Dylematy współczesnej rehabilitacji protetycznej*
|
|
- Bogdan Sawicki
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PROTET. STOMATOL., 2006, LVI, 3, Dylematy współczesnej rehabilitacji protetycznej* Implications for contemporary prosthodontics rehabilitation Eugeniusz Spiechowicz Z Katedry Protetyki Stomatologicznej Akademii Medycznej w Warszawie Kierownik: prof. dr hab. E. Mierzwińska-Nastalska HASŁA INDEKSOWE: rehabilitacja protetyczna KEY WORDS: prosthodontic rehabilitation Streszczenie Współczesną rehabilitację protetyczną cechuje nadzwyczajny postęp w zakresie materiałoznawstwa, jak również w metodach leczenia i odbudowy utraconych tkanek. Równocześnie stają przed nią nowe wyzwania i zagrożenia. Na podstawie ponad pięćdziesięcioletniego doświadczenia zawodowego w artykule są dyskutowane pewne problemy i stawiane pytania. Dlaczego leczenie bezzębnych pacjentów protezami całkowitymi jest niekiedy nazywane zapomnianą specjalnością? Czy nowe metody rehabilitacji implantoprotetycznej jamy ustnej powinny wykluczać wcześniej stosowane? Dlaczego stomatologiczne wychowanie pacjentów i stosowanie najprostszych metod są tak ważne w profilaktyce stomatopatii protetycznych? Czy przetrwałe korzenie zębów mogą być wykorzystywane zamiast wszczepów do zapewnienia długotrwałej retencji overdentures? Czy stosowanie protez szkieletowych jest przestarzałą metodą leczenia protetycznego w XXI wieku? Czy jest prawdą, że pacjenci uczuleni na nikiel nie mogą użytkować koron i mostów wykonanych ze stopów zawierających ten metal? W pracy przedstawiane są poglądy autora na wymienione i inne problemy współczesnej rehabilitacji protetycznej. Summary The contemporary prosthodontics rehabilitation is characterised by an enormous progress made in materials, treatment and restorative methods, but at the same time it faces new challenges and hazards. Following personal professional experience of over 50 years, issues concerning prosthodontics are discussed and some questions put forward. Why complete denture treatment is sometimes called the forgotten speciality? Should all new methods of implantological oral rehabilitation exclude earlier ones? Why the dental education of patients and the use of simplest methods are so important in the prevention of denture stomatitis? Can persistent roots be used instead of implants as a longitudinal retention for overdenture? Is the chrome- -cobalt removable partial denture an absolute therapy in the 21st century? Is it really true that patients with allergy to nickel cannot wear crowns and bridges made of alloys containing this metal? The paper presents the author s views on these and other issues concerning contemporary prosthodontics rehabilitation. *Wykład Oxford lecture wygłoszony na 29 Kongresie Europejskiego Towarzystwa Protetyki Stomatologicznej (EPA), Poznań r 175
2 E. Spiechowicz Współczesną rehabilitację protetyczną cechuje nadzwyczajny postęp w zakresie materiałoznawstwa, jak również w metodach leczenia i odbudowy utraconych tkanek. Równocześnie stają przed nią nowe wyzwania i zagrożenia. W niniejszej publikacji chciałbym się skoncentrować na pewnych problemach współczesnej rehabilitacji protetycznej widzianych z perspektywy ponad pięćdziesięciu lat mojego doświadczenia zawodowego. Jeszcze jako student w roku 1951 zostałem zatrudniony w charakterze zastępcy asystenta w Katedrze Protetyki Stomatologicznej Warszawskiej Akademii Medycznej, gdzie później przez 27 lat byłem kierownikiem Katedry i do chwili obecnej pracuję jako emerytowany profesor. Podczas tych wszystkich lat starałem się śledzić i analizować wyniki leczenia i rehabilitacji oraz skutki oddziaływania na układ stomatognatyczny różnych konstrukcji protetycznych obserwowanych przez wiele lat. Miałem również możliwość przebywać w wielu uczelniach stomatologicznych w Europie i na innych kontynentach i pracować na niektórych z nich. Podczas tych wizyt miałem okazję obserwować działalność moich nauczycieli i kolegów, dyskutować z nimi różne problemy zawodowe oraz porównywać moje doświadczenia z ich doświadczeniami. Jestem w pełni świadomy, że moje obserwacje mogą być subiektywne, ale być może, niektóre z nich będą interesujące dla innych. Najpierw chciałbym postawić pytanie: Co oznacza określenie protetyka stomatologiczna? W piśmiennictwie fachowym można znaleźć wiele różnych definicji. W czwartym wydaniu Bouchera Clinical dental terminology z roku 1993 (52) protetyka stomatologiczna jest określona jako część stomatologii odnosząca się do przywrócenia i zachowania czynności jamy ustnej, wygody, wyglądu zewnętrznego i zdrowia pacjenta przez zastąpienie zębów i przylegających tkanek sztucznymi substancjami. Definicja ta została zakwestionowana przez Öwalla i współautorów (31). Postawili oni pytanie: jaki to ma być poziom czynności jamy ustnej, wygody, wyglądu estetycznego i zdrowia? Idealny, maksymalny czy do zaakceptowania w danej sytuacji? Istnieje szereg innych definicji, przykładowo; opracowanych przez FDI/ISO w roku 1983, Skandynawskie Towarzystwo Protetyki Stomatologicznej w roku 1988, Zakład Protetyki Stomatologicznej w Kopenhadze (Dania) w roku 1991 (31) i Majewskiego w roku 2000 (19). Ta ostatnia definicja wydaje się najbardziej nowoczesna i kompleksowa. Przedstawia się ona następująco: rehabilitacja poprzez morfologiczną rekonstrukcję tkanek utraconych z równoczesnym przywróceniem uszkodzonych funkcji żucia i artykulacji dźwięków, poprawa estetyki twarzy, profilaktyki w odniesieniu do tkanek układu stomatognatycznego i całego organizmu, pozytywny wpływ na psychikę pacjenta dzięki właściwej realizacji wymienionych celów. Wszystkie te definicje różnią się między sobą i każda z nich może być kwestionowana w pewnym zakresie. W moim przekonaniu do zaakceptowania i łatwego zapamiętania nadaje się najprostsza definicja: rehabilitacja protetyczna jest odbudową kształtu i czynności układu stomatognatycznego w stopniu możliwie zbliżonym do stanu normalnego (52). Jedna z ostatnich definicji rehabilitacji protetycznej opublikowanych w Journal of Oral Rehabilitation w roku 2004 brzmi: Rehabilitacja protetyczna w XXI wieku jest sprawą diagnozy i minimalnej właściwej interwencji, której natura jest bardzo związana z głęboką wiedzą w zakresie fizjologii, biologii i patologii jamy ustnej (12). Leczenie protetyczne protezami całkowitymi bezzębnej jamy ustnej zapomniana specjalność? Według Sarka (36) protezy całkowite zapewniają pełną rekonstrukcję czynności jamy ustnej w dynamicznym środowisku w zakresie czynności, estetyki, fonetyki, utrzymania właściwego położenia żuchwy i dobrego samopoczucia. Jest sprawą ogólnie znaną, że liczba ludności w wieku starszym znacznie wzrasta. Przyjmuje się, że w Stanach Zjednoczonych AP populacja w wieku lat wzrośnie z 18,274 milionów w roku 1991 do 31,385 milionów w roku 2020 i w wieku ponad 85 lat z 3,178 milionów w roku 1991 do 6,460 milionów w roku 2020, tzn. ponad dwukrotnie (11). W roku 1999 całkowity brak zębów w szczęce i żuchwie występował u 24,8% populacji w Niemczech w grupie wiekowej lata (26). Douglas i współautorzy (11) podali, że w Stanach 176 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 3
3 Współczesna rehabilitacja protetyczna Zjednoczonych w roku ,6 miliona dorosłych obywateli wymagało zaopatrzenia w 1 lub dwie protezy całkowite. Przewiduje się, że w roku 2020 potrzeby takie będą dotyczyły 37,9 miliona dorosłej populacji. Można domniemywać, że podobna sytuacja będzie również występowała w wielu innych krajach (50). Ludzie starsi konsumują duże ilości leków, mają znacznie gorsze warunki w jamie ustnej dla leczenia protetycznego, występuje u nich resorbcja wyrostków zębodołowych, osteoporoza oraz stomatopatie protetyczne powikłane infekcją grzybami drożdżopodobnymi. Wielu z tych pacjentów ze względu na stan zdrowia i możliwości ekonomiczne, nie będzie użytkownikami overdentures wspartych o wszczepy, ale będzie potrzebowało wysokiej jakości konwencjonalnych protez całkowitych. Pomimo znacznego zapotrzebowania na leczenie protezami całkowitymi w Wielkiej Brytanii, McCord i Grand (20) napisali w roku 2000 co następuje: Ograniczenie nauczania w zakresie techniki dentystycznej i zmniejszenie minimalnych wymagań w procesie kształcenia przeddyplomowego odnośnie leczenia bezzębnych pacjentów spowodowało, że nowi absolwenci są niewystarczająco przygotowani do zapewnienia zadowalającej opieki protetycznej. W wielu nowoczesnych, dobrze wyposażonych prywatnych placówkach stomatologicznych widziałem lekarzy praktyków, którzy z dużym powodzeniem prowadzili nowoczesne leczenie protetyczne, włączając w to implantoprotetykę, technikę CAD-CAM (np. Procera) protezy stałe jednolicie ceramiczne czy ruchome z zastosowaniem precyzyjnych zaczepów, wiedząc jednocześnie niewiele, jak wykonać dobry wycisk czynnościowy czy prawidłowo ustalić relację żuchwy do szczęki. Brak dostatecznej wiedzy w zakresie technologii wykonawstwa protez całkowitych można również zauważyć wśród młodych techników dentystycznych. Nie wszyscy z nich dokładnie wiedzą, jak prawidłowo wykonać łyżkę indywidualną czy ustawić zęby w próbnej protezie. W moim przekonaniu takie poczynania, jak powtórne publikowanie klasycznych artykułów na temat ustalania centralnego zwarcia i więcej praktycznych doniesień klinicznych w Journal of Prosthetic Dentistry (37) oraz przykładowo szerokie rozpowszechnianie przez firmę Ivoclar-Vivadent Polska informacji na temat, jak krok po kroku wykonywać protezy całkowite (Biofunkcjonalny system protetyczny) (29) są działaniami we właściwym kierunku. Oczywiście w nowych programach nauczania przeddyplomowego i kształcenia ustawicznego powinno się zwrócić baczną uwagę na tematy związane z leczeniem protetycznym bezzębnych pacjentów. Należy mieć nadzieję, że te i inne poczynania spowodują, że leczenie protezami całkowitymi nie będzie dłużej zapomnianą specjalnością. Protezy nakładowe (overdentures) Jest prawdopodobne, że Ledger (18) jako pierwszy przedstawił koncepcję wykorzystania przetrwałych zębów, a raczej ich korzeni do poprawy retencji protez całkowitych. Overdenture można określić jako protezę całkowitą opartą na tkankach miękkich podłoża protetycznego i o jeden lub kilka korzeni zębów lub wszczepów. Na podstawie wieloletnich obserwacji klinicznych zaobserwowano, że przetrwałe korzenie chronią przed zanikiem przylegający do nich wyrostek zębodołowy, chroniąc go przed nadmiernym uciskiem sił zwarciowych i znacznie poprawiają retencję protezy przez umieszczenie w nich specjalnych urządzeń. Do tych celów mogą służyć zęby o ograniczonym podparciu ozębnowym, które wraz z koronami nie mogą być wykorzystane dla podparcia i retencji protez częściowych (46). Na podstawie długoletnich doświadczeń klinicznych stwierdzono, że korzenie zębów własnych z zaawansowaną utratą podparcia ozębnowego mogą być skutecznie użyte do poprawy retencji overdenture. Można zauważyć, że w ostatnich latach doświadczeni praktycy coraz częściej wykorzystują korzenie zębów celem poprawy retencji protez całkowitych zwłaszcza dolnych. Jednak wielu młodych stomatologów zafascynowanych implantoprotetyką usuwa zęby z ograniczonym podparciem ozębnowym, chociaż ich obecność znacznie poprawia czynność żucia protezami całkowitymi. Nie są oni w pełni świadomi, że endodontycznie leczone korzenie zębów mogą przez wiele lat spełniać rolę naturalnego wszczepu. Na zakończenie tej części tematu chciałbym wspomnieć o pacjencie, który przez wiele lat był użytkownikiem całkowitej protezy górnej i czę- PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 3 177
4 E. Spiechowicz ściowej dolnej. W żuchwie pozostał tylko kieł, z dużym stopniem ruchomości i minimalnym podparciem ozębnowym (mniej niż 1/3 długości korzeni). Kiedy złamaniu uległa korona kliniczna kła pacjent zgłosił się z prośbą o usunięcie korzenia i dostawienia zęba do protezy. Podczas wizyty w roku 1994 zdecydowano czasowo pozostawić korzeń zaopatrzony w zaczep kulowy (Rhein 83) w celu ułatwienia adaptacji do całkowitej dolnej protezy. Kontroli rtg dokonano przed zaopatrzeniem korzenia i trzy lata później. Pacjent był badany raz w roku, kiedy wymieniano elastyczne czapeczki retencyjne. Ostatni raz pacjent zgłosił się na kontrolę w 2003 roku. W okresie 10 lat wykonano mu nowe protezy całkowite górną i dolną. Przetrwały korzeń wykazywał niewielką ruchomość, znacznie mniejszą niż na pierwszej wizycie i ciągle służył dla poprawy retencji dolnej protezy. Na podstawie mojego skromnego doświadczenia mogę stwierdzić, że dolna proteza całkowita (overdenture) wsparta o co najmniej dwa wszczepy jest wielkim osiągnięciem współczesnej rehabilitacji protetycznej oferując pacjentowi lepszy komfort życia. Pacjenci z zanikłym wyrostkiem zębodołowym żuchwy zaopatrzonym we wszczepy i zębami naturalnymi w szczęce mogą z powodzeniem użytkować dolną protezę overdenture, co w przypadku konwencjonalnych dolnych całkowitych protez rzadko jest możliwe. Stomatopatie protetyczne Stomatopatie protetyczne powikłane infekcją grzybiczą u użytkowników protez całkowitych zarówno konwencjonalnych, jak i overdentures są poważnym problemem współczesnej rehabilitacji protetycznej. W ciągu ostatnich ponad 30 lat opublikowano wiele prac poświęconych temu problemowi. Tacy autorzy jak Budtz-Jörgensen (7), Olson (30), Arendorf i Walker (1), Bergendal (3), Cawson (8), Renner (34), Samaranayake (35), Mierzwińska- Nastalska (21, 22, 23), Dorocka-Bobkowska (9, 10), wcześniej Nyquist (27) i wielu innych autorów dostarczyło wielu ciekawych i cennych informacji na temat etiologii, leczenia i zapobiegania stomatopatiom protetycznym (42, 43, 44). Obecnie lepiej rozumiemy główne przyczyny tej choroby, mamy więcej leków terapeutycznych oraz wiemy więcej o sposobach jej zapobiegania. Niemniej jednak jest jeszcze wiele problemów do rozwiązania, aby lepiej pomagać pacjentom. Jest równocześnie wielu pacjentów ze stomatopatią protetyczną, którzy oczekują skutecznej pomocy. Ramfiord w swojej publikacji z roku 1989 pt. Dentistry in the 21 st century (33) pisał: Chociaż ubytki zębów i zapotrzebowanie na leczenie protetyczne będą się stopniowo zmniejszać, to jednak miliony obecnych bezzębnych pacjentów będą żyły w następnym stuleciu i wymagały opieki protetycznej. Dodawał również, że najczęstszym schorzeniem u użytkowników protez całkowitych będą stomatopatie protetyczne i zapalenie kątów ust. Stomatopatia protetyczna jest zespołem patologicznych objawów spowodowanych obecnością w jamie ustnej ruchomych, rzadziej stałych uzupełnień protetycznych. Stomatopatie protetyczne obserwuje się głównie wśród pacjentów użytkujących częściowe lub całkowite protezy wykonane z tworzywa akrylowego. Przyczyny powstawania stomatopatii protetycznych są najczęściej wielorakie, a ich wpływ jest połączony. Na podstawie ponad 30-letniego doświadczenia Katedry Protetyki Stomatologicznej AM w Warszawie przyczyny sprawcze powodujące powstawanie stomatopatii protetycznych zostały uszeregowane następująco (44): 1. Uraz mechaniczny. 2. Infekcje grzybicze. 3. Płytka protez. 4. Nawyki i całodobowe użytkowanie, podścielanie protez przez pacjenta, niedostateczne zabiegi higieniczne. 5. Choroby ogólnoustrojowe osłabiające odporność błony śluzowej na czynniki zewnętrzne i sprzyjające namnażaniu się grzybów drożdżopodobnych. 6. Niektóre środki terapeutyczne (antybiotyki, kortykosteroidy, leki immunosupresyjne, radioterapia). 7. Niefizjologiczne warunki, jakie stwarza płyta protezy w jamie ustnej. 8. Działania czynników chemicznych. 9. Reakcje alergiczne na tworzywo protezy. Obserwuje się występowanie indywidualnej tolerancji błony śluzowej jamy ustnej. Tak długo jak jest ona wyższa od szkodliwego 178 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 3
5 Współczesna rehabilitacja protetyczna działania protezy, objawy stomatopatii nie występują. Choroby ogólnoustrojowe same mogą wywołać zmiany w błonie śluzowej jamy ustnej lub osłabić jej odporność. Okres użytkowania protezy może być tylko przypadkowo zbieżny z wystąpieniem procesu patologicznego i jej oddziaływania może zaostrzać istniejące lub powstające zmiany. Odds (28) w swoim doskonałym podręczniku z roku 1988 pisał co następuje: Na obniżającej się skali pomiędzy wrodzoną symbiozą a wysoką złośliwością pomiędzy komensalami, Candida albicans zachowuje się jako czujny oportunista, często zdolny do zainicjowania stanu chorobowego, kiedy tylko uzyska minimalną szansę, aby tak uczynić. Kandydoza jamy ustnej jest wywoływana przez komensalny, saprofityczny organizm jamy ustnej, jakim jest Candida albicans. W warunkach miejscowego lub ogólnego obniżenia odporności gospodarza, wywołuje oportunistyczną infekcję. U zdrowych osobników ostra infekcja jest ograniczona do obszaru jamy ustnej. W typowych przypadkach schorzenie to jest samoograniczające i podatne na leczenie. U pacjentów osłabionych i z upośledzoną odpornością kandydoza jamy ustnej może być ostra lub przewlekła. W okresie nasilenia zakażenie grzybicze może się rozprzestrzeniać do przełyku i przewodu pokarmowego, gdzie owrzodzenia i perforacja błony śluzowej predysponują do rozsianej, uogólnionej infekcji grzybiczej z groźnymi dla życia konsekwencjami. Zauważono, że u starszych użytkowników protez całkowitych, którzy nie wyjmują ich z jamy ustnej na noc, częstotliwość występowania infekcji grzybiczych może dochodzić do 100%. Powyższe fakty wskazują na konieczność stosowania bardziej skutecznych metod leczenia i profilaktyki infekcji grzybiczych jamy ustnej dla tej grupy pacjentów. Field i współ. (13) w przeglądowym artykule na temat roli Candida w powstawaniu nowotworów nabłonka jamy ustnej, opartym na 99 pozycjach piśmiennictwa stwierdzają, co następuje: Są poważne poszlaki aby sugerować, że gatunki Candida odgrywają rolę w powstawaniu raków jamy ustnej. Wyniki badań epidemiologicznych, dane doświadczalne i obserwacje kliniczne wykazują silne powiązania pomiędzy chroniczną kandydozą i nowotworami jamy ustnej. Gatunki Candida wywołują powstawanie raków jamy ustnej poprzez wytwarzanie związków nitrozaminowych, które mogą oddziaływać bezpośrednio na błonę śluzową lub współdziałać z innymi chemicznymi związkami rakotwórczymi aktywując swoiste proto-onkogeny i w ten sposób inicjować proces nowotworzenia. Powstaje pytanie, co należy czynić celem bardziej skutecznego leczenia i zapobiegania? Pierwszym i najważniejszym czynnikiem jest właściwa higiena protez. Podczas mojego pobytu na Uniwersytecie w Stony Brook w Nowym Jorku przeprowadziliśmy in vitro badania wzrostu Candida albicans na różnie przygotowywanych powierzchniach spolimeryzowanego akrylu. Wyniki tych badań wydają się mieć znaczenie praktyczne zarówno dla stomatologów, jak i dla użytkowników protez (41). Badania przeprowadzono w następujący sposób: Piętnaście akrylowych krążków (20x1mm) polimeryzowano w tej samej kąpieli wodnej przez 10 godz. w temp. 160 o F. Po wyjęciu z puszki polimeryzacyjnej i opracowaniu, krążki były dezynfekowane (CoeSpray, Coe Laboartories) przez 48 godzin i następnie zanurzone w wodzie destylowanej na 24 godziny. Przed polimeryzacją 15 krążków akrylowych zostało podzielonych na pięć grup po trzy krążki w każdej. Na jednej stronie krążka był numer identyfikacyjny, a na drugiej opracowana cała powierzchnia. Pięć grup zostało polimeryzowanych mając naprzeciwko (1) celofan, (2) 0,001 calowa folia, (3) izolacyjny środek błonotwórczy (Al.-cote Dentsplay Co.), (4) polimeryzowany z użyciem wymienionego środka błonotwórczego, ale później polerowany do lustrzanego połysku i (5) polimeryzowany bezpośrednio na gipsie. Przygotowanie mykologiczne. Candida albicans izolowana od pacjenta ze stomatopatią protetyczną została inkubowana w temperaturze pokojowej do późnej fazy (late log phase). Krążki akrylowe zostały następnie pokryte zawiesiną grzybów drożdżopodobnych i przechowywane w temperaturze pokojowej przez 24 godziny. Z krążka z każdej grupy pobierano najpierw wymaz lub przed jego pobraniem płukano go najpierw strumieniem destylowanej wody przez 5 min., po czym sterylnym gazikiem pobierano wymaz. Następnie wykonano szereg rozcieńczeń do Wzrost był monitorowany turbimetrically przy użyciu Baush and PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 3 179
6 E. Spiechowicz Lomb Spectronic 88 Colorimetr o długości fali = 600 nm. W naszych badaniach, na ostateczny całkowity wzrost kolonii C. albicans nie miało wpływu w jaki sposób została przygotowana powierzchnia akrylowego krążka. Jednakże po płukaniu krążka strumieniem wody destylowanej, wzrost C. albicans był znacząco większy na szorstkiej powierzchni. Ponadto stwierdzono, że prosta czynność płukania krążka znacznie zmniejsza liczbę kolonii C. albicans rosnących na jego powierzchni. Ograniczenie wzrostu C. albicans trwa do 24 godzin. Nasze obserwacje wskazują również, że kilka izolowanych organizmów C. albicans przetrwałych na powierzchni krążka może po dłuższym okresie czasu (72 godziny) wzrastać do licznych kolonii, nawet po rozcieńczeniu do Może to wyjaśniać powszechne nawroty infekcji grzybiczej u pacjentów ze stomatopatią protetyczną i nie zakończonym leczeniem przeciwgrzybiczym. Uzyskane wyniki wskazują na konieczność całkowitego usunięcia złośliwych postaci C. albicans zarówno z błony śluzowej jamy ustnej, jak i kontaktującej z nią powierzchnią akrylowej płyty protezy. Powinno to stanowić wskazanie, jak należy prawidłowo leczyć pacjentów ze stomatopatią powikłaną infekcja grzybiczą jamy ustnej. Pacjent powinien być instruowany o konieczności szczotkowania protez celem usunięcia płytki bakteryjnej i płukania ich strumieniem bieżącej wody. Te proste metody będą hamowały rozwój kolonii C. albicans jednej z głównych przyczyn stomatopatii protetycznych. Protezy częściowe ruchome Ruchome protezy częściowe dzielą się na dwie zasadnicze grupy: 1. Protezy akrylowe, płytowe, osiadające. 2. Protezy szkieletowe o konstrukcji metalowo- -akrylowej zaopatrzone w zaczepki okludalne (ciernie). Protezy z grupy pierwszej są powszechnie stosowane w krajach mniej rozwiniętych, jak również w innych w ramach świadczeń socjalnych. Według Vermeulena i współ. (49) czas użytkowania tych protez wynosi przeciętnie 3 lata, a dla protez szkieletowych około 10 lat. Vanzeveren i współ. (48) wykazali, że 57,1% badanych przez nich pacjentów użytkowało protezy szkieletowe dłużej niż piętnaście lat. Powstaje pytanie, czy stosowanie protez szkieletowych jest przestarzałą metodą leczenia? Dla pewnej grupy lekarzy praktyków protezy szkieletowe są odpowiedzialne za powstawanie próchnicy zębów i chorób przyzębia i w konsekwencji za utratę zębów. Opierając się na badaniach i obserwacjach klinicznych Bergmana i współ. (45) grupy pacjentów użytkujących protezy najpierw przez okres 10, a następnie 25 lat oraz Vanzeverena i współ. (48) można stwierdzić, że prawidłowo zaprojektowana i wykonana proteza szkieletowa jest racjonalnym uzupełnieniem protetycznym dla pacjentów ze znacznie zmniejszoną ilością zębów naturalnych. Biorąc pod uwagę ograniczoność badań Bergmana i współ. (45), w których badania obejmowały tylko 30 pacjentów, należy jednak stwierdzić, że są one znaczące. Po 25 latach użytkowania protez 65% pacjentów ciągle z nich korzystało i tylko 3 zęby filarowe zostały utracone. Vanzeveren i współ. (48) na podstawie długoletnich badań klinicznych prowadzonych w latach w dużej grupie 254 pacjentów nie stwierdzili żadnych zmian patologicznych u 92,2% zębów filarowych w szczęce i u 85,8% w żuchwie. We wnioskach autorzy stwierdzają, że protezy szkieletowe nie są powodem próchnicy zębów. W interesującej publikacji z roku 2001 opracowanej przez międzynarodową grupę protetyków pod kierownictwem prof. Öwalla (32) stwierdzono co następuje: Tradycyjne projektowanie protezy szkieletowej jest ukierunkowane na aspekty biomechaniczne jak stabilizacja, retencja, obciążenie tkanek oporowych i sztywność konstrukcji i dalej, że jest niezmiernie ważne, aby projektowanie protez szkieletowych miało na celu ochronę tkanek podłoża i umożliwiło kontrolę płytki nazębnej. Takie protezy nazywają się protezami higienicznymi. Przedstawiona opinia jest całkowicie prawdziwa, ale równie ważne jest stomatologiczne wychowanie pacjenta. Świadomość o konieczności utrzymywania wzorowej higieny jamy ustnej i protez powinna być podstawową zasadą ich użytkowania. Öwall i współ. (32) stwierdzili również, że satysfakcja pacjentów z protez szkieletowych jest stosunkowo niewielka. W moim przekonaniu nie jest to opinia całkowicie słuszna. Bergman i współ. (4, 5), Vanzeverein i współ. (48) oraz Knezović i współ. 180 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 3
7 Współczesna rehabilitacja protetyczna (17) stwierdzili, że większość ich pacjentów była w pełni zadowolona z użytkowanych przez nich protez szkieletowych. Moim zdaniem głównym powodem niezadowolenia z tego rodzaju protez jest aspekt estetyczny, kiedy klamry są usytuowane w widocznych miejscach. Według moich obserwacji więcej kobiet niż mężczyzn nie akceptuje protez szkieletowych, w których retencję uzyskuje się za pomocą klasycznych klamer. Precyzyjne i półprecyzyjne estetyczne elementy retencyjne są chętniej akceptowane. Właściwe projektowanie protez szkieletowych i wizyty kontrolne są kluczem do sukcesu w rehabilitacji jamy ustnej protezami szkieletowymi. W podsumowaniu pragnę przedstawić opinię Vanzeverena i współ. (48) w trzecim milenium zaproponowanie pacjentowi rehabilitacji protetycznej protezami szkieletowymi nie może być uważane za przestarzałą terapię. Implantologia stomatologiczna leczenie implantoprotetyczne. Aktualne problemy Implantologia stomatologiczna co jest jej głównym celem? W moim przekonaniu może być ogólnie akceptowana opinia, że jej głównym celem jest przygotowanie podłoża dla protezy stałej lub ruchomej. Innymi słowy jest to rehabilitacja implantoprotetyczna. Podczas ostatniej dekady obserwuje się gwałtowny postęp w leczeniu implantologicznym zarówno w chirurgii, jak i w protetyce. Pacjenci informowani głównie przez producentów i dilerów o fantastycznych wynikach i łatwości leczenia implantologicznego wierzą, że w każdych warunkach brakujące zęby mogą być łatwo zastąpione wszczepami. Niestety, jest wcale niemała grupa stomatologów, zwykle o niewielkim doświadczeniu klinicznym, która podziela taką opinię. Powstaje w tym momencie pytanie? Czy implantologia stomatologiczna jest panaceum czy alternatywą? W moim przekonaniu możemy na obecnym etapie rozwoju stwierdzić, że implantologia stworzyła nowe możliwości w rehabilitacji protetycznej, ale nie zastępuje całkowicie i chyba nigdy nie zastąpi konwencjonalnej protetyki stomatologicznej. Według Weigla (51) leczenie implantologiczne posiada dwie główne zalety: pozwala uniknąć użytkowania ruchomych protez oraz chroni resztkowe uzębienia. Jednym z głównych problemów współczesnej rehabilitacji implantoprotetycznej jest jakość terapii, jednak dokładna definicja jakości jest raczej trudna. Pozostaje zagadnieniem otwartym, co lepiej zadowala pacjenta implantologicznego, protezy stałe czy overdenture oparte o wszczepy. Heydecke i współ. (15) przeprowadzili ciekawe badania kliniczne na temat satysfakcji pacjentów użytkujących stałe lub ruchome górne protezy wsparte na implantach. Grupa badawcza składała się z trzynastu pacjentów, użytkowników dolnej protezy overdenture. Cztery do sześciu wszczepów było osadzonych w szczęce każdego pacjenta. Każdy pacjent otrzymał najpierw stałą lub ruchomą protezę, która po dwóch miesiącach została zastąpiona przez inną (ruchomą lub stałą). Po dwóch miesiącach użytkowania każdego rodzaju protez oceniano: wygodę, wymowę, stabilizację, estetykę, łatwość czyszczenia oraz okluzję. Wyniki okazały się bardzo interesujące. Ruchome overdenture zapewniały pacjentowi wyższy poziom zadowolenia aniżeli protezy stałe. Byli oni również bardziej zadowoleni z protez ruchomych odnośnie wymowy i łatwości ich oczyszczania. W swojej praktyce klinicznej spotykałem pacjentów użytkujących górne protezy całkowite i dolne szkieletowe wsparte na resztkowym uzębieniu. Niektórzy z nich po protetycznej rehabilitacji protezami stałymi osadzonymi na wszczepach w szczęce po kilku miesiącach ich użytkowania prosili o wykonanie górnych protez overdenture. Mieli trudności z utrzymaniem higieny protez stałych, jak również twierdzili, że kontakty okludalne z protezami ruchomymi były łagodniejsze niż ze stałymi. Kontakty okludalne dolnych zębów naturalnych z protezą stałą opartą na wszczepach były dla nich za ostre. Być może, plastykowe czapeczki stosowane w niektórych systemach retencyjnych pełniły w protezach overdenture rolę amortyzatora. Prof. Jokstad i współ. (16) w doskonałej publikacji na temat jakości wszczepów stomatologicznych informowali, że obecnie jest ponad 220 systemów implantologicznych wytwarzanych przez około 80 producentów. Wszczepy stomatologiczne różnią się rodzajem materiału, rozmiarami, właściwościami powierzchni i geometrią. Studiując fachowe piśmiennictwo trudno jest znaleźć wyraźne zalety określonych morfologicznych charakterystyk wsz- PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 3 181
8 E. Spiechowicz czepów stomatologicznych. Niektóre publikacje oparte głównie na badaniach eksperymentalnych wskazują, że wszczepy pokryte hydroksyapatytem zapewniają szybszą osteointegrację i lepszą jakość nowej kości kontaktującej z powierzchnią implantu. Problemem do rozwiązania jest ciągle trwałość połączenia warstwy hydroksyapatytu z powierzchnią tytanu. W wymienionej wyżej publikacji, autorzy stwierdzili, że podokostnowe i podśluzowe umieszczenie wszczepów jest uważane za przestarzałe. Czy to stwierdzenie może być uważane za całkowicie prawdziwe w odniesieniu do wszczepów podokostnowych? Przed kilkunastu laty miałem sposobność uczestniczenia w kongresach implantologicznych organizowanych przez profesora Muratori w Bolonii (Włochy). Wysłuchałem dobrze udokumentowanych referatów na temat wszczepów podokostnowych, które przez wiele lat zapewniały dobrą retencję dla overdenture. Stosunkowo niedawno, w 2004 roku w Journal of Prosthetic Dentistry został opublikowany artykuł na temat 18-letnich obserwacji wszczepów podokostnowych użytkowanych przez pacjentów ze znacznie zanikłym wyrostkiem zębodołowym w żuchwie. Jego autorzy, Moore i Hanusen (24) stwierdzili co następuje: czterdzieści wszczepów podokostnowych umieszczono w bezzębnej żuchwie z zanikłym wyrostkiem zębodołowym. Wiek pacjentów w momencie osadzania wszczepów wahał się od 47 do 80 lat (przeciętnie 62 lata). Każdy pacjent był kontrolowany przez jednego z autorów. W celu oceny stabilności konstrukcji implantologicznej, ręcznie naciskano a następnie starano się pociągać ku górze jej wystające elementy. Dodatkowo badano jej ruchomość. Obserwowano również, czy nie występują stany zapalne i odsłanianie się wszczepu. Pacjentów pytano o doznania bólowe i czy ich satysfakcja jest zgodna z oczekiwaniami. Badania rozpoczęto w roku Grupa badana składała się z czterdziestu pacjentów. Trzydziestu dziewięciu wezwano na badania kontrolne w 2000 roku. Jeden pacjent zmarł. Czternastu pacjentów użytkowało wszczepy ponad 10 lat, dwunastu pomiędzy 5 i 10 lat, dwunastu krócej niż 5 lat (przeciętnie 8 lat). U trzydziestu ośmiu pacjentów nie stwierdzono stanu zapalnego ani ruchomości implantów. Tylko u jednego pacjenta z cukrzycą był stan zapalny wokół jednego filaru. U pozostałych pacjentów użytkowników protez nie zaobserwowano odsłonięcia wszczepionego szkieletu. Wszyscy stwierdzili, że są w pełni zadowoleni z zastosowanej u nich metody leczenia. Biorąc pod uwagę ograniczoność przeprowadzonych badań, należy stwierdzić, że praktycznie wszystkie osadzone wszczepy, do momentu ich sprawdzania funkcjonowały prawidłowo. Żaden z pacjentów nie skarżył się na dyskomfort lub ból wywołany użytkowaniem protez, a raczej podkreślali ich pełną funkcjonalność. Pomimo krytycznych opinii negujących celowość stosowania opisanej wyżej metody leczenia, wydaje się ona bardzo przydatna dla pacjentów ze znacznym zanikiem wyrostka zębodołowego i trzonu żuchwy, dla których zastosowanie konwencjonalnych śródkostnych wszczepów jest często niemożliwe lub bardzo skomplikowane. W odniesieniu do protez overdentures wspartych o implanty z retencją na zaczepach kulowych lub belce, można stwierdzić, że jest to stosunkowo prosta i niezbyt kosztowna metoda, oferująca pacjentom znacznie większy komfort niż konwencjonalna całkowita dolna proteza. Jak mi wiadomo, tylko w Wielkiej Brytanii pacjenci mogą korzystać z tej metody leczenia w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Wprowadzenie tej metody leczenia w ramach socjalnego ubezpieczenia, szczególnie dla emerytów, którzy nie mogą w sposób zadowalający korzystać z dolnych protez całkowitych należy do polityków, ale stomatolodzy mogą również wywierać pewien wpływ, zwłaszcza kiedy politycy występują w roli pacjentów. Uczulenie na nikiel Na wstępie kilka zdań na temat uczulenia na nikiel obecny w stałych uzupełnieniach protetycznych, jak korony czy mosty. Ilość stałych protez z materiałów zastępczych złota wzrosła znacznie w ciągu kilku ostatnich dziesięcioleci, głównie z powodów ekonomicznych. Najczęściej stosowano stal chromoniklową oraz stopy zawierające chrom i nikiel. Skórne objawy uczulenia na nikiel są w piśmiennictwie fachowym szeroko opisane. Znaleźć w nim można znaczną ilość publikacji opisujących alergizujące i toksyczne działanie u pracowników mających stały kontakt z tym metalem lub jego związkami. Z drugiej strony doniesienia na temat 182 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 3
9 Współczesna rehabilitacja protetyczna uczulenia na nikiel i inne metale u pacjentów użytkujących protezy wykonane z ich stopów są rzadkie, opisujące przypadki kazuistyczne lub niewystarczająco udokumentowane odnośnie nietolerancji na materiał protezy. Prawie do ostatniej dekady XX wieku panowała powszechna opinia, że stopy dentystyczne zawierające nikiel nie mogą być stosowane u pacjentów uczulonych na ten metal. Opierając się na doniesieniach z piśmiennictwa, Narodowy Zarząd Zdrowia i Opieki Społecznej w Szwecji wydał w roku 1974 zarządzenie zabraniające stosowania stopów dentystycznych, w których zawartość niklu przekracza 1%. Powstaje pytanie, czy uczulenie na nikiel jest rzeczywistym przeciwwskazaniem stosowania stałych uzupełnień protetycznych zawierających ten metal? Hensten-Pettersen (14) z Narodowego Instytutu Medycyny Jamy Ustnej opierając się na piśmiennictwie i własnych doświadczeniach przedstawił w 1992 roku raport na temat ubocznego działania stopów dentystycznych, w którym stwierdził co następuje: Pobudzenie tolerancji może być możliwym pożytkiem wewnątrzustnego zastosowania stopów. U nieuczulonych osobników, antygeny jamy ustnej kontaktujące z niklem lub chromem mogą raczej pobudzać tolerancję aniżeli uczulenie. Bagot i współ. (2) badali pacjentów z chroniczną, rozsianą egzemą, u których stosowali plasterkowe testy skórne w kierunku uczulenia na nikiel. Wyniki ich badań potwierdziły pogląd, że działanie odczulające w jamie ustnej może zmniejszyć stopień uczulenia kontaktowego mierzonego testem skórnym i pobudzać kliniczną poprawę zmian skórnych. Również van Hoogstraten i współ. (47) na podstawie badań eksperymentalnych przeprowadzonych na świnkach morskich stwierdzili, że stosowanie alergenów na błonę śluzową jamy ustnej było najbardziej skuteczne w pobudzaniu tolerancji na nikiel. Podobną opinię przedstawił Morris w 1998 roku (25). Jego badania wykazały, że 85% pacjentów uczulonych na nikiel, których diagnozowano na podstawie wywiadu i testów skórnych i którym podawano podjęzykowo związki niklu, wykazywali subiektywną poprawę ich dermatoz i obiektywne objawy zmniejszenia się śródskórnego uczulenia. W 1945 roku po zakończeniu Drugiej Wojny Światowej w Europie metale na korony i mosty były w Polsce trudno dostępne. W porcie w Gdyni został zatopiony niemiecki okręt wojenny Gneissenau blokujący port. Po jego wydobyciu został pocięty na kawałki i ich część przez szereg lat używano jako stopy do wykonywania protez stałych. Płyty metalowe okrętu zawierały duży procent niklu. W Polsce w okresie wykonano wg szacunkowych obliczeń około 10 milionów stałych uzupełnień protetycznych ze stali i stopów zawierających nikiel. Chociaż między użytkownikami tych protez było prawdopodobnie wiele osób uczulonych na nikiel, w polskim piśmiennictwie dermatologicznym i stomatologicznym nie udało się znaleźć ani jednego doniesienia odnośnie zmian w błonie śluzowej jamy ustnej spowodowanych uczuleniem na ten metal. W latach w warszawskiej Katedrze Protetyki Stomatologicznej wykonano 4586 stałych uzupełnień protetycznych (koron i mostów) ze stopów zawierających nikiel. U żadnego z tych pacjentów nie znaleziono na błonie śluzowej jamy ustnej żadnych zmian spowodowanych uczuleniem (38). Badania kliniczne zostały poprzedzone eksperymentalnymi na świnkach morskich, które metodą guina pig maximization test zostały uczulone na nikiel. Do błony śluzowej jamy ustnej w okolicach policzka przyszyto metalowe płytki zawierające nikiel, w taki sposób aby kontakt płytki z błoną śluzową był podobny jak u użytkowników protez stałych. Badania makro i mikroskopowe nie wykazały żadnych różnic morfologicznych pomiędzy grupą badawczą i kontrolną (38). Opierając się na danych epidemiologicznych, obserwacjach klinicznych i badaniach eksperymentalnych przeprowadzono badania kliniczne w grupie 16 pacjentów z długotrwałym uczuleniem skórnym na nikiel, potwierdzonym testami skórnymi skierowanymi do nas przez Przychodnię Alergologiczną Kliniki Dermatologii Akademii Medycznej w Warszawie. Wszyscy pacjenci zaakceptowali wykonanie u nich stałych protez ze stopu nieszlachetnego Micro Bond no 2 (Howmedica) zawierającego 66% niklu (40). Odległe wyniki tych badań (trwających ponad 20 lat) przedstawiono w kilku publikacjach (39, 40, 45) oraz na wielu kongresach i konferencjach krajowych i zagranicznych. Co wydaje się najbardziej znaczące w tych badaniach? Skórna egzema na rękach wywołana uczuleniem na nikiel jest w PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 3 183
10 E. Spiechowicz krajach europejskich częstą przyczyną niezdolności do pracy i prognozy leczenia zmian skórnych wywołanych uczuleniem na nikiel są raczej słabe. Rutynowe postępowanie dermatologiczne umożliwia wyleczenie tylko około 30% chorych. W naszych badaniach u ponad 80% pacjentów po okresie od 8 do 15 lat użytkowania stałych protez wykonanych ze stopu zawierającego 66% niklu, ustąpiły istniejące zmiany skórne włączając wypryski na rękach. Kilkanaście lat temu Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała ogólnoświatowy program pod nazwą Zdrowie dla wszystkich w 2000 roku, który wydaje się być ciągle aktualny. W programie podkreślono, że głównym celem polityki zdrowotnej Ś.O.Z. jest promowanie zdrowia i opieki nad każdą jednostką jak również nad całą populacją. Według raportu na temat polityki zdrowotnej opracowanego przez fińskie Ministerstwo Spraw Socjalnych i Zdrowia cel ten może być podzielony na trzy części. Dodanie lat do życia. Dodanie zdrowia do życia i Dodanie życia do lat. Protetycy mogą zrobić niewiele w pierwszej części celu, ale wiele w pozostałych dwóch. Piśmiennictwo 1. Arendorf T., Walker D.: The prevalence and intraoral distribution of Candida albicans in man. Arch. Oral Biol., 1980, 25, Bagot M. i współ.: Oral desensitisation in nickel allergy induces a decrease in nickel specifie T-cells. Eur. J. Dermatol., 1995, 5, Bergendal T.: Treatment of denture stomatitis. Karolińska Institute Stockholm Bergman B., Hugoson A., Olsson C.: Caries, periodontal and prosthetic findings in patients with removable partial dentures: A ten-year longitudinal study. J. Prosthet. Dent., 1982, 48, Bergman B., Hugoson A., Olsson C.: A 25 year longitudinal study of patients treated with removable partial dentures. J. Oral Rehabil., 1995, 22, Budtz-Jorgensen E.: Histology, immunology and serology of oral yeast infections. Acta Odontol. Scand., 1990, 48, Budtz-Jorgensen E.: Etiology, pathogenesis, therapy and prophylaxis of oral yeast infection. Acta Odontol. Scand., 1990, 48, Cawson R.: Symposium on denture sore mouth II The role of Candida. Dent. Pract. Dent. Res., 1965, 16, Dorocka-Bobkowska B., Szumała-Kąkol A.: Tlenowa flora bakteryjna jamy ustnej pacjentów ze stomatopatią protetyczną doniesienie wstępne. Prot. Stom., 2003, 56, Dorocka-Bobkowska B., Szumała-Kąkol A., Krysiński Z.: Ocena wrażliwości in vitro grzybów drożdżopodobnych izolowanych z błony śluzowej jamy ustnej na leki przeciwgrzybicze. Prot. Stom., 2003, 53, Douglas Ch., Shih A., Ostry L.: Will there be a need for complete dentures in the United States in 2020? J. Prosthet. Dent., 2002, 87, Fejerskow O.: Editorial Oral Rehabil., 2004, 31, Field E., Field K., Martin M.: Does Candida have a role in oral epithelial neoplasia? J. Med. A. Veterinary Mycology. 1989, 27, Hensten-Pettersen A.: Casting alloys:side effects. Adv. Dent. Res., 1992, 6, Heydecke G. I współ.: Within subject comparison of maxillary fixed and removable implant prostheses: Patient satisfaction and choice prosthesis. Clin. Oral Implants. 2003, 14, Jokstad A. i współ.: Quality of dental implants. Int. Dent. J., 2003, 53, Knezović D. i współ.: A survey of treatment outcomes with removable partial dentures. J. Oral Rehabil., 2003, 30, Ledger E.: On preparing the mouth for the reception of a full set of artificial teeth. Br. J. Dent. Sci., 1856, 1, Majewski S.: Podstawy protetyki w praktyce lekarskiej i technice dentystycznej. Wydawnictwo Stomatologiczne Sz-W Kraków McCord J., Grand A.: Complete dentures: An introduction B.D.J. 2000, 188, Mierzwińska-Nastalska E.: Wyniki leczenia farmakologicznego stomatopatii protetycznych oraz jego wpływ na odpowiedź immunologiczną typu komórkowego. Praca doktorska. Warszawa Mierzwińska-Nastalska E., Spiechowicz E.: Przywieranie grzybów drożdżopodobnych do błony śluzowej jamy ustnej i do powierzchni protez. Prot. Stom., 1998, 48, Mierzwińska-Nastalska E.: Udział czasu użytkowania protez w etiopatogenezie zakażeń grzybiczych jamy ustnej. Prot. Stom., 2002, 52, Moore D., Hansen P.: A descriptive 18 year retrospective review subperiosteal implants for patients with severly atrophied edentulous mandible. J. Prosthet. Dent., 2004, 92, Moris D.: Interdermal testing and sublingual desensitization for nickel. Continuing Med. Education 1998, 61, Nitsche I.: Geriatric oral health issues in Germany. Inter. Dent. J., 2001, 51, Nyquist G.: A study of denture sore mouth. Acta Odontol. Scand., 1952, 10, 9). 28. Odds F.: Candida and candidiosis. Bajllere Tindal, London Okoński P. i współ.: Zastosowanie Biofunkcjonalnego 184 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 3
11 Współczesna rehabilitacja protetyczna Systemu Protetycznego (BPS) w rehabilitacji narządu żucia u pacjentów bezzębnych. Prot. Stom., 2002, 52, Olson Z.: Denture stomatitis. Acta Odontol. Scand., 1975, 33, Öwall B., Kayser A., Carlsson G.: Prosthodontics, Principle and Management Strategies. Mosby-Wolfe London, Öwall B. i współ.: Removable partial denture design: A need to focus on hygienic principles? Inter. J. Prosthodontics., 2002, 15, Ramfiord S.: Dentistry in the 21 st Century. Quintessence Int., 1989, 20, Renner R. i współ.: The role of Candida albicans in denture stomatitis. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol., 1979, 47, Samaranyake L., MacFarlane T.: An in vitro study of the adherence of Candida albicans to acrylic surface. Arch. Oral Biol., 1980, 25, Sarka R.: Complete dentures: Are they out of phase with current therapy? Compendium 1996, 17, Shanahan T.: Physiologic jaw relation and occlusion of complete dentures. J. Prosthet. Dent., 2004, 91, Spiechowicz E.: Uczulenie na chrom i nikiel w protetyce stomatologicznej. Prot. Stom., 1981, 31, Spiechowicz E., Nyquist G., Goliszewska E.: Experimental investigations on sensitivity to nickel present in alloys used in dentistry carried out on guinea pigs previously sensitized to this metal. Swedish Dent., J., 1983, 7, Spiechowicz E. i współ.: Oral exposure to nickel containing dental alloy of persons with hypersensitive skin reaction to nickel. Contact Dermatitis, 1984, 10, Spiechowicz E. i wsp.: In vitro growth of Candida albicans on differently prepared acrylic resin surfaces. QDT Yearbook 1989, Spiechowicz E. i współ.: In vitro study on the inhibiting effect of different agents on the growth of Candida albicans on acrylic resin surfaces. Quintessence Inter., 1990, 21, Spiechowicz E. i współ.: Sensitivity of the replica method in detection of candidal infection among denture wearers with clinically healthy oral mucosa Quintessence Inter., 1991, 22, Spiechowicz E. i współ.: Stomatopatie Protetyczne PZWL, Warszawa Spiechowicz E. i współ.: A long term follow up of allergy to nickel among fixed prostheses wearers. Eur. J. Prosthodont. Res. Dent., 1999, 7, Spiechowicz E. Protetyka Stomatologiczna. PZWL Warszawa Van Hoogstraten I. i współ.: Persistent immune tolerance to nickel and chromium by oral administration prior to cutaneus sensitization. J. Investing. Dermatol., 1992, 99, Vanzeveren C. i współ.: Treatment with removable partial denture: a longitudinal study. Part I a. II. J. Oral Rehabil., 2003, 30, Vermeulen A. i współ.: Ten year evaluation of removable partial denture: survival rate based on retreatment, not wearing and replacement. J. Prosthet. Dent., 1996, 76, Walls A., Steele J.: Geriatric oral health issues in the United Kingdom. Inter. Dent. J., 2001, 51, Weigl P.: Implant prosthodontics: What next. Quintessence Int. 2003, 34, Zwemer T.: Clinical dental terminology. Mosby, St. Louis, Zaakceptowano do druku: 15.XI.2005 r. Adres autora: Warszawa, ul. Nowogrodzka 59. Zarząd Główny PTS PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2006, LVI, 3 185
Leczenie protetyczne pacjentów z częściowymi brakami uzębienia przyjmowanych w ramach NFZ
PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 2, 106-113 Leczenie protetyczne pacjentów z częściowymi brakami uzębienia przyjmowanych w ramach NFZ Prosthodontic rehabilitation of partially edentulous patients under the
Bardziej szczegółowoczym są implanty stomatologiczne? jak wygląda leczenie implantologiczne? jaki wpływ na wymowę i odżywianie mają implanty?
czym są implanty stomatologiczne? jak wygląda leczenie implantologiczne? jaki wpływ na wymowę i odżywianie mają implanty? Jak wygląda implant stomatologiczny i w jakim celu go stosujemy? Implant, wykonany
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Protetyka stomatologiczna
Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Nazwa modułu I nforma cje ogólne Protetyka stomatologiczna Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI CZĘŚĆ I PODSTAWY TEORETYCZNE... 1. ROZDZIAŁ 1 Protetyka stomatologiczna jako dziedzina współczesnej nauki i praktyki medycznej...
SPIS TREŚCI Notka biograficzna.............................. xi Wykaz podręczników akademickich i monografii książkowych autorstwa lub współautorstwa prof. Stanisława Majewskiego..........................
Bardziej szczegółowoZadbaj o siebie. Jak za pomocą odbudowy zębów podnieść jakość swojego życia
Zadbaj o siebie Jak za pomocą odbudowy zębów podnieść jakość swojego życia Wprowadzenie Jakość życia Dlaczego nie należy ignorować brakujących lub uszkodzonych zębów? Pewność siebie i dobre samopoczucie
Bardziej szczegółowoSzanowny Pan Aleksander Sopliński Podsekretarz Stanu Ministerstwo Zdrowia w Warszawie
KONSULTANT KRAJOWY W DZIEDZINIE PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ Instytut Stomatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego 31-155 Kraków, ul. Montelupich 4, tel./fax 012/424-54-24, mail: sekretariat@uks.com.pl Kraków,
Bardziej szczegółowoSTOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA
STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA Stomatologia zachowawcza- zajmuje się metodami zachowania naturalnych właściwości zębów, które zostały utracone na skutek działania bodźców zewnętrznych. Najgroźniejszym z nich
Bardziej szczegółowoLeczenie implantoprotetyczne bezzębnej szczęki i żuchwy opis przypadków
Leczenie implantoprotetyczne bezzębnej szczęki i żuchwy opis przypadków Implantoprosthetic treatment of edentulous maxilla and mandible case report Autorzy_ Katarzyna Zaklika-Mrukwa i Marek Mrukwa Streszczenie:
Bardziej szczegółowoNatychmiastowa proteza typu overdenture na implantach w żuchwie*
PROTET. STOMATOL., 2010, LX, 6, 479-483 Natychmiastowa proteza typu overdenture na implantach w żuchwie* Immediate overdenture retained on implants in the mandible Piotr Stendera, Piotr Grochowski Ze Specjalistycznej
Bardziej szczegółowoJak naturalne zęby. Zalety implantów dentystycznych. www.jaknaturalnezeby.pl
Jak naturalne zęby Zalety implantów dentystycznych www.jaknaturalnezeby.pl Dobra inwestycja, która będzie procentować przez całe moje życie Opcje zastępowania zębów implantami dentystycznymi Kent Hanson,
Bardziej szczegółowoJak naturalne zęby. Zalety implantów dentystycznych. www.jaknaturalnezeby.pl
Jak naturalne zęby Zalety implantów dentystycznych www.jaknaturalnezeby.pl Wstęp Opcje zastępowania zębów implantami dentystycznymi Dobra inwestycja, która będzie procentować przez całe moje życie Kent
Bardziej szczegółowoSkojarzone leczenie ortodontyczne i implantoprotetyczne jako rehabilitacja hipodoncji i mikrodoncji
Skojarzone leczenie ortodontyczne i implantoprotetyczne jako rehabilitacja hipodoncji i mikrodoncji Autorzy _ Jan Pietruski i Małgorzata Pietruska Ryc. 1 Ryc. 2 _Wrodzone wady zębów, dotyczące ich liczby
Bardziej szczegółowoWARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY WYDZIAŁ LEKARSKO-DENTYSTYCZNY KATEDRA PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ ANALIZA ZMIAN WARTOŚCI SIŁY RETENCJI W TRÓJELEMENTOWYCH UKŁADACH KORON TELESKOPOWYCH Rozprawa na stopień
Bardziej szczegółowoOcena wyników leczenia pacjentów z zastosowaniem akrylowych protez ruchomych prowadzonego w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia*
Ocena wyników leczenia pacjentów z zastosowaniem akrylowych protez ruchomych prowadzonego w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia* Evaluation of patients treatment with use of removable, acrylic dentures
Bardziej szczegółowostałym (1). W uzębieniu stałym brak natychmiastowego
dr n. med. mgr lic. tech. dent. Arkadiusz Rutkowski 1, mgr tech. dent. Milena Połczyńska 2 Ruchomy utrzymywacz przestrzeni wykonany z zastosowaniem żywicy acetalowej cz. I Usunięcie nawet pojedynczego
Bardziej szczegółowoLeczenie powikłań będących konsekwencją błędów jatrogennych w rehabilitacji protetycznej opis przypadku
PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 2, 125-129 Leczenie powikłań będących konsekwencją błędów jatrogennych w rehabilitacji protetycznej opis przypadku Treatment of iatrogenic complications in the prosthetic
Bardziej szczegółowoMonika Weber-Dubaniewicz 1, Zdzisław Bereznowski 1, Anna Kędzia 2, Jolanta Ochocińska 3
PROTET. STOMATOL., 2007, LVII, 5, 339-343 Stężenie białka całkowitego, immunoglobuliny A (IgA,) laktoferyny i lizozymu w ślinie użytkowników akrylowych protez ruchomych z objawami stomatopatii protetycznej
Bardziej szczegółowoDZIENNIK PRAKTYK PRAKTYCZNE NAUCZANIE KLINICZNE KIERUNEK LEKARSKO-DENTYSTYCZNY
DZIENNIK PRKTYK PRKTYCZNE NUCZNIE KLINICZNE KIERUNEK LEKRSKO-DENTYSTYCZNY DZIENNIK PRKTYK kierunek lekarsko-dentystyczny Imię i nazwisko studenta PESEL Numer albumu zdjęcie Nazwa uczelni Data wystawienia
Bardziej szczegółowoRehabilitacja protetyczna dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwojowymi w
Lek. stom. Elżbieta Wojtyńska Tytuł pracy: Rehabilitacja protetyczna oraz ocena jakości życia pacjentów w wieku rozwojowym i młodych dorosłych z zaburzeniami w obrębie części twarzowej czaszki Promotor:
Bardziej szczegółowoRekonstrukcja implantoprotetyczna bezzębnych wyrostków zębodołowych z zastosowaniem uzupełnień stałych
Z C O D Z I E N N E J P R A K T Y K I lek. stom. Michał Sypień Współpraca: dr n. med. lek. stom. Katarzyna Bindek-Sypień, lek. stom. Tomasz Sypień Rekonstrukcja implantoprotetyczna bezzębnych wyrostków
Bardziej szczegółowoDobór transferów i metod wyciskowych na przykładzie systemu implantologicznego Osteoplant. Część II. Opis przypadków klinicznych
PROTET. STOMATOL., 2010, LX, 4, 280-284 Dobór transferów i metod wyciskowych na przykładzie systemu implantologicznego Osteoplant. Część II. Opis przypadków klinicznych Selection of impression copings
Bardziej szczegółowoJak prawdziwe zęby Zalety implantów dentystycznych
Jak prawdziwe zęby Zalety implantów dentystycznych Opcje zastępowania zębów implantami dentystycznymi Dobra inwestycja, która będzie procentować przez całe moje życie Kent Hanson, lat 60 Implanty dentystyczne
Bardziej szczegółowoProtetyka i implantologia
Protetyka to dział stomatologii zajmujący się przywracaniem prawidłowej funkcji żucia i mowy, estetyki naturalnego uśmiechu i rysów twarzy, dzięki uzupełnianiu braków w uzębieniu. Braki zębowe są nie tylko
Bardziej szczegółowoLeczenie implantoprotetyczne atroicznej żuchwy z użyciem implantów Straumann NNC oraz SP
Leczenie implantoprotetyczne atroicznej żuchwy z użyciem implantów Straumann NNC oraz SP Implantoprosthetic treatment of an atrophic mandibla with Straumann NNC and SP Autor_ Janusz Goch Streszczenie:
Bardziej szczegółowoPowodzenie leczenia kanałowego definiują najczęściej
ENDODONCJA W PRAKTYCE CBCT w diagnostyce powikłań jatrogennych i przyczyn niepowodzeń terapeutycznych CBCT in the diagnosis of iatrogenic complications and causes of therapeutic failures lek. dent. Monika
Bardziej szczegółowoJESTEŚ ZMĘCZONY WYPADAJĄCĄ PROTEZĄ?
JESTEŚ ZMĘCZONY WYPADAJĄCĄ PROTEZĄ? Pozwól, że rozwiążemy Twój problem. KORZYSTAJĄC Z TRADYCYJNEJ PROTEZY (CAŁKOWITEJ LUB CZĘŚCIOWEJ) CODZIENNIE BORYKASZ SIĘ Z NASTĘPUJĄCYMI OGRANICZENIAMI: Zaburzony smak.
Bardziej szczegółowoRehabilitacja protetyczna po połączeniu filarów
dott. Giuliano Malaguti 1, odt. Renato Rossi 2, opracowanie: lic. st. tech. dent. Paweł Matusiak Nowoczesne podejście do rehabilitacji protetycznej w połączeniu z konstrukcjami zdejmowanymi z zębów zachowanych
Bardziej szczegółowoGdańsk, ul. Stajenna 5, 80-842
STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA STOMATOLOGIA ESTETYCZNA ENDODONCJA STOMATOLOGIA DZIECIĘCA PROTETYKA PERIODONTOLOGIA PROFILAKTYKA I HIGIENA ORTODONCJA CHIRURGIA STOMATOLOGICZNA RTG CHIRURGIA SZCZĘKOWO TWARZOWA
Bardziej szczegółowolabrida bioclean Szczoteczka została opracowana przez ekspertów klinicznych w norweskiej firmie Labrida AS, która powstała w 2012 roku.
labrida bioclean CHIRURGIA I IMPLANTOLOGIA Antybakteryjna szczoteczka Labrida BioClean to nowatorskie narzędzie, które skraca czas leczenia i pomaga w delikatnym oraz skutecznym czyszczeniu mechanicznym
Bardziej szczegółowoKATEDRA CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ I SZCZĘKOWO- TWARZOWEJ ZAKŁAD CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ
DLA STUDENTÓW III ROKU ODDZIAŁU STOMATOLOGII SEMESTR VI (LETNI) 1. Zapoznanie z organizacją Katedry, w szczególności z organizacją Zakładu Chirurgii Stomatologicznej. Powiązania chirurgii stomatologicznej
Bardziej szczegółowoŁącznik przeznaczony do stosowania przez chirurgów stomatologicznych do natychmiastowego czasowego
PROTETYCZNE ZAOPATRZENIE ŻUCHWY SPRAWOZDANIE UŻYTKOWNIKA Od czasu pionierskich publikacji Philippa Ledermanna dysponujemy obecnie ponad trzydziestopięcioletnim doświadczeniem klinicznym w zakresie protetycznego
Bardziej szczegółowoEtapy klinicznego oraz laboratoryjnego postępowania w wykonawstwie protezy typu overtdenture wspartej na cyrkonowych koronach teleskopowych*
PROTET. STOMATOL., 2012, LXII, 3, 190-196 www.prot.stomat.net Etapy klinicznego oraz laboratoryjnego postępowania w wykonawstwie protezy typu overtdenture wspartej na cyrkonowych koronach teleskopowych*
Bardziej szczegółowo8 osób na 10 cierpi na choroby przyzębia! Wiemy jak Państwu pomóc
Terapia vectorowa bezbolesny powrót przyzębia do zdrowia W terapii tej wykorzystujemy najlepszą dostępną technologię Vector Paro, która gwarantuje delikatne i bezbolesne leczenie przyczynowe oraz podtrzymujące,
Bardziej szczegółowoStomatologia. Chirurgia szczękowa
WU Stomatologia. Chirurgia szczękowa WU 1-49 Wydawnictwa informacyjne i ogólne WU 50-95 Etyka. Praktyka zawodowa i personel. Dokumentacja WU 100-113.7 Anatomia. Fizjologia. Higiena WU 140-166 Choroby.
Bardziej szczegółowoĆWICZENIA ROK III SEMESTR LETNI 2018/2019
Ćwiczenie 2. 18,19,20,22.III Ćwiczenie 1. 11,12,13,15.III Seminarium 2. 4,5,6,8.III (90min.) Seminarium 1. 25,26,27.II, 1.III ĆWICZENIA ROK III SEMESTR LETNI 2018/2019 Lp. grupa UZUPEŁNIENIA RUCHOME (sala
Bardziej szczegółowoProfil pacjenta użytkującego protezy osiadające refundowane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia
Profil pacjenta użytkującego protezy osiadające refundowane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia The profile of patients with removable dental restorations funded by the National Health Fund Edyta Brzozowska
Bardziej szczegółowoSolidna struktura kostna to podstawa zdrowego uśmiechu
Solidna struktura kostna to podstawa zdrowego uśmiechu TAJEMNICA PIĘKNEGO UŚMIECHU Uśmiech jest ważny w wyrażaniu uczuć oraz świadczy o naszej osobowości. Dla poczucia pewności siebie istotne jest utrzymanie
Bardziej szczegółowoSylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia. obowiązkowy X fakultatywny kierunkowy X podstawowy polski X angielski inny
Nazwa modułu/przedmiotu Protetyka stomatologiczna 2 Wydział Kierunek studiów Specjalności Poziom studiów Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Lekarsko-Stomatologiczny lekarsko-dentystyczny jednolite
Bardziej szczegółowoZastosowanie stożkowych koron teleskopowych u pacjenta z rozległymi brakami zębowymi. Opis przypadku
PROTET. STOMATOL., 2013, LXIII, 6, 483-488 www.prot.stomat.net Zastosowanie stożkowych koron teleskopowych u pacjenta z rozległymi brakami zębowymi. Opis przypadku Use of conical telescopic crowns in a
Bardziej szczegółowoO MNIE. Warszawa (22) 883 24 24 Łódź - (42) 688 35 53
O MNIE Nazywam się Jacek Popiński. Jestem lekarzem dentystą, absolwentem Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi. Uzyskałem I i II stopień specjalizacji w dziedzinie chirurgia stomatologiczna (kolejno w 1995
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
- - - - - www.prot.stomat.net PROTET. STOMATOL., 2012, LXII, 4, 259-263 Rehabilitacja narządu żucia dorosłych pacjentów z rozszczepem podniebienia nie leczonych wcześniej protetycznie opis przypadków*
Bardziej szczegółowoZastosowanie zaczepów precyzyjnych OT Equator profile w leczeniu protetycznym pacjenta po chirurgicznym leczeniu raka dna jamy ustnej*
PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 2, 130-137 Zastosowanie zaczepów precyzyjnych OT Equator profile w leczeniu protetycznym pacjenta po chirurgicznym leczeniu raka dna jamy ustnej* The aplication of precision
Bardziej szczegółowoLECZENIE DZIECI LAKOWANIE ZĘBÓW STAŁYCH (ZABEZPIECZENIE BRUZD)
Pragniemy zwrócić Twoją uwagę, iż cennik jest informacją ogólną, nie uwzględniającą specyfikacji każdego przypadku. Dokładną informacje na temat potrzebnych zabiegów i ceny otrzymają Państwo po konsultacji
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko-Stomatologiczny (WLS) rok 5 (sem. X)
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Gerostomatologia Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np.
Bardziej szczegółowoSylabus na rok 2014-2015
Sylabus na rok 04-05 () Nazwa przedmiotu Propedeutyka stomatologiczna w pracy położnej () Nazwa jednostki prowadzącej Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego przedmiot Katedra: Położnictwa (3) Kod
Bardziej szczegółowoZasady udzielania świadczeń stomatologicznych w gabinecie Doktor Wrona
R E G U L A M I N Zasady udzielania świadczeń stomatologicznych w gabinecie Doktor Wrona Gabinet Stomatologiczny Doktor Wrona jest Prywatną Praktyką Stomatologiczną działającą na podstawie Zezwolenia wydanego
Bardziej szczegółowoDziennik Ustaw 25 Poz. 193
Dziennik Ustaw 25 Poz. 193 Załącznik nr 4 WYKAZ ŚWIADCZEŃ STOMATOLOGICZNYCH DLA ŚWIADCZENIOBIORCÓW Z GRUPY WYSOKIEGO RYZYKA CHORÓB ZAKAŹNYCH, W TYM CHORYCH NA AIDS, ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Tabela nr
Bardziej szczegółowoPróchnica zębów. Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim 2015roku
Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim 2015roku Rodzaje zębów Zęby (łac. dens ząb, l.mn. dentes) złożone, twarde twory anatomiczne w jamie ustnej. Stanowią element układu trawienia i służą do rozdrabniania
Bardziej szczegółowoKonsultant Krajowy w Dziedzinie Periodontologii Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Warszawski Uniwersytet Medyczny
Konsultant Krajowy w Dziedzinie Periodontologii Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Warszawski Uniwersytet Medyczny Warszawa sluzowki@wum.edu.pl ul. Miodowa 18, 00-246 tel/fax: (22) 502-20-36; e-mail:
Bardziej szczegółowoDziennik Ustaw 25 Poz. 1462
Dziennik Ustaw 25 Poz. 1462 Załącznik nr 4 Wykaz świadczeń stomatologicznych dla świadczeniobiorców z grupy wysokiego ryzyka chorób zakaźnych, w tym chorych na AIDS, oraz warunki ich realizacji Tabela
Bardziej szczegółowoStomatologia zachowawcza: Wypełnienie materiałem kompozytowym
Stomatologia zachowawcza: Wypełnienie materiałem kompozytowym Onlay, endokorona Cena 150- Od 900 zł Profilaktyka stomatologiczna: Wizyta diagnostyczna w tym RTG pantomograficzne, zdjęcia zgryzowe, badanie
Bardziej szczegółowoNOWOCZESNE METODY REKONSTRUKCJI UZĘBIENIA U PACJENTÓW W WIEKU PODESZŁYM Z BEZZĘBIEM ŻUCHWY I SZCZĘKI
NOWOCZESNE METODY REKONSTRUKCJI UZĘBIENIA U PACJENTÓW W WIEKU PODESZŁYM Z BEZZĘBIEM ŻUCHWY I SZCZĘKI MODERN DENTAL RECONSTRUCTIVE METHODS FOR GERIATRIC PATIENTS WITH EDENTULOUS MANDIBLE AND MAXILLA Ryszard
Bardziej szczegółowoRehabilitacja protetyczna po zabiegu resekcji szczęki opis przypadku
PROTET. STOMATOL., 2006, LVI, 6, 450-455 Rehabilitacja protetyczna po zabiegu resekcji szczęki opis przypadku Prosthetic rehabilitation of maxillectomy patient due to a cancer. A clinical report Dariusz
Bardziej szczegółowoSTOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA
STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA Badanie stomatologiczne Wypełnienie zęba ze znieczuleniem Wypełnienie MOD Ubytek klinowy przydziąsłowy Wypełnienie tymczasowe Rekonstrukcja zęba po endodoncji Znieczulenie komputerowe
Bardziej szczegółowoZABIEGI Z WYKORZYSTANIEM OZONU
CENNIK USŁUG KONSULTACJE I DIAGNOSTYKA Wizyta konsultacyjna - ustalenie planu leczenia Laserowa diagnostyka próchnicy DIAGNOdent (całość uzębienia) RTG panoramiczne RTG przylegające Tomografia szczęki
Bardziej szczegółowoORAZ LISTĘ UCZELNI TREŚCI PROGRAMOWE PRZEDMIOTÓW. PODSTAWOWYCH - I st. Kierunki studiów - uczelnie - studia techniki dentystyczne
studia medyczno-farmaceutyczne, kierunek: TECHNIKI DENTYSTYCZNE ZOBACZ OPIS KIERUNKU ORAZ LISTĘ UCZELNI TREŚCI PROGRAMOWE PRZEDMIOTÓW PODSTAWOWYCH - I st. TREŚCI PROGRAMOWE PRZEDMIOTÓW PODSTAWOWYCH Anatomia
Bardziej szczegółowoIntroducing the VELscope Vx. Enhanced Oral Assessment
Introducing the VELscope Vx Enhanced Oral Assessment Wprowadzenie do VELscope Vx Enhanced Oral Assessment Czym jest VELscope Vx? VELscope Vx, jako najnowszy model z LED Dental's VELscope technology, wykorzystuje
Bardziej szczegółowoSpecyfika rehabilitacji protetycznej z zastosowaniem uzupełnień stałych u pacjentów zawodowo wykorzystujących emisję głosu opis przypadku
PROTET. STOMATOL., 2008, LVIII, 4, 274-278 Specyfika rehabilitacji protetycznej z zastosowaniem uzupełnień stałych u pacjentów zawodowo wykorzystujących emisję głosu opis przypadku The specificity of prosthetic
Bardziej szczegółowoDZIENNIK PRAKTYK PRAKTYCZNE NAUCZANIE KLINICZNE
UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. KROL MRCINKOWSKIEGO W POZNNIU 60-812 POZNŃ, UL.UKOWSK 70 KIERUNEK LEKRSKO-DENTYSTYCZNY DZIENNIK PRKTYK PRKTYCZNE NUCZNIE KLINICZNE KIERUNEK LEKRSKO-DENTYSTYCZNY imię i nazwisko
Bardziej szczegółowoCENNIK USLUG STOMATOLOGICZNYCH
CENNIK USLUG STOMATOLOGICZNYCH Doro-Dent STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA Lp. Procedura CENA PLN 1 Konsultacja stomatologiczna 50,00 2 Wydanie zaświadczenia, orzeczenia 50,00 3 Badanie stomatologiczne jamy ustnej
Bardziej szczegółowoInformacje o leczeniu implantologicznym
Gabinet Stomatologiczny dr Jerzy Brydak & dr Jacek Wojciechowski ul. Bagno 2 m.75, 00-112 Warszawa, Tel +48 22 624 86 35 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bardziej szczegółowoZachowaj zęby na więcej niż 20 lat z Straumann Emdogain
Informacja dla pacjenta na temat leczenia chorób przyzębia Zachowaj zęby na więcej niż 20 lat z Straumann Emdogain Ponad 2 miliony leczonych pacjentów Co wiesz na temat choroby dziąseł i przyzębia? Choroby
Bardziej szczegółowoSylabus. Lekarsko-Stomatologiczny
Sylabus Opis przedmiotu kształcenia Nazwa modułu/przedmiotu Protetyka stomatologiczna 2 Grupa szczegółowych efektów kształcenia Kod grupy F Nazwa grupy Nauki kliniczne, kierunkowe Wydział Kierunek studiów
Bardziej szczegółowoTEMATYKA zajęć II roku semestr zimowy. ĆWICZENIA 2: Wywiad i badanie stomatologiczne zewnątrzustne. Badania dodatkowe.
TEMATYKA zajęć II roku semestr zimowy ĆWICZENIA 1: Organizacja zajęć. Ćwiczenia organizacyjne, regulamin zajęć, przydział stanowisk pracy i fantomów. ĆWICZENIA 2: Wywiad i badanie stomatologiczne zewnątrzustne.
Bardziej szczegółowoImplantprosthetic reconstructions with BEGO Semados implant system several years observations
Przypadki rekonstrukcji implantoprotetycznej systemem BEGO Semados obserwacje kilkuletnie Implantprosthetic reconstructions with BEGO Semados implant system several years observations Autor _ Paweł Frączak
Bardziej szczegółowoUNC. Program Implantologii Stomatologicznej DENTISTRY. Department of Prosthodontics. UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA Chapel Hill, NC.
Program Implantologii Stomatologicznej UNC DENTISTRY Department of Prosthodontics MEDITERRANEAN PROSTHODONTIC INSTITUTE Castellon, Spain UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA Chapel Hill, NC. USA Recognized by
Bardziej szczegółowoProgram specjalizacji w PERIODONTOLOGII
CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO Program specjalizacji w PERIODONTOLOGII Warszawa 2000 (c) Copyright by Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa 2000 Program specjalizacji przygotował
Bardziej szczegółowoInterdyscyplinarne leczenie pacjenta po resekcji dna jamy ustnej z zastosowaniem przeszczepu z przedramienia*
PROTET. STOMATOL., 2007, LVII, 2, 119-123 Interdyscyplinarne leczenie pacjenta po resekcji dna jamy ustnej z zastosowaniem przeszczepu z przedramienia* A multidisciplinary treatment of a patient after
Bardziej szczegółowoProtezy nakładowe (overdentures)
Spiechowicz-Protetyka 05-:Spiechowicz 2008-11-26 15:00 Page 351 Rozdział IX Protezy nakładowe (overdentures) Wprowadzenie Protezę nakładową można określić jako ruchomą protezę stomatologiczną, pokrywającą
Bardziej szczegółowoLeczenie implantologiczne znacznego zaniku części zębodołowej żuchwy
Leczenie implantologiczne znacznego zaniku części zębodołowej żuchwy The implantological treatment of severely atrophic alveolar part of the mandible Autor_ Damian Dudek, Oliwia Segiet, Edyta Reichman-Warmusz,
Bardziej szczegółowoHarmonogram szkoleń branżowych
Harmonogram szkoleń branżowych LIPIEC PAŹDZIERNIK 2013 Lipiec 6 lipca tel. 663 204 522 6-7 lipca 13 lipca 14 lipca 20 lipca 21 lipca 27 lipca Odbudowy kompozytowe technika warstwowa. Korona, inlay/onlay.
Bardziej szczegółowoNiech on te leki odstawi na rok albo napisze, że mogę wszczepić implant na styku stomatologii, reumatologii i metabolizmu kości
Niech on te leki odstawi na rok albo napisze, że mogę wszczepić implant na styku stomatologii, reumatologii i metabolizmu kości Mariusz Korkosz Zakład Reumatologii i Balneologii UJ CM Oddział Reumatologii
Bardziej szczegółowoRECENZJA rozprawy doktorskiej lekarza stomatologa Thomasa Proba pt " Ocena czynnościowa leczenia bezzębia przy zastosowaniu
Dr hab. n. med. Małgorzata Pihut Kraków 12.12.2017 r Pracownia Zaburzeń Czynnościowych Narządu Żucia Katedra Protetyki Stomatologicznej Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum ul. Montelupich 4 Kraków
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla studentów VI roku
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla studentów VI roku 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Propedeutyka Stomatologii 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółoworozwiązania cyfrowe belka retencyjna
Rhein 83 rozwiązania cyfrowe belka retencyjna Carraro Lucio Massimo Moneta, Zampieri Marino, Fabio Marchiori, tłum. lic. st. tech. dent. Paweł Matusiak, konsultant Centrum Edukacyjnego Holtrade Title:
Bardziej szczegółowoProblemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia
Problemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia Posiedzenie Plenarne Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia Warszawa 15.12.2010r. prof.. dr hab.. Barbara Adamowicz-Klepalska
Bardziej szczegółowoKoncepcja leczenia All-on-4 Science First
Koncepcja leczenia All-on-4 Science First Oryginalne Oryginalne rozwiązanie do odbudowy pełnego łuku na czterech implantach, bez przeszczepów. Sprawdzone Sprawdzone długoterminowe rozwiązanie. Zmieniające
Bardziej szczegółowoRehabilitacja protetyczna pacjentów z ubytkami podniebienia miękkiego po operacjach nowotworów części twarzowej czaszki opis przypadków
PROTET. STOMATOL., 2010, LX, 1, 50-54 Rehabilitacja protetyczna pacjentów z ubytkami podniebienia miękkiego po operacjach nowotworów części twarzowej czaszki opis przypadków Prosthetic rehabilitation of
Bardziej szczegółowoGłównym czynnikiem wywołującym chorobę przyzębia są bakterie znajdujące się w płytce nazębnej.
Paradontoza Paradontoza Paradontoza to drugie po próchnicy najczęściej spotykane schorzenie jamy ustnej i obecnie główna przyczyna utraty zębów u dorosłych. Jest to choroba przyzębia, czyli wszystkich
Bardziej szczegółowoDRUGA OPINIA MEDYCZNA INTER PARTNER ASSISTANCE
DRUGA OPINIA MEDYCZNA INTER PARTNER ASSISTANCE DLACZEGO DRUGA OPINIA MEDYCZNA? Coraz częściej pacjenci oraz ich rodziny poszukują informacji o przyczynach chorób oraz sposobach ich leczenia w różnych źródłach.
Bardziej szczegółowoRECENZJA. Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego) pt. OCENA BAKTERYJNEJ FLORY GRONKOWCOWEJ UŻYTKOWNIKÓW PROTEZ
Warszawski uniwersytet Meuyczny Dziekanat Wydziału Lekarsko-Dentystycznego Jl!^P.! 22! J?n'a OB. 05. 2019 Kraków, 29.04.2019 APL-D / W03.. RECENZJA pracy doktorskiej lek. dent. Krzysztofa Majchrzaka (z
Bardziej szczegółowoCENNIK MATERNIAK. Prywatny Gabinet Stomatologiczny
CENNIK MATERNIAK Prywatny Gabinet Stomatologiczny 2017 RENTGENODIAGNOSTYKA RTG punktowe RTG pantomograficzne Tomografia CBCT 1 łuk Tomografia CBCT 2 łuki Tomografia CBCT mikro 100 30 80 200 350 150 PROFILAKTYKA
Bardziej szczegółowoLeczenie protetyczne pacjentki z hipodoncją. Opis przypadku
PROTET. STOMATOL., 2006, LVI, 4, 295-299 Leczenie protetyczne pacjentki z hipodoncją. Opis przypadku Prosthetic treatment of the patient with hipodontia. A case report Jacek Kasperski 1, Przemysław Rosak
Bardziej szczegółowoNOWOCZESNY SYSTEM IMPLANTÓW STOMATOLOGICZNYCH
NOWOCZESNY SYSTEM IMPLANTÓW STOMATOLOGICZNYCH Miłe Panie, Szanowni Panowie! Wszyscy wiemy, jak duży wpływ na jakość naszego życia ma kompletne, funkcjonalne i estetyczne uzębienie. Strata jednego lub więcej
Bardziej szczegółowoCHOROBY PRZYZĘBIA jak zmotywować pacjenta do zmiany nawyków?
CHOROBY PRZYZĘBIA jak zmotywować pacjenta do zmiany nawyków? BADANIE EPIDEMIOLOGICZNE Tylko 1,7% populacji dorosłych Polaków nie wymaga działań profilaktyczno-leczniczych w zakresie chorób przyzębia 1,7%
Bardziej szczegółowoZgoda WŁASNA Pacjenta na leczenie PROTETYCZNE zęba lub zębów (dotyczy Pacjentów pełnoletnich zdolnych do świadomego wyrażenia zgody).
Zgoda WŁASNA Pacjenta na leczenie PROTETYCZNE zęba lub zębów (dotyczy Pacjentów pełnoletnich zdolnych do świadomego wyrażenia zgody). Pacjent: Imię i nazwisko Adres zamieszkania: PESEL Tel. e-mail Informacje
Bardziej szczegółowoBadanie: Badanie stomatologiczne
Badanie: Badanie stomatologiczne Lek.dent. Katarzyna Zawadzka Gabinet stomatologiczny Gratis Konsultacja protetyczna (wliczona w cenę leczenia) Konsultacja implantologiczna (wliczona w cenę leczenia) 100
Bardziej szczegółowoOPRACOWANIE KOMPLEKSOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB ZAWODOWYCH SKÓRY
OPRACOWANIE KOMPLEKSOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB ZAWODOWYCH SKÓRY Zadanie 1. Badania i analizy dotyczące opracowania kompleksowego programu profilaktyki chorób zawodowych skóry Okres realizacji:
Bardziej szczegółowoWybrane pozycje z cennika usług stomatologicznych
Wybrane pozycje z cennika usług stomatologicznych Profilaktyka Przegląd stomatologiczny Instruktaż higieny jamy ustnej Usunięcie kamienia nazębnego /scaling/ (łuk górny i dolny) Higienizacja /scaling,
Bardziej szczegółowoIonolux. Ionolux ŚWIATŁOUTWARDZALNY, SZKŁO-JONOMEROWY MATERIAŁ DO WYPEŁNIEŃ
Ionolux ŚWIATŁOUTWARDZALNY, SZKŁO-JONOMEROWY MATERIAŁ DO WYPEŁNIEŃ SZKŁO-JONOMEROWE MATERIAŁY FIRMY VOCO SPRAWDZONE PRODUKTY POMAGAJĄCE W CODZIENNEJ PRACY Z PACJENTAMI Przez ponad dwie dekady firma VOCO
Bardziej szczegółowoLeczenie implantoprotetyczne bezzębia w żuchwie z zastosowaniem protez overdenture rozszerzenie kształcenia przeddyplomowego
PROTET. STOMATOL., 2010, LX, 2, 138-143 Leczenie implantoprotetyczne bezzębia w żuchwie z zastosowaniem protez overdenture rozszerzenie kształcenia przeddyplomowego Implant treatment of patients with edentulous
Bardziej szczegółowoZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA
Bardziej szczegółowoImplantologia stomatologiczna jest dziedziną stomatologii
Zastosowanie tomografii stożkowej w implantologii stomatologicznej dr Tomasz Śmigiel, tech. radiolog Jakub Baran Implantologia stomatologiczna jest dziedziną stomatologii zajmującą się odbudową uzębienia
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i planowanie leczenia protetycznego u pacjentów bezzębnych z osteoporozą - część I
PROTET. STOMATOL., 2014, LXIV, 2, 91-96 www.prot.stomat.net Diagnostyka i planowanie leczenia protetycznego u pacjentów bezzębnych z osteoporozą - część I Diagnostics and prosthetic treatment planning
Bardziej szczegółowoCennik. 3. Konsultacja z ustaleniem planu leczenia bezpłatnie. 5. Wypełnienie światłoutwardzalne na I powierzchni 110 zł
Cennik Stomatologia 1. Przegląd stanu uzębienia bezpłatnie 2. Przegląd stanu uzębienia z zewnątrzustnym zdjęciem panoramicznym (diagnoza wsparta specjalistycznym programem do wykrywania próchnicy międzyzębowej
Bardziej szczegółowoDziennik Ustaw 5 Poz. 193 WYKAZ ŚWIADCZEŃ OGÓLNOSTOMATOLOGICZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI. Wykaz świadczeń ogólnostomatologicznych
Dziennik Ustaw 5 Poz. 193 Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ OGÓLNOSTOMATOLOGICZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Wykaz świadczeń ogólnostomatologicznych
Bardziej szczegółowoProgram specjalizacji w STOMATOLOGII ZACHOWAWCZEJ z ENDODONCJĄ
CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO Program specjalizacji w STOMATOLOGII ZACHOWAWCZEJ z ENDODONCJĄ Warszawa 2001 (c) Copyright by Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa 2001 Program
Bardziej szczegółowoKatalog zakresów i świadczeń w rodzaju leczenie stomatologiczne. Nazwa. świadczenia ogólnostomatologiczne
Katalog zakresów i świadczeń w rodzaju leczenie stomatologiczne Świadczenia Zakresy świadczeń Kod świadczenia ogólnostomatologiczne świadczenia ogólnostomatologiczne dla dzieci i młodzieży do 18. r.ż.
Bardziej szczegółowoMILING DENTAL CLINIC CENNIK USŁUG STOMATOLOGICZNYCH
MILING DENTAL CLINIC CENNIK USŁUG STOMATOLOGICZNYCH obowiązuje od dnia 19.08.2019 r. STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA PRZEGLĄD JAMY USTNEJ 50 KONSULTACJA STOMATOLOGICZNA 50-100 PLAN LECZENIA 200 MODELE DIAGNOSTYCZNE
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu Wnioski naukowe Uwzględniając sprawozdanie oceniające PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie (PSUR) dotyczących
Bardziej szczegółowo