - Realizacja umowy Zarządzanie Projektem Opracowanie Studiów Wykonalności Zarządzanie bieżące Prace wewnętrzne (zarządzanie, obsługa finansowo-księgowa, raportowanie, sprawozdawczość, koszty materiałów, energii, mediów) Wsparcie formalno-prawne - Przygotowanie zamówienia Wsparcie formalno-prawne - Przeprowadzenie zamówienia Wsparcie formalno-prawne - Realizacja umowy Źródło: Opracowanie własne W poniższej tabeli opisano zadania przewidziane w harmonogramie prac, zgodnie z ich kodem WBS (kod struktury podziału pracy). Zadania opisano w grupach, które wyodrębniono na podstawie merytorycznego zakresu zadań. 233

234 Tabela VII.9 Opis zadań Projektu Kod WBS Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Opis zadania Budowa numerycznego modelu rzeźby i pokrycia terenu (NMT) Główny Urząd Geodezji i Kartografii W pierwszym etapie realizacji zadania opracowane zostaną przy współpracy z ekspertami oraz na podstawie dotychczasowych doświadczeń, w tym realizowanego przez GUGiK pilotażu, warunki techniczne i wytyczne realizacji prac mających na celu budowę dla obszaru kraju spójnego modelu rzeźby i pokrycia terenu. Kolejny etap to realizacja przez wykonawców zewnętrznych: numerycznego modelu rzeźby i pokrycia terenu metodą skaningu laserowego dla określonych obszarów (około km2), wyznaczenie elementów pokrycia terenu w podziale na 4-6 grup (np. budynki, roślinność wysoka, roślinność niska, modele 3D itp.), dla pozostałych obszarów integracja z istniejącymi w państwowym zasobie geodezyjnym danymi NMT. Opracowanie będzie podlegało niezależnej kontroli jakości i wdrożeniu w systemie zarządzania NMT Budowa i wdrożenie systemu do zarządzania NMT Główny Urząd Geodezji i Kartografii W pierwszym etapie realizacji zadania opracowany zostanie przy współpracy z ekspertami projekt systemu zarządzania NMT oraz warunki techniczne dla zamówienia dotyczącego dostaw sprzętu i oprogramowania oraz usług związanych z budową oprogramowania aplikacyjnego i wdrożenia systemu. W ramach zadania przewiduje się dostawę licencji oprogramowania do obsługi danych NMT, generowania produktów pochodnych pod potrzeby systemu ISOK, analizy przestrzenne, przetwarzanie danych NMT. Planowany sprzęt to między innymi serwer kasetowy oraz stanowiska desktopowe, natomiast dedykowane oprogramowanie aplikacyjne wraz z usługą wdrożenia zapewni dostęp do przetworzonych danych dla systemu ISOK poprzez usługi sieciowe między innymi: wyszukiwania, przeglądania i pobierania Georeferencyjna Baza Danych Obiektów Topograficznych Główny Urząd Geodezji i Kartografii W pierwszym etapie realizacji zadania opracowane zostaną przy współpracy z ekspertami oraz na podstawie dotychczasowych doświadczeń, zdefiniowanych potrzeb i określonych zakresów informacyjnych warunki techniczne realizacji i kontroli jakości bazy danych obiektów topograficznych. Kolejny etap to realizowane przez wykonawców zewnętrznych zebranie odpowiednich danych w zdefiniowane struktury na podstawie terenowych wywiadów topograficznych, ortofotomapy znajdującej się w PZGiK oraz innych rejestrów funkcjonujących w kraju. Elementem zadania będzie również uspójnienie, integracja i harmonizacja zebranych danych z już istniejącymi lub realizowanymi w ramach innych projektów bazami danych obiektów topograficznych dla pozostałego obszaru kraju wraz z konieczną aktualizacją treści. W efekcie tych połączonych działań dostępne będzie dla systemu ISOK kompletne pokrycie kraju danymi georeferencyjnej bazy danych obiektów topograficznych w określonym zakresie informacyjnym niezbędnym dla realizacji zadań systemu oraz opracowania karto jako referencja dla map ryzyk i zagrożeń. Opracowanie będzie podlegało niezależnej kontroli jakości i wdrożeniu w krajowym systemie zarządzania BDOT realizowanym w ramach odrębnego projektu, jak również wdrożeniu do systemu Geoportal i udostępnieniu w postaci usług sieciowych dla systemu ISOK. W ramach zadania planowane jest także przeprowadzenie pomiarów terenowych elementów strukturalnych typu wały i obiekty inżynierskie. 234

235 Kod WBS Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Opis zadania Ortofotomapa cyfrowa dla wybranych obszarów Główny Urząd Geodezji i Kartografii W pierwszym etapie realizacji zadania opracowane zostaną przy współpracy z ekspertami oraz na podstawie dotychczasowych doświadczeń, warunki techniczne realizacji zadania w tym wykonania zdjęć lotniczych i ich przetworzenia do postaci ortofotomapy. Realizacja ortofotomapy powierzona zostanie zewnętrznym wykonawcom. Realizacja kolorowych zdjęć lotniczych dla zurbanizowanych obszarów o powierzchni około km2, Pomiar osnowy, aerotriangulacja i przetworzenie do postaci ortofotomapy, Opracowanie będzie podlegało niezależnej kontroli jakości i wdrożeniu w systemie Geoportal realizowanym w ramach odrębnego projektu oraz udostępnione poprzez usługi sieciowe dla systemu ISOK. 1.2 Pomiar korytowych przekrojów poprzecznych ( mokrych ) Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej / Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Przekroje korytowe rzek są niezbędne dla prawidłowego wymodelowania transformacji wezbrania powodziowego. Koryto rzeki jest ważnym elementem przemieszczania się dużej objętości wody. Wykonane pomiary pozwolą nie tylko na wykorzystanie ich do modelowania, ale także będą stanowiły podstawę do monitoringu zmian hydromorfologicznych zachodzących w korytach rzek pod wpływem wezbrań powodziowych. Dane te nie wejdą do BDOT, gdyż baza ta nie zawiera informacji o ukształtowaniu przekrojów koryt rzek poniżej lustra wody. Przekroje zostaną wykonane w technologii ADCP, której dokładność całkowicie wystarcza do modelowania Zebranie materiałów, ich analiza i identyfikacja braków Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej W celu efektywnej realizacji Projektu należy w pierwszej kolejności dokonać inwentaryzacji istniejących materiałów związanych z zagrożeniem powodziowym i przeanalizować je w celu dokonania szczegółowego określenia potrzeb w zakresie uzupełnienia danych niezbędnych do zrealizowania celów Projektu. W ramach zadania przewiduje się przeprowadzenie inwentaryzacji istniejących baz danych obiektów hydrotechnicznych, dostępnych materiałów geodezyjnych (przekroje rzek, przekroje dolinowe, drogi, mosty, wały przeciwpowodziowe itd.) oraz istniejących studiów ochrony przeciwpowodziowej. Analizie należy poddać przede wszystkim zakres zebranych materiałów pod kątem ich wiarygodności, szczegółowości, jakości oraz formatu danych. Przydatność danych wejściowych do dalszych prac zależy w głównej mierze od formatu, jaki jest wymagany w poszczególnych etapach. Niemożliwym może się jednak okazać skorzystanie z kompletnej (lokalnie) bazy danych w momencie próby agregacji z innymi danymi dotyczącymi tego samego zagadnienia. Najistotniejsze jest określenie niezbędnego minimum informacji, a następnie weryfikacja i ewentualna aktualizacja już zebranych danych. Poziom szczegółowości danych geodezyjnych niewątpliwie będzie zależał od specyfiki obszaru. Inny poziom szczegółowości (odległości między przekrojami, kryteria wyboru budowli hydrotechnicznych) wymagany będzie na ciekach górskich, inny zaś na nizinnych. Określenie ewentualnych potrzeb w zakresie pomiarów geodezyjnych silnie zależne jest od szczegółowości modelu hydraulicznego, na potrzeby którego inwentaryzowana jest baza danych geodezyjnych. W przypadku braku podstawowych elementów, bądź też wątpliwej ich wiarygodności, niezbędne jest uszczegółowienie w oparciu o pomiary geodezyjne. W każdym z elementów dotyczących danych geodezyjnych, jakiekolwiek niejasności i braki winny być bezwzględnie weryfikowane w terenie. Każda rozbieżność na tym etapie może zaburzyć wyniki w dalszych elementach, globalnie nie mając znaczenia, lokalnie zaś istotnie przekłamując rzeczywistość. Gwarancją powodzenia tych prac jest oparcie wymagań o zasady dotyczące budowy rejestrów referencyjnych służby geodezyjnej i kartograficznej, które docelowo mają być wiarygodnym, urzędowym źródłem informacji. Istnieje oczywiście konieczność wypracowania mechanizmów aktualizacji rejestrów poprzez dane przekazywane przez właścicieli i/lub zarządców obiektów na etapie ich rozbudowy, modernizacji, budowy nowych elementów infrastruktury wodnej. 235

236 Kod WBS Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Opis zadania Opracowanie metodyki MZP i MRP dla obszarów zagrożonych od strony morza oraz dla Żuław Wiślanych Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Wezbrania sztormowe wywoływane są przez silne wiatry dolądowe, towarzyszące przechodzeniu układów niżowych nad Morzem Bałtyckim. Znaczne podniesienie się poziomu wód Bałtyku hamuje odpływ rzek do morza i powoduje spiętrzenie wody w ujściowych odcinkach rzek i na zalewach przymorskich, wywołując zjawisko tzw. cofki powstanie przypowierzchniowych prądów wstecznych, przeciwnych do głównego kierunku przepływu i dających w efekcie wsteczne popiętrzenie wody na pewnym odcinku (wsteczne stąd cofka). Zasięg oddziaływania wpływów odmorskich jest tym większy, im mniejsze są spadki zwierciadła wody w rzekach. Z punktu widzenia zagrożenia powodziowego obszarów ujściowych rzek, szczególnie niebezpieczne jest wystąpienie spiętrzeń sztormowych podczas wystąpienia wysokich przepływów w rzece, co powoduje hamowanie spływu wody w dół rzeki i skutkuje maksymalnym podpiętrzeniem poziomu wody w ujściu rzeki. Na wielu odcinkach Morza Bałtyckiego od lat obserwuje się niekorzystne zjawiska postępującej erozji brzegów, osuwania skarp nadmorskich wydm i klifów oraz stopniowego cofania się linii brzegowej. Stwarzają one duże zagrożenie dla bezpieczeństwa powodziowego terenów przybrzeżnych a zwłaszcza znajdujących się blisko brzegu zabudowań w miejscowościach nadmorskich. W okresie ostatnich kilkunastu lat, podejmowano próby oceny zagrożenia, podobnie jednak jak dla rzek śródlądowych nigdy nie zastosowano w większym rozmiarze modeli matematycznych. Takie prace zamierza się podjąć w ramach Projektu, jednak ze względu na specyfikę i odrębność zagrożeń w strefie morskiej, konieczne jest opracowanie odrębnej metodyki opracowywania map zagrożeń i ryzyka z wykorzystaniem modeli matematycznych. 236

237 Kod WBS Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Opis zadania Wykonanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej I. Wykonanie projektu wstępnej oceny ryzyka powodziowego dla wszystkich obszarów dorzeczy dokumentu planistycznego zgodnego z: wymaganiami Dyrektywy 2007/60WE ws. oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, zapisami ustawy Prawo wodne oraz wytycznymi zawartymi w Metodyce wstępnej oceny ryzyka powodziowego. Prace w ramach sporządzania projektu wstępnej oceny ryzyka powodziowego z uwzględnieniem kolejności ich realizacji: 1. Zebranie i zestawienie materiałów do wykonania WORP 2. Utworzenie wejściowej bazy danych WORP 3. Zlokalizowanie i zidentyfikowanie obszarów potencjalnie zagrożonych powodzią na podstawie: studiów ochrony przeciwpowodziowej i strategii ochrony brzegów morskich powodzi historycznych analiz geomorfologicznych prognozy długofalowego rozwoju wydarzeń, w tym wpływu zmian klimatu na występowanie powodzi 4. Wydzielenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi 5. Utworzenie wynikowej bazy danych opracowania WORP 6. Opracowanie map wstępnej oceny ryzyka powodziowego II. Przeprowadzenie konsultacji projektów wstępnej oceny ryzyka powodziowego dla obszarów dorzeczy z właściwymi organami wskazanymi w ustawie Prawo wodne. III. Redakcja ostatecznej wersji wstępnej oceny ryzyka powodziowego dla obszarów dorzeczy. IV. Sporządzenie raportów z przygotowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego dla obszarów dorzeczy zgodnie z przekazanymi przez KZGW arkuszami raportowymi (Reporting sheets) Komisji Europejskiej w dwóch wersjach językowych angielskiej i polskiej Współpraca merytoryczna KZGW przy wykonaniu WORP Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej W celu zapewnienia wywiązania przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z obowiązków wynikających z Dyrektywy Powodziowej 2007/60WE ws. oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim oraz przepisów ustawy Prawo wodne, w pracach nad wykonaniem wstępnej oceny ryzyka powodziowego niezbędne jest uczestnictwo przedstawicieli Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej oraz regionalnych zarządów gospodarki wodnej. 237

238 Kod WBS Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Opis zadania Przygotowanie danych hydrologicznych w zakresie niezbędnym do modelowania hydraulicznego Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Wykonanie map zagrożenia i ryzyka powodziowego wymaga określenia wielkości przepływów, dla których będzie określane zagrożenie. Dyrektywa 2007/60/WE określa jedynie wskaźnikowo, że zagrożenie to należy określić dla trzech poziomów wielkości przepływów. Posłużono się tutaj prawdopodobieństwem wystąpienia zdarzenia niskim, średnim i wysokim, bez dokładnego określenia tego prawdopodobieństwa. Z definicji takiej wynika, że niskie prawdopodobieństwo wystąpienia określa częstość zjawiska jako małą (raz na bardzo długi okres czasu), a wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia określa częstość jaką dużą (raz na krótki okres czasu). Przyjęto, że: niskie prawdopodobieństwo wystąpienia wynosi raz na 500 lat, czyli p=0,2% średnie prawdopodobieństwo wystąpienia wynosi raz na 100 lat, czyli p=1% wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia wynosi raz na 10 lat, czyli p=10% Jeśli zjawisko posiada prawdopodobieństwo wystąpienia niskie, jego wielkość jest duża. Wynika to z rozkładu Gaussa Krugera im częściej występuje zdarzenie, tym jego wielkość bezwzględna jest mniejsza. Obliczenia hydrologiczne mogą być wykonywane tylko w przypadku dysponowania odpowiednimi pomiarami hydrologicznymi, w tym przypadku pomiarami objętości przepływu w wielu punktach rzek. Pomiary te wykonywane są przez Państwową Służbę Hydrologiczno-Meteorologiczną Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej od 90 lat wg jednolitej metodologii określanej przez WMO. Nie oznacza to, że wcześniej nie prowadzono pomiarów, istnieją profile, w których istnieją ciągi pomiarowe ponad 150 letnie. W okresie tym zmieniały się metody pomiarów wszystkich parametrów meteorologicznych i hydrologicznych, w przypadku przepływów od młynków hydrologicznych do technologii ADCP. Polska, zanim odzyskała niepodległość w roku 1918, była podzielona pomiędzy trzech zaborców, stosujących różne techniki i technologie pomiarów, z różną gęstością obszarową, różną częstotliwością itp. W okresie po II Wojnie Światowej, nieustanny brak środków na pomiary powodował ich ograniczanie, zarówno co do ilości punktów pomiarowych jak i do częstotliwości pomiarów. Wszystkie te elementy mają wpływ na parametry hydrologiczne, w tym na obliczanie prawdopodobnych przepływów na rzekach. Dodatkowym utrudnieniem jest niejednorodność ciągów wynikająca z genezy zdarzeń hydrologicznych inne są przyczyny wezbrań letnich, inne zimowych. Wielkie znaczenie ma długość ciągów pomiarowych. Stwarza to duże pokusy manipulowania tymi danymi wejściowymi wystarczy wziąć inną długość ciągów pomiarowych, aby uzyskać dla tego samego profilu inne wyniki obliczeń. Jeśli dodamy do tego fakt, że wiele zlewni określonych jako zagrożone nie posiada danych pomiarowych (są to tzw. zlewnie niekontrolowane), otrzymujemy obraz utrudnień, jakie należy pokonać, aby dokonać obliczeń w sposób jednolity, wg tej samej metodyki, wiarygodnych parametrów hydrologicznych potrzebnych do modelowania i wygenerowania map zagrożenia powodziowego. Zadanie to zostanie wykonane przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej przy wsparciu ekspertów zewnętrznych, głównie z wiodących wyższych uczelni. Szczególnie ważne jest wykonanie obliczeń wód prawdopodobnych dla zlewni niekontrolowanych wg jednolitej metodyki. 238

239 Kod WBS Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Opis zadania Wykonanie obliczeń modelowania hydraulicznego z opracowaniem wyników Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Obliczenia modelowania hydraulicznego zostaną wykonane w centrach modelowania powodzi i suszy IMGW. Całokształt prac związanych z wykonaniem obliczeń na modelach matematycznych podzielony zostanie na trzy grupy. Do pierwszej grupy należeć będą prace związane z obliczeniami na modelach jednowymiarowych (1D). Wszystkie obliczenia w ramach grupy pierwszej przeprowadzone zostaną na oprogramowaniu DHI tj. Mike11, który umożliwia wykonywanie obliczeń przepływu fali powodziowej na rzekach i kanałach wykorzystując przekroje poprzeczne koryta oraz terenów zalewowych. Do grupy drugiej należeć będą prace związane z wykonaniem obliczeń na modach tzw. sprzężonych 1D/2D oraz dwuwymiarowych przy użyciu oprogramowania odpowiednio MikeFlood oraz Mike21. Obliczenia te przeprowadzane będą na obszarach, gdzie drogi przepływu wód powodziowych są w dużym stopniu nieznane. Trzecią grupę stanowić będą prace związane z wykonaniem obliczeń na modelach trójwymiarowych (3D). Obliczenia te wykonywane będą na odcinkach ujściowych rzek, gdzie dodatkowym czynnikiem, który musi być brany pod uwagę jest wpływ wody morskiej. W ramach w/w grupy rozpatrywać trzeba program Mike3 jako najbardziej zaawansowany uwzględniający przepływ wód przybrzeżnych i mórz, umożliwia także modelowanie wód uwarstwionych oraz zlodzenia. Za pośrednictwem przeprowadzonych obliczeń, uzyskane zostaną pakiety danych umożliwiające wykonanie prac w ramach kolejnego etapu tj. wykonania map zagrożenia powodziowego Wykonanie map zagrożenia powodziowego Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego, muszą zostać opracowane mapy zagrożenia powodziowego, dla trzech scenariuszy związanych z niskim, średnim, wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia powodzi. Zgodnie z Dyrektywą Powodziową, mapy zagrożenia powodziowego w każdym ze scenariuszy, muszą zawierać następujące elementy: zasięg powodzi; głębokości wody na zalanym obszarze; prędkości przepływu wody w uzasadnionych przypadkach. Scenariusze, o których mówi Dyrektywa Powodziowa, określają spodziewaną wielkość zagrożeń, jakie mogą się zdarzyć, jeśli wystąpi powódź o określonym prawdopodobieństwie wystąpienia. Im mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia, tym zagrożenia są większe (bardzo duże powodzie zdarzają się rzadko, ale niosą dotkliwe straty, małe powodzie zdarzają się bardzo często (nawet kilka razy w roku) i ich efektem są znacznie mniejsze zagrożenia i straty. Prawdopodobieństwo jest wielkością statystyczną i oznacza prawdopodobną liczbę zdarzenia w ciągu jakiegoś okresu czasu np. prawdopodobieństwo 1% oznacza zdarzenie 1 raz na sto lat, prawdopodobieństwo 0,2% oznacza zdarzenie 1 raz na 500 lat, a prawdopodobieństwo 10% oznacza zdarzenie 1 raz na 10 lat itd. Poszczególne scenariusze oznaczają: Scenariusz I - niskie prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi prawdopodobieństwo Q=(0.2%) czyli 1 raz na 500 lat (HQ-500 lat). Dla tego scenariusza, w uzasadnionych przypadkach, należy zastosować scenariusz zdarzeń ekstremalnych (wyznaczyć zasięg powodzi wywołanej katastrofą lub awarią budowli piętrzącej) dla przepływu o prawdopodobieństwie Q=(0.1%), czyli 1 raz na 1000 lat (HQ-1000 lat); Scenariusz II - średnie prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi prawdopodobieństwo Q=(1%), czyli 1 raz na 100 lat (HQ-100 lat); Scenariusz III wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi prawdopodobieństwo Q=(10%), czyli 1 raz na 10 lat (HQ-10 lat). 239

240 Kod WBS Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Opis zadania Wykonanie map ryzyka powodziowego w tym pozyskanie danych i szacunek prawdopodobnych strat Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Mapy ryzyka powodziowego obrazują negatywne skutki powodzi, dla każdego ze scenariuszy odwzorowanych na mapie zagrożenia powodziowego. Muszą zawierać takie elementy jak: szacunkowa liczba ludności potencjalnie dotkniętej powodzią; rodzaju działalności gospodarczej prowadzonej na danym terenie; innych informacji uważanych za przydatne. Mapy ryzyka powodziowego są pochodną map zagrożenia powodziowego, obrazującą potencjalny poziom strat w gospodarce oraz społeczeństwie, na danym obszarze. W ramach zadania niezbędne będzie zatem pozyskanie danych ewidencyjnych, demograficznych, geośrodowiskowych dotyczących zagospodarowania przestrzennego obszarów narażonych na powódź, oraz o znaczeniu społecznym, gospodarczym i kulturowym dla tych obszarów, niezbędne do oszacowania prawdopodobnych strat. Mapy ryzyka powodziowego posłużą do opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym, które będą podstawowym dokumentem planistycznym w zakresie ochrony przed powodzią. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym (których opracowanie nie wchodzi w zakres oraz ramy czasowe projektu ISOK) wykorzystując mapy ryzyka powodziowego będą obejmować działania na rzecz zrównoważonego zagospodarowania przestrzennego, skuteczniejszą retencję wód oraz kontrolowane zalewanie niektórych obszarów w przypadku wystąpienia powodzi. Doposażenie CMPiS na potrzeby opracowania WORP, MRP i MZP Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Dla celów wykonania map zagrożenia i map ryzyka powodziowego powołane zostały centra modelowania powodzi i suszy (CMPiS), znajdujące się w strukturach IMGW w Poznaniu, Krakowie, Wrocławiu i Gdyni. Centra zostały wyposażone w podstawowy sprzęt i oprogramowanie, jednak skala zadań jakie będą wykonywane przez CMPiS w ramach realizacji Projektu wymaga doposażenia CMPiS na potrzeby opracowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego oraz w celu umożliwienia wykonania modeli symulacyjnych powodzi do sporządzenia map zagrożenia i map ryzyka powodziowego. Centra modelowania zostaną wyposażone w sprzęt informatyczny niezbędny do modelowania powodzi i suszy (stacje robocze do modelowania, stacje GIS, komputery pomocnicze, serwer sieciowy, plotery, skanery, drukarki, urządzenia GPS) oraz wydruków opracowanych map zagrożenia i map ryzyka powodziowego wraz z materiałami eksploatacyjnymi. Przeprowadzanie obliczeń na modelach matematycznych oraz praca w środowisku GIS wymagają komputerów stacjonarnych o ponad przeciętnych parametrach. Najbardziej wymagającymi ze względu na moc obliczeniową komputerów są programy modelujące. Analiza na podstawie zebranych informacji wykazała, że najbardziej czasochłonne są obliczenia modeli dwuwymiarowych oraz analizy 3D wykonywane dla obszarów nadmorskich. Czas poświęcony na jeden pełen cykl obliczeniowy jest ściśle uzależniony od mocy obliczeniowej stacji roboczej. Ze względu na umożliwienie jednoczesnej pracy w dwóch środowiskach GIS tj. ESRI oraz Intergraph możliwa jest instalacja dwóch oprogramowań na jednej stacji roboczej. Niezbędnym uzupełnieniem wyposażenia CMPiS będzie zakup serwerów (po jednym serwerze dla każdego centrum) umożliwiających bezpieczne magazynowanie, przetwarzanie i analizowanie danych. Dodatkowo dla osiągnięcia zakładanych rezultatów Projektu konieczny jest zakup pozostałych urządzeń wspomagających pracę na stacjach roboczych oraz umożliwiających prezentację wyników prac, jak również pozyskiwanie danych i komunikację. Centra modelowania zostaną wyposażone w specjalistyczne oprogramowanie pozwalające przygotować mapy zagrożenia i mapy ryzyka powodziowego. W każdym CMPiS przewidziane są licencje do programów modelujących oraz do programów GIS. W każdym centrum przewidziano zakup licencji programów do modelowania zjawisk związanych z transformacją fali powodziowej, które umożliwią otrzymanie danych niezbędnych do wykonania map zagrożenia powodziowego. 240

241 Kod Nazwa zadania WBS Podmiot odpowiedzialny Opis zadania 1.4 Mapy zagrożeń meteorologicznych Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Mapy zagrożeń meteorologicznych obejmują analizę historyczną i analizę bieżącą. 1. Analiza historyczna Analiza opracowywana tylko dla stacji synoptycznych za dane z lat lub Dla każdego parametru zostaną opracowywane mapy w skali miesiąca oraz roku (być może sezonów): Wartość kwantyla 1, 5 i 10 minimalnej temperatury powietrza Wartość kwantyla 1, 5 i 10 temperatury minimalnej przy gruncie Wartość kwantyla 90, 95 i 99 maksymalnej temperatury powietrza Liczba fal chłodu/liczba fal ciepła Długość trwania fal chłodu/ Długość trwania fal ciepła Wartość kwantyla 90, 95 i 99 opadu dobowego Liczba dni z opadem/z opadem powyżej wartości w/w kwantyli Liczba okresów opadowych/liczba okresów bezopadowych Długość trwania w/w okresów Suma opadu w czasie tzw. okresów opadowych Wartość kwantyla 90, 95 i 99 prędkości wiatru wyliczony w oparciu w właściwy dla danej stacji rozkład Weibula. Prędkość maksymalna wiatru. Liczba dni z wiatrem o określonej wartości (10, 15, XX m/s, lub powyżej określonego progu np. kwantylem). Gradient ciśnienia rozumiany jako spadek ciśnienia na danej stacji w określonym przedziale czasu (wartości maksymalne na 3, 6 lub 12 godz.) Częstość występowania mgły, gołoledzi, zamieci, dni pochmurnych Występowania inwersji w troposferze np. podanie głębokości warstwy hamującej lub podobnie Indeksu UVB Zadanie ma charakter zadania jednorazowego, ale sprzęt i oprogramowanie zakupione dla realizacji zadania są ściśle związane z projektem i będzie wykorzystywany w trakcie projektu oraz przez okres 5 lat eksploatacji. 2. Analiza bieżąca Analiza bieżącej sytuacji opracowana w oparciu o rezultaty modelu prognostycznego. Sytuacja dotyczy okresu najbliższych 6, 12 i 24 godzin. Mapy te będą przedstawiać prawdopodobieństwo wystąpienia przekroczenia (w kierunku zagrożenia) wartości, o których mówią informacje zawarte w mapach historycznych. Np. prawdopodobieństwa spadku temperatury powietrza poniżej wartości kwantyla 10%, 5% i 1% temperatury minimalnej, prawdopodobieństwa wystąpienia fali ciepła. Zadanie ma charakter zadania powtarzalnego i powinno być prowadzone przez okres Projektu (finansowane ze środków Projektu) i w ciągu 5 lat po jego zakończeniu, tak aby zapewnić funkcjonowanie ISOK w tym okresie. Dokładne wyszczególnienie wszystkich map nie jest w tej chwili możliwe. Ostateczna lista map zostanie ustalona w trakcie trwania Projektu. 241

242 Kod Nazwa zadania WBS Podmiot odpowiedzialny Opis zadania 1.5 Mapy innych zagrożeń Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Mapy innych zagrożeń będą przedstawiać prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia na podstawie analizy materiałów historycznych. Dokładne wyszczególnienie wszystkich map nie jest w tej chwili możliwe. Przewiduje się, że mapy obejmą następujące zagrożenia: osuwiska transport niebezpiecznych materiałów zakłady przemysłowe mogące stwarzać znaczące zagrożenie składowiska niebezpiecznych odpadów nasilenie ruchu drogowego liczba wypadków drogowych pożary lasów ciągi przesyłowe materiałów niebezpiecznych inne po dokonaniu identyfikacji 1.6 Mapa Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej/ Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej W ramach zadania opracowana zostanie mapa podziału hydrograficznego Polski w skali 1: Obecnie dostępna jest mapa w skali 1:50 000, w podziale na 1083 arkusze, w układzie współrzędnych PUWG-92. MPHP jest podstawową mapą położenia geometrycznego obiektów liniowych oraz powierzchniowych, takich jak rzeki kanały, zbiorniki wodne, jeziora. Podniesienie dokładności MPHP podniesie wartość użytkową prezentacji map zagrożenia i map ryzyka powodziowego. 1.7 Konsultacje specjalistyczne związane z opracowywaniem map Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Do wytworzenia specjalistycznych produktów Projektu, jakimi są mapy zagrożenia i mapy ryzyka powodziowego, a także opracowanie metodyki opracowywania tych dokumentów dla obszarów nadmorskich zaplanowano korzystanie z konsultacji specjalistycznych. W szczególności dla zapewnienia wysokiej jakości wyników Projektu zaplanowano konsultacje z instytucjami i ekspertami w zakresie: modelowania i wykonywania map zagrożenia i ryzyka powodziowego, w tym konsultacje specjalistyczne z Urzędami Morskimi w zakresie wykonywania map zagrożenia i map ryzyka powodziowego dla obszarów nadmorskich hydrologii geodezji oraz inne konsultacje specjalistyczne niezbędne do osiągnięcia zaplanowanych rezultatów Projektu. 2 Identyfikacja krajowych systemów informacyjnych Instytut Łączności Identyfikacja krajowych systemów informacyjnych dotyczy opracowania narzędzi oraz przeprowadzenia badań i prac mających na celu określenie katalogu systemów informacyjnych umożliwiających monitorowanie, zbieranie, przetwarzanie, dystrybucję oraz przechowywanie danych istotnych dla ISOK. Identyfikacja krajowych systemów informacyjnych dotyczy w szczególności systemów zasilających SMOK, będących w dyspozycji różnych instytucji i organizacji, systemu informacyjnego służb hydrologiczno-meteorologicznych IMGW oraz innych systemów informacyjnych związanych z obszarem bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego w państwie. Identyfikacja dotyczy eksploatowanych i przewidywanych do wdrożenia systemów informacyjnych o różnorodnych zagrożeniach występujących na obszarze kraju. W wyniku realizacja zadania powstanie: katalog zidentyfikowanych systemów informacyjnych umożliwiających zbieranie, przetwarzanie, dystrybucję i przechowywanie danych istotnych dla ISOK; katalog krajowych projektów realizowanych na potrzeby bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego istotnych dla ISOK; zestaw wytycznych do projektowania ISOK wynikających z wykonanej identyfikacji systemów informacyjnych. 242

243 Kod WBS Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Opis zadania 3.1 Projekt i budowa ISOK Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Opracowanie modelu procesów biznesowych Udział w projekcie, budowie i testach ISOK Przygotowanie i przeprowadzenie przetargu na projekt i budowę systemu ISOK Opracowanie planu projektu Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Przed przystąpieniem do realizacji prac związanych z projektowaniem i budową Systemu, Wykonawca jest zobowiązanych do opracowania Planu Projektu, który powinien zawierać szczegółowy opis sposobu realizacji zadań projektowych w zakresie wszelkich czynności organizacyjnych i zarządczych. Obowiązkiem Wykonawcy, w trakcie trwania projektu, będzie utrzymywanie aktualności Planu Projektu. Zapisy Planu Projektu muszą być zgodne z Umową, Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia i ofertą Wykonawcy. Plan projektu musi zawierać co najmniej: Plan realizacji zadania; Skład zespołów roboczych Wykonawcy i Zamawiającego; Plan zarządzania zakresem prac; Plan zarządzania ryzykiem; Harmonogram prac; Plan zarządzania komunikacją; Opis procedury odbioru produktów projektu Opracowanie raportu otwarcia Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Opracowanie Raportu Otwarcia ma na celu zbudowanie aktualnego i szczegółowego obrazu istniejącego systemu techniczno organizacyjnego, w którym osadzony zostanie System ISOK. Raport Otwarcia stanowić będzie dokumentacja techniczna zawierająca minimum: Analizę infrastruktury sprzętowej i programowej posiadanej przez Zamawiającego, zawierającej minimum: o Zestawienie licencji oprogramowania komercyjnego w posiadaniu Zamawiającego, o Zestawienie sprzętu komputerowego (serwery, stacje robocze) w posiadaniu Zamawiającego (z wyróżnieniem sprzętu, który może być wykorzystany na potrzeby Systemu), o Opis parametrów sieci komputerowej Zamawiającego (uwzględniając parametry łączy, urządzenia aktywne) wraz z aktualnym obciążeniem sieci, Analizę istniejących systemów, które będą współpracować z ISOK Analizę źródeł danych dla systemu ISOK oraz sposobów ich przetwarzania i zarządzania, w szczególności: o Inwentaryzację i analizę danych w postaci elektronicznej, o Analizę danych wyjściowych, odbiorców danych, udostępnianych funkcjonalności, Analiza otoczenia prawnego ISOK; Wnioski z przeprowadzonej analizy. 243

244 Kod WBS Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Opis zadania Opracowanie dokumentacji analitycznej systemu Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Na podstawie zapisów Umowy, Raportu Otwarcia, dokumentów prawnych i organizacyjnych oraz wymagań Zamawiającego, Wykonawca sporządzi Dokumentację Analityczną, który będzie zawierała minimum: Rejestr funkcjonalności, zawierający wszelkie wymogi funkcjonalne odnośnie systemu ISOK wraz z ich podstawową analizą, tj. źródło wymogu, charakter (minimum: obowiązkowy lub opcjonalny), powiązania z innymi wymogami, ewentualne sprzeczności, Opis ogólnej architektury systemu, w tym: o Zadania systemu, o Model funkcjonalny, o Model bazy danych, o Model przetwarzania danych, Opis kluczowych stanowisk systemu, Zidentyfikowane i opisane w standardzie UML procedury biznesowe dotyczące ISOK, stosowane przez Zamawiającego wraz z ewentualną propozycją ich modyfikacji i/lub uzupełnienia. Procedury o większym stopniu skomplikowania powinny być opisane również przez odpowiednie diagramy stanu Zidentyfikowany minimalny zakres danych niezbędnych do funkcjonowania systemu wraz z propozycją metod wprowadzenia i/lub migracji danych, Propozycję współpracy z innymi źródłami danych (tj. zasad technicznych wymiany danych), Zidentyfikowane i opisane wymogi niefunkcjonalne, minimum w zakresie: o Bezpieczeństwa systemu, o Ilości danych, o Wymagań wydajnościowych, o Wymagań co do zarządzania i administrowania systemem, o Wymogów dotyczących oprogramowania komercyjnego (baza danych, GIS, portal) Opracowanie projektu systemu Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Na podstawie Dokumentacji Analitycznej Wykonawca opracuje projekt techniczny Systemu (Dokumentację Projektową). Dokumentacja Projektowa ISOK powinna zawierać minimum: Szczegółowa architektura logiczna systemu zgodna z SOA; Szczegółowa architektura fizyczna systemu (w tym wykaz infrastruktury technicznej Zamawiającego, która zostanie wykorzystana w Systemie oraz listę niezbędnych zakupów sprzętu wraz z jego szczegółową specyfikacją); Ostateczna wersja rejestru funkcjonalności i usług, zawierająca wewnętrznie spójne i zaakceptowane przez Zamawiającego wymogi funkcjonalne; Projekt bazy danych i meta danych; Projekt komponentów programistycznych, algorytmów, modeli, formatów danych i reguł przetwarzania; Szczegółowy opis w standardzie UML procedur biznesowych i przypadków użycia systemu; Wygląd interfejsów użytkownika (GUI); Listę wymaganych raportów systemu; Wykaz komponentów technologicznych niezbędnych do realizacji systemu (w tym wykaz oprogramowania systemowego, narzędziowego i bazodanowego, które zostanie wykorzystane w budowie Systemu) Opracowanie testów akceptacyjnych Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Opracowanie scenariuszy testów akceptacyjnych, które w kolejnych zadaniach będą podstawą weryfikacji zgodności systemu z zatwierdzonymi dokumentami i produktami projektu. 244

245 Kod WBS Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Opis zadania Opracowanie prototypu systemu Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Opracowanie oprogramowania systemu realizującego wyłącznie interfejs użytkownika i interfejsy komunikacyjne (bez oprogramowania realizującego logikę biznesową; dane do interfejsów wyłącznie w postaci predefiniowanych struktur wypełnionych przykładowymi danymi) w celu zweryfikowania: sposobu wspierania przez system zdefiniowanych procesów biznesowych; ergonomii systemu Opracowanie oprogramowania systemu w wersji inicjalnej Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Opracowanie oprogramowania systemu i bazy danych w wersji inicjalnej zgodnie z zatwierdzoną dokumentacją. Proces przygotowania oprogramowania powinien być prowadzony zgodnie z założeniami zatwierdzonymi w Planie Projektu wymienionymi poniżej: standardami dokumentacyjnymi; modelem wytwarzania oprogramowania; procedurą zarządzania kodem źródłowym; procedurą zarządzania konfiguracją; procedurą zarządzania wersjami produktu (kod źródłowy, dokumentacja, baza danych, komponenty); kryteriami i standardami testowania; standardami bezpieczeństwa; standardami pisania i dokumentowania kodu źródłowego; standardami zapewniającymi niezawodność i efektywność Wdrożenie pilotażowe Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej 1. Dostawa i instalacja oprogramowania narzędziowego i konfiguracja systemu w wersji inicjalnej 2. Testowe zasilenie systemu próbką danych 3. Testowa eksploatacja systemu w wersji inicjalnej (w tym integracja systemu z zasobami KZGW, RZGW, IMGW i GUGiK) Wdrożenie pilotażowe będzie prowadzone w środowisku testowym IMGW, KZGW i w dwóch wybranych RZGW Opracowanie oprogramowania systemu w wersji docelowej uwzględniającej wyniki wdrożenia pilotażowego (w tym opracowanie dokumentacji systemu) Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej 1. Opracowanie oprogramowania systemu i bazy danych w wersji docelowej, uwzględniającej wyniki wdrożenia pilotażowego. 2. Opracowanie dokumentacji użytkownika i administratora systemu. 3. Opracowanie dokumentacji technicznej systemu Wdrożenie systemu Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej 1. Instalacja oprogramowania systemu w wersji docelowej i konfiguracja systemu (środowisko podstawowe i zapasowe) 2. Integracja systemu z zasobami KZGW, RZGW, IMGW i GUGiK 3. Przetworzenie danych i inicjalne zasilenie systemu 4. Uruchomienie mechanizmów synchronizacji środowiska podstawowego i zapasowego 5. Przeprowadzenie testów akceptacyjnych 6. Przeprowadzenie szkoleń 245

246 Kod WBS Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Opis zadania Platforma sprzętowo-systemowa Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Dostawa sprzętu komputerowego i oprogramowania narzędziowego do IMGW oraz KZGW na potrzeby wdrożenia pilotażowego oraz docelowego. Oprogramowanie narzędziowe obejmie m.in. środowiska GIS ESRI oraz Intergraph (rozbudowa istniejących środowisk w KZGW oraz IMGW). Oprogramowanie bazodanowe będzie oparte na produktach Oracle z uwagi na zachowanie spójności z istniejącą w IMGW infrastrukturą bazodanową. 4 Przygotowanie sieci teleinformatycznej na potrzeby ISOK Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej W ramach zadania zostaną wykonane działania mające na celu optymalizację sieci transmisji danych w zakresie podstawowych węzłów systemu ISOK oraz KZGW. Jednym z elementów infrastruktury sieciowej będzie rozbudowa istniejącej infrastruktury Cisco w IMGW. 5 Dostosowanie infrastruktury na potrzeby serwerowni IMGW oraz KZGW/RZGW Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Dostosowanie pomieszczenia serwerowni do potrzeb systemu ISOK oraz zapewnienie serwerowni zapasowej. 6 Doposażenie KZGW i RZGW Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej W ramach projektu niezbędne jest doposażenie KZGW oraz RZGW w stacje robocze w zakresie niezbędnym do wykorzystania systemu ISOK, w szczególności w zakresie wykorzystania map zagrożenia i map ryzyka powodziowego zgodnie z zapisami Dyrektywy powodziowej oraz ustawy Prawo wodne. 7 Promocja Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Podstawowym celem zadania jest komunikacja w trakcie trwania Projektu oraz informacja o dostępności systemu. Działania obejmują: przygotowanie tablic informacyjnych przygotowanie materiałów promocyjnych informujących o celach i korzyściach z bazy informacyjnej (broszur, ulotek, kalendarzy, plakatów, roll-upów) przygotowanie i eksploatacja portalu internetowego obejmująca konsultacje (zbieranie opinii) oraz portalu informacyjnego promującego bazę, zawierającego porady metodyczne oraz przykłady ich wykorzystania organizację konferencji ogólnopolskiej na 350 osób 8 Szkolenia Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej / Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Zadanie obejmuje: organizację szkoleń specjalistycznych dla Centrów Modelowania Powodzi i Suszy niezbędnych do opracowania map zagrożenia i map ryzyka powodziowego (obejmującą również szkolenia dla osób pełniących rolę wsparcia dla oprogramowania) organizację szkoleń specjalistycznych dla KZGW oraz RZGW w zakresie niezbędnym do właściwego korzystania z map zagrożenia i map ryzyka powodziowego organizację szkoleń dla użytkowników systemu ISOK, w tym dla poziomu powiatowego i gminnego poprzez Internet (e-learning) organizację innych szkoleń specjalistycznych związanych z realizacją Projektu 246

247 Kod Nazwa zadania WBS Podmiot odpowiedzialny Opis zadania 9 Zarządzanie Projektem Wszyscy członkowie Konsorcjum Zadanie obejmuje zarówno przygotowanie projektu przygotowanie studium wykonalności projektu ISOK, jego aktualizację oraz przygotowanie studium wykonalności projektu System informatycznoinformacyjny wspomagający zarządzanie ryzykiem powodziowym, o którego elementy został rozszerzony zakres rzeczowy projektu ISOK, jak również zestaw zadań obejmujący bieżące zarządzanie Projektem ISOK (IMGW), działania administracyjne (m.in. obsługę księgową Projektu), koszty zarządzania pracami u każdego z członków Konsorcjum. Punkt ten obejmuje również wsparcie formalnoprawne doradcy zewnętrznego oraz wsparcie w zarządzaniu Projektem. Wsparcie to obejmuje m.in. pomoc w rozliczaniu Projektu oraz obsługę formalno-administracyjną w postępowaniach przetargowych, wsparcie organizacji Projektu, wsparcie w monitorowaniu i sprawozdawczości realizacji Projektu. Źródło: Opracowanie własne VIII Finansowa trwałość Projektu VIII.1 Podstawowe założenia do analizy finansowej W niniejszym rozdziale opisano podstawowe założenia do całej analizy finansowej. Wybrane szczegółowe założenia przyjęte do wykonania poszczególnych elementów analizy zostały opisane w odpowiednich podrozdziałach. Do analizy finansowej wykorzystano Zaktualizowane warianty rozwoju gospodarczego Polski, o których mowa w Podrozdziale 7.4 Założenia do analizy finansowej Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód (MRR/H/14(2)01/2009). Warianty obejmują dwa scenariusze rozwoju podstawowy i pesymistyczny. Podstawowy scenariusz makroekonomiczny wykorzystywany jest w całej analizie Projektu, natomiast scenariusz pesymistyczny ma zastosowanie jedynie w przypadku analizy wrażliwości. Poniższy zbiór tabel zawiera przyjęte założenia makroekonomiczne. Tabela VIII.1Wartości wskaźników wg wariantów rozwoju gospodarczego Polski Wariant podstawowy PKB 101,7 102,5 103,2 104,1 104,2 104,7 105,2 Stopa inflacji 103,5 102,5 103,1 102,7 102,4 102,6 102,6 Stopa bezrobocia 11,9 12,9 10,8 10,1 9,5 8,8 8,2 Dynamika realnego wzrostu płac 102,1 102, ,9 102,7 103,5 103,8 Zmiany kursu oraz stopy procentowej odpowiadające wariantowi podstawowemu: EUR/PLN 3,9 3,8 3,8 3,7 3,6 3,5 1-roczna stopa WIBOR 4,5 4,6 4,7 4,5 4,5 4,4 247

248 Wariant pesymistyczny PKB 101,7 101,5 101,6 101,8 102,1 102,6 104 Stopa inflacji 103,5 102,1 102,4 102,3 102,2 102,4 102,4 Stopa bezrobocia 11,9 13, , ,8 12,5 Dynamika realnego 102,1 101,6 101,5 101, ,5 102,5 wzrostu płac Zmiany kursu oraz stopy procentowej odpowiadające wariantowi pesymistycznemu: EUR/PLN 4,6 4,2 4,2 4,3 4,3 4,2 4,2 1-roczna stopa WIBOR 4 4,4 4,3 4,3 4,3 4,2 4,1 Źródło: Warianty rozwoju gospodarczego Polski, Ministerstwo Gospodarki, 15 kwietnia 2010 Ponadto do analizy finansowej Projektu przyjęto następujące założenia: wartości finansowe zostały przedstawione w cenach nominalnych; podawane ceny towarów i usług są cenami brutto, tj. zawierają podatek VAT: Dla IMGW oraz Instytutu Łączności VAT stanowi koszt kwalifikowalny, ponieważ produkty Projektu nie będą podlegać sprzedaży w okresie odniesienia i nie będą w związku z nimi uzyskiwane żadne przychody; GUGiK oraz KZGW są jednostkami administracji publicznej, które nie mają prawnej możliwości odzyskiwania VAT i w związku z tym jest on dla tych podmiotów wydatkiem kwalifikowalnym. zastosowane stawki podatku VAT są dla lat zgodne z obowiązującymi w tamtym czasie przepisami, a od roku 2011 zgodnie z przepisami obowiązującymi w latach ; analiza finansowa prowadzona jest w cenach nominalnych, dlatego przyjęto stopę dyskontową na poziomie 8%; inflacja jest ujmowana dla wybranych zasobów w czasie trwania Projektu oraz eksploatacji; projekcja nakładów inwestycyjnych jest prowadzona w ujęciu kasowym (nie znajduje tutaj zastosowania zasada memoriałowa); okres odniesienia przyjęty na potrzeby analizy rozumiany jest jako okres, za który należy sporządzić prognozę przepływów pieniężnych generowanych przez Projekt, licząc od roku poniesienia pierwszych wydatków związanych z faktyczną realizacją Projektu; jako okres odniesienia (okres referencyjny) przyjęto lata 2009 (kwartał 4) 2019; dane w głównym dokumencie Studium prezentowane są w tysiącach złotych, w zaokrągleniu do setek złotych lub do tysięcy złotych; dane w załącznikach finansowych prezentowane są w jednostkach; ze względu na zastosowanie automatycznych zaokrągleń arkusza kalkulacyjnego mogą występować nieznaczne różnice pomiędzy prezentowanymi w treści studium sumami oraz składnikami tych sum prezentowanymi w zaokrągleniu. 248

249 amortyzacja środków trwałych jest obliczana jedynie na potrzeby określenia wartości rezydualnej określanej dla analizy finansowej. Opisane powyżej, przyjęte do analizy założenia, są zgodne z Wytycznymi w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. VIII.2 Nakłady inwestycyjne VIII.2.1 Podejście Nakłady inwestycyjne liczone są dla każdego zadania jako łączny koszt zasobów niezbędnych do jego realizacji. Koszt realizacji każdego zadania jest iloczynem zakładanej ilości niezbędnych do tego zasobów oraz ich cen. VIII.2.2 Zasoby Jednym ze źródeł danych do analizy jest katalog zasobów, w którym każdy zasób ma przypisaną cenę, VAT, znacznik uwzględnienia inflacji, kategorię do analizy wrażliwości i inne parametry. Dla części zasobów w nakładach jest uwzględniania inflacja, ponieważ zakłada się, że rzeczywisty wydatek ponoszony przez Beneficjenta będzie się zwiększał w kolejnych latach realizacji Projektu. Dla pozostałej części zasobów inflacja w okresie Projektu nie jest uwzględniana, ponieważ: - ceny infrastruktury teleinformatycznej nie wykazują tendencji wzrostowej; - wybrane usługi zakontraktowano na początku Projektu i w związku z tym ich ceny nie będą ulegać zwiększeniu; - niektóre zasoby są dla uproszczenia modelu wyrażone jako kwoty, a nie liczba sztuk lub innych jednostek miary. VIII.2.3 Kategorie wydatków Tabela VIII.2 Wykaz kategorii wydatków dla nakładów inwestycyjnych Kategoria wydatków Koszty ogólne Wynagrodzenia Zakup sprzętu Zakres kategorii Koszty wynagrodzeń personelu zarządzającego Projektem Zakup wyposażenia i materiałów Usługi Media Zakup sprzętu biurowego Wynagrodzenia z pochodnymi personelu Projektu Umowy o dzieło z pracownikami konsorcjum Delegacje Zakup sprzętu teleinformatycznego Zakup narzędzi dla zapewnienia bezpieczeństwa i koszty ich utrzymania 249

250 Kategoria wydatków Zakup oprogramowania Usługi Usługi doradcze Szkolenia Materiały Podatek VAT Źródło: Opracowanie własne Zakres kategorii Zakup oprogramowania Koszty przygotowania zawartości portali Koszty stworzenia i utrzymania domen i portali Projektu Koszty wdrożenia oprogramowania Koszty dostępu do sieci Koszty ubezpieczenia budynku, sprzętu, wyposażenia Wydatki na promocję Projektu Koszty tłumaczeń Instrumenty zabezpieczające realizację umowy Usługi doradcze w przygotowaniu Projektu i jego realizacji. Wydatki na szkolenia Wydatki związane z e-learningiem Materiały wykorzystywane przy tworzeniu map Materiały biurowe Podatek VAT Wydatki planowane na realizację Projektu zostały przedstawione w harmonogramie rzeczowofinansowym w podziale na kategorie. Poniżej podano opisy oraz uzasadnienia dla poszczególnych kategorii wydatków kwalifikowanych, zaplanowanych w projekcie. VIII Koszty ogólne W ramach kategorii kosztów ogólnych zaplanowano uwzględnienie kosztów, które nie mogą zostać bezpośrednio przyporządkowane do konkretnego produktu lub usługi. Zgodnie z Wytycznymi do kategorii kosztów ogólnych zaliczono m.in. koszty administracyjne (obejmujące opłaty czynszowe, opłaty za energię, ogrzewanie), koszty monitoringu, koszty ochrony, koszt sprzątania, koszty zarządzania Projektem w tym m.in. wynagrodzenie personelu zarządzającego oraz personelu wsparcia (obsługi) Projektu. Kategoria obejmuje również koszty sprzętu biurowego wspierającego obsługę administracyjną Projektu. Limit wydatków kwalifikowalnych w tej kategorii wynosi 20% całkowitych wydatków Projektu. VIII Wynagrodzenia W tej kategorii będą rozliczane wynagrodzenia osobowe z pochodnymi personelu biorącego udział w realizacji Projektu zatrudnionych przez poszczególnych Konsorcjantów oraz wynagrodzenia wypłacane na podstawie umów cywilno-prawnych. Wysokość rozliczanego w projekcie wynagrodzenia poszczególnych pracowników będzie wynikała z rzeczywistych, przepracowanych godzin w projekcie i przysługujących im godzinowych stawek wynagrodzenia. Wynagrodzenia będą obliczane i rozliczane zgodnie z obowiązującymi w poszczególnych instytucjach regulaminami wynagradzania pracowników. Kategoria obejmuje również koszty podróży służbowych (delegacje). 250

251 VIII Zakup sprzętu Kategoria obejmuje zakup infrastruktury teleinformatycznej (serwery, macierze dyskowe, biblioteki taśmowe, infrastruktura sieciowa i inne niezbędne do realizacji Projektu elementy infrastruktury). Obejmuje narzędzia warstwy sprzętowej niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa przesyłanych informacji. Kategoria obejmuje również koszty utrzymania infrastruktury teleinformatycznej, a także wydatki na inne środki trwałe niezbędne do realizacji Projektu. VIII Zakup oprogramowania Kategoria obejmuje zakup licencji na oprogramowanie. Kategoria obejmuje zarówno specjalistyczne oprogramowanie bazodanowe, aplikacyjne i geoprzestrzenne, jak i standardowe oprogramowanie biurowe niezbędne do realizacji zadań Projektu. Kategoria obejmuje wydatki na opiekę serwisową oprogramowania. VIII Usługi Kategoria obejmuje zakup usług związanych z wdrożeniem systemu ISOK, jak i drobnych usług wspierających zarządzanie Projektem. Obejmuje wydatki na wdrażanie i aktualizację oprogramowania, prace instalacyjne, konfiguracyjne i optymalizacyjne. W tej kategorii mieszczą się również wydatki na roboty budowlane mające na celu adaptację pomieszczeń mających na celu realizację Projektu, a także rozbudowę w istniejących ośrodkach przetwarzania danych systemów zabezpieczeń fizycznych i logicznych. Do kategorii usług zaliczono także wydatki na promocję Projektu związane z zakupem usług zewnętrznych, a także wydatki na tłumaczenia oraz ubezpieczenia. VIII Usługi doradcze Usługi doradcze w zakresie zarządzania Projektem. Obejmują pomoc merytoryczną podczas realizacji Projektu, wsparcie w monitorowaniu i sprawozdawczości realizacji Projektu, wsparcie formalne przy prowadzeniu zamówień publicznych, wsparcie w organizacji Projektu, wsparcie techniczne, koszty ekspertyz, badań i analiz technicznych, ekonomicznych, zarządczych oraz specjalistycznych. W tej kategorii mieszczą się również wydatki na porady prawne i opłaty notarialne. VIII Szkolenia Zgodnie z zapisami Szczegółowego opisu priorytetów POIG jako osobną kategorię wydatków przewidziano wydatki na szkolenia specjalistyczne dla użytkowników systemu ISOK. W kategorii tej ujęto również koszty szkoleń specjalistycznych w zakresie narzędzi niezbędnych do przygotowania map zagrożeń i map ryzyka. Wydatki z kategorii Szkolenia stanowią wydatki zaliczane do crossfinancingu. Zgodnie z definicją zawartą w Instrukcji przygotowania studium wykonalności crossfinancing jest to finansowanie części projektu ze środków pochodzących z innego rodzaju funduszu. W przypadku projektów 7 osi priorytetowej POIG wydatki te będą dofinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego, a nie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego jak pozostała część wydatków. Limit wydatków kwalifikowalnych w tej kategorii wynosi 10% całkowitych wydatków Projektu. 251

252 VIII Materiały Wyposażenie i materiały wykorzystywane przy tworzeniu map ryzyka oraz map zagrożeń, a także materiały biurowe wykorzystywane w tych pracach. VIII Podatek VAT Podatek VAT od towarów i usług zakupionych w ramach innych kategorii wydatków VIII.2.4 Projekcja nakładów W poniższej tabeli przedstawiono projekcję nakładów inwestycyjnych brutto Projektu w podziale na rodzaje wydatków w układzie rocznym. Podział na zadania w układzie rocznym został przedstawiony w harmonogramie rzeczowo-finansowym (rozdz. VIII.3), a szczegółowy podział na zadania oraz rodzaje wydatków w układzie kwartalnym w załączniku nr 1. Tabela VIII.3 Projekcja nakładów inwestycyjnych brutto, tys. złotych NAKŁADY ŁĄCZNIE BRUTTO 366,0 911, , , , , , ,8 Koszty ogólne 0,0 179, , , , ,5 124, ,5 Materiały 0,0 0,0 0,0 53, ,0 0,0 0, ,7 Szkolenia 0,0 0,0 242,4 50,4 0,0 189, , ,5 Usługi 0,0 0, , , , , , ,4 Usługi doradcze 366,0 731, , , , ,9 0, ,1 Wynagrodzenia 0,0 0, , , , ,5 0, ,8 Zakup oprogramowania 0,0 0, , , , , , ,0 Zakup sprzętu 0,0 0, , , , ,0 0, ,7 Źródło: Opracowanie własne Koszty ogólne stanowią 3,0% nakładów inwestycyjnych, w związku z czym nie przekraczają limitu 20% całkowitych wydatków kwalifikowalnych narzuconego w wytycznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego z dnia 9 kwietnia 2009 w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach POIG. Koszty szkoleń stanowią 0,7% całkowitych wydatków Projektu, w związku z czym nie przekraczają limitu 10%. W tabeli poniżej zaprezentowano nakłady inwestycyjne w ujęciu netto z wyodrębnieniem podatku VAT jako osobnej kategorii wydatków: Tabela VIII.4 Projekcja nakładów inwestycyjnych netto, tys. złotych NAKŁADY ŁĄCZNIE NETTO 300,0 777, , , , , , ,7 Koszty ogólne 0,0 177, , , , ,5 124, ,9 Materiały 0,0 0,0 0,0 43, ,3 0,0 0, ,0 Szkolenia 0,0 0,0 197,1 41,0 0,0 153, , ,8 Usługi 0,0 0, , , , , , ,9 Usługi doradcze 300,0 599, , , ,2 905,6 0, ,1 Wynagrodzenia 0,0 0, , , , ,5 0, ,8 Zakup oprogramowania 0,0 0, , , , , , ,9 Zakup sprzętu 0,0 0, , , , ,7 0, ,3 PODATEK VAT 66,0 133, , , , , , ,0 Źródło: Opracowanie własne Nakłady w podziale na wydatki kwalifikowalne i niekwalifikowalne 252

253 Projektu finansowany jest różnych źródeł. Ze środków POIG finansowana jest kwota ok. 236,2 mln PLN, ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej kwota ok. 60 mln PLN. Pozostałą część, ok. 3,8 mln, stanowią koszty uznane w trakcie trwania Projektu za niekwalifikowalne (finansowane ze środków własnych lub z budżetu państwa). Zakres Projektu, który będzie sfinansowany ze środków NFOŚ zostanie wykazany jako koszty niekwalifikowalne w celu zapewnienia braku podwójnego finansowania. Wszystkie wydatki na nakłady inwestycyjne w ramach Projektu spełniają warunki określone dla wydatków kwalifikowalnych zgodne z katalogiem wydatków kwalifikowalnych w ramach siódmej osi priorytetowej zamieszczonym w Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (wersja z dnia 9 kwietnia 2009 r. obowiązująca na dzień złożenia wniosku o dofinansowanie). Jednak z uwagi na konieczność rozszerzenia zakresu rzeczowego Projektu w stosunku do wersji, na którą zostało przyznane dofinansowanie w ramach POIG w wysokości 236 mln PLN część wydatków zostanie wykazana jako koszty niekwalifikowane i sfinansowana ze środków NFOŚ. Tabela VIII.5 Kwalifikowalność wydatków, tys. złotych NAKŁADY ŁĄCZNIE 366,0 911, , , , , , ,8 Wydatki kwalifikowalne 366,0 896, , , , , , ,4 Wydatki niekwalifikowalne 0,0 14, , , , , , ,4 Źródło: Opracowanie własne VIII.2.5 Wartość rezydualna Wartość rezydualna na koniec 2019 r. dla rzeczowych składników majątku trwałego (infrastruktura teleinformatyczna) oraz wartości niematerialnych i prawnych wynosi tys. złotych. Wartość rezydualna została oszacowana przy następujących założeniach: nakłady inwestycyjne zostały podzielone pod kątem rodzaju wydatku na wydatki o charakterze rozbudowy infrastruktury oraz pozostałe; dla nakładów infrastrukturalnych (głównie sprzęt komputerowy) przyjęto okres ekonomicznej użyteczności: 8 lat. Należy jednak pamiętać, że nakłady na utrzymanie sprzętu założono na poziomie od 15% do 20% w skali roku w okresie eksploatacji, co pozwoli na znaczące wydłużenie trwałości sprzętu; pozostałe nakłady (oprogramowanie, wynagrodzenia, promocja etc.) zostały uznane za koszt wytworzenia wartości niematerialnych i prawnych (know-how Projektu). Okres ekonomicznej użyteczności tych nakładów przyjęto na 10 lat, wybrano liniową metodę amortyzacji, odpisy amortyzacyjne dla infrastruktury liczone są począwszy od pierwszego dnia kwartału następującego po kwartale poniesienia wydatku, odpisy amortyzacyjne dla wartości niematerialnych i prawnych liczone są począwszy od 1 stycznia 2015, czyli od początku fazy eksploatacyjnej projektu. 253

254 Wyliczenie wartości rezydualnej dla analizy finansowej zawiera tabela 7.1 w załączniku nr 2. VIII.3 Harmonogram rzeczowo-finansowy przedsięwzięcia Poniższa tabela prezentuje harmonogram rzeczowo-finansowy w układzie rocznym w podziale na zadania oraz kategorie wydatków. Harmonogram rzeczowo-finansowy w układzie kwartalnym, w podziale na zadania, podzadania oraz kategorie wydatków, zaprezentowano w załączniku nr

255 Tabela VIII.6 Harmonogram rzeczowo-finansowy, zadania i rodzaje wydatków, kwoty brutto, tys. złotych WBS Nazwa zadania / kategoria wydatku NAKŁADY INWESTYCYJNE 366,0 911, , , , , , ,8 1 Zebranie geodezyjnych informacji przestrzennych oraz wykonanie map zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego 0,0 0, , , ,1 651,3 0, ,5 1.1 Zebranie informacji przestrzennych dla BDOT, NMT oraz ortofotomapy 0,0 0, , , ,4 0,0 0, , Budowa numerycznego modelu rzeźby i pokrycia terenu (NMT) 0,0 0, , , ,8 0,0 0, , Usługi 0,0 0, , , ,8 0,0 0, , Budowa i wdrożenie systemu do zarządzania NMT 0,0 0,0 420, , ,0 0,0 0, , Usługi 0,0 0,0 0,0 853, ,7 0,0 0, , Zakup oprogramowania 0,0 0,0 332,9 990, ,1 0,0 0, , Zakup sprzętu 0,0 0,0 87, , ,2 0,0 0, , Georeferencyjna Baza Danych Obiektów Topograficznych (w tym obwałowania) 0,0 0,0 0, , ,1 0,0 0, , Usługi 0,0 0,0 0, , ,1 0,0 0, , Ortofotomapa 0,0 0,0 0,0 24, ,4 0,0 0, , Usługi 0,0 0,0 0,0 24, ,4 0,0 0, ,4 1.2 Pomiar korytowych przekrojów poprzecznych ("mokrych") 0,0 0,0 447, , ,5 0,0 0, ,6 1.2 Wynagrodzenia 0,0 0,0 98,3 73,3 848,7 0,0 0, ,3 1.2 Usługi 0,0 0,0 349, ,1 698,8 0,0 0, ,3 1.3 Wykonanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego (WORP), map zagrożenia powodziowego (MZP) i ryzyka powodziowego (MRP) 0,0 0, , , ,2 0,0 0, , Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP) 0,0 0, ,1 96,8 31,8 0,0 0, , Wynagrodzenia 0,0 0, ,1 96,8 31,8 0,0 0, , Przygotowanie danych hydrologicznych w zakresie niezbędnym do modelowania hydraulicznego 0,0 0,0 939,0 958,4 552,2 0,0 0, , Materiały 0,0 0,0 0,0 12,5 85,9 0,0 0,0 98, Wynagrodzenia 0,0 0,0 939,0 945,9 466,2 0,0 0, , Wykonanie obliczeń modelowania hydraulicznego z opracowaniem wyników 0,0 0, , , ,6 0,0 0, , Materiały 0,0 0,0 0,0 32, ,6 0,0 0, , Wynagrodzenia 0,0 0, , ,3 0,0 0,0 0, , Wykonanie map zagrożenia powodziowego 0,0 0,0 22, ,2 939,8 0,0 0, , Materiały 0,0 0,0 0,0 0,2 614,8 0,0 0,0 615, Wynagrodzenia 0,0 0,0 22, ,1 324,9 0,0 0, , Wykonanie map ryzyka powodziowego w tym pozyskanie danych i szacunek prawdopodobnych strat 0,0 0,0 0,0 156, ,9 0,0 0, , Materiały 0,0 0,0 0,0 0,0 467,4 0,0 0,0 467, Wynagrodzenia 0,0 0,0 0,0 156, ,5 0,0 0, , Doposażenie CMP na potrzeby opracowania WORP, MRP i MZP 0,0 0, ,2 331, ,9 0,0 0, , Materiały 0,0 0,0 0,0 0,0 360,9 0,0 0,0 360, Usługi 0,0 0,0 34,3 23,8 28,4 0,0 0,0 86, Wynagrodzenia 0,0 0,0 8,0 9,5 0,0 0,0 0,0 17, Zakup oprogramowania 0,0 0, ,1 34,8 753,5 0,0 0, , Zakup sprzętu 0,0 0, ,8 263,5 582,1 0,0 0, ,3 1.4 Mapy zagrożeń meteorologicznych 0,0 0,0 207,2 893, ,1 251,3 0, ,7 1.4 Wynagrodzenia 0,0 0,0 206,0 728, ,9 251,3 0, ,9 1.4 Zakup oprogramowania 0,0 0,0 1,3 9,4 0,0 0,0 0,0 10,7 1.4 Zakup sprzętu 0,0 0,0 0,0 146,1 0,0 0,0 0,0 146,1 1.4 Materiały 0,0 0,0 0,0 8,7 111,3 0,0 0,0 120,0 1.5 Mapy innych zagrożeń 0,0 0,0 84,7 322, ,4 400,0 0, ,7 1.5 Wynagrodzenia 0,0 0,0 84,7 322,5 393,4 200,0 0, ,7 1.5 Usługi 0,0 0,0 0,0 0,0 803,0 200,0 0, ,0 1.6 Mapa Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) 0,0 0,0 84, , ,3 0,0 0, ,0 1.6 Wynagrodzenia 0,0 0,0 84,9 414, ,8 0,0 0, ,0 1.6 Usługi 0,0 0,0 0, , ,4 0,0 0, ,0 1.7 Konsultacje specjalistyczne związane z opracowywaniem map 0,0 0,0 0,0 0, ,2 0,0 0, ,2 1.7 Usługi 0,0 0,0 0,0 0, ,2 0,0 0, ,2 2 Identyfikacja krajowych systemów informacyjnych 0,0 0,0 942,4 159,5 0,0 0,0 0, ,9 2 Wynagrodzenia 0,0 0,0 942,4 159,5 0,0 0,0 0, ,9 3 Projekt, budowa i wdrożenie systemu ISOK 0,0 0,0 149,8 352, , , , ,9 3.1 Projekt i budowa ISOK 0,0 0,0 149,8 352, , , , ,9 3.1 Wynagrodzenia 0,0 0,0 149,8 352, , ,7 0, ,6 3.1 Usługi 0,0 0,0 0,0 0, , , , ,0 3.1 Szkolenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0, , ,5 3.1 Zakup oprogramowania 0,0 0,0 0,0 0,0 0, , , ,9 3.1 Zakup sprzętu 0,0 0,0 0,0 0,0 0, ,0 0, ,0 255

256 WBS Nazwa zadania / kategoria wydatku Przygotowanie sieci teleinformatycznej na potrzeby ISOK 0,0 0, , ,3 110,0 0,0 0, ,3 4 Wynagrodzenia 0,0 0,0 14,7 0,5 72,2 0,0 0,0 87,4 4 Usługi 0,0 0,0 143,9 192,2 37,8 0,0 0,0 373,9 4 Szkolenia 0,0 0,0 24,6 0,0 0,0 0,0 0,0 24,6 4 Zakup oprogramowania 0,0 0,0 0,0 117,6 0,0 0,0 0,0 117,6 4 Zakup sprzętu 0,0 0, , ,1 0,0 0,0 0, ,8 5 Dostosowanie infrastruktury na potrzeby serwerowni IMGW oraz KZGW/RZGW 0,0 0,0 124, ,3 793,9 718,3 0, ,2 5 Wynagrodzenia 0,0 0,0 20,4 18,9 17,8 0,0 0,0 57,2 5 Usługi 0,0 0,0 104,3 871,4 439,4 718,3 0, ,3 5 Zakup oprogramowania 0,0 0,0 0,0 129,4 0,0 0,0 0,0 129,4 5 Zakup sprzętu 0,0 0,0 0, ,6 336,7 0,0 0, ,3 6 Doposażenie KZGW i RZGW 0,0 0,0 0,0 0,0 0, ,0 0, ,0 6 Wynagrodzenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 6 Zakup oprogramowania 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 330,0 0,0 330,0 6 Zakup sprzętu 0,0 0,0 0,0 0,0 0, ,0 0, ,0 7 Promocja 0,0 0,0 80,1 248,3 507,3 141,6 0,0 977,3 7 Wynagrodzenia 0,0 0,0 18,7 23,6 53,2 41,6 0,0 137,1 7 Materiały 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 7 Usługi 0,0 0,0 61,4 224,7 454,2 100,0 0,0 840,3 8 Szkolenia 0,0 0,0 259,9 57,1 0,0 567,9 0,0 884,9 8 Wynagrodzenia 0,0 0,0 42,1 6,6 0,0 178,8 0,0 227,5 8 Szkolenia 0,0 0,0 217,8 50,4 0,0 189,1 0,0 457,4 8 Usługi 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 200,0 0,0 200,0 9 Zarządzanie Projektem 366,0 911, , , , ,4 124, ,7 9.1 Opracowanie Studiów Wykonalności 366,0 731,9 245,8 0,0 110,0 0,0 0, ,6 9.1 Usługi doradcze 366,0 731,9 245,8 0,0 110,0 0,0 0, ,6 9.2 Zarządzanie bieżące 0,0 179, , , , ,4 124, ,0 9.2 Koszty ogólne 0,0 179, , , , ,5 124, ,5 9.2 Usługi doradcze 0,0 0, , , , ,9 0, ,5 Źródło: Opracowanie własne 256

257 VIII.4 Amortyzacja i nakłady odtworzeniowe Amortyzacja Metodologia stosowana w niniejszym studium została oparta o model zdyskontowanych przepływów pieniężnych (DCF). Implikuje to podstawowe założenie, że pod uwagę brane są jedynie wpływy i wydatki pieniężne. Amortyzacja, w ujęciu rachunkowości finansowej, jako koszt księgowy nie spełnia powyższej definicji. W związku z powyższym została ona wyłączona z modelu analizy ekonomiczno-finansowej. Wskaźniki amortyzacji szacowane w oparciu o okres ekonomicznej użyteczności środków trwałych zostały jednak wykorzystane przy obliczaniu wartości rezydualnej poszczególnych składników majątku (tabela 7.1 oraz tabela 7.2 w Załączniku nr 2). Biorąc pod uwagę, iż Projekt nie korzysta z już istniejących składników majątku, a w okresie eksploatacji nie pojawiają się nakłady odtworzeniowe, amortyzacja została jedynie oszacowana dla nowo zakupionych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych w fazie realizacji Projektu. Nakłady odtworzeniowe W analizie finansowej Projektu nie zostały ujęte nakłady odtworzeniowe. Wiąże się to z krótkim, 5- letnim, okresem rozpatrywania perspektywy funkcjonowania Projektu. Biorąc pod uwagę ten okres założono, że nie będzie potrzeby wymiany infrastruktury teleinformatycznej, ani dalszego rozwoju oprogramowania poza pierwotnym okresem budowy Projektu. W przypadku infrastruktury telekomunikacyjnej został założony okres eksploatacji 8 lat licząc od daty zakupu sprzętu. Natomiast w przypadku nakładów na oprogramowanie oraz know-how założono 10 letni okres użyteczności licząc od początku funkcjonowania Projektu. Należy jednak wskazać, iż tak długi okres eksploatacji sprzętu został przyjęty przy uwzględnieniu serwisowania oraz drobnej rozbudowy sprzętu, która jednak nie wiąże się z jego wymianą. Wydatki z tym związane zostały ujęte w części kosztów operacyjnych po zakończeniu realizacji Projektu i tym samym nie stanowią nakładów inwestycyjnych Projektu. Roczne koszty eksploatacji założono na poziomie od 15% do 20% wartości początkowej przedmiotu utrzymania. Zostaną one sfinansowane krajowym wkładem własnym. VIII.5 Prognoza przychodów i kosztów operacyjnych przedsięwzięcia Przychody operacyjne W założeniach Projektu korzyści osiągane przez przedsięwzięcie mają mieć postać korzyści społecznych, rozumianych przez zapobieganie powstawaniu szkód powodziowych. Kategoria taka nie może być jednak przyrównywana do kategorii przychodu (w ujęciu rachunkowym). Z punktu widzenia Ustawy o rachunkowości jedynym przychodem generowanym przez przedsięwzięcie w okresie jego trwania, będą przychody z rozliczenia w czasie przyznanych dotacji inwestycyjnych, w proporcji odpowiedniej do naliczonej amortyzacji za dany okres sprawozdawczy. Przychody takie byłyby jednak klasyfikowane w pozostałej działalności 257

258 operacyjnej. W związku z powyższym nie przewiduje się występowania przychodów operacyjnych w trakcie trwania Projektu. Koszty operacyjne Po fazie realizacji Projektu, będą ponoszone koszty o charakterze operacyjnym związane z obsługą i eksploatacją. W okresie realizacji Projektu nie przewiduje się kosztów o powyższym charakterze, zakładając, że utrzymanie infrastruktury sprzętowej i oprogramowania, będzie w okresie przedeksploatacyjnym stanowiło integralną część kontraktów inwestycyjnych. Na potrzeby niniejszego Studium Wykonalności założono następujące kategorie wydatków operacyjnych: koszty zarządzania i administracji koszty utrzymania oprogramowania systemowego koszty utrzymania infrastruktury sprzętowej koszty utrzymania rozwiązań wdrażanych przez integratorów (utrzymanie wytworzonego oprogramowania) koszty telekomunikacji koszty realizacji umów i przetargów Z punktu widzenia rachunkowego koszty te można zaklasyfikować jako: materiały i energia, wynagrodzenia, narzuty na wynagrodzenia oraz usługi obce. Szczegółowy podział został zaprezentowany w tabeli 1.1 w załączniku nr 2. Należy zauważyć, że w zestawieniu pominięta została amortyzacja. Spowodowane to jest faktem, iż dotacje finansujące nakłady inwestycyjne byłyby prezentowane w bilansie w pozycji przychodów przyszłych okresów i rozliczane w czasie przez pozycję pozostałych przychodów operacyjnych w proporcji do narastającej amortyzacji. Tym samym obie pozycje znosiłyby się w rachunku wyników i pozostawały bez wpływu na wynik netto. Dla potrzeb niniejszego Studium Wykonalności zostało założone, że koszty są ponoszone w roku wydatkowania i nie ma przesunięć między okresami sprawozdawczymi. Tym samym ich wartości odpowiadają bezpośrednio przepływom pieniężnym. Koszty operacyjne są liczone jako narzut na koszt zakupu licencji, wdrożenia oprogramowania lub koszt zakupu infrastruktury sprzętowej. Dla oprogramowania wdrażanego przez integratorów przyjęto roczne koszty utrzymania na poziomie 15% ceny usługi, a dla licencji oraz infrastruktury sprzętowej 20%. Koszty te są ujęte w analizie finansowej z uwzględnieniem inflacji. Łączna wartość szacowanych kosztów operacyjnych w okresie trwania analizy (z pominięciem amortyzacji) wyniesie tys. złotych. Wydatki te nie są traktowane jako nakłady inwestycyjne i nie są zaliczane do kosztów kwalifikowanych. 258

259 Tabela VIII.7 Koszty operacyjne w okresie Projektu oraz eksploatacji, kwoty brutto, tys. złotych WBS Zadanie / rodzaj kosztu KOSZTY OPERACYJNE 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 88, , , , , , ,2 K.1 Zarządzanie i administracja 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 445,9 460,4 471,1 483,4 495, ,4 K.1 Wynagrodzenia oraz Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 445,9 460,4 471,1 483,4 495, ,4 K.2 Utrzymanie serwerowni ISOK i SIGW 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 916,8 924,9 924,5 926,8 928, ,3 K.2 Wynagrodzenia oraz Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 82,0 84,7 86,7 88,9 91,1 433,4 K.2 Zużycie materiałów i energii 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 834,8 840,2 837,9 837,9 837, ,9 K.3 Utrzymanie infrastruktury sprzętowej ISOK 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 11,1 871,6 877,2 874,8 874,8 874, ,7 K.3 Wynagrodzenia oraz Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 11,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 11,1 K.3 Usługi obce 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 871,6 877,2 874,8 874,8 874, ,7 K.4 Utrzymanie infrastruktury sprzętowej SIGW 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22,2 690,7 695,1 693,2 693,2 692, ,1 K.4 Wynagrodzenia oraz Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22,2 K.4 Usługi obce 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 690,7 695,1 693,2 693,2 692, ,9 K.5 Utrzymanie oprogramowania z wyłączeniem GIS 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22, , , , , , ,9 K.5 Wynagrodzenia oraz Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22,2 K.5 Usługi obce 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0, , , , , , ,7 K.6 Utrzymanie oprogramowania narzędziowego GIS 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22, , , , , , ,3 K.6 Wynagrodzenia oraz Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22,2 K.6 Usługi obce 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0, , , , , , ,2 K.7 Utrzymanie systemów i infrastruktury NMT 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5,2 245,2 246,8 246,1 246,1 245, ,2 K.7 Wynagrodzenia oraz Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5,2 K.7 Usługi obce 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 245,2 246,8 246,1 246,1 245, ,0 K.8 Utrzymanie rozwiązania NMT 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5,2 318,7 320,8 319,9 319,9 319, ,2 K.8 Wynagrodzenia oraz Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5,2 K.8 Usługi obce 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 318,7 320,8 319,9 319,9 319, ,0 K.9 Utrzymanie telekomunikacji 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 514,9 518,2 516,8 516,8 516, ,0 K.9 Usługi obce 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 514,9 518,2 516,8 516,8 516, ,0 KOSZTY OPERACYJNE 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 88, , , , , , ,2 Wynagrodzenia oraz Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 88,1 527,9 545,1 557,8 572,3 586, ,8 Usługi obce 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0, , , , , , ,4 Zużycie materiałów i energii 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 834,8 840,2 837,9 837,9 837, ,9 Źródło: Opracowanie własne 259

260 VIII.6 Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy w okresie realizacji oraz eksploatacji Projektu Biorąc pod uwagę, że Projekt będzie realizowany przez jednostki sektora finansów publicznych, zgodnie z wytycznymi Instrukcji przygotowania studium wykonalności pkt. VIII.9, analiza zapotrzebowania na kapitał obrotowy staje się bezpodstawna. Analiza taka ma na celu uwiarygodnienie trwałości finansowej Projektu, która w tym wypadku jest zapewniona poprzez zobowiązanie budżetu państwa do pokrycia 15% wkładu własnego, zapewnienia finansowania wydatków niekwalifikowalnych ze środków NFOŚ oraz utrzymania Projektu przez okres eksploatacji. W związku z powyższym, analiza finansowa w niniejszym aspekcie będzie ograniczała się do prognozy przepływów pieniężnych w całym cyklu życia Projektu oraz do wykazania źródeł finansowania Projektu. VIII.6.1 Źródła finansowania Projektu Nakłady inwestycyjne Projektu w ramach POIG finansowane będą poprzez wkład krajowy i dotację unijną. Dodatkowy zakres projektu w ramach wydatków niekwalifikowalnych będzie finansowany ze środków NFOŚ. Nakłady inwestycyjne w okresie realizacji Projektu w ramach wydatków kwalifikowalnych zostały oszacowane na ok. 236 mln złotych. Zostaną one pokryte w 15% wkładem krajowym oraz w 85% dotacją UE. Pozostałe nakłady inwestycyjne zaplanowane w ramach wydatków niekwalifikowalnych zostaną sfinansowane ze środków NFOŚ (60 mln), ze środków własnych (koszty niekwalifikowalne IMGW-PIB) oraz z budżetu państwa (koszty niekwalifikowalne GUGiK). Prognoza rachunku przepływów pieniężnych zostanie zaprezentowana w punkcie VII.8. VIII.7 Prognoza rachunku zysków i strat Projektu Zgodnie z wytycznymi MSWiA ( Instrukcja przygotowania studium wykonalności ) pkt. VIII.8 prognoza rachunku wyników powinna zostać przeprowadzona w oparciu o ustawę o rachunkowości. Należy w tym miejscu jednak podkreślić, że ustawa w katalogu jednostek, w stosunku do których stosuje się jej zapisy, nie definiuje pojedynczych Projektów. Tym samym nie można jej zapisów odnieść w sposób bezpośredni do Projektu. W związku z powyższym, na potrzeby niniejszego Studium Wykonalności przy sporządzaniu rachunku wyników zostało zastosowane założenie metodologiczne, jakoby Projekt był realizowany przez pojedynczy podmiot gospodarczy objęty przepisami ustawy o rachunkowości. 260

261 Tabela VIII.8 Prognoza rachunku zysków i strat Projektu, tys. złotych Suma Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi Amortyzacja Zużycie materiałów i energii Usługi obce Wynagrodzenia oraz Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia* Koszty działalności operacyjnej (wg. rodzaju) Zysk/(Strata) ze sprzedaży Dotacje Dotacja inwestycyjna - rozliczenie w czasie w proporcji do amortyzacji Dotacja z budżetu państwa na bieżące funkcjonowanie Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne Zysk/(Strata) z działalności operacyjnej Przychody finansowe Koszty finansowe Zysk/(Strata) z działalności gospodarczej Wynik zdarzeń nadzwyczajnych Zysk/(Strata) brutto Podatek dochodowy Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku/zwiększenia straty Zysk/(Strata) netto * obejmuje pozycje "Wynagrodzeń" oraz "Ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń" kosztów rodzajowych w myśl [Ustawy o rachunkowości]. Źródło: Opracowanie własne 261

262 Prognoza rachunku wyników w PLN znajduje się w tabeli 2.1 w załączniku nr 2. Ponieważ Projekt ma charakter niekomercyjny, w rachunku wyników nie zostały wykazane przychody operacyjne. W myśl ustawy otrzymane dotacje nie stanowią przychodu i na moment otrzymania powinny być rozpoznawane w bilansie jako przychody przyszłych okresów i rozliczane w czasie w pozycji pozostałych przychodów operacyjnych w rachunku wyników w korespondencji z amortyzacją od dotowanych nakładów inwestycyjnych. Stąd też w rachunku wyników pojawiają się przychody z pozostałej działalności operacyjnej. Można tu zauważyć, że prezentowany w poszczególnych latach wynik netto pokrywa się z wydatkami operacyjnymi Projektu, jako że przychody operacyjne i amortyzacja wzajemnie się niwelują. Jest to spowodowane faktem, iż nie przewiduje się żadnych innych źródeł finansowania niż pozyskane środki krajowe oraz dotacje UE. VIII.8 Prognoza rachunku przepływów pieniężnych Projektu Zgodnie z wytycznymi MSWiA - Instrukcja przygotowania studium wykonalności - pkt. VIII.9 prognoza rachunku wyników powinna zostać przeprowadzona w oparciu o ustawę o rachunkowości. Podobnie jak w przypadku analizy rachunku wyników, należy w tym miejscu jednak podkreślić, że pojedynczych Projektów nie definiuje się jako podmiotów objętych zapisami ustawy. Dlatego też dla Studium Wykonalności przy sporządzaniu rachunku przepływów pieniężnych zostało zastosowane podobne założenie metodologiczne, jakoby Projekt był realizowany przez pojedynczy podmiot gospodarczy objęty przepisami ustawy o rachunkowości. W rachunku przepływów pieniężnych przyjęte zostały następujące założenia: zaliczki z budżetu państwa i unijne wypłacane są na początek danego roku i nie przechodzą pomiędzy okresami sprawozdawczymi (tym samym nie występuje akumulacja dotacji) środki pieniężne na koniec i początek każdego okresu sprawozdawczego wynoszą 0 zaliczki z budżetu państwa i unijne pokrywają się z planowanymi wydatkami inwestycyjnymi w danym roku budżetowane wydatki są realizowane w 100% (zgodnie z wypłaconymi zaliczkami). Rachunek przepływów pieniężnych został sporządzony metodą pośrednią. Za punkt wyjścia został przyjęty wynik finansowy netto Projektu dla danego okresu sprawozdawczego, a więc wielkość ustalona wg. zasady memoriałowej, który został następnie skorygowany o operacje niepieniężne (m.in. amortyzację i rozliczoną w czasie w proporcji do amortyzacji część dotacji inwestycyjnej), aby doprowadzić go do tzw. wyniku kasowego. Prognoza rachunku przepływów pieniężnych zakłada w latach realizacji Projektu zerowe przepływy zarówno z działalności operacyjnej, inwestycyjnej, jak i finansowej. Natomiast w latach eksploatacji Projektu są wykazane negatywne przepływy pieniężne w działalności operacyjnej związane z kosztami ogólnymi utrzymania (przy braku przychodów operacyjnych), które są finansowane środkami z budżetu państwa (prezentowane w przepływach z działalności finansowej). 262

263 Tabela VIII.9 Prognoza rachunku przepływów pieniężnych Projektu, tys. złotych Suma Zysk/(Strata) netto Korekty Amortyzacja Inne korekty - pozostałe przychody operacyjne z rozliczenia w czasie dotacji inwestycyjnej Inne korekty - dotacja z budżetu państwa na bieżące funkcjonowanie Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej Wpływy Dotacja inwestycyjna Wydatki Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej Wpływy Dotacja z budżetu państwa na bieżące funkcjonowanie Wydatki Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej Przepływy pieniężne netto razem Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych Środki pieniężne na początek okresu Środki pieniężne na koniec okresu Źródło: Opracowanie własne 263

264 Prognoza przepływów pieniężnych w PLN znajduje się w tabeli 3.1 załączniku nr 2. VIII.9 Sytuacja finansowa Beneficjenta w okresie realizacji i eksploatacji Projektu Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej jest państwową jednostką badawczo-rozwojową utworzoną na mocy uchwały nr 338/72 Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1972 r. w sprawie połączenia Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego z Instytutem Gospodarki Wodnej, działającą na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczorozwojowych (tekst jednolity Dz.U. nr 44/91, poz. 194 i nr 107, poz. 464 z późniejszymi zmianami). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, który przejął rolę Beneficjenta w listopadzie 2012 roku, jest państwową jednostką budżetową. Zgodnie z Instrukcją przygotowania studium wykonalności niniejszy rozdział nie dotyczy jednostek sektora finansów publicznych. VIII.10 Analiza wrażliwości VIII.10.1 Finansowa bieżąca wartość netto oraz finansowa wewnętrzna stopa zwrotu Poniższa tabela zestawia wskaźniki finansowej bieżącej wartości netto dla podstawowego wariantu zakładanych nakładów inwestycyjnych oraz kosztów operacyjnych. Wewnętrzna stopa zwrotu dla całości zaangażowanego kapitału (FIRR/C) przyjęła wartość ujemną (-22,49%), ponieważ w projekcie nie są zakładane przychody. Dla kapitału krajowego (FIRR/K) wewnętrzna stopa zwrotu również przyjęła ujemną wartość (-1,41%). Wskaźnik ten ma niewielką wartość (bliską zeru) ze względu na wysoką wartość rezydualną. Tabela VIII.10 Finansowa NPV oraz finansowa IRR, tys. złotych FNPV FIRR Dla strumieni pieniężnych generowanych przez Projekt, uwzględniając finansowanie krajowe i unijne (FNPV/C, FIRR/C) Dla strumieni pieniężnych wygenerowanych dla kapitału środków krajowych (FNPV/K, FIRR/K) ,1-22,49% ,8-1,41% Źródło: Opracowanie własne VIII.10.2 Analiza wrażliwości FNPV/C na czynniki kosztowe Ze względu na specyfikę Projektu (brak generowania przychodów), w analizie wrażliwości będą brane pod uwagę jedynie czynniki związane z poziomem wydatków związanych z realizacją Projektu oraz eksploatacją rozwiązania. W szczególności, nie będą badane zmiany popytu na usługi. W analizie wrażliwości przedstawiono wrażliwość FNPV/C na zmiany poziomu określonych rodzajów wydatków o 20% względem zakładanych nakładów inwestycyjnych oraz kosztów operacyjnych. Wyniki obliczeń analizy wrażliwości przedstawiono w tabelach 6.1a oraz 6.1b w załączniku nr

265 Finansowa bieżąca wartość netto jest najbardziej wrażliwa na zmiany kosztów usług związanych z opracowaniem georeferencyjnych baz danych BDOT, NMT oraz Ortofotomapy. Jest to związane z dużym udziałem tych wydatków w nakładach inwestycyjnych. Tabela VIII.11 Wpływ zmian czynników kosztowych na finansową bieżącą wartość netto Zmiana względem zakładanych nakładów inwestycyjnych lub kosztów operacyjnych Wpływ wzrostu o 20% na FNPV/C Wpływ spadku o 20% na FNPV/C Zmiana kosztów wynagrodzeń po stronie beneficjenta Zmiana kosztów osobowych po stronie dostawców (dotyczy np. zasobów Dostawca Analityk, Doradca Konsultant ) Zmiana kosztów usług związanych z opracowaniem georeferencyjnych baz danych (BDOT, NMT, Ortofotomapa) -2,43% 2,43% -3,93% 3,93% -5,15% 5, 15% Zmiana kosztów infrastruktury sprzętowej -0,80% 0,80% Zmiana kosztów utrzymania infrastruktury i systemów -0,25% 0,25% Źródło: Opracowanie własne W poniższej tabeli zestawiono wrażliwość przepływów pieniężnych ze względu na negatywne czynniki ekonomiczne (zwiększenie zmiany kosztów realizacji i eksploatacji Projektu) oraz scenariusz makroekonomiczny. Przepływy pieniężne, ze względu na brak przychodów, pozostają zawsze ujemne niezależnie od zmian wydatków. Tabela VIII.12 Wpływ zmian kosztów na przepływy pieniężne Czy przepływy pieniężne stron Projektu są dodatnie w okresie referencyjnym? Scenariusz makro Podstawowy Pesymistyczny Ryzyko Zwiększenie kosztów wynagrodzeń po stronie beneficjenta NIE 265 NIE

266 Zwiększenie kosztów osobowych po stronie dostawców (dotyczy np. zasobów Dostawca Analityk, Doradca Konsultant ) Zwiększenie kosztów usług związanych z opracowaniem georeferencyjnych baz danych (BDOT, NMT, Ortofotomapa) Zwiększenie kosztów infrastruktury sprzętowej Zwiększenie kosztów utrzymania infrastruktury i systemów Źródło: Opracowanie własne NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE Poniższa tabela określa prawdopodobieństwo wystąpienia powyższych zmian kosztów realizacji i eksploatacji Projektu: Tabela VIII.13Prawdopodobieństwo wystąpienia zmiany kosztów Projektu oraz ekploatacyjnych Ryzyko Prawdopodobieństwo Komentarze Zmiana kosztów wynagrodzeń po stronie beneficjenta Zmiana kosztów osobowych po stronie dostawców (dotyczy np. zasobów Dostawca Analityk, Doradca Konsultant ) Zmiana kosztów usług związanych z opracowaniem georeferencyjnych baz danych (BDOT, NMT, Ortofotomapa) Średni Niskie Średnie 266 Ze względu na szybki wzrost wynagrodzeń w kraju, istnieje średnie prawdopodobieństwo wzrostu kosztów wynagrodzeń wśród personelu Konsorcjantów, przekraczający zakładaną stopę inflacji. Ryzyko ma jednak niski wpływ na wysokość wydatków. Wzrost wynagrodzeń dostawców powyżej zakładanej stopy inflacji jest stosunkowo mało prawdopodobny, ponieważ najbardziej kosztowne umowy będą zawierane na początku Projektu. Ze względu na płytkość rynku oraz prawdopodobną konieczność korzystania z zagranicznych dostawców, istnieje średnie prawdopodobieństwo wzrostu kosztów

267 Ryzyko Prawdopodobieństwo Komentarze Zmiana kosztów infrastruktury sprzętowej Niskie opracowania georeferencyjnych baz danych. Wzrost kosztów tych usług będzie miał istotny wpływ na koszty Projektu Ceny infrastruktury teleinformatycznej wykazują tendencję malejącą, dlatego nie zakłada się wzrostu cen w tym obszarze. Potencjalny wzrost cen związany jest głównie z ryzykiem kursowym. Zmiana kosztów utrzymania infrastruktury i systemów Niskie Koszty utrzymania infrastruktury teleinformatycznej oraz systemów są przez dostawców zwykle określane jako narzut na koszty licencji oraz sprzętu. Koszty te z kolei nie wykazują tendencji rosnącej. Źródło: Opracowanie własne VIII.11 Podsumowanie analizy trwałości finansowej Projektu Wynikiem analizy finansowej jest ujemna wartość finansowej bieżącej wartości netto ( ,1 tys. złotych), co jest naturalną konsekwencją braku przychodów w okresie odniesienia. Ujemna wartość FNPV/C oznacza, że Projekt nie ma uzasadnienia finansowego. Projekt jest zorientowany na osiąganie korzyści społecznych, których kwantyfikacja jest przedmiotem analizy kosztów i korzyści społecznych w rozdziale kolejnym. Trwałość finansowa Projektu nie zostanie zapewniona dzięki przychodom operacyjnym, lecz finansowaniu wkładu krajowego oraz kosztów eksploatacyjnych w okresie odniesienia ze środków budżetu państwa. W poniższej tabeli zawarto informację o głównych elementach i parametrach wykorzystanych w analizie kosztów i korzyści, zgodnie z tabelą E.1.2 załącznika XXI do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 846/2009. Tabela VIII.14 Główne elementy i parametry wykorzystane w analizie kosztów i korzyści Główne elementy i parametry 1 Okres odniesienia (lata) Wartość niedyskontowana Wartość dyskontowana (bieżąca wartość netto) 2 Finansowa stopa 8% 267

268 dyskontowa (%) (nominalna) Całkowity koszt inwestycji bez nieprzewidzianych wydatków (w PLN, niedyskontowany) Całkowity koszt inwestycji (w PLN, dyskontowany) Wartość rezydualna (w PLN, niedyskontowana) Wartość rezydualna (w PLN, dyskontowana) Dochody (w PLN, dyskontowane) Koszty operacyjne (w PLN, dyskontowane) Obliczenie luki finansowania Dochód netto = dochody koszty operacyjne + wartość rezydualna (w PLN, dyskontowany) = (7) (8) + (6) Koszt inwestycji dochód netto (w PLN, dyskontowany) = (4) (9), (art. 55 ust. 2) 11 Poziom luki finansowania (%) = (10) / (4) 100% n/d n/d Źródło: Opracowanie własne na podstawie szablonu z załącznika XXI do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 846/

269 IX Analiza kosztów i korzyści społecznych W ramach analizy ekonomicznej ocenione zostały skutki ekonomiczno-społeczne Projektu obejmujące nie tylko przepływy finansowe, lecz także mierzalne efekty zewnętrzne generowane przez Projekt. Określenie korzyści oraz kosztów społecznych Projektu dla osób, podmiotów oraz instytucji niebędących jego bezpośrednimi uczestnikami umożliwi pełną ocenę zasadności ekonomicznej realizacji Projektu. Analiza kosztów i korzyści społecznych opisana w niniejszym studium wykonalności Projektu została przeprowadzona zgodnie z wytycznymi zawartymi w Przewodniku do analizy kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych dla funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności oraz Instrumentu Przedakcesyjnego Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej Komisji Europejskiej (wersja z 16 czerwca 2008 r.). Metodyka ta została streszczona w Przewodniku AKK w pięciu krokach: przeliczenie cen rynkowych na ceny kalkulacyjne; monetyzacja oddziaływań pozarynkowych; włączenie dodatkowych efektów pośrednich (jeśli są istotne); zdyskontowanie oszacowanych kosztów i korzyści; obliczenie wskaźników efektywności ekonomicznej (ekonomiczna zaktualizowana wartość netto, ekonomiczna stopa zwrotu i wskaźnik K/K). Analiza ekonomiczna prowadzona jest w cenach stałych z 2009 roku (tj. wyeliminowano inflację zastosowaną dla wybranych zasobów w analizie finansowej). W związku z tym na potrzeby AKK przyjęto stopę dyskontową na poziomie 5,5%. Budowa systemu informatycznego osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami ma służyć zwiększeniu bezpieczeństwa obywateli oraz ograniczeniu strat spowodowanych występowaniem zagrożeń naturalnych, technologicznych i synergicznych. Opracowany w ramach Projektu system będzie miał możliwość działania ponadregionalnego i osłony przed zagrożeniami terenu całego kraju. Z tego względu do oceny oddziaływania Projektu na społeczeństwo przyjęto skalę ogólnopolską. Wdrożony w ramach Projektu system będzie rozwiązaniem kompleksowym, które będzie wykorzystywane na różnych szczeblach administracji w celu zapewnienia bezpieczeństwa ludności. W kontekście oddziaływań ogólnospołecznych zidentyfikowano korzyści, którym przypisano wartości ilościowe tj. ograniczenie strat spowodowanych występowaniem zagrożeń nadzwyczajnych wynikające z wprowadzenia systemu informatycznego wspomagającego zarządzanie kryzysowe oraz korzyści, których określenie w kategoriach ilościowych nie jest możliwe i dla których przeprowadzono analizę jakościową. Zidentyfikowano również koszty zewnętrzne związane z prowadzeniem innych projektów, od których wyniku zależy skuteczność oddziaływania ISOK. 269

270 IX.1 IX.1.1 IX Charakterystyka kosztów i korzyści związanych z realizacją Projektu Korzyści związane z realizacją Projektu Ograniczenie strat spowodowanych występowaniem zagrożeń Z punktu widzenia określenia strat spowodowanych przez zagrożenia bardzo ważne jest rozróżnienie na straty bezpośrednie oraz straty pośrednie. Przez straty bezpośrednie rozumiane są uszkodzenia mienia publicznego i prywatnego w zakresie infrastruktury, budynków, pojazdów, wynikające bezpośrednio z czynnika związanego z zagrożeniem (np. kontakt z wodami powodzi, bezpośrednie działanie wiatru). Straty pośrednie mają znacznie szersze znaczenie i obejmują wtórne oraz trzeciorzędne straty, jak również straty niematerialne, takie jak straty w ludziach. Aby określić realistyczne wartości strat wynikających ze skutków występowania zagrożeń nie można brać pod uwagę jedynie szkód bezpośrednich. W przypadku obu kategorii, tzn: Strat bezpośrednich - wynikających z bezpośredniego działania czynnika powodującego zagrożenie na mienie, oraz Strat pośrednich - wynikających z działania czynnika, ale nie bezpośrednio, na przykład dotyczących zakłócenia transportu, strat wynikających z niedotrzymania umów biznesowych, istnieją dwie wyraźne podkategorie: Straty materialne: Utrata majątku, który ma wartość pieniężną na przykład, budynków, inwentarza żywego, infrastruktury. Straty niematerialne: Straty, które nie mają wartości pieniężnej, niemożliwe, na przykład życia, nabytych urazów, utraty składników dziedzictwa kulturowego, pamiątek. W warunkach krajowych relatywnie największe straty powodowane są przez powodzie. Z tego też powodu stworzenie produktów wspierających zarządzanie ryzykiem powodziowym stanowi najistotniejszy element systemu ISOK. Poniższy diagram ilustruje strukturę strat wynikających z powodzi. 270

271 Rysunek IX.1 Struktura strat wynikających z powodzi. Straty wynikające z powodzi MATERIALNE STRATY BEZPOŚREDNIE MATERIALNE STRATY POŚREDNIE NIEMATERIALNE STRATY OSOBOWE I INNE PIERWOTNE Uszkodzenia: Budynków (np. domów) Wyposażenia budynków Infrastruktury (np. drogi, mosty) Zbiorów i inwentarza żywego Starty lub zakłócenia w zakresie: Produkcji rolnej Produkcji przemysłowej Komunikacji (drogi, tory oraz telekomunikacja) Służby zdrowia i systemu szkolnictwa Zaopatrzenia w media (woda, elektrycznośd) Utrata życia Obrażenia fizyczne Utrata dziedzictwa kulturowego, stanowisk archeologicznych Straty dla środowiska naturalnego Obniżone możliwości rekreacji WTÓRNE Powódź powoduje pożary i zniszczenia z nimi związane Sól z wody morskiej zanieczyszcza glebę i zmniejsza wielkośd plonów Powódź odcina dostawy energii elektrycznej, uszkadza wrażliwe urządzenia elektryczne i komputery Utrata wartości dodanej w przemyśle Utrudnienia w ruchu (korki) i wzrost kosztów Utrudnienia w dotarciu pracowników do pracy Zanieczyszczenie wody Brak żywności i innych produktów Wzrost kosztu działao ratunkowych Spadek dochodów Wzrost kosztów utrzymania nieruchomości Zwiększony stres Urazy fizyczne i psychiczne Wzrost liczby samobójstw Zwiększenie zachorowalności na choroby przenoszone za pośrednictwem wody Wzrost kosztów opieki medycznej Większa śmiertelnośd społeczeostwa TRZECIORZĘDNE Większe tempo zużywania składników majątku Długotrwałe zawilgocenia i zagrzybienia Osłabienie struktur i zwiększenie ich podatności na uszkodzenia w kolejnych powodziach Niektóre firmy bankrutują Spadek eksportu Spadek Produktu Krajowego Brutto Bezdomnośd Utrata środków do życia Utrata majątku (np. nieubezpieczonych) Rozbite rodziny Rozpad życia społecznego Źródło: Conducting Flood Loss Assessments, World Meteorological Organization, marzec 2007 Kolejne rozróżnienie wskazuje na rzeczywiste oraz potencjalne straty związane z wystąpieniem zagrożenia. Doświadczenia wyniesione z historycznych katastrof wykazują, że największe straty dotykają społeczności, które nie podjęły akcji przygotowawczych. Działania przygotowawcze mogą obejmować przeniesienie samochodów na wyższy poziom, opróżnianie magazynów w piwnicach i na parterach, uszczelnianie wejść i okien budynków. Podnoszenie poziomu gotowości wśród lokalnych społeczności oraz gospodarstw domowych ma bardzo istotny wpływ na poziom rzeczywistych strat wynikających z występowania zagrożenia. Poniższy wykres przedstawia porównanie relatywnego poziomu strat występujących w społecznościach dotkniętych przez powódź, uwzględniając rożny czas przekazania im ostrzeżenia. Jak widać w przypadku ostrzeżenia przed powodzią, które zostaje przekazane odpowiednio wcześnie, możliwe jest zredukowanie poziomu strat o niemal połowę. 271

272 Relatywna wartość strat Studium Wykonalności Projektu Rysunek IX.2 Relatywny poziom strat występujący w społecznościach dotkniętych przez powódź. Społeczeństwo nieprzygotowane Społeczeństwo przygotowane Czas ostrzeżenia Źródło: Conducting Flood Loss Assessments, World Meteorological Organization, marzec 2007 Dane te dowodzą, że zintegrowane podejście do osłony społeczeństwa przed zagrożeniami powinno uwzględniać nie tylko środki bezpośredniej ochrony (środki strukturalne np. wały przeciwpowodziowe, mury oporowe zapobiegające osunięciom), ale również rozwiązania zmierzające do zapewnienia środków do zwiększania świadomości zagrożeń, przygotowania i planowania oraz przekazywania społeczeństwu odpowiednio wczesnej informacji o możliwości wystąpienia zagrożenia. Z uwagi na fakt, iż występowania zdarzeń nadzwyczajnych nie można precyzyjnie przewidzieć, oszacowanie ograniczenia strat, jakie przyniesie opracowanie systemu wspierającego zarządzanie kryzysowe w okresie referencyjnym jest możliwe jedynie jako przybliżenie. Doświadczenia krajów, w których wdrożone zostały rozwiązania do zarządzania zagrożeniami potwierdzają jednak, że są to inwestycje przynoszące znaczące korzyści i pozwalające na osiągnięcie krótkiego okresu zwrotu zainwestowanych środków. Parametrem, którym mierzy się taką efektywność jest zazwyczaj wskaźnik będący ilorazem korzyści (ograniczenie strat), jakie system przynosi do nakładów finansowych. Jednym z przykładów może być niewielkie, 50 tys. miasto Milford w USA. Milford jest robotniczym miastem położonym na wybrzeżu atlantyckim, w samym centrum cieśniny Long Island. Ludność miasta liczy około 50 tys. mieszkańców, z których 57% żyje na terenie zalewowym powodzi stuletniej. W 1993 roku, po jednej z większych powodzi, na rzece Wepawong zainstalowano system ALERT. Dodatkowo przeprowadzono przegląd wszystkich budynków na 272

273 terenach zalewowych ustalając rzędną podstawy każdego z nich, co umożliwia przyporządkowanie budynków do różnych klas poziomu zagrożenia. Opracowana została również baza adresowa właścicieli wszystkich obiektów, która jest podstawą szybkiego, automatycznego systemu powiadamiania mieszkańców przez telefon. Te prace w połączeniu z działaniami informacyjnymi i edukacyjnymi (procedury powiadamiania i reagowania na ostrzeżenia) oraz zamontowanym systemem znaków ewakuacyjnych pozwalają na szybką reakcję zagrożonych mieszkańców. Od czasu zainstalowania go w połowie lat dziewięćdziesiątych system został uruchomiony dwudziestokrotnie. Analizy wykazują, że jego koszty zwróciły się już kilkakrotnie a współczynnik skuteczności, (czyli stosunek kwoty, o jaką zmniejszyły się straty do poniesionych kosztów) wynosi 4 do 1. Przykładem może być także system osłony przeciwpowodziowej, wdrożony w Szwajcarii w kantonie Uri na górskiej rzece Engelberger Aa, wpadającej do jeziora Lucerne. System ten obejmuje mierniki poziomów wód, podział na różne strefy zagrożenia powodziowego, stworzenie regulacji odnośnie użytkowania terenów w pobliżu rzeki, ekologiczną modernizację rzeki a także nadzwyczajne środki planowania na poziomie gminy i kantonu. Dzięki zintegrowanemu podejściu do zarządzania zagrożeniem powodziowym i wykorzystaniu wyżej opisanego systemu szacuję się, że tylko w trakcie powodzi w 2005 roku udało się zapobiec szkodom wycenionym na 160 milionów franków. Całkowity koszt inwestycji wyniósł około 30 milionów franków, co pozwala określić stosunek kwoty, o jaką zmniejszyły się straty do poniesionych nakładów na co najmniej 5:1. Projekt WAMM (Water Management Model) został zrealizowany w latach przez Belgię i Włochy. W ramach projektu dokonano integracji narzędzi modelowania z możliwościami monitorowania stworzonymi przez satelity z radarem SAR (Synthetic Aperture Radar), które pozwalają na monitorowanie zmiany wilgotności gleby i poziomu wody na terenach zalewowych, także w nocy i w sytuacji dużego zachmurzenia. Dane te są wykorzystywane przez modele matematyczne pozwalające na poprawę skuteczności prognozowania powodzi i umożliwiające wczesne ostrzeganie ludności. Testy pilotowe zostały przeprowadzone w basenach rzeki Tagliamento we Włoszech oraz rzek Lesse oraz Dendre w Belgii. Zwrot z inwestycji w projekt WAMM, oceniony na podstawie danych pochodzących z eksploatacji rozwiązania na obszarach pilotowych wyniósł 38,3%. Kolejny przykład dotyczy systemu prognozowania powodzi i wczesnego ostrzegania Flood Forecasting and Warning System - FF&WS, który obejmuje swoim zakresem obszar dorzecza rzeki Susquehanna. Rzeka Susquehanna to najdłuższa rzeka wschodniego wybrzeża USA (715 km długości). Płynie ona przez stany Pennsylvania, Nowy Jork i Maryland. Susquehanna to jedna z rzek o największym zagrożeniu powodziowym w Stanach Zjednoczonych. Celem Systemu FF&WS jest zapewnienie z jak największym wyprzedzeniem możliwie najpełniejszej informacji o zbliżającej się powodzi. System prognozowania dostarcza danych do ostrzegania władz lokalnych i ludności o przewidywanym poziomie i zasięgu powodzi. Skuteczność tego systemu, wyrażona przez stosunek kwoty, o jaką zmniejszyły się straty do poniesionych nakładów, szacowana jest na ok. 20:1. W analizie zastosowano bardziej konserwatywne szacunki, niż wynikające z przytoczonych powyżej badań i przykładów. Skuteczność ostrzeżeń oceniono jako rosnącą w czasie i oszacowano na maksymalnie 24% w ostatnim rozpatrywanym roku. Informacje szczegółowe zawarto w rozdziale IX.2. Analiza kosztów i korzyści społecznych. 273

274 IX Usprawnienie funkcjonowania zarządzania kryzysowego W chwili obecnej poszczególne jednostki odpowiedzialne za zarządzanie kryzysowe w znacznej mierze nie posiadają rozwiązań, które kompleksowo wspierałyby przepływ informacji pomiędzy źródłami informacji o zagrożeniach, jednostkami odpowiedzialnymi za koordynację działań oraz służbami reagowania. W ograniczonej liczbie Centrów Zarządzania Kryzysowego działają lokalne systemy, wspierające działanie związane z przeciwdziałaniem zagrożeniom na szczeblu lokalnym. Wdrożenie systemu ISOK i objęcie jego działaniem terenu całego kraju pozwoli na: Zapewnienie jednolitego rozwiązania wspierającego działanie wszystkich jednostek i służb odpowiedzialnych za identyfikację, co jest szczególnie istotne w przypadku jednostek administracji nieposiadających dostępu do spójnej informacji o zagrożeniach. Zapewnienie platformy udostępniającej informacje o zagrożeniach występujących w skali całego kraju (np. epidemie, wielkoskalowe skażenia, ataki terrorystyczne), co nie byłoby możliwe przy podejściu zakładającym budowę niezintegrowanych rozwiązań lokalnych. IX Wzrost poczucia bezpieczeństwa ludności Objęcie zakresem działania systemu ISOK terenów szczególnie zagrożonych występowaniem powodzi oraz innych zagrożeń nadzwyczajnych pozwoli na zwiększenie poczucia bezpieczeństwa społeczeństwa na tych terenach. Mimo trudności w określeniu wymiernych korzyści będzie to miało bezpośredni wpływ na rozwój zagrożonych obszarów: Możliwość wykorzystywania danych o historycznych i prognozowanych zagrożeniach do celów planowania przestrzennego oraz planowania wykorzystania środków dostępnych na cele prewencyjne pozwoli na wyrównywanie szans rozwoju poszczególnych obszarów kraju (ograniczanie wpływu zagrożeń na lokalną demografię, wyznaczaną m.in. przez migracje ludności). Podejmowanie na zagrożonych terenach świadomych decyzji inwestycyjnych przez przedsiębiorców (ograniczanie różnic w rozwoju gospodarczym w zakresie, w jakim wpływ mają występujące zagrożenia). Zwiększony poziom poczucia bezpieczeństwa społeczeństwa będzie miał pozytywny wpływ na inicjatywy rozwojowe ludności. W szczególności wpłynie to pozytywnie na przedsiębiorczość społeczeństwa, które posiadając wiedzę na temat skali zagrożenia na danym teranie będzie świadomie podejmować decyzje odnośnie inwestycji swojego kapitału w przedsięwzięcia biznesowe. Będzie to miało wymierne korzyści w postaci zwiększonych podatków z działalności gospodarczej. Nie do przecenienia również będzie dodatkowy efekt wzrostu poczucia bezpieczeństwa społeczeństwa, jakim jest wzrost zaufania społeczeństwa do organów władzy. Społeczeństwo mając świadomość, że jednostki administracji publicznej dysponują wiedzą, która w sytuacjach kryzysowych jest w stanie zminimalizować ponoszone przez społeczeństwo koszty, a w szczególnych przypadkach uratować życie, będzie świadomie i chętnie współpracować z jednostkami zarządzania kryzysowego. Zachowanie takie utrwalać będzie pozytywny odbiór przedstawicielstwa władzy, tak centralnej jak i lokalnej w społeczeństwie, co będzie miało pozytywne konsekwencje również w innych obszarach funkcjonowania państwa. 274

275 Znaczenie tego zagadnienia podkreślone zostało w Scenariuszach rozwoju Polski w perspektywie roku 2020 opracowanych w ramach Narodowego Projektu Foresight Polska Akceptacja społeczna została zidentyfikowana jako jeden z kluczowych czynników, którego dynamika rozwoju będzie miała decydujący wpływ na możliwości trwałego rozwoju kraju. IX Ograniczenie strat wynikających z utraty zdrowia ludności na skutek występowania zagrożeń nadzwyczajnych Ograniczenie strat wynikających z występowania zagrożeń nadzwyczajnych na skutek wdrożenia systemu ISOK przyniesie także w konsekwencji dalsze korzyści społeczne wynikające z ograniczenia ekspozycji ludności na traumatyczne przeżycia. Badania dotyczące oddziaływania zjawisk katastroficznych na psychikę ludności przeprowadzone zostały przez Katedrę i Klinikę Psychiatrii Akademii Medycznej we Wrocławiu w Obejmowały one występowanie zaburzeń stresowych pourazowych (PTSD) wśród bezpośrednich świadków powodzi, nieleczonych psychiatrycznie przed powodzią, które nie doświadczyły innego zdarzenia stresowego mogącego być niezależną przyczyną wystąpienia PTSD. Objawy PTSD mogą obejmować zaburzenia snu, zaburzenia koncentracji, większą nerwowość, odizolowanie, pesymizm i w przypadku ludzi w wieku produkcyjnym mają bezpośredni wpływ na efektywność ich pracy. Badanie przeprowadzono miesiące po powodzi, na terenie czterech miejscowości należących do gminy Bystrzyca Kłodzka (Goworów, Michałowice, Zabłocie, Wilkanów). Analizowano przebieg zaburzenia w dwóch grupach ofiar (47 i 50 osób), podzielonych ze względu na rozmiar popowodziowych strat materialnych. Obecność PTSD wykazano częściej wśród osób, które poniosły poważne straty w wyniku kataklizmu - 23,7% (n = 30) niż wśród osób, które nie poniosły znaczących strat materialnych - 7,2% (n = 30). Analiza nasilenia objawów z trzech głównych osi wykazała istotnie większą częstotliwość ich występowania w każdej z osi w grupie osób poszkodowanych trwale. Zdecydowana większość utrzymywała objawy PTSD ponad rok, bez względu na rozmiar szkód. Większe nasilenie objawów w grupie osób poszkodowanych trwale dowodzi jego związku z przedłużającą się sytuacją stresową, jaką są trwałe szkody popowodziowe. Długość utrzymywania się objawów, podobna w obu grupach, stanowi o silnym wpływie stresora głównego i negatywnym wpływie braku psychologicznej pomocy ofiarom. IX Świadome podejmowanie decyzji inwestycyjnych odnośnie ich lokalizacji Jednym z głównych problemów, z którymi boryka się zarządzanie ryzykiem powodziowym w chwili obecnej, jest nieodpowiedzialna polityka inwestycyjna na obszarach zagrożonych przez zjawisko powodzi. Narzędzie informatyczne, będące rezultatem projektu, udostępni społeczeństwu, ale również jednostkom samorządowym i przedsiębiorcom dane, dzięki którym będzie możliwe świadome podejmowanie decyzji lokalizacyjnych w kontekście inwestycji budowlanych. Podejmowanie na zagrożonych terenach świadomych decyzji inwestycyjnych przez przedsiębiorców przyczyni się m.in. do ograniczania różnic w rozwoju gospodarczym w zakresie, w jakim wpływ mają występujące zagrożenia powodziowe. Zwiększony poziom poczucia bezpieczeństwa społeczeństwa będzie miał pozytywny wpływ na inicjatywy rozwojowe ludności. W szczególności wpłynie to pozytywnie na przedsiębiorczość społeczeństwa, które posiadając wiedzę na temat skali zagrożenia na danym teranie będzie świadomie podejmować decyzje odnośnie inwestycji swojego kapitału w przedsięwzięcia 275

276 biznesowe. Będzie to miało wymierne korzyści w postaci zwiększonych podatków z działalności gospodarczej. Wiedza na temat skali zagrożenia zjawiskiem powodzi na danym terenie powinna również w znacznym stopniu przyczynić się do zmniejszenia wielkości środków pieniężnych wypłacanych przez państwo, jako rekompensaty w skutek zaistnienia zjawiska powodzi. IX.1.2 Koszty związane z realizacją Projektu Zakładany zakres Projektu ISOK obejmuje cały obszar terenów zalewowych kraju. Dotyczy to m.in. budowy georeferencyjnych baz danych, których zakres jest kompletny z punktu widzenia potrzeb systemu ISOK. Podobnie, wstępna ocena ryzyka powodziowego, mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego oraz mapy zagrożeń meteorologicznych i mapy innych zagrożeń zostaną przygotowane dla całego obszaru kraju i koszt tych działań został ujęty w harmonogramie rzeczowo-finansowym oraz analizie finansowej Projektu. W analizie finansowej projektu ISOK nie uwzględniono kosztów innych projektów prowadzonych w kraju, których realizacja ma na celu poprawę skuteczności funkcjonowania służb ratowniczych. Realizacja tych projektów będzie miała wpływ także na skuteczność ISOK. Koszty te ujęto jako koszty społeczne realizacji Projektu. W analizie uwzględniono koszty następujących projektów: Budowa i wyposażenie Centrów Powiadamiania Ratunkowego - realizacja projektu jest jednym z grupy działań, zmierzających do budowy w Polsce skutecznego Systemu Powiadamiania Ratunkowego, zgodnego z wymaganiami dyrektywy 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, z dnia 7 marca 2002 r., w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywa o usłudze powszechnej) (projekt realizowany przez CPI MSWiA w ramach VII osi priorytetowej POIG). Budowa i wyposażenie wojewódzkich Centrów Powiadamiania Ratunkowego, w ramach którego zostanie zrealizowana koncepcja budowy Systemu Informatycznego Powiadamiania Ratunkowego w Polsce na poziomie Wojewódzkich Centrów Powiadamiania Ratunkowego stanowiąca element zintegrowanego ogólnokrajowego systemu obsługi zgłoszeń alarmowych, jak również służąca procesowi integracji poszczególnych dziedzin i systemów ratowniczych w Polsce na poziomie dyspozytorskim (projekt realizowany przez CPI MSWiA w ramach XII osi priorytetowej POIiŚ). Ogólnopolska sieć teleinformatyczna na potrzeby obsługi numeru alarmowego rezultaty tego projektu obejmują podłączenie do sieci 868 lokalizacji istotnych z punktu widzenia funkcjonowania wojewódzkich i powiatowych Centrów Powiadamiania Ratunkowego (WCPR i CPR), Państwowej Straży Pożarnej, Policji oraz Państwowego Ratownictwa Medycznego, przy zapewnieniu wszystkich niezbędnych usług teletransmisji i łączności głosowej, oraz powołanie Operatora realizującego zadania związane z zarządzaniem i utrzymaniem sieci. (projekt realizowany przez CPI MSWiA w ramach VII osi priorytetowej POIG) Ogólnokrajowy Cyfrowy System Łączności Radiowej, którego realizacja jest pierwszym etapem przedsięwzięcia, którego celem jest wybudowanie na obszarze kraju systemu łączności radiowej, szeroko i powszechnie wykorzystywanego przy realizacji działań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa obywateli, niesieniem pomocy w przypadku zaistnienia klęsk żywiołowych oraz katastrof, który również realizowałby funkcje pomocnicze (uzupełniające) w stosunku do systemów związanych z obronnością kraju. Ogólnokrajowy System Cyfrowej 276

277 Łączności Radiowej przewidywany jest jako podstawowe rozwiązanie z zakresu realizacji łączności radiowej dla służb bezpieczeństwa publicznego i ratownictwa. Ma on stanowić medium transmisyjne łączące poszczególne stanowiska dowodzenia i kierowania, z ruchomymi (mobilnymi) terminalami abonenckimi. (projekt realizowany przez CPI MSWiA w ramach VII osi priorytetowej POIG). Określenie zakresu kosztów w/w projektów wpływających na skuteczność ISOK odbyło się w drodze analizy ich zakresu merytorycznego i oceny, w jakiej części dany projekt dostarcza usługi dla ISOK. IX.2 IX.2.1 Analiza kosztów i korzyści społecznych Efekty społeczne W ramach przeprowadzonej analizy kosztów i korzyści z opracowania systemu informatycznego osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami zidentyfikowano efekty społeczne, które nie zostały uwzględnione w analizie finansowej Projektu. Wyceny scharakteryzowanych wyżej korzyści społecznych dokonano w oparciu o: metodę benchmarkingu wycena korzyści wynikających z ograniczenia bezpośrednich i pośrednich strat występowania zagrożeń nadzwyczajnych; metodę oszacowania skłonności do zapłaty (willingness to pay) wycena wartości statystycznego życia (VSL). IX Ograniczenie materialnych strat bezpośrednich Na terenie Polski największe straty materialne spośród wszystkich zagrożeń nadzwyczajnych powoduje powódź (Mapping the impacts of natural hazards and technological accidents in Europe, EEA, 2010). Jest to przyczyna, dla której projekt ISOK kładzie największy nacisk na zarządzanie zagrożeniem i ryzykiem powodziowym. Z tego też powodu niniejszy rozdział szacujący korzyści do uzyskania z systemu ostrzegawczego bierze pod uwagę straty powodziowe i bazuje na metodyce stosowanej dla tego typu zdarzeń. Do strat bezpośrednich wynikających z wystąpienia powodzi zaliczamy straty wymierne, które powstały wskutek fizycznego uszkodzenia lub zniszczenia dóbr materialnych w trakcie przejścia powodzi. Aby oszacować skuteczność systemu ostrzegania w zakresie ograniczania strat bezpośrednich, posłużono się poniższą formułą, stosowaną powszechnie przy ocenie skuteczności systemów ostrzegania: FDA = PDA R PRA PHR PHE, gdzie: FDA Szacowane szkody powodziowe, których uda się uniknąć (ang. actual Flood Damage 277

278 Avoided); PDA Potencjalnie szkody, których można by uniknąć (ang. Potential Damage Avoided); R Niezawodność systemu ostrzegawczego (ang. Reliability of the warning process); PRA Dostępność rozumiana jako odsetek ludności, który ma możliwość zareagować na ostrzeżenie (ang. Proportion of Residents Available to respond); PHR Zdolność rozumiana jako odsetek ludności, który jest w stanie zareagować na ostrzeżenie (ang. Proportion of Households able to Respond); PHE Efektywność rozumiana jako odsetek ludności, który skutecznie reaguje (ang. Proportion of Households who responds Effectively). Próby kwantyfikacji korzyści z systemów ostrzegania przed powodzią trwają od lat 70. XX wieku i od tamtej pory proponowane formuły są uszczegóławiane i udoskonalane (Assessing the Benefits of Flood Warning: A Scoping Study, Sniffer 2006). W szczególności udoskonalenia te dotyczyły uwzględnienia faktu, że gospodarstwa domowe nie zawsze mogą odebrać sygnał ostrzegawczy, zareagować, czy nawet chcieć zareagować, gdy są już świadome zagrożenia. Powyższa formuła, uwzględniająca te czynniki, została zaproponowana po raz pierwszy w 1991 roku (The damage reducing effects of flood warning, D. Parker, FHRC, 1991, opracowana przez C. Green, CNS, 1991) i jest do dnia dzisiejszego stosowana w opracowaniach, ponieważ pozwala w sposób systematyczny wiarygodnie oszacować korzyści ze stosowania systemów ostrzegania. W literaturze pojawiają się opinie, że pomimo rozwoju metod pomiaru korzyści ze stosowania systemów ostrzegawczych, kwantyfikacja tych korzyści wciąż wymaga intensywnych badań (Socio-economic benefits of flood forecasting and warning, D. Parker, S. Tunstall, T. Wilson, FHRC, 2005). Pomimo tych wątpliwości, na potrzeby niniejszego Studium uznano, że w świetle dostępnych danych przytoczona formuła pozwala na uzyskanie stosunkowo realistycznych szacunków ograniczenia materialnych strat bezpośrednich. Proponowane są różne udoskonalenia/uszczegółowienia powyższej formuły, jak np. metoda obliczania wskaźnika PDA jako iloczynu trzech bardziej detalicznych czynników (Designing Flood Forecasting, Warning And Response Systems From A Societal Perspective, D. Parker, FHRC, 2003), jednak w niniejszym Studium posłużono się podstawową wersją formuły, ponieważ niedostępne są wiarygodne dane, które mogłyby pozwolić na uzyskanie dodatkowej precyzji dzięki zastosowaniu proponowanych udoskonaleń formuły. Potencjalnie szkody, których można by uniknąć (PDA) Dla celów oszacowania możliwych do uniknięcia strat bezpośrednich spowodowanych zagrożeniami nadzwyczajnymi przy wykorzystaniu systemu ISOK przyjęto odniesienie do średniej wartości strat pokrytych z rezerwy celowej budżetu państwa w okresie ostatnich 12 lat ( ). Wartości tych strat zostały przedstawione w Tabeli IV.1 zamieszczonej w rozdziale IV niniejszego studium wykonalności. W analizowanym dwunastoletnim okresie wartość wypłaconej rezerwy celowej wyniosła 8,7 mld zł. Wartość wydatków z rezerwy celowej budżetu Państwa obejmujących usuwanie skutków klęsk żywiołowych oraz przeciwdziałanie im przyjęto jako wielkość stanowiącą część rekompensaty strat bezpośrednich wynikających z występowania zagrożeń nadzwyczajnych, która jest pokrywana z budżetu centralnego. Mimo, że ta pozycja budżetowa obejmuje także działania zapobiegawcze, to w 278

279 praktyce środki te są właściwie w 100% przeznaczane na usuwanie skutków klęsk żywiołowych. Stąd wyliczona została średnia wartość strat wynikających z klęsk żywiołowych na poziomie 722,7 mln zł rocznie. Dodatkowo w analizie ujęto wielkość strat w infrastrukturze jednostek samorządu terytorialnego, które zostały spowodowane klęskami żywiołowymi. Dane wykorzystane w analizie zostały przedstawione w Tabeli IV.2 w rozdziale IV niniejszego studium wykonalności. Dla celów analizy przyjęto wartość średnią z ostatnich 5 lat, która wynosi 528,3 mln zł rocznie. W analizie nie uwzględniono wielkości bezpośrednich strat prywatnych, z uwagi na brak dostępnych wiarygodnych i spójnych danych w tym zakresie. Można jednak stwierdzić, że wielkość tych strat jest bardzo duża i może znacząco przekraczać wartości przeznaczane na pokrycie strat bezpośrednich z budżetu państwa oraz budżetów samorządowych. Przykładową skalę tego zjawiska obrazują dane dotyczące powodzi, która miała miejsce na Wiśle w 2001 roku. Dwa największe polskie towarzystwa ubezpieczeniowe PZU SA i Warta SA wypłaciły z powodu szkód spowodowanych przez tę powódź ok. 126 mln zł odszkodowań. Dotyczyły one głównie szkód z tytułu ubezpieczeń mieszkań, budynków w gospodarstwach rolnych, ubezpieczeń budynków i domów mieszkalnych oraz dobrowolnych ubezpieczeń rolnych i polis autocasco. Jednak kwota wypłaconych odszkodowań jest niewspółmiernie małą w stosunku do całości szkód prywatnych, gdyż nie obejmuje strat poniesionych przez właścicieli, którzy nie byli ubezpieczeni. Według szacunków PZU tylko co trzeci budynek w Polsce jest ubezpieczony na wypadek powodzi. Suma średniorocznych strat bezpośrednich pokrywanych z budżetu centralnego oraz strat w infrastrukturze samorządowej została przyjęta jako wartość strat bezpośrednich powodowanych przez zagrożenia nadzwyczajne. Przyjmuje ona wartość 1,25 mld zł rocznie. Założono, że 40% start bezpośrednich stanowią aktywa, które można by uratować, gdyby informacja o zagrożeniu pojawiła się z wystarczającym wyprzedzeniem (a więc, przykładowo, przenieść pojazdy i inne wartościowe przedmioty na wyższy poziom; zabezpieczyć nieruchome przedmioty w pomieszczeniach na niższych kondygnacjach itp.). Pozostałe 60% to szkody, których nie dałoby się uniknąć nawet, gdyby informacja o zagrożeniu dotarła na czas (np. koszt osuszania budynku, malowania, wymiany zalanego parkietu). Wartość start bezpośrednich 1,25 mld pomnożona przez 40% daje średnio w ciągu roku 500,4 mln potencjalnych szkód, których można by uniknąć (PDA). Niezawodność systemu ostrzegawczego (R) Przewidywaną niezawodność systemu ostrzegawczego (R) oceniono na poziomie 30% w roku 2014 oraz 95% w latach następnych. Przewiduje się, że w roku 2014 system będzie działał w postaci pilotażowej, a większość podkładów georeferencyjnych, map zagrożenia i map ryzyka będzie gotowa do użycia. W latach kolejnych zakłada się działanie systemu w pełnym zakresie; założono 5% prawdopodobieństwo wystąpienia awarii lub zawodności z innych, nieokreślonych powodów. Dostępność (odsetek ludności, który ma możliwość zareagować na ostrzeżenie PRA) Z dostępnych wyników badań wynika, że wartość wskaźnika PRA szacuję się między 0,4 a 0,65 i może wzrosnąć do 0,8, jeśli ostrzeżenie o katastrofie nastąpi z dużym wyprzedzeniem. W analizie 279

280 przyjęto wartość 0,1 dla 2014 roku (akcje rozpowszechniające wiedzę o systemie będą trwać w tym roku) oraz 0,5 od Zdolność (odsetek ludności, który jest w stanie zareagować na ostrzeżenie PHR) Z dostępnych wyników badań wynika, że wartość wskaźnika PRA szacuję się między 0,75 a 1. W analizie przyjęto wartość 0,85. Efektywność (odsetek ludności, który skutecznie reaguje PHR) Z dostępnych wyników badań wynika, że od 60% do 95% ludności reaguje skutecznie na ostrzeżenia, które do nich dotarły. W analizie założono, że odsetek ten będzie rósł w czasie i początkowo wyniesie 20% w roku 2014, aby stopniowo wzrosnąć do 60% w roku Szacowane szkody bezpośrednie, których uda się uniknąć (FDA) Opisane wcześniej czynniki określające wpływ wczesnego ostrzeżenia społeczeństwa na relatywne ograniczenie strat powodziowych pozwoliły określić szacowaną skuteczność ostrzeżeń, obliczoną jako stosunek wartości strat w przypadku odpowiednio wcześnie przekazanej informacji o zagrożeniu do wartości strat w przypadku braku takiego ostrzeżenia: Tabela IX.1 Szacowane szkody bezpośrednie, których uda się uniknąć Wielkość Skuteczność ostrzeżeń (PDA R PRA PHR PHE) 0,51% 16,15% 18,17% 20,19% 22,21% 24,23% Szacowana wartość unikniętych szkód (PLN) Źródło: Opracowanie własne Przy tak określonych założeniach wielkość korzyści ekonomicznych wynikających z ograniczenia strat powodziowych na skutek wprowadzenia systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami wyniesie średnio 101 mln zł rocznie dla lat IX Ograniczenie materialnych strat pośrednich Do strat pośrednich wynikających z występowania zagrożeń zaliczamy straty, będące konsekwencją wystąpienia strat bezpośrednich. Zaliczamy do nich m.in. zahamowanie aktywności ekonomicznej na obszarach dotkniętych katastrofą, tj. przerwy i opóźnienia w produkcji, handlu, funkcjonowaniu służb publicznych. Przykłady strat pośrednich przedstawione zostały na diagramie IX.1 w sekcji IX.1.1 niniejszego studium wykonalności. Straty te, występujące głównie w przemyśle, transporcie i komunikacji, a także w środowisku przyrodniczym, nie są objęte ścisłą ewidencją i zazwyczaj ich wartość jest określana szacunkowo. Wielkość tych strat szacowana jest w różnych krajach jako od 40 do 100% wartości strat bezpośrednich. W Polsce przyjęto, że straty pośrednie stanowią 50-60% wartości strat bezpośrednich (źródło: Monografia katastrofalnych powodzi w Polsce w latach 280

281 Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, marzec 2000). Dla celów niniejszej analizy przyjęto bardziej konserwatywny wskaźnik strat pośrednich na poziomie 40% strat bezpośrednich. Na jego podstawie średnioroczna wartość strat pośrednich wynosi ok. 40,4 mln zł rocznie dla lat IX Ograniczenie niematerialnych strat osobowych i innych Do podstawowych korzyści wynikających z wdrożenia systemu wspierającego zarządzanie kryzysowe w zakresie ograniczenia niematerialnych strat z zagrożeń nadzwyczajnych jest przyczynienie się do ograniczenia ilości ofiar śmiertelnych. Wdrożenie systemu umożliwi szybsze i bardziej skuteczne dostarczanie nie tylko odpowiednim służbom, ale i ludności informacji o prognozowanych zagrożeniach. Dzięki temu możliwe będzie szybsze i sprawniejsze przeprowadzanie odpowiednich działań lub ewakuacji zagrożonych terenów, które powinno przyczynić się do ograniczenia strat osobowych. Dla celów przeprowadzenia analizy oszacowano średnią liczbę ofiar na jedno zdarzenie. Wartość tego wskaźnika oszacowano na podstawie danych Światowej Organizacji Zdrowia za okres dotyczących ilości ofiar śmiertelnych w wyniku powodzi w Europie (źródło: dane WHO za EMDAT: Międzynarodowa Baza Danych Katastrof OFDA/CRED) oraz odpowiadającej im liczby przypadków wystąpienia powodzi. Obliczony w ten sposób wskaźnik odniesiono do statystycznej częstości występowania powodzi w Polsce oszacowanej na podstawie wieloletnich danych IMGW (źródło: Monografia katastrofalnych powodzi w Polsce w latach Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, marzec 2000). Z monografii opracowanej przez IMGW wynika, że w latach wystąpiły 82 powodzie o zasięgu co najmniej regionalnym. Na podstawie tych danych w ramach analizy oszacowano szacunkową średnioroczną liczbę ofiar śmiertelnych w wyniku wystąpienia zjawiska powodzi. Dla celów oszacowania wielkości korzyści społecznych wynikających z opracowania systemu ISOK przyjęto założenie, że zwiększenie efektywności funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego będzie skutkować takim samym ograniczeniem liczby ofiar śmiertelnych, jak w przypadku ochrony mienia (tj. liczba ofiar śmiertelnych na skutek występowania powodzi zmniejszy się maksymalnie o 24%). Jest to założenie bardzo konserwatywne, ponieważ ochrona osób przed zagrożeniami poprzez przekazanie im odpowiednio wcześnie ostrzeżenia powinna być bardziej skuteczna niż ochrona mienia z uwagi na mobilność osób i możliwość podejmowania przez nie samodzielnie działań zmierzających do zmniejszenia ich bezpośredniego zagrożenia. Przyjmując do analizy wartość statystycznego życia (VSL = value of statistical life) zgodnie ze średnią wielkością rekomendowaną przez Komisję Europejską (na poziomie 1 mln Euro) obliczona została szacunkowa średnioroczna wartość finansowa odpowiadająca korzyściom wynikającym z ograniczenia ilości ofiar ludzkich w wyniku powodzi. Szczegółowe wartości przedstawiono w Tabeli poniżej. 281

282 Tabela IX.2 Oszacowanie strat osobowych. Straty osobowe Ofiary śmiertelne w wyniku powodzi w Regionie Europejskim WHO w latach Odpowiadająca liczba przypadków powodzi 344 Średnia liczba ofiar śmiertelnych na jedno zdarzenie 10,44 Średnia roczna liczba wystąpień powodzi w Polsce 1,67 Szacunkowa liczba ofiar śmiertelnych każdego roku w wyniku zjawiska powodzi 17 Wskaźnik kosztu ofiary ludzkiej ( ) Liczba ofiar, których można uniknąć w wyniku działania systemu ISOK (%) Kalkulacyjna liczba ofiar, których można uniknąć w wyniku działania systemu ISOK Szacunkowy poziom strat finansowych wynikających z ofiar ludzkich w wyniku powodzi (PLN) 0,51% 16,15% 18,17% 20,19% 22,21% 24,23% 0,09 2,82 3,17 3,52 3,87 4, Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WHO za EMDAT: Międzynarodowa Baza Danych Katastrof OFDA/CRED oraz Monografii katastrofalnych powodzi w Polsce w latach Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, marzec IX.2.2 Wyeliminowanie transferów Podatek VAT opłacony przez Beneficjenta przy zakupie towarów i usług, jest finansowany przez budżet państwa oraz dotację unijną, a następnie zwracany do budżetu państwa. Z analizy ENPV zostaje on zatem wykluczony, ponieważ nie stanowi kosztu dla społeczeństwa, lecz jest jedynie transferem dochodów. W związku z powyższym nakłady inwestycyjne oraz koszty operacyjne w modelu ENPV są ujęte w cenach netto, podczas gdy FNPV bazuje na cenach brutto. Ze względu na niewielki udział wynagrodzeń w Projekcie oraz złożoność zagadnienia, z analizy ENPV nie wykluczono podatku od osób fizycznych płaconego przez pracowników zatrudnionych przy realizacji Projektu (wynagrodzenia występują, podobnie jak przy FNPV, wraz z narzutami płacowymi). IX.2.3 Wycena czynników produkcji wg cen ukrytych i kosztu alternatywnego Charakter zadań realizowanych w Projekcie nie wskazuje na możliwość zaistnienia istotnych różnic pomiędzy ceną rynkową nabywanych dóbr a ich ceną rozrachunkową. Dlatego przyjęto istnienie względnej równowagi rynkowej i nie dokonano korekt o alternatywną wycenę czynników produkcji. 282

283 IX.3 Ocena efektywności społeczno-ekonomicznej Ocena efektywności społeczno-ekonomicznej odbywa się poprzez korektę finansowej wartości bieżącej netto (FNPV) o następujące czynniki: ujęcie skwantyfikowanych korzyści i kosztów społecznych będących rezultatem przedsięwzięcia; wyeliminowanie podatku VAT (w ramach wyeliminowania transferów); ujęcie wydatków w cenach stałych z 2009 roku (wyeliminowanie inflacji, która została zastosowana dla wybranych zasobów w analizie finansowej) oraz zastosowanie realnej stopy dyskontowej 5,5%. Dla obliczeń ENPV przyjęto następujące założenia: korzyści społeczne będą ujawniały się stopniowo w miarę opracowywania i udostępniania map zagrożenia i map ryzyka powodziowego oraz map zagrożeń meteorologicznych i map innych zagrożeń wystąpienie szacowanych korzyści społecznych będzie także zależne od prowadzenia działań promocyjnych i szkoleniowych mających na celu zwiększenie wiedzy i świadomości społecznej w zakresie możliwości wykorzystania systemu ISOK wartość rezydualną obliczono metodą zastosowaną przy analizie finansowej, przy czym zastosowano kwoty netto (bez VAT) oraz ceny stałe z 2009 r.; wybrano ten sposób wyliczenia wartości rezydualnej, ponieważ jest to metoda bardziej konserwatywna od metody dochodowej (bazującej na zdyskontowanej wartości przepływów w pozostałych latach użytkowania projektu); obliczenia wg obu metod zawarto w tabelach 7.2 oraz 7.3 w załączniku nr 2. Dla całości zaangażowanego kapitału, tak zdefiniowana ekonomiczna wartość bieżąca netto Projektu (ENPV/C) wynosi tys. złotych, a ekonomiczna wewnętrzna stopa zwrotu (EIRR/C) wynosi 10,4%, a zatem przekracza stopę dyskonta przyjętą na poziomie 5,5%. Dla kapitału krajowego: ekonomiczna wartość bieżąca netto (ENPV/K) Projektu wynosi tys. złotych ekonomiczna wewnętrzna stopa zwrotu (EIRR/K) wynosi 46,0%. Dodatnia wartość ENPV/C oraz wyższa od stopy dyskonta wartość EIRR/C oznacza, że Projekt jest uzasadniony z punktu widzenia łącznej wartości kosztów i korzyści społecznoekonomicznych przewidzianych dla wdrożenia obejmującego cały obszar zalewowy kraju. Obliczenia ENPV oraz EIRR zawarto w tabelach w załączniku nr

284 IX.4 IX.4.1 Analiza ryzyka Cel zarządzania ryzykiem Celem zarządzania ryzykiem jest jego identyfikacja oraz decydowanie o sposobie reakcji na ryzyko, w tym sporządzanie planu minimalizującego ryzyka. Ryzyko powinno być monitorowane na każdym etapie prac objętych definicją Projektu. Skumulowanie zagrożeń w postaci opóźnień w pracach zespołów, niedotrzymania terminów czy istotnego przekroczenia budżetu mogą spowodować istotne zagrożenie dla powodzenia całości przedsięwzięcia, a w skrajnym przypadku nawet jego porażkę. Aby uniknąć takiego scenariusza projektowego należy stale monitorować poziom ryzyka projektowego oraz opracować zasady zarządzania ryzykiem w środowisku projektowym. IX.4.2 Definicja ryzyka Ryzykiem projektowym jest potencjalne przyszłe wydarzenie, które może negatywnie wpłynąć na Projekt przez spowodowanie jednego lub więcej niekorzystnych dla Projektu zdarzeń. Ryzyko projektowe rozpatrywane jest również w kategoriach potencjalnej szansy, w celu opracowania planu jej wykorzystania. Ze względu na niekomercyjny charakter przedsięwzięcia ISOK, większy nacisk będzie kładziony jednak na przeciwdziałanie negatywnym skutkom materializacji ryzyk. IX.4.3 Odpowiedzialności w procesie zarządzania ryzykiem Odpowiedzialność za analizę i zarządzanie ryzykiem, jak i za sukces samego przedsięwzięcia, będzie spoczywała na Komitecie Sterującym Projektu. Odpowiedzialność za proces operacyjnego zarządzania ryzykiem będzie spoczywała na Kierowniku Projektu. Może on delegować część zadań do osób lepiej predysponowanych do bieżącego zajmowania się ryzykiem, nie może on jednak zrezygnować z odpowiedzialności. Kierownik Projektu będzie odpowiedzialny za identyfikację ryzyk Projektu oraz podejmuje większość decyzji związanych z zarządzaniem ryzykami, w ramach posiadanych kompetencji. IX.4.4 Cykl procesu zarządzania ryzykiem Do zadań do zarządzania ryzykiem należy: Identyfikacja ryzyka projektowego; Ocena ryzyka przeprowadzana w dwóch krokach: - oszacowanie prawdopodobieństwa jego wystąpienia; oraz - oszacowanie skutków wystąpienia ryzyka, w tym jego wpływu na harmonogram prac, koszt, zakres prac i jakość produktu i tym samym na powodzenie Projektu; Planowanie działań zapobiegawczych, czyli sporządzenie wszelkich planów minimalizacji ryzyk z uwzględnieniem właściciela ryzyka i jego odpowiedzialności; Kontrola działań zapobiegawczych i stałe monitorowanie poziomu ryzyka. 284

285 Schemat procesu zarządzania ryzykiem przedstawiono na poniższym schemacie: Rysunek IX.3 Proces zarządzania ryzykiem Proces Zarządzania Ryzykiem Identyfikacja Rejestracja Ocena Szczegółowa analiza ryzyka Wybór rozwiązania Przeciwdziałanie Zaakceptowane Zamknięte Przeciwdziałanie Monitorowanie Źródło: opracowanie własne Poniższe rozdziały zawierają opis kolejnych elementów zarządzania ryzykiem. IX.4.5 Identyfikowanie i rejestracja ryzyk Pierwszym krokiem w procesie zarządzania ryzykiem jest identyfikacja ryzyk, które zagrażają powodzeniu Projektu, tj. mogą mieć wpływ na harmonogram, koszt lub jakość produktów Projektu. W trakcie realizacji Projektu aktualne ryzyka ewidencjonowane będą w Rejestrze ryzyk projektowych. W Rejestrze ryzyk znajdzie się informacja o zidentyfikowanym ryzyku wraz z jego krótkim opisem, unikalnym numerem rejestracji, przypisanym właścicielem oraz kategorią, tj. obszarem merytorycznym, którego dotyczy ryzyko. Właścicielem ryzyka powinna być osoba, która ma największy wpływ na jego ograniczenie. Może być nim osoba ze ścisłego kierownictwa Projektu, bądź Kierownik zespołu projektowego. Dla ryzyk leżących poza obszarem wpływu i kontroli Kierownika Projektu, właścicielami ryzyk powinni być członkowie Komitetu Sterującego. Stąd też istnieje konieczność stałego informowania jego członków o ryzykach projektowych. Monitorowanie ryzyka projektowego oraz działania zmierzające do minimalizacji ryzyk prowadzone będą na różnych poziomach projektowych, natomiast stałe monitorowanie ryzyk projektowych należeć będzie do zadań Kierownika Projektu. Podczas regularnych spotkań Kierownictwa projektów, omawiane będą zawsze ryzyka ewidencjonowane na tzw. liście ryzyk projektowych. 285

286 PRINCE2, jedna z najpowszechniej stosowanych metodyk projektowych, definiuję 7 kategorii ryzyka: handlowe; ekonomiczne, finansowe, rynkowe; prawne i wynikające z regulacji prawnych; organizacyjne, zarządcze, związane z czynnikiem ludzkim, w tym ryzyko formalno instytucjonalne; polityczne; środowiskowe, w tym ryzyko społeczne; techniczne, eksploatacyjne, infrastrukturalne, w tym ryzyko ekologiczne IX.4.6 Ocena ryzyka Zadaniem Kierownika Projektu jest ocena ryzyka, kwalifikacja go pod względem prawdopodobieństwa materializacji ryzyka oraz jego wpływu na Projekt i przypisanie mu ocenę liczbowa w skali czterostopniowej. Wpływ ryzyka może być następujący: Akceptowalny, Niski, Wysoki, Krytyczny. Ryzyko o krytycznym wpływie to takie, które może bezpośrednio spowodować niepowodzenie realizacji Projektu. Prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka jest również oceniane przy użyciu czterostopniowej skali - od 1 (najniższe) do 4 (najwyższe), według poniższych zasad: Prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka z przedziału (0% - 25%]; Prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka z przedziału (25% - 50%]; Prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka z przedziału (50% - 75%]; Prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka z przedziału (75% - 100%). Profil ryzyka, tj. iloczyn ocen prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka oraz jego ewentualnego wpływu na Projekt / Program służy do oceny statusu Ryzyka, według poniższej tabeli: 286

287 Rysunek IX.4 Ocena ryzyka Źródło: opracowanie własne Przyjmuje się, że ryzyka z iloczynem o wartości poniżej 9 są monitorowane, nie wymagają jednak przygotowania Planów Przeciwdziałania. Przygotowanie Planu Przeciwdziałania, w, chociaż najprostszej, formie jest zalecane jednak w każdym przypadku. Plany Przeciwdziałania obowiązkowo sporządzane są dla ryzyk o iloczynie równym lub większym niż 9. Forma Planu Przeciwdziałania może być bardzo zróżnicowana i zależy od specyfiki każdego przypadku. Zawsze jednak powinien on określać takie aspekty jak: Opis działania, które powinno zostać przedsięwzięte w celu przeciwdziałania ryzyku; Osobę lub osoby odpowiedzialne za realizacje powyższego działania; Ramy czasowe działania; Nakłady na zasoby (w tym ludzkie) niezbędne do realizacji działania. IX.4.7 Wybór reakcji na ryzyko Wybór preferowanej reakcji na ryzyko obejmuje ocenę optymalnej reakcji na ryzyko, porównanie symulowanych kosztów działań związanych z realizacją optymalnej reakcji na ryzyko z ewentualnymi kosztami związanymi z materializacją ryzyka przy uwzględnieniu akceptowanej tolerancji ryzyka. Kierownik Projektu wraz z Komitetem Sterującym podejmują decyzję czy ryzyko jest: Zamykane; Akceptowalne; Wymaga reakcji Ryzyko może zostać zamknięte, gdy w wyniku analizy uznano, ze nie stanowi ono zagrożenia dla powodzenia Projektu. Ryzyko akceptowalne nie podlega dalszemu działaniu. Wymaga ono jednak ciągłego monitorowania. Dla ryzyk wymagających reakcji, dokonuję się wyboru najlepszej formy działania, która obejmować może: 287