Zastosowanie stożkowych koron teleskopowych u pacjenta z rozległymi brakami zębowymi. Opis przypadku

Transkrypt

1 PROTET. STOMATOL., 2013, LXIII, 6, Zastosowanie stożkowych koron teleskopowych u pacjenta z rozległymi brakami zębowymi. Opis przypadku Use of conical telescopic crowns in a partially edentulous patient: A case report Anna Kochanek-Leśniewska, Barbara Ciechowicz, Monika Wojda Katedra Protetyki Stomatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: prof. dr hab. E. Mierzwińska-Nastalska HASŁA INDEKSOWE: korony teleskopowe, korony stożkowe KEY WORDS: telescope crowns, conical crowns Streszczenie W pracy przedstawiono sposób postępowania leczniczo rehabilitacyjnego w przypadku pacjenta z rozległymi brakami zębowymi, obniżonym zwarciem oraz nieprawidłową relacją żuchwy w stosunku do szczęki. Przeprowadzono leczenie dwuetapowe. Po okresie adaptacyjnym, w którym pacjent użytkował tymczasowo akrylowe protezy ruchome wykonano uzupełnienia stałe, w tym stożkowe korony teleskopowe oraz protezy szkieletowe. Realizacja planu leczenia umożliwiła uzyskanie zadowalających efektów funkcjonalnych i estetycznych. Summary This article illustrates the procedure of prosthetic rehabilitation of the patient with residual teeth, reduced vertical dimension, caused by pathological teeth wear, and abnormal relationship of the mandible relative to the jaw. A two- -stage treatment was planned. After a period of adaptation, when the patient was wearing acrylic temporary removable dentures, permanent restorations, including conical telescopic crowns and chrome-cobalt partial dentures were made. The implementation of the treatment plan made it possible to obtain satisfactory functional and aesthetic results. Korony teleskopowe są konstrukcją protetyczną stosowaną przede wszystkim u pacjentów z rozległymi brakami zębowymi, gdzie pełnią funkcję utrzymującą i stabilizującą protezę oraz szynującą zachowane zęby (1-5). W przypadkach znacznie zanikłego podłoża kostnego, pokrytego cienką, mało podatną błoną śluzową konstrukcja koron, przenosząc siły żucia na ozębną zębów filarowych, pozwala dodatkowo na odciążenie wrażliwego podłoża protetycznego (6-8). Korony teleskopowe znajdują również zastosowanie, u pacjentów z prawidłowo wyleczonymi endodontycznie zębami, które nie mogą być wykorzystane jako filary do wkładów koronowo-korzeniowych i koron z uwagi na zaburzoną proporcję części korzeniowej do koronowej, a jednocześnie nie kwalifikują się do ekstrakcji. Omawiana 483

2 A. Kochanek-Leśniewska i inni konstrukcja, z koronami wtórnymi umocowanymi w protezie szkieletowej, dobrze sprawdza się u pacjentów z rozszczepem podniebienia, ze znaczną deformacją wyrostka zębodołowego szczęki i cofniętą kością przysieczną, gdzie obok uzupełnienia braków, poprawy utrzymania i stabilizacji protezy pozwala również na osiągnięcie zadawalającego efektu estetycznego, którego nie można by było osiągnąć stosując uzupełnienia stałe w postaci koron czy mostów (9-12). Praca przedstawia leczenie protetyczne pacjenta z zastosowaniem stożkowych koron teleskopowych. Pacjent w wieku 55 lat zgłosił się w celu podjęcia leczenia protetycznego. W wywiadzie podawał trudności w spożywaniu posiłków Ryc. 1. Profil twarzy pacjenta stan przed leczeniem protetycznym. i rozgryzaniu kęsów pokarmowych wynikające z rozległych braków zębowych. Pacjent nigdy nie użytkował protez. W badaniu klinicznym zewnątrzustnym stwierdzono skrócenie dolnego odcinka twarzy, wysunięcie bródki, znaczne zapadnięcie i skrócenie okolicy podnosowej. Badanie wewnątrzustne wykazało w obu łukach zębowych rozległe braki IV klasy wg Galasińskiej, dodatkowo całkowite zniszczenie koron klinicznych siekaczy górnych i znaczne zniszczenie koron zębów dolnych. Brak zębów w strefach podparcia doprowadził do starcia zębów dolnych, nawykowego wysuwania żuchwy i utraty kontaktu zębów w odcinku przednim (ryc. 1, 2). W badaniu radiologicznym (zdjęcie pantomograficzne) stwierdzono zanik wyrostka zębodołowego w przednim odcinku szczęki oraz obecność korzeni zębów 13, 12, 11, 21, 22, 25 prawidłowo wyleczonych endodontycznie, o ograniczonej powierzchni ozębnej. W dolnym łuku pozostawione korzenie drugich zębów trzonowych oraz ząb 35 wyleczony endodontycznie (ryc. 3). Na podstawie przeprowadzonego wywiadu, badania klinicznego, oceny zdjęcia pantomograficznego i analizy modeli określono potrzeby lecznicze pacjenta z zakresu protetyki stomatologicznej, zabiegi przygotowujące pacjenta do leczenia, oraz ustalono plan leczenia protetycznego. Znaczne zaburzenia (obniżenie wysokości zwarcia, starcie koron klinicznych zębów, nieprawidłowy przebieg powierzchni Ryc. 2a,b. Stan przed leczeniem protetycznym zdjęcia wewnątrzustne. 484 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6

3 Korony teleskopowe Ryc. 3. Zdjęcie pantomograficzne stan przed rozpoczęciem leczenia. Ryc. 4. Pierwszy etap leczenia w postępowaniu dwuetapowym; a profil twarzy pacjenta po zopatrzeniu uzupełnieniami tymczasowymi, b uzupełnienia tymczasowe odtwarzające prawidłową wysokość zwarcia i wzajemną relację żuchwy w stosunku do szczęki zdjęcie wewnątrzustne. zwarciowej) oraz fakt, że pacjent nigdy nie użytkował uzupełnień protetycznych zadecydowały o leczeniu dwuetapowym. W pierwszym etapie zaplanowano odtworzenie prawidłowej wysokości zwarcia, położenia żuchwy i kontaktów zębowych zarówno w pozycji maksymalnego zaguzkowania, jak i w okluzji dynamicznej. W tym celu pacjent został zaopatrzony w ruchome protezy tymczasowe, pokrywające pozstałe w jamie ustnej korzenie zębów. Wykonane uzupełnienia utrwalały właściwą relację w stawach skroniowo-żuchwowych i pozwalały pacjentowi na zaadaptowanie się do nowych warunków zwarciowych (ryc. 4). W trakcie użytkowania protez tymczasowych przez pacjenta przeprowadzono zabiegi przygotowujące podłoże protetyczne do wykonania właściwych, długoczasowych uzupełnień protetycznych (usunięcie korzeni zębów trzonowych i siekacza centralnego w dolnym łuku zębowym, ponowne usunięcie złogów kamienia nazębnego oraz leczenie zachowawcze). Docelowy plan leczenia zakładał w górnym łuku zębowym odbudowę korony klinicznej zęba 25 wkładem koronowo-korzeniowym i koroną laną licowaną porcelaną. Zęby 12, 11, 21, 22 odbudowane wkładami koronowo-korzeniowymi miały posłużyć jako filary dla pierwotnych koron w konstrukcji koron teleskopowych. Zaplanowano wykonanie metalowych, PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6 485

4 A. Kochanek-Leśniewska i inni Ryc. 5. Stan po leczeniu protetycznym; a stałe uzupełnienia protetyczne w szczęce, b proteza szkieletowa górna, c protetyczna i zachowawcza odbudowa w żuchwie, d pełna odbudowa górnego i dolnego łuku zębowego. lanych koron pierwotnych w kształcie stożka, z ukształtowanym stopniem przydziąsłowym. Korony wtórne stanowiły część konstrukcji protezy szkieletowej, uzupełniającej rozległe braki. W dolnym łuku zębowym pierwotny plan zakładał leczenie endodontyczne wszystkich zębów, a następnie ich odbudowę protetyczną z zastosowaniem wkładów koronowo-korzeniowych, koron i mostu uzupełniającego brak zębów siecznych przyśrodkowych oraz protezę szkieletową dolną uzupełniającą braki skrzydłowe. Z uwagi na pewne ograniczenia finansowe został on zmodyfikowany w zakresie planowanych uzupełnień stałych. Ostąpiono od leczenia endodontycznego. Zęby 34, 33, 32, 43, 44, których stan koron pozwalał na rekonstrukcję zachowawczą zostały odbudowane materiałem kompozytowym (Charisma, Heraeus). Zęby 35 i 42 zaopatrzono wkładami koronowo-korzeniowymi i koronami lanymi licowanymi porcelaną. Brak międzyzębowy w odcinku przednim i braki skrzydłowe uzupełniała proteza szkieletowa. Realizację ustalonego planu leczenia i jego wynik przedstawia rycina 5. Omówienie Pomimo poprawnego wyleczenia korzeni siekaczy górnych, nie mogły być one wykorzystane jako filary do wkładów koronowo-korzeniowych i koron protetycznych z uwagi na zaburzoną proporcję długości części korzeniowych do wysokości przyszłych koron. Pozostawienie 486 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6

5 Korony teleskopowe korzeni podyktowane było dążeniem do ograniczenia zaniku kości w przednim odcinku wyrostka zębodołowego szczęki oraz wykorzystaniem ich jako filarów dla koron teleskopowych. Korony teleskopowe w tym przypadku stanowiły ważny element stabilizujący protezę. Części koronowe wkładów koronowo-korzeniowych stanowiących podbudowę pod korony teleskopowe były krótsze w porównaniu z tymi jakie są wykorzystywane pod konwencjonalne korony, wystarczające jednak aby mogły posłużyć jako podbudowa dla koron teleskopowych, zapewniając jednocześnie miejsce dla koron wtórnych umocowanych w protezie szkieletowej. Wykorzystanie czterech filarów do koron teleskopowych pozwoliło również na poprawę utrzymania protezy. Zastosowana konstrukcja dodatkowo pełniła funkcję szynującą zęby co ma niewątpliwie wpływ na dłuższe zachowanie filarów. Pośredni sposób szynowania zębów z wykorzystaniem konstrukcji koron teleskopowych i protezy ruchomej wydaje się być bardzo korzystny (1, 8). Oddalone od siebie zęby pokryte koronami pierwotnymi stwarzały bardzo dogodne warunki do przeprowadzenia zabiegów higienicznych. W przypadku szynowania zębów koronami zblokowanymi zabiegi higieniczne są znacznie utrudnione i bezwzględnie wymagają od pacjenta dodatkowych czynności (zastosowanie odpowiednich nici do zabiegów higienicznych, wykorzystanie irygatora wodnego). Ma to bardzo duże znaczenie w przypadku planowania leczenia u pacjentów starszych, u których koordynacja nerwowo-mięśniowa często bywa zaburzona (13-17). Wykonanie schodka na obwodzie koron pierwotnych dodatkowo zabezpieczyło protezę przed jej osiadaniem, chroniąc przyzębie przed urazowym oddziaływaniem. Podparcie ozębnowe umożliwiło przenoszenie sił żucia w sposób fizjiologiczny poprzez ozębną filarów, co pozwoliło na ograniczenie płyty protezy (18). W badaniu zewnątrzustnym pacjenta przed leczeniem protetycznym widoczne było znaczne zapadnięcie okolicy podnosowej. Konstrukcja protezy szkieletowej, z koronami wtórnymi wmontowanymi w odpowiednio wymodelowaną płytę protezy, pozwoliła na korzystne z punktu widzenia estetycznego ukształtowanie zapadniętej okolicy podnosowej, czego nie można by było osiągnąć wykonując uzupełnienia stałe. Wada jaką przypisuje się koronom teleskopowym, wykonanym w odcinku przednim, polegająca na znacznym pogrubieniu płyty, a w konsekwencji znacznemu wypchnięciu wargi, w przypadku pacjenta z zapadniętą okolicą podnosową okazała się zaletą. Odbudowa zniszczczonych zębów dolnego łuku zębowego wypełnieniami z materiału złożonego była pewnego rodzaju kompromisem, ale pozwoliła na odtworzenie prawidłowej powierzchni zwarciowej. Przeprowadzone leczenie protetyczne zarówno w ocenie pacjenta, jak i lekarza przywróciło utraconą funkcję i znacznie poprawiło estetykę. Piśmiennictwo 1. Haupfauf L.: Protetyka stomatologiczna. Protezy częściowe. Urban & Partner Wrocław Pietruski J. K., Pietruska M. D., Stokowska W., Pattarelli G. M.: Protezy overdenture wybrane możliwości zastosowania w rehabilitacji narządu żucia. Czas. Stomat., 2001, 7, Stancić I., Jelenković A.: Retention of telescopic denture in elderly patients with maximum partially edentulous arch. Gerodontology, 2008; 25: Dąbrowa T., Panek H., Makacewicz S.: Rodzaje mechanizmów utrzymujących protezy częściowe ruchome za pomocą koron podwójnych. Dent Med. Probl., 2004, 41, 3, Dąbrowa T., Płonka B.: Zaczepy teleskopowe przegląd ogólny. Dent Med. Probl., 2002, 39, 2, PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6 487

6 A. Kochanek-Leśniewska i inni 6. Ciechowicz B., Mierzwińska-Nastalska E., Wojda M., Kochanek-Leśniewska A., Michalik R.: Zastosowanie uzupełnień ceramicznych na podbudowie z tlenku cyrkonu u pacjenta po operacji guza przysadki mózgowej opis przypadku. Protet. Stoamatolol. 2011, 1, Güngör M. A., Artunç C., Sonugelen M., Toparli M.: The evaluation of the removal forces on the conus crowned telescopic prostheses with the finite element analysis (FEA). J. Oral Rehabil., 2002, 29, Majewski S., Wiśniewska G.: Protetyczne aspekty profilaktyki periodontologicznej w odniesieniu do uzębienia naturalnego w przypadkach stosowania częściowych protez ruchomych i stałych uzupełnień protetycznych. Poradnik Stom., 2011, XI, 8; Siemińska-Piekarczyk B., Młynarska-Zduniak E.: Problemy leczenia ortodontycznego pacjentów dorosłych po rozszczepach podniebienia pierwotnego i wtórnego późno zgłaszających się do leczenia. Czas. Stomatol., 2006, LIX, 9, Koralewski M., Rybka J., Marcinkowska A., Hędzelek W.: Leczenie protetyczne pacjentów z rozszczepem podniebienia opis przypadku. Protet. Stomatol., 2010, LX, 6, Piórkowska K., Gładkowski J.: Rehabilitacja protetyczna pacjentów z wadami wrodzonymi. Protet. Stomatol., 2008, 1, Wawrzyniak M., Koralewski M., Hędzelek W., Michalska R., Plewik J.: Rehabilitacja narządu żucia dorosłych pacjentów z rozszczepem podniebienia nie leczonych wcześniej protetycznie opis przypadków. Protet. Stomatol., 2012, LXII, 4, Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna. PZWL Warszawa Mierzwińska-Nastalska E.: Zasady użytkowania, czyszczenia i pielęgnacji protez całkowitych. Protet. Stomatol., 2011, 4, Frączak B., Aleksandruk G., Brzoza W., Chruściel-Nogalska M.: Higiena jamy ustnej oraz ruchomych uzupełnień protetycznych. Czas. Stomatol., 2009, 62, 3, Frączak B., Stawska B.: Potrzeby protetyczne pensjonariuszy Domów Pomocy Społecznej. Protet. Stomatol., 2006, LVI, 4, Langer Y., Langer A.: Tooth supported telescopic prostheses in compromised dentitions: a clinical raport. J. Prosthet. Dent, 2000, 84, Fabjański P., Marciniak Sz., Wojciechowki J., Bobrecki M.: Ruchome uzupełnienie protetyczne a korony teleskopowe i systemy zakotwiczające cz. I. Nowoczesny Technik Dentystyczny, 2008,3, Zaakceptowano do druku: 18.VII.2013 r. Adres autorów: Warszawa, ul. Nowogrodzka 59. Zarząd Główny PTS PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6