BEZPIECZEÑSTWO PRODUKTU I ODPOWIEDZIALNOŒÆ ZA PRODUKT WADLIWY

Transkrypt

1 OGÓLNE BEZPIECZEÑSTWO PRODUKTU I ODPOWIEDZIALNOŒÆ ZA PRODUKT WADLIWY FUNDUSZ WSPÓ PRACY WARSZAWA 2001

2 Opracowanie merytoryczne i redakcja Adam azowski ISBN Rzeszów, ul. Warszawska 5/7, tel./fax (0-17) Wydawca Fundusz Wspó³pracy, Warszawa, ul. Nowy Œwiat 6/12 2

3 Spis treœci Wprowadzenie Podstawy polityki ochrony konsumenta w Unii Europejskiej... 5 Czêœæ pierwsza Ogólne bezpieczeñstwo produktu w prawie Wspólnot Europejskich i w prawie polskim... 7 III. Wprowadzenie... 7 III. Uregulowania dyrektywy 92/59/EEC o ogólnym bezpieczeñstwie produktu... 7 III. Proponowane zmiany w prawie Wspólnot Europejskich... 9 IV. Uregulowania polskiej ustawy o ogólnym bezpieczeñstwie produktów Czêœæ druga Odpowiedzialnoœæ za produkt w prawie Wspólnot Europejskich i w prawie polskim III. Wprowadzenie III. Uregulowania dyrektywy 85/374/EEC o odpowiedzialnoœci za produkt wadliwy III. Zielona Ksiêga Komisji Europejskiej IV. Uregulowania Kodeksu cywilnego w zakresie odpowiedzialnoœci za produkt wadliwy Bibliografia Za³¹cznik II akty prawne Za³¹cznik II wykaz krajowych przepisów implementuj¹cych dyrektywê 92/59/EEC oraz 85/374/EEC

4 4

5 WPROWADZENIE PODSTAWY POLITYKI OCHRONY KONSUMENTA W UNII EUROPEJSKIEJ Regulacje z zakresu ochrony konsumenta stanowi¹ wspó³czeœnie niezmiernie istotn¹ ga³¹ÿ prawa Wspólnot Europejskich. Nale y jednak podkreœliæ, i pierwsze dzia³ania legislacyjne w tym zakresie zosta³y podjête na poziomie Wspólnot dopiero w po³owie lat siedemdziesi¹tych. Wtedy zadecydowano o poszerzeniu kompetencji ówczesnej EWG o zagadnienia zbiorczo okreœlane jako ochrona konsumenta. W roku 1975 przyjêto Pierwszy Program Ochrony Konsumentów i Polityki Informacyjnej. Nastêpne drugi i trzeci przyjmowano kolejno w latach 1981 i Polityka ochrony konsumenta uzyska³a tak e podstawy traktatowe. Na mocy postanowieñ Jednolitego Aktu Europejskiego stworzono prawne podstawy dla przyjmowania przez ówczesn¹ Radê Ministrów (obecnie Rada Unii Europejskiej) wysokiego poziomu ochrony konsumenta. Nastêpnie, na mocy Traktatu z Maastricht, do Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (TWE) dodano art. 153, podnosz¹c tym samym ochronê konsumenta do rangi polityki wspólnotowej. Zgodnie z jego postanowieniami, Wspólnota przyczynia siê do osi¹gniêcia wysokiego poziomu ochrony konsumenta m.in. poprzez dzia³ania szczególne, wspieraj¹ce i uzupe³niaj¹ce politykê realizowan¹ przez pañstwa cz³onkowskie dla ochrony zdrowia, bezpieczeñstwa i interesów ekonomicznych konsumentów oraz dla zapewnienia im odpowiedniej informacji. Istotne zmiany w omawianym zakresie wprowadzi³ równie Traktat Amsterdamski, w którym stwierdzono, e aspekty ochrony konsumenta musza byæ brane pod uwagê (...) w trakcie definiowania i wprowadzania w ycie innych polityk oraz dzia³añ Wspólnoty (art. 153 ust. 2 TWE). Harmonizacja prawa pañstw cz³onkowskich w zakresie ochrony konsumenta dokonywana jest w oparciu o charakterystyczny dla Wspólnot Europejskich instrument prawny, jakim jest dyrektywa. Jest ona aktem prawnym wi¹ ¹cym pañstwa cz³onkowskie tylko co do zamierzonego celu, pozostawiaj¹ natomiast swobodê w doborze w³aœciwego œrodka prawnego (np. ustawy) dla wdro enia jej postanowieñ w ycie. W chwili obecnej dorobek prawny Wspólnot w zakresie ochrony konsumenta obejmuje ponad 40 aktów prawnych. Nale y podkreœliæ, i w wielu przypadkach dy- 5

6 rektywy Rady pozostawiaj¹ pañstwom cz³onkowskim okreœlony zakres swobody przy dokonywaniu implementacji wspólnotowych przepisów do prawa krajowego. Dozwolone jest niekiedy bardziej rygorystyczne uregulowanie kwestii objêtych zakresem dyrektyw, w niektórych przypadkach pañstwa cz³onkowskie Unii Europejskiej maj¹ pozostawione prawo opcji przy wyborze konkretnych uregulowañ. Dlatego te dla dok³adnego rozpatrzenia prawa ochrony konsumenta obowi¹zuj¹cego w Unii Europejskiej nale y, poza analiz¹ w³aœciwych dyrektyw Rady, zwróciæ uwagê na krajowe œrodki implementacyjne. Przyst¹pienie Polski do Unii Europejskiej poci¹gnie za sob¹ istotne skutki ekonomiczne i prawne. Jedn¹ z dziedzin, w której zmiany bêd¹ szczególnie dostrzegalne i to zarówno dla producentów, jak i dla odbiorców ich produktów, bêdzie ochrona konsumenta. W roku 2000 zosta³y uchwalone i wesz³y w ycie dwie kluczowe dla polskiego prawa konsumenckiego ustawy, tj. ustawa o bezpieczeñstwie produktu oraz ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialnoœci za szkodê wyrz¹dzon¹ przez produkt niebezpieczny. Szereg dalszych aktów prawnych jest w trakcie prac legislacyjnych. Niniejsze opracowanie ma na celu zwiêz³e przedstawienie najwa niejszych za³o eñ prawa Wspólnot Europejskich oraz prawa polskiego w zakresie ogólnego bezpieczeñstwa produktu oraz odpowiedzialnoœci za produkt wadliwy. Lekturê u³atwi¹ teksty omawianych aktów prawnych, które zamieszczamy w za³¹czniku nr I. Zainteresowanych czytelników odsy³amy do literatury wskazanej w bibliografii. 6

7 CZÊŒÆ PIERWSZA OGÓLNE BEZPIECZEÑSTWO PRODUKTU W PRAWIE WSPÓLNOT EUROPEJSKICH I W PRAWIE POLSKIM I. Wprowadzenie Problematyka bezpieczeñstwa produktu jest przedmiotem szeregu aktów prawnych prawa Wspólnot Europejskich. Ich znakomita wiêkszoœæ ma charakter sektorowy reguluje kwestie bezpieczeñstwa tylko wskazanych kategorii produktów. Do tej grupy zaliczyæ mo na m.in.: dyrektywê 93/35/EEC dotycz¹c¹ kosmetyków (z póÿn. zmianami); dyrektywê 81/851 dotycz¹c¹ œrodków medycznych dla zwierz¹t (z póÿn. zmianami); dyrektywê 88/378/EECdotycz¹c¹ bezpieczeñstwa zabawek (z póÿn. zmianami). Odmienny charakter ma natomiast dyrektywa 92/59/EEC o ogólnym bezpieczeñstwie produktu. Swoim zakresem obejmuje wszystkie produkty (tzw. horyzontalny aspekt stosowania), ponadto stosuje siê jej postanowienia tylko wtedy, gdy brak jest odpowiedniej regulacji sektorowej. Poni- ej przedstawiamy najwa niejsze za³o enia rzeczonej dyrektywy oraz implementuj¹cej jej postanowienia do polskiego prawa ustawy o ogólnym bezpieczeñstwie produktów. II. Uregulowania dyrektywy 92/59/EEC o ogólnym bezpieczeñstwie produktu Podstawowym za³o eniem dyrektywy 92/59/EEC o ogólnym bezpieczeñstwie produktu 1 jest zapewnienie, aby na rynku wspólnotowym znajdowa³y siê wy³¹cznie produkty bezpieczne. W tym celu przepisy dyrektywy nak³adaj¹ szereg obowi¹zków zarówno na producentów i sprzedawców towarów, jak równie na pañstwa cz³onkowskie. Jak wspomnieliœmy powy ej, przedmiotowa dyrektywa ma charakter ramowy, co do zasady obejmuje bowiem swoim zakresem wszystkie rodzaje produktów. 1 Council Directive 92/59/EEC on General Product Safety, Dziennik Urzêdowy Wspólnot Europejskich serii L nr 228/92, s

8 Zgodnie z definicj¹ zawart¹ w art. 2 pkt. b dyrektywy 92/59/EEC, produktem bezpiecznym jest taki produkt, który w normalnych lub przewidywalnych rozs¹dnie warunkach nie powoduje ryzyka dla konsumenta. Ponadto bêdzie nim tak e produkt, który powoduje ryzyko minimalne, mo liwe jednak e do zaakceptowania ze wzglêdu na wysoki stopieñ ochrony bezpieczeñstwa i zdrowia u ytkowników. Przy dokonywaniu oceny bezpieczeñstwa produktu, zgodnie ze wskazaniami dyrektywy, nale y braæ pod uwagê takie elementy, jak m.in.: sk³ad produktu, opakowanie, instrukcjê obs³ugi, potencjalne oddzia³ywanie na inne produkty w przypadku u ycia z nimi, osobê ewentualnego odbiorcy produktu. Warto nadmieniæ, i zakresem dyrektywy objête s¹ zarówno produkty nowe, jak i produkty u ywane (z wyj¹tkami wskazanymi w art. 2 pkt. a). Dyrektywa 92/59/EEC nak³ada szereg obowi¹zków na producentów oraz na pañstwa cz³onkowskie Unii Europejskiej. Zgodnie z postanowieniami art. 3 ust 1 dyrektywy, producenci zobowi¹zani s¹ do umieszczania na rynku wspólnotowym wy³¹cznie produktów bezpiecznych. Produkt powinien spe³niaæ wymagania wynikaj¹ce z odpowiednich przepisów prawa europejskiego, a w ich braku z w³aœciwych przepisów pañstwa cz³onkowskiego, na którego rynek jest wprowadzany. Warto nadmieniæ, i zakres podmiotowy powy szego obowi¹zku zosta³ okreœlony bardzo szeroko i obejmuje wytwórcê produktu, jak równie (w przypadku gdy producent ma swoj¹ siedzibê w pañstwie trzecim) przedstawiciela handlowego i importera. Wymieniony obowi¹zek dotyczy tak e innych podmiotów, których udzia³ w procesie wprowadzania produktu na rynek mo e wp³yn¹æ na jego bezpieczeñstwo (art. 2 pkt. d). Na producentach ci¹ y tak e obowi¹zek zapewnienia konsumentom stosownych informacji w zakresie potencjalnych zagro eñ wynikaj¹cych z u ycia produktu oraz ewentualnych zalecanych œrodków ostro noœci. Nale y jednak e podkreœliæ, i podanie tych informacji nie zwalnia producentów z odpowiedzialnoœci za produkt. Szczególne obowi¹zki na³o one s¹ równie na sprzedawców, zgodnie bowiem z postanowieniami art. 3 ust 3 dyrektywy maj¹ oni m.in. obowi¹zek dzia³ania z nale yt¹ starannoœci¹, tak, by nie dostarczaæ na rynek towarów, o których wiedz¹ lub mogli siê dowiedzieæ (bior¹c pod uwagê 8

9 sw¹ wiedzê i doœwiadczenie zawodowe), e nie spe³niaj¹ podstawowych warunków bezpieczeñstwa. Pañstwa cz³onkowskie zosta³y zobowi¹zane do przyjêcia odpowiednich przepisów wdra aj¹cych postanowienia omawianej dyrektywy do prawa krajowego do 29 czerwca 1994 r. (wykaz przepisów krajowych implementuj¹cych dyrektywê 92/59/EEC zamieszczamy w za³¹czniku do niniejszego opracowania). Dyrektywa nak³ada na pañstwa cz³onkowskie obowi¹zek stworzenia w³aœciwych procedur administracyjnych, tak by towary umieszczane na rynku spe³nia³y wymogi bezpiecznego produktu. W szczególnoœci zosta³y zobowi¹zane do utworzenia odpowiednich organów krajowych, których g³ównym celem bêdzie kontrola produktów pojawiaj¹cych siê na rynku pod k¹tem ich zgodnoœci z wymogami bezpieczeñstwa. Przedmiotowe instytucje zosta³y ponadto wyposa one w kompetencje do nak³adania kar na producentów produkuj¹cych produkty niebezpieczne. Stworzono równie procedury przesy³ania informacji o produktach stwarzaj¹cych zagro enie dla zdrowia i bezpieczeñstwa konsumentów. III. Proponowane zmiany w prawie Wspólnot Europejskich W czerwcu 2000 r. Komisja Europejska przedstawi³a projekt nowej dyrektywy dotycz¹cej bezpieczeñstwa produktu, obecnie jest on przedmiotem dalszych prac legislacyjnych 2. Zgodnie z za³o eniami autorów, nowa dyrektywa winna byæ w³¹czona do krajowych porz¹dków prawnych pañstw cz³onkowskich do dnia 1 stycznia 2003 roku. Projekt dyrektywy powiela szereg postanowieñ zawartych w przedstawionej powy ej dyrektywie 92/59/EEC. Wprowadzone modyfikacje wynikaj¹ przede wszystkim z doœwiadczeñ zwi¹zanych ze stosowaniem dotychczasowych uregulowañ. Doprecyzowaniu ulegaj¹ postanowienia art. 1 i art. 2 dyrektywy, w szczególnoœci jeœli chodzi o kwestie zwi¹zane z zakresem jej stosowania (m.in. relacje z dyrektywami sektorowymi, reguluj¹cymi bezpieczeñstwo okreœlonych kategorii produktów). Ponadto, projekt przewiduje rozwi¹zania proceduralne w zakresie standaryzacji (art. 4). Istotn¹ cech¹ nowych uregulowañ s¹ postanowienia maj¹ce na celu polepszenie przep³ywu informacji o produktach niebezpiecznych. Autorzy 2 COM (2000) 139 final/2. 9

10 proponuj¹ modyfikacje dotychczasowego systemu przekazywania wiadomoœci w rzeczonym zakresie. Projektowana dyrektywa nak³ada na producentów oraz sprzedawców obowi¹zek natychmiastowego informowania w³aœciwych organów administracji o niebezpiecznych produktach znajduj¹cych siê w obrocie (art. 5 ust. 3). Pañstwa cz³onkowskie Unii Europejskiej powinny zapewniæ konsumentom prawo skargi do odpowiednich organów zajmuj¹cych siê kwestiami bezpieczeñstwa produktu (art. 9 ust. 3). Warto odnotowaæ, i zgodnie z postanowieniami art. 12 ust. 4 dyrektywy, mo liwe jest rozszerzenie zakresu stosowania systemu szybkiej wymiany informacji o produktach niebezpiecznych (RAPEX) tak e na pañstwa kandyduj¹ce do cz³onkostwa w Unii Europejskiej oraz inne pañstwa trzecie. IV. Uregulowania polskiej ustawy o ogólnym bezpieczeñstwie produktów Ustawa z dnia 22 stycznia 2000 r o ogólnym bezpieczeñstwie produktów 3 wdra a do polskiego systemu prawnego postanowienia omówionej powy ej dyrektywy 92/59/EEC. Podobnie jak jest to w prawie wspólnotowym, ustawa ma charakter ramowy i nie narusza postanowieñ dotycz¹cych szczegó³owych kwestii bezpieczeñstwa okreœlonych kategorii produktów. Zgodnie z postanowieniami art. 1 ustawy okreœla ona: a. ogólne wymagania dotycz¹ce produktów, b. zasady oraz odpowiednie mechanizmy przeciwdzia³ania naruszeniom tych wymogów, c. kompetencje organów administracyjnych w³aœciwych ds. nadzoru nad bezpieczeñstwem produktów. Produktem jest nowa albo u ywana rzecz ruchoma (w tym energia), przeznaczona dla u ytkowania przez konsumentów (nadaj¹ca siê do takiego u ytku), dostarczana przez producenta zarówno odp³atnie, jak i nieodp³atnie. W przypadku rzeczy u ywanych, zakresem ustawy nie s¹ objête rzeczy wprowadzane na rynek jako antyki albo jako rzeczy wymagaj¹ce naprawy lub remontu przed u yciem, je eli dostarczaj¹cy powiadomi³ konsumenta o w³aœciwoœciach tych rzeczy. Analogicznie do odpowiednich postanowieñ dyrektywy 92/59/EEC, ustawa w bardzo szeroki sposób defi- 3 DzU Nr 15/2000, poz

11 niuje pojêcie producenta produktu. Jest nim zarówno wytwórca produktu, jak i podmiot podaj¹cy siê za wytwórcê (tj. umieszczaj¹cy na produkcie stosown¹ informacjê), importer oraz ka dy, (...) kto prowadz¹c dzia³alnoœæ gospodarcz¹ mo e wp³ywaæ na bezpieczeñstwo produktu. Za produkt bezpieczny, uwa any jest produkt, który w zwyk³ych b¹dÿ te daj¹cych siê przewidzieæ warunkach nie powoduje zagro enia dla konsumentów lub te rodzi znikome zagro enie, daj¹ce siê pogodziæ z jego zwyk³ym u ywaniem i uwzglêdniaj¹ce wysoki poziom wymagañ dotycz¹cych ochrony bezpieczeñstwa, ycia lub zdrowia ludzkiego (art. 4 ust. 1). Dokonuj¹c oceny produktu pod k¹tem jego bezpieczeñstwa, nale y braæ pod uwagê m.in. osobê potencjalnego konsumenta, cechy oraz w³aœciwoœci produktu (m.in. sk³ad, wykoñczenie, opakowanie), oddzia³ywanie na inne produkty, czy te wygl¹d produktu. Zgodnie z postanowieniami art. 5 ustawy, produkt powinien spe³niaæ wymogi bezpieczeñstwa przewidziane w odpowiednich uregulowaniach. W razie ich braku odniesieniem s¹ Polskie Normy lub te inne specyfikacje techniczne. Podobnie jak jest to w przypadku dyrektywy 92/59/EEC, tak e polska ustawa o ogólnym bezpieczeñstwie produktów nak³ada na producenta i sprzedawcê liczne obowi¹zki. Dla producenta podstawowe znaczenie ma obowi¹zek wprowadzania do obrotu produktów bezpiecznych (art. 8). Ponadto producent powinien: zapewniaæ konsumentom, jak równie sprzedawcom odpowiednie informacje dotycz¹ce ewentualnych zagro eñ zwi¹zanych z u ywaniem produktu oraz mo liwoœci przeciwdzia³ania im, podejmowaæ w³aœciwe dzia³ania o charakterze zapobiegawczym (m.in. testowaæ próbki produktów czy te poddawaæ analizie informacje nadsy³ane przez konsumentów), w przypadku gdy produkt bêd¹cy na rynku stwarza zagro enie dla ycia i zdrowia konsumentów, podejmowaæ dzia³ania maj¹ce na celu wycofanie go z obrotu, informowaæ w³aœciwe organy administracyjne o zagro eniach wynikaj¹cych z u ywania danego produktu. Nale y dodaæ, i wskazane powy ej informacje dla konsumentów oraz oznaczenia na produktach (pozwalaj¹ce na ich identyfikacjê) nale y zamieszczaæ w jêzyku polskim (art. 9 ust. 2). Ustawa nak³ada równie okreœlone obowi¹zki na sprzedawców produktów. Przede wszystkim nie powinni dostarczaæ produktów nie spe³niaj¹cych wymogów bezpieczeñstwa, ponadto zobowi¹zani s¹ przyjmowaæ 11

12 od konsumentów wiadomoœci o zagro eniach, a nastêpnie przekazywaæ je producentom oraz w³aœciwym organom ds. ochrony konsumenta. Ustawa o bezpieczeñstwie produktu wprowadza proceduralne mechanizmy kontroli bezpieczeñstwa produktów wprowadzanych do obrotu oraz bêd¹cych ju na rynku. Nadzór nad rzeczonymi kwestiami sprawuje Prezes Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumenta przy pomocy Inspekcji Handlowej. Zgodnie z postanowieniami art. 13 ustawy, organ nadzoru podejmuje œrodki (...) odpowiednie do stopnia zagro enia powodowanego przez produkty. W przypadku produktu, który dopiero bêdzie wprowadzony do obrotu, w³aœciwy organ nadzoru w uzasadnionych przypadkach (tj. gdy produkt nie bêdzie spe³nia³ wymogów bezpieczeñstwa) mo e zobowi¹zaæ producenta do poddania produktu badaniom (na koszt producenta), jak równie zakazaæ na ten czas prezentowania oraz oferowania produktu. Organ nadzoru mo e tak e zakazaæ wprowadzania produktu do obrotu do momentu spe³nienia wymogów bezpieczeñstwa. Gdy produkt, bêd¹cy na rynku, nie spe³nia wymogów bezpieczeñstwa, organom nadzoru przys³uguje szeroki wachlarz instrumentów s³u ¹cych zapewnieniu bezpieczeñstwa produktów znajduj¹cych siê w obrocie. Obejmuje on m.in.: zobowi¹zanie producenta do poddania produktu odpowiednim badaniom, nakazanie producentowi podania we wskazany sposób odpowiednich ostrze eñ do publicznej wiadomoœci, na³o enie na producenta obowi¹zku informowania we wskazany sposób konsumentów o danym produkcie, nakazanie zapewnienia zgodnoœci produktu z wymogami bezpieczeñstwa, nakazanie producentowi wycofania produktu z obrotu, nakazanie w okreœlonych sytuacjach wycofania produktu z obrotu. W sytuacji, gdy producent we wskazanym terminie nie przedstawi swojego stanowiska w przedmiocie ¹dañ organu nadzorczego albo te odmówi ich uwzglêdnienia, organ nadzoru mo e na³o yæ rzeczone obowi¹zki w trybie decyzji administracyjnej. Nale y dodaæ, i producentowi przys³uguje prawo skargi od decyzji do Naczelnego S¹du Administracyjnego. Pracownikom Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumenta oraz Inspekcji Handlowej przys³uguj¹ uprawnienia do przeprowadzania kontroli bezpieczeñstwa produktów. W zwi¹zku z powy szym przys³uguje im m.in. prawo wstêpu do pomieszczeñ przedsiêbiorcy czy te pobrania oraz zabezpieczenia próbek produktów (art. 18 ust. 3). 12

13 Na mocy postanowieñ ustawy o bezpieczeñstwie produktu powo³ano do ycia Krajowy System Informowania o Produktach Niebezpiecznych oraz Krajowy System Monitorowania Wypadków Konsumenckich. 13

14 CZÊŒÆ DRUGA ODPOWIEDZIALNOŒÆ ZA PRODUKT W PRAWIE WSPÓLNOT EUROPEJSKICH I W PRAWIE POLSKIM I. Wprowadzenie Bez w¹tpienia dyrektywa 85/374/EEC o odpowiedzialnoœci za produkt wadliwy 4 nale y do najwa niejszych elementów wspólnotowego prawa ochrony konsumenta. Jej przyjêcie poprzedzone by³o blisko dziesiêcioletnimi pracami legislacyjnymi; podobnie d³ugi by³ te okres implementacyjny przedmiotowej dyrektywy do prawa krajowego pañstw cz³onkowskich (wykaz krajowych aktów prawnych zamieszczamy w za³¹czniku do niniejszego opracowania). Ostatnim pañstwem, które w³¹czy³o odpowiednie postanowienia do prawa krajowego, by³a Francja (uczyni³a to w 1999 roku, czyli w 4 lata po wskazanym terminie). Poni ej zamieszczamy analizê kluczowych za³o eñ dyrektywy oraz polskich uregulowañ w omawianym zakresie. Uzupe³nieniem rozwa añ s¹ informacje dotycz¹ce proponowanych zmian w prawie Wspólnot Europejskich. II. Uregulowania dyrektywy 85/374/EEC o odpowiedzialnoœci za produkt wadliwy Zgodnie z postanowieniami art. 1 dyrektywy, producent ponosi odpowiedzialnoœæ za szkodê wyrz¹dzon¹ przez wytworzony przezeñ wadliwy produkt. Producentem, w rozumieniu dyrektywy 85/374/EEC, jest wytwórca gotowego produktu oraz jego czêœci sk³adowych, jak równie podmiot, który umieszcza swój znak towarowy na produkcie i podaje siê za producenta. W sytuacji, gdy producent nie jest znany, zgodnie z postanowieniami art. 3 ust. 3 dyrektywy 85/374/EEC odpowiedzialnoœæ spoczywa równie na dostawcy lub importerze produktu. Nale y podkreœliæ, i mo e byæ ona wy³¹czona w sytuacji, gdy w odpowiednim czasie dana osoba przeka- e informacje o producencie poszkodowanemu konsumentowi. Dyrekty- 4 Council Directive 85/374/EEC on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States concerning liability for defective products, Dziennik Urzêdowy Wspólnot Europejskich, seria L nr 210/85, s

15 wa dopuszcza odpowiedzialnoœæ solidarn¹ za szkodê wyrz¹dzon¹ przez produkt wadliwy. Zakres przedmiotowy dyrektywy 85/374 obejmuje ruchomoœci, w tym elektrycznoœæ oraz, od roku 1999, tak e nieprzetworzone produkty rolne. Produkt nale y uznaæ za niebezpieczny, jeœli nie spe³nia warunków bezpieczeñstwa, których móg³ oczekiwaæ konsument w oparciu o jego wygl¹d, cel, w jakim mia³ byæ u yty oraz czas, kiedy zosta³ w³¹czony do obrotu. Nale y podkreœliæ, i w przypadku wszelkich szkód ciê ar dowodu spoczywa na poszkodowanym konsumencie, który, zgodnie z postanowieniami art. 4 dyrektywy, musi udowodniæ swoja stratê, defekt produktu oraz zwi¹zek przyczynowy miêdzy wad¹ a szkod¹. Za produkt wadliwy producent ponosi odpowiedzialnoœæ na zasadzie ryzyka. Dyrektywa 85/374/EEC przewiduje jednak e szereg okolicznoœci egzoneracyjnych. Producent nie ponosi odpowiedzialnoœci, gdy wyka e, e: to nie on w³¹czy³ wadliwy produkt do obrotu, zaistnia³y defekt nie istnia³ w momencie wejœcia towaru na rynek, towar nie zosta³ wyprodukowany dla celów handlowych, defekt jest rezultatem stosowania bezwzglêdnie wi¹ ¹cych wadliwych norm wydawanych przez pañstwa cz³onkowskie (art. 7). Fakultatywnie (pozostawiaj¹c swobodê w zakresie implementacji pañstwom cz³onkowskim) dyrektywa dopuszcza tak e korzystanie z tzw. ryzyka postêpu. W sytuacji, gdy producent wyka e, i stan wiedzy w momencie w³¹czenia towaru do obrotu nie pozwala³ na zidentyfikowanie defektu, jego odpowiedzialnoœæ zostanie wy³¹czona. Nale y podkreœliæ, i odpowiedzialnoœæ producenta mo e ulec odpowiednio ograniczeniu, je eli poza wad¹ produktu zostanie równie wykazana wina osoby poszkodowanej. Zgodnie z postanowieniami art. 12 dyrektywy, nie mo na na drodze umownej ograniczyæ lub wy³¹czyæ odpowiedzialnoœci producenta. Uprawnienia konsumenckie wynikaj¹ce z postanowieñ dyrektywy s¹ czasowo ograniczone. Producent ponosi bowiem odpowiedzialnoœæ tylko do 10 lat od momentu wprowadzenia wadliwego produktu na rynek. Ponadto, konsument mo e dochodziæ swoich praw wynikaj¹cych z dyrektywy w terminie do 3 lat od momentu, w którym dowiedzia³ siê lub z ³atwoœci¹ móg³ siê dowiedzieæ o zaistnia³ej szkodzie. 15

16 III. Proponowane zmiany w prawie Wspólnot Europejskich Zielona Ksiêga opublikowana przez Komisjê Europejsk¹ jest punktem wyjœcia dla ewentualnych zmian wspólnotowego prawa ochrony konsumenta 5. W istocie dokument ten wskazuje rozwi¹zania dyrektywy 85/374/EEC, które mog³yby w przysz³oœci podlegaæ odpowiednim modyfikacjom. Komisja Europejska zwraca uwagê m.in. na donios³¹ praktycznie kwestiê ciê aru dowodu. Podmiot poszkodowany musi bowiem, w œwietle omówionych powy ej postanowieñ, wykazaæ zwi¹zek przyczynowy miêdzy wadliwoœci¹ produktu oraz poniesion¹ szkod¹. W rzeczywistoœci, ze wzglêdu na niezbêdn¹ wiedz¹ specjalistyczn¹, konsument mo e mieæ w istotny sposób utrudnion¹ drogê w egzekwowaniu swoich uprawnieñ. W zwi¹zku z powy szym Komisja poddaje pod dyskusjê kilka rozwi¹zañ, m.in. okreœlenie ewentualnych minimalnych granic prawdopodobieñstwa, które musz¹ zostaæ udowodnione (degree of necessary proof), na³o enie na producenta obowi¹zku dostarczenia wszelkiej niezbêdnej dokumentacji dla potrzeb poszkodowanego konsumenta lub te na³o enie (w okreœlonych okolicznoœciach) na producenta obowi¹zku poniesienia kosztów zwi¹zanych z przeprowadzeniem niezbêdnych ekspertyz. Inn¹ kwesti¹, która sta³a siê przedmiotem wywodów autorów Zielonej Ksiêgi, by³y okolicznoœci wy³¹czaj¹ce odpowiedzialnoœæ producenta, w szczególnoœci zaœ tzw. ryzyko postêpu. W obowi¹zuj¹cym stanie prawnym pañstwom cz³onkowskim pozostawiono swobodê w zakresie implementacji przedmiotowych postanowieñ do prawa krajowego. W oparciu o dotychczasowe doœwiadczenia nale y, zdaniem Komisji, rozpatrywaæ ewentualne uchylenie powy szej klauzuli. Otwartym pozostaje pytanie, w jaki sposób taka zmiana wp³ynê³aby na dzia³alnoœæ przedsiêbiorstw, w szczególnoœci zaœ na ich aktywnoœæ w zakresie innowacyjnoœci. Zgodnie z postanowieniami art. 9 producent ponosi odpowiedzialnoœæ za szkody, których wartoœæ przekracza 500 EURO. Wspólnotowy legislator pozostawi³ pañstwom cz³onkowskim swobodê co do wprowadzenia do krajowych porz¹dków prawnych postanowieñ odnoœnie górnej granicy odpowiedzialnoœci w wysokoœci 70 mln EURO (w praktyce z powy szej mo liwoœci skorzysta³y jedynie Niemcy, Hiszpania oraz Portugalia). W trakcie prac legislacyjnych w ubieg³ym roku podniesiono kwestiê uchylenia dolnego progu odpowiedzialnoœci oraz podniesienia górnego do 140 mln 5 COM (1999) 396 final. 16

17 EURO. Jednak e, jak zauwa a Komisja Europejska, wobec praktyki pañstw cz³onkowskich nale y zastanowiæ siê nad ca³kowitym zniesieniem powy - szych ograniczeñ finansowych. Autorzy Zielonej Ksiêgi bior¹ równie pod uwagê mo liwoœæ wyd³u enia okresu w którym producent ponosi odpowiedzialnoœæ do lat dwudziestu. Powy sz¹ propozycjê uzasadnia siê istnieniem tzw. ukrytych wad produktu (hidden defects). Jak wskazaliœmy powy ej, obecnie poza producentem wadliwego produktu odpowiedzialnoœæ ponosiæ mog¹ równie inne podmioty. W obliczu praktyki pañstw cz³onkowskich (tu podaje siê przyk³ady W³och, Niemiec oraz Belgii) Komisja poddaje pod dyskusjê rozci¹gniêcie odpowiedzialnoœci za produkt wadliwy na wszystkie podmioty obecne w procesie produkcyjnym (ograniczaj¹c, rzecz jasna, odpowiedzialnoœæ do wad powsta³ych na w³aœciwym im etapie produkcji). Jednoczeœnie, ze wzglêdu na dobro konsumentów, powstaje pytanie, czy prawo do uchylenia siê od odpowiedzialnoœci poprzez notyfikacjê dostawcy i importera powinno byæ ograniczone czasowo. Autorzy Zielonej Ksiêgi podnosz¹ równie inn¹ istotn¹ kwestiê zakresu przedmiotowego dyrektywy. Jako, e w odniesieniu do odpowiedzialnoœci za wadliwe us³ugi planowane jest przyjêcie odrêbnego aktu prawnego, powstaje pytanie, czy dyrektywa 85/374/EEC swoim zakresem powinna równie obejmowaæ nieruchomoœci (w szczególnoœci jeœli chodzi o odpowiedzialnoœæ wykonawcy prac budowlanych). Rozwa ana jest równie kwestia objêcia producenta odpowiedzialnoœci¹ za szkody niematerialne powsta³e w wyniku u ycia wadliwego produktu. W obecnym stanie prawnym, zgodnie z postanowieniami art. 9 dyrektywy, producent ponosi odpowiedzialnoœæ za szkody materialne poniesione przez konsumenta (œmieræ, kalectwo, uszczerbek maj¹tkowy). Komisja Europejska wskazuje ponadto na potrzebê objêcia ewentualnymi pracami legislacyjnymi równie kwestii posiadania przez producentów finansowych zabezpieczeñ potencjalnych konsumenckich roszczeñ oraz ³atwiejszego dostêpu do s¹du dla poszkodowanych w sprawach objêtych zakresem przedmiotowej dyrektywy. 17

18 IV. Uregulowania Kodeksu cywilnego w zakresie odpowiedzialnoœci producenta za produkt niebezpieczny Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialnoœci za szkodê wyrz¹dzon¹ przez produkt niebezpieczny 6 w³¹cza do polskiego systemu prawnego cztery wspólnotowe dyrektywy z zakresu ochrony konsumenta. S¹ to: dyrektywa 85/577/EEC o ochronie konsumentów w umowach zawieranych poza lokalem handlowym, dyrektywa 97/7/EC o ochronie konsumenta w umowach zawieranych na odleg³oœæ, dyrektywa 93/13/EEC o niedozwolonych klauzulach umownych w umowach konsumenckich, dyrektywa 85/374/EEC o odpowiedzialnoœci za produkt wadliwy. Wskazana ustawa w interesuj¹cym nas zakresie odpowiedzialnoœci za szkody wyrz¹dzone przez niebezpieczny produkt nowelizuje Kodeks cywilny z 1964 r (KC). Zgodnie z postanowieniami art KC kto wytwarza w zakresie swojej dzia³alnoœci gospodarczej (producent) produkt niebezpieczny, odpowiada za szkodê wyrz¹dzon¹ komukolwiek przez ten produkt. Produktem, w rozumieniu KC s¹ ruchomoœci (równie po³¹czone z inn¹ rzecz¹), w tym energia elektryczna oraz zwierzêta. Produktem niebezpiecznym, jest produkt, który w normalnym u yciu nie zapewnia oczekiwanego bezpieczeñstwa. Analogicznie do uregulowañ dyrektywy 85/374/EEC, KC przewiduje odpowiedzialnoœæ producenta na zasadzie ryzyka. Solidarn¹ odpowiedzialnoœæ ponosz¹ równie wytwórca materia³u, surowca lub te czêœci sk³adowej produktu, importer oraz podmiot, który, umieszczaj¹c na produkcie swoj¹ nazwê, znak towarowy albo te inn¹ informacjê, podaje siê za producenta. KC wprowadza domniemanie, i ów niebezpieczny produkt, który spowodowa³ szkodê, zosta³ wyprodukowany, a nastêpnie w³¹czony do obrotu przez producenta w ramach prowadzonej przez niego dzia³alnoœci gospodarczej. Producent mo e zostaæ zwolniony od odpowiedzialnoœci za szkodê wyrz¹dzon¹ przez produkt, jeœli zostanie wykazane, e: nie on wprowadzi³ dany produkt do obrotu, w³¹czenie produktu do obrotu nast¹pi³o poza zakresem dzia³alnoœci gospodarczej producenta, 6 DzU Nr 22/2000, poz

19 w³aœciwoœci produktu by³y rezultatem zastosowania przepisów prawa, bior¹c pod uwagê stan nauki i techniki, nie mo na by³o przewidzieæ niebezpieczeñstwa danego produktu (ryzyko postêpu). Nale y podkreœliæ, i odpowiedzialnoœæ producenta nie mo e byæ ograniczona lub wy³¹czona w drodze umownej. Analogicznie do postanowieñ prawa wspólnotowego, odpowiedzialnoœæ w tym trybie obejmuje wy³¹cznie szkody bêd¹ce równowartoœci¹ lub przekraczaj¹ce 500 EURO. Roszczenie o odszkodowanie z tytu³u szkody wyrz¹dzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu w terminie 3 lat od momentu, w którym osoba dowiedzia³a siê o szkodzie. Nale y dodaæ, e producent mo e ponieœæ odpowiedzialnoœæ za produkt przez 10 lat od momentu wprowadzenia go do obrotu. BIBLIOGRAFIA: M. Jagielska, Odpowiedzialnoœæ za produkt, wyd. I, Wydawnictwo Zakamycze, Kraków 1999 r.; A. azowski, Bezpieczeñstwo produktu, w: Gazeta Prawna nr 41 (292)/1999; E. êtowska, Prawo umów konsumenckich, wyd. I, Wydawnictwo CH BECK, Warszawa 1999 r.; E. êtowska, Ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów. Komentarz, wyd. I, Wydawnictwo CH BECK, Warszawa 2000 r. 19

20 Za³¹cznik I akty prawne DYREKTYWA RADY nr 92/59/EWG z dnia 29 czerwca 1992 dotycz¹ca ogólnego bezpieczeñstwa produktu RADA UNII EUROPEJSKIEJ uwzglêdniaj¹c Traktat ustanawiaj¹cy Europejsk¹ Wspólnotê Gospodarcz¹, a w szczególnoœci art. 100a tego Traktatu, uwzglêdniaj¹c wniosek Komisji 7, we wspó³pracy z Parlamentem Europejskim 8, maj¹c na uwadze opiniê Komitetu Ekonomiczno-Spo³ecznego 9, a tak e bior¹c pod uwagê co nastêpuje: Wa n¹ spraw¹ jest przyjêcie œrodków, których zadaniem jest stopniowe ustanawianie rynku wewnêtrznego w okresie up³ywaj¹cym dnia 31 grudnia Rynek wewnêtrzny stanowiæ bêdzie obszar bez wewnêtrznych granic, w ramach którego zapewniony jest swobodny przep³yw towarów, osób, us³ug i kapita³u. Niektóre pañstwa cz³onkowskie przyjê³y równoleg³e ustawodawstwo z zakresu bezpieczeñstwa produktu, w szczególnoœci nak³adaj¹ce na podmioty gospodarcze powszechny obowi¹zek sprzeda y tylko produktów bezpiecznych. Przepisy tego ustawodawstwa ró ni¹ siê pod wzglêdem stopnia ochrony zapewnianej osobom. Ró nice tego rodzaju oraz brak?ustawodawstwa w pozosta³ych pañstwach cz³onkowskich mog¹ spowodowaæ powstanie barier w handlu i zachwianie konkurencji w ramach rynku wewnêtrznego. Bardzo trudno jest przystosowaæ ustawodawstwo Wspólnoty w odniesieniu do ka dego istniej¹cego lub przysz³ego produktu. Istnieje zapotrzebowanie na oparte na szerokich podstawach ramy prawne? charakteru, okreœlaj¹ce postêpowanie z tymi produktami oraz zape³niaj¹ce luki w istniej¹cym lub maj¹cym wejœæ w ycie ustawodawstwie z tej dziedziny, 7 DzUWE Nr C 156, z , str DzUWE Nr C 96, z , str. 283 oraz Decyzja z dnia 11 czerwca 1992 (jeszcze nie opublikowana w Dzienniku Urzêdowym UE. 9 DzUWE Nr C 75, z , str

21 szczególnie pozwalaj¹ce zapewniæ wysoki poziom ochrony bezpieczeñstwa i zdrowia osób, jak wymaga tego artyku³ 100 a (3) Traktatu; Niezbêdne jest zatem ustanowienie na szczeblu Wspólnoty ogólnych wymagañ bezpieczeñstwa odnoœnie ka dego produktu wprowadzanego na rynek, który przeznaczony jest dla konsumentów lub prawdopodobnie bêdzie przez nich u yty. Niektóre u ywane towary powinny byæ mimo wszystko wykluczone ze wzglêdu na ich charakter; Urz¹dzenia produkcyjne, œrodki trwa³e i inne produkty u ywane wy³¹cznie w kontekœcie handlowym lub biznesowym nie s¹ objête niniejsz¹ dyrektyw¹; Wobec braku bardziej szczegó³owych przepisów bezpieczeñstwa w ramach regulacji wspólnotowych obejmuj¹cych dane produkty powinno siê stosowaæ przepisy niniejszej dyrektywy; Je eli istniej¹ szczegó³owe, ca³kowicie zharmonizowane przepisy prawa Wspólnoty, a w szczególnoœci przepisy przyjête na bazie nowego podejœcia, które ustanawiaj¹ zobowi¹zania odnoœnie bezpieczeñstwa produktu, dalsze zobowi¹zania nie powinny byæ nak³adane na podmioty gospodarcze w odniesieniu do wprowadzania na rynek produktów objêtych tymi przepisami; Je eli przepisy szczegó³owych regulacji wspólnotowych obejmuj¹ tylko niektóre aspekty bezpieczeñstwa lub niektóre kategorie ryzyka w odniesieniu do danych produktów, to obowi¹zki podmiotów gospodarczych w odniesieniu do tych zagadnieñ okreœlone s¹ wy³¹cznie przez te przepisy; Stosownym jest uzupe³nienie obowi¹zku przestrzegania ogólnych wymagañ bezpieczeñstwa poprzez zobowi¹zanie podmiotów gospodarczych do dostarczania konsumentom odpowiedniej informacji i stosowania œrodków wspó³miernych z cechami produktów, umo liwiaj¹cych konsumentom uzyskanie informacji na temat zagro eñ jakie mog¹ przedstawiaæ sob¹ te produkty; Wobec braku szczegó³owych regulacji, powinny zostaæ zdefiniowane kryteria oceny bezpieczeñstwa produktu; Pañstwa cz³onkowskie musz¹ ustanowiæ organy odpowiedzialne za monitorowanie bezpieczeñstwa produktu upe³nomocnione do podejmowania odpowiednich œrodków; Koniecznym jest, szczególnie w odniesieniu do podejmowanych œrodków, wykorzystanie w³adzy pañstw cz³onkowskich do zorganizowania, szybko 21

22 i skutecznie, wycofania niebezpiecznych produktów ju znajduj¹cych siê na rynku; W celu zachowania jednolitoœci rynku niezbêdne jest informowanie Komisji o wszelkich œrodkach ograniczaj¹cych wprowadzanie produktu na rynek lub wymagaj¹cych wycofania go z rynku, z wyj¹tkiem tych, które dotycz¹ przypadków lokalnych i ograniczonych do terytorium pañstwa cz³onkowskiego. Tego rodzaju œrodki mog¹ byæ podjête tylko zgodnie z postanowieniami Traktatu, a szczególnie artyku³ów 30 do 36 Traktatu; Niniejsza dyrektywa stosuje siê bez wp³ywu na zastosowanie procedur notyfikacyjnych zawartych w dyrektywie Rady nr 89/189/EWG z dnia 28 marca 1983 roku ustanawiaj¹cej tryb dostarczania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych 10 oraz w decyzji Komisji nr 88/383/EWG z dnia 24 lutego 1988 zapewniaj¹cej poprawê informacji na temat bezpieczeñstwa, zdrowia i higieny pracy 11 ; Skuteczna kontrola bezpieczeñstwa produktu wymaga ustanowienia na szczeblu krajowym i wspólnotowym systemu szybkiej wymiany informacji w sytuacjach zagro enia ze strony bezpieczeñstwa produktu. Dlatego tryb ustanowiony decyzj¹ Rady nr 89/45/EWG z dnia 21 grudnia 1988 dotycz¹c¹ wspólnotowego systemu szybkiej wymiany informacji o niebezpieczeñstwach wynikaj¹cych z u ytkowania towarów konsumpcyjnych 12 powinien byæ w³¹czony do niniejszej dyrektywy, a ww. decyzja powinna zostaæ uchylona. Niniejsza dyrektywa powinna te obj¹æ szczegó³owe postêpowanie przyjête moc¹ ww. decyzji oraz upowa niæ Komisjê wspomagana przez komitet do dostosowania tego postêpowania; Analogiczne procedury notyfikacyjne istniej¹ ju dla leków, co ustanawiaj¹ dyrektywy nr 75/319/EWG 13 i 81/851/EWG 14, dla chorób zwierzêcych zawarte s¹ w dyrektywie nr 82/894/EWG 15, dla produktów pochodzenia zwierzêcego objête s¹ dyrektyw¹ nr 89/662/EWG 16, a tak e w formie systemu szybkiej wymiany informacji w przypadku zagro eñ radiologicznych, wymienionego w decyzji 87/600/Euratom 17 ; 10 DzUWE Nr L 109, z , str DzUWE Nr L 183, z , str DzUWE Nr L 17, z , str DzUWE Nr L 147, z , str DzUWE Nr L 317, z , str DzUWE Nr L 378, z , str DzUWE Nr L 395, z , str DzUWE Nr L 371, z , str

23 Priorytetem dla pañstw cz³onkowskich jest przyjêcie, zgodnie z Traktatem, a szczególnie artyku³ami 30 do 36 Traktatu, stosownych œrodków w odniesieniu do produktów niebezpiecznych wystêpuj¹cych na ich terytorium; W takiej sytuacji decyzje podjête w sprawie konkretnego produktu ró ni¹ siê w poszczególnych pañstwach cz³onkowskich. Ró nice takie mog¹ spowodowaæ nierównoœci nie do zaakceptowania w ochronie konsumenta i stwarzaæ bariery w handlu na obszarze Wspólnoty; Niezbêdnym mo e byæ uporanie siê z wieloma problemami dotycz¹cymi bezpieczeñstwa produktu, które wp³ywaj¹ lub w najbli szej przysz³oœci mog¹ mieæ wp³yw na ca³oœæ lub du ¹ czêœæ Wspólnoty. Ze wzglêdu na charakter problemów bezpieczeñstwa stwarzanych przez produkt, nie mog¹ one byæ skutecznie za³atwione metod¹ wspó³miern¹ z pilnoœci¹ sprawy przy zastosowaniu postêpowania wynikaj¹cego z w³aœciwych przepisów prawa wspólnotowego, maj¹cych zastosowanie odnoœnie danych produktów lub kategorii produktów; Dlatego niezbêdne jest zapewnienie odpowiedniego mechanizmu pozwalaj¹cego, w ostatecznoœci, na przyjêcie œrodków stosowanych w ca³ej Wspólnocie, w formie decyzji skierowanych do pañstw cz³onkowskich celem uporania siê z wy ej wymienionymi sytuacjami. Decyzja taka nie jest bezpoœrednio stosowana do podmiotów gospodarczych i musi byæ wcielona do krajowych instrumentów prawnych. Œrodki przyjête moc¹ takiej procedury mog¹ byæ jedynie œrodkami przejœciowymi, które powinny byæ podjête przez komisjê wspomagan¹ przez komitet przedstawicieli pañstw cz³onkowskich. Ze wzglêdu na wspó³pracê z pañstwami cz³onkowskimi, stosowne jest zapewnienie komitetu regulacyjnego zgodnie z procedur¹ III(b) decyzji nr 87/373/EWG 18 ; Niniejsza dyrektywa nie ma wp³ywu na prawa poszkodowanych w rozumieniu dyrektywy Rady nr 85/374/EWG z dnia 25 lipca 1985 roku dotycz¹cej zbli enia ustawodawstwa, regulacji i przepisów administracyjnych pañstw cz³onkowskich w zakresie odpowiedzialnoœci za wadliwe produkty 19 ; Niezbêdnym jest, aby pañstwa cz³onkowskie zapewni³y odpowiednie œrodki rekompensaty przed w³aœciwymi s¹dami, jeœli chodzi o dzia³ania podejmowane przez w³aœciwe w³adze, które ograniczaj¹ wprowadzanie produktu na rynek lub ¹daj¹ jego wycofania z rynku; 18 DzUWE Nr L 197, z , str DzUWE Nr L 210, z , str

24 Stosownym jest rozpatrzenie, bior¹c pod uwagê doœwiadczenie, ewentualnego dostosowania niniejszej dyrektywy, szczególnie jeœli chodzi o zakres jej stosowania i postanowienia w sprawie sytuacji zagro eñ i interwencji na szczeblu Wspólnoty; Ponadto przyjêcie œrodków w sprawie towarów importowanych, maj¹cych na celu zapobieganie zagro eniom bezpieczeñstwa i zdrowia osób, musi byæ zgodne z miêdzynarodowymi zobowi¹zaniami Wspólnoty; PRZYJMUJE NINIEJSZ DYREKTYWÊ: 24 ROZDZIA I Cel Zakres Definicje Art Celem postanowieñ niniejszej dyrektywy jest zapewnienie, e produkt wprowadzany na rynek jest bezpieczny. 2. Postanowienia niniejszej dyrektywy stosuje siê w przypadku, kiedy nie ma specyficznych postanowieñ w przepisach prawa wspólnotowego, reguluj¹cych sprawy bezpieczeñstwa danych produktów. W szczególnoœci, kiedy specyficzne przepisy prawa wspólnotowego zawieraj¹ postanowienia stawiaj¹ce wymagania bezpieczeñstwa produktów, postanowienia artyku³ów 2 do 4 niniejszej dyrektywy nie maj¹ w adnym wypadku zastosowania do tych produktów. Je eli specyficzne przepisy prawa wspólnotowego zawieraj¹ postanowienia dotycz¹ce tylko niektórych aspektów bezpieczeñstwa produktu lub kategorii ryzyka zwi¹zanych z danymi produktami, s¹ to te postanowienia, które stosuje siê do tych produktów w odniesieniu do odpowiednich aspektów bezpieczeñstwa lub ryzyka. Art. 2 Do celów niniejszej dyrektywy: (a) produkt oznacza ka dy produkt przeznaczony dla konsumentów lub mog¹cy byæ u ytym przez konsumentów, dostarczony za op³at¹ lub bezp³atnie w czasie dzia³alnoœci handlowej, nowy, u ywany lub odnowiony. Niniejsza dyrektywa nie ma jednak zastosowania do produktów u ywanych dostarczanych jako antyki lub jako towary do naprawy lub

25 renowacji przed ich u yciem pod warunkiem, e dostawca wyraÿnie informuje o tym odbiorcê; (b) produkt bezpieczny oznacza ka dy produkt, który w normalnych lub mo liwych do przewidzenia warunkach u ycia, ³¹cznie z przechowywaniem, nie przedstawia adnego zagro enia lub jedynie minimalne zagro enie zwi¹zane z jego u ytkowaniem, uwa any za akceptowalny i odpowiadaj¹cy wysokiemu poziomowi ochrony bezpieczeñstwa i zdrowia osób, bior¹c pod uwagê szczególnie nastêpuj¹ce punkty: cechy produktu, ³¹cznie z jego sk³adem, opakowaniem, instrukcja monta u i konserwacji, oddzia³ywanie na inne produkty, jeœli racjonalnie mo na przewidzieæ, e bêdzie on u ywany z innymi produktami, wygl¹d produktu, etykietowanie, wszelkie instrukcje obs³ugi oraz inne wskazówki lub informacje podane przez producenta, kategorie konsumentów nara onych na szczególne ryzyko podczas u ywania produktu, szczególnie dzieci. Mo liwoœæ osi¹gniêcia wy szego poziomu bezpieczeñstwa lub dostêpnoœæ innych produktów o ni szym stopniu zagro enia nie stanowi podstaw do uznania produktu za niebezpieczny lub zagra aj¹cy ; (c) produkt niebezpieczny oznacza ka dy produkt, który nie odpowiada definicji bezpiecznego produktu zgodnie z punktem (b); (d) producent oznacza: wytwórcê produktu, je eli ma on swoj¹ siedzibê we Wspólnocie oraz ka d¹ inn¹ osobê podaj¹c¹ siê za wytwórcê przez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku handlowego lub innego wyró - niaj¹cego znaku lub osobê naprawiaj¹c¹ ten produkt, przedstawiciela wytwórcy, je eli wytwórca nie posiada swojej siedziby we Wspólnocie lub je eli nie posiada on przedstawiciela we Wspólnocie importera produktu, innych zawodowców w ³añcuchu zaopatrzeniowym, w stopniu, w jakim ich dzia³alnoœæ mo e mieæ wp³yw na cechy bezpieczeñstwa produktu wprowadzanego na rynek. (e) dystrybutor oznacza wszystkich zawodowców w ³añcuchu zaopatrzeniowym, których dzia³alnoœæ nie ma wp³ywu na cechy bezpieczeñstwa produktu. 25

26 ROZDZIA II Ogólne wymogi bezpieczeñstwa Art Producenci s¹ zobowi¹zani do wprowadzania na rynek tylko produktów bezpiecznych. 2. W ramach swojej dzia³alnoœci producenci: dostarcz¹ konsumentom odpowiedni¹ informacjê, umo liwiaj¹c¹ im ocenê zagro eñ nieod³¹cznie zwi¹zanych z produktem w ci¹gu normalnego lub w rozs¹dny sposób daj¹cego siê przewidzieæ okresu jego u ytkowania, kiedy bez odpowiednich ostrze eñ takie zagro enia nie s¹ oczywiste, oraz podejm¹ dzia³ania przeciwko tym zagro- eniom. Zapewnienie tego rodzaju ostrze eñ nie zwalnia jednak adnej osoby od stosowania siê do innych wymagañ zawartych w niniejszej dyrektywie, zastosuj¹ œrodki wspó³mierne do cech dostarczanych przez siebie produktów, pozwalaj¹ce im na zdobycie informacji na temat zagro- eñ, jakie te produkty mog¹ przedstawiaæ oraz na podjêcie odpowiednich dzia³añ obejmuj¹cych, jeœli to konieczne, wycofanie z rynku danego produktu w celu unikniêcia tych zagro eñ. Wy ej wymienione œrodki obejmuj¹, tam gdzie to ma zastosowanie, na przyk³ad oznakowanie produktów lub grup produktów w sposób pozwalaj¹cy na ich identyfikacjê, wyrywkowe testowanie sprzedawanych produktów, badanie zg³oszonych reklamacji oraz sta³e informowanie dystrybutorów o tego rodzaju kontroli. 3. Dystrybutorzy bêd¹ zobowi¹zani do dzia³ania z nale yta trosk¹ w celu pomocy w zapewnieniu przestrzegania ogólnych wymogów bezpieczeñstwa, szczególnie poprzez niedostarczanie produktów, o których wiedz¹ lub powinni domniemywaæ na podstawie posiadanych informacji oraz jako profesjonaliœci, e nie stosuj¹ siê do tych wymogów. W szczególnoœci w ramach swojej dzia³alnoœci bêd¹ oni uczestniczyæ w kontroli bezpieczeñstwa produktów wprowadzanych na rynek, zw³aszcza poprzez przekazywanie informacji na temat zagro eñ stwarzanych przez produkt oraz wspó³pracê w dzia³aniach podejmowanych w celu unikniêcia tych zagro eñ. 26

27 Art Je eli nie istniej¹ specyficzne przepisy Wspólnoty dotycz¹ce bezpieczeñstwa produktów o których mowa, produkt bêdzie uwa any za bezpieczny, je eli odpowiada w³aœciwym przepisom prawa krajowego pañstwa cz³onkowskiego, na terytorium którego produkt ten jest w obrocie; przepisy te bêd¹ sformu³owane zgodnie z Traktatem, a w szczególnoœci z jego artyku³ami 30 i 36, i ustanowi¹ wymagania odnoœnie zdrowia i bezpieczeñstwa, które ten produkt musi spe³niaæ, aby móg³ byæ sprzedawany. 2. W przypadku braku specyficznych przepisów, o których mowa w punkcie 1, zgodnoœæ produktu z ogólnymi wymogami bezpieczeñstwa bêdzie oceniana przy uwzglêdnieniu dobrowolnych norm krajowych maj¹cych moc normy europejskiej lub jeœli takie istniej¹ technicznych specyfikacji Wspólnoty, lub wobec ich braku norm przyjêtych w pañstwie cz³onkowskim, w którym produkt jest w obrocie, lub kodeksów prawid³owego postêpowania w sprawach zdrowia i bezpieczeñstwa w danych sektorach, lub odzwierciedlaj¹cych stan wiedzy i techniki, oraz bezpieczeñstwo, którego konsumenci w sposób zasadny mog¹ oczekiwaæ. 3. Zgodnoœæ produktu z przepisami wymienionymi w punkcie 1 lub 2 nie bêdzie stanowiæ przeszkody dla w³aœciwych w³adz pañstw cz³onkowskich w podjêciu odpowiednich œrodków w celu na³o enia ograniczeñ we wprowadzaniu go na rynek lub nakazania wycofania go z rynku, je eli istnieje dowód mimo takiej zgodnoœci e jest on niebezpieczny dla zdrowia i bezpieczeñstwa konsumentów. ROZDZIA III Obowi¹zki i prawa pañstw cz³onkowskich Art. 5 Pañstwa cz³onkowskie przyjm¹ niezbêdne ustawy, rozporz¹dzenia i przepisy administracyjne, aby producenci przestrzegali obowi¹zków wynikaj¹cych z niniejszej dyrektywy w taki sposób, aby produkty wprowadzane na rynek by³y produktami bezpiecznymi. W szczególnoœci pañstwa cz³onkowskie ustanowi¹ lub mianuj¹ w³adze zobowi¹zane do kontrolowania zgodnoœci produktów z obowi¹zkiem wprowadzania na rynek tylko produktów bezpiecznych i zapewnia tym w³a- 27

28 dzom konieczne uprawnienia do podejmowania odpowiednich œrodków na³o onych na nie postanowieniami niniejszej dyrektywy, ³¹cznie z mo liwoœci¹ na³o enia odpowiednich sankcji karnych w przypadku nieprzestrzegania zobowi¹zañ wynikaj¹cych z niniejszej dyrektywy. Pañstwa cz³onkowskie powiadomi¹ Komisjê o tych w³adzach, Komisja przeka e tê informacjê innym pañstwom cz³onkowskim. Art Do celów artyku³u 5 pañstwa cz³onkowskie bêd¹ posiadaæ niezbêdne uprawnienia, dzia³aj¹c zgodnie ze stopniem zagro enia i zgodnie z Traktatem, a w szczególnoœci z artyku³ami 30 i 36 tego Traktatu, do przyjêcia odpowiednich œrodków miêdzy innymi w celu: (a) organizacji odpowiednich kontroli cech bezpieczeñstwa produktów, nawet je eli zosta³y one wprowadzone na rynek jako bezpieczne, na odpowiedni¹ skalê, do koñcowego etapu u ywania lub konsumpcji; (b) ¹dania wszelkich niezbêdnych informacji od zainteresowanych stron; (c) pobierania próbek produktu lub linii produktu oraz poddawania ich kontrolom bezpieczeñstwa; (d) nak³adania na sprzeda produktu warunków wstêpnym maj¹cych na celu zapewnienie bezpieczeñstwa produktu i wymagania, aby do produktu do³¹czane by³y odpowiednie ostrze enia na temat zagro eñ, jakie mo e nieœæ ten produkt; (e) wydawania zarz¹dzeñ zapewniaj¹cych, eby osoby, które mog¹ byæ nara one na zagro enie ze strony produktu, by³y informowane w odpowiednim czasie i odpowiedni sposób o tym zagro eniu, miêdzy innymi drog¹ publikowania specjalnych ostrze eñ; (f) tymczasowego zakazu dostarczania, oferowania dostarczenia lub wystawiania produktu lub partii produktów na okres niezbêdny do przeprowadzenia ró nego rodzaju kontroli, ilekroæ istniej¹ œciœle okreœlone logiczne wskazania, e s¹ one niebezpieczne; (g) zakazywania wprowadzania na rynek produktu lub partii produktów, co do których udowodniono e s¹ niebezpieczne, i ustanawiania œrodków towarzysz¹cych niezbêdnych do zagwarantowania e taki zakaz bêdzie przestrzegany; (h) organizowania skutecznego i bezzw³ocznego wycofania niebezpiecznego produktu lub partii produktów ju obecnych na rynku i jeœli to konieczne ich zniszczenia na odpowiednich warunkach. 28

29 2. Œrodki stosowane przez w³aœciwe w³adze pañstw cz³onkowskich na mocy niniejszego artyku³u bêd¹ skierowane odpowiednio do: (a) producenta (b) w ramach ich indywidualnej dzia³alnoœci, do dystrybutorów i w szczególnoœci do strony odpowiedzialnej za pierwszy etap dystrybucji na rynku krajowym; (c) ka dej innej osoby, jeœli to niezbêdne, bior¹c pod uwagê wspó³pracê w dzia³aniach podejmowanych w celu unikniêcia zagro eñ stwarzanych przez produkt. ROZDZIA IV Zawiadamianie i wymiana informacji Art Je eli pañstwo cz³onkowskie podejmuje œrodki, które ograniczaj¹ wprowadzanie produktu lub partii produktów na rynek lub ¹da ich wycofania z rynku, jak przewiduje to artyku³ 6.1(d) do (h), i je eli takie zg³oszenie nie jest wymagane na mocy jakichkolwiek specyficznych przepisów Wspólnoty pañstwo cz³onkowskie poinformuje Komisjê o wspomnianych œrodkach, podaj¹c powody dla których je przyjêto. Obowi¹zek ten nie ma zastosowania do przypadku, kiedy œrodki te odnosz¹ siê do zdarzenia o oddzia³ywaniu lokalnym i w ka dym przypadku ograniczonego do terytorium pañstwa cz³onkowskiego, którego ono dotyczy. 2. Komisja przeprowadzi konsultacje z zainteresowanymi stronami tak szybko, jak to mo liwe. Je eli po tych konsultacjach Komisja uzna, e œrodki te s¹ uzasadnione, bezzw³ocznie poinformuje ona o tym pañstwo cz³onkowskie, które wszczê³o to postêpowanie. 3. oraz pozosta³e pañstwa cz³onkowskie. Je eli po tych konsultacjach Komisja uzna, e œrodki te nie s¹ uzasadnione, bezzw³ocznie poinformuje o tym pañstwo cz³onkowskie, które wszczê³o to postêpowanie. ROZDZIA V Sytuacje awaryjne i dzia³ania na szczeblu Wspólnoty Art Je eli pañstwo cz³onkowskie przyjmuje lub decyduje o przyjêciu na w³asnym terytorium pilnych œrodków w celu zapobie enia, ogranicze- 29

30 nia albo narzucenia specyficznych warunków sprzeda y lub ewentualnego stosowania produktu lub partii produktów, ze wzglêdu na powa - ne i bezpoœrednie zagro enie dla zdrowia i bezpieczeñstwa konsumentów stanowione przez wspomniany produkt lub partiê produktów, pañstwo to niezw³ocznie powiadomi o tym Komisjê, pod warunkiem, e obowi¹zek ten nie jest przewidziany w procedurach o podobnym charakterze w ramach innych instrumentów Wspólnoty. Zobowi¹zanie to nie ma zastosowania je eli oddzia³ywanie zagro enia nie wykracza, lub nie mo e wykroczyæ poza terytorium tego pañstwa cz³onkowskiego. Bez wp³ywu na zastosowanie ustêpu pierwszego, pañstwa cz³onkowskie mog¹ przekazywaæ do Komisji wszelkie posiadane informacje dotycz¹ce istnienia powa nego i bezpoœredniego zagro enia, przed podjêciem decyzji o zastosowaniu œrodków w tej sprawie. 2. W przypadku otrzymania takich informacji, Komisja sprawdzi, czy s¹ one zgodne z postanowieniami niniejszej dyrektywy i przeœle je do innych pañstw cz³onkowskich, które w zamian bezzw³ocznie poinformuj¹ Komisjê o wszelkich podjêtych œrodkach. 3. Szczegó³owe procedury systemu informacyjnego Wspólnoty opisanego w niniejszym artykule zawarte s¹ w za³¹czniku. Bêd¹ one zastosowane przez Komisjê zgodnie z trybem opisanym w artykule 11. Art. 9 Je eli Komisja zostanie poinformowana, w drodze zg³oszenia dokonanego przez pañstwa cz³onkowskie lub dziêki dostarczonym przez nie informacjom, w szczególnoœci w trybie artyku³u 7 lub artyku³u 8, o istnieniu powa - nego i bezpoœredniego zagro enia ze strony produktu dla zdrowia i bezpieczeñstwa konsumentów w ró nych pañstwach cz³onkowskich, oraz je eli: (a) jedno lub wiêcej pañstw cz³onkowskich zastosowa³o œrodki poci¹gaj¹ce za sob¹ ograniczenia sprzeda y produktu lub nakazuj¹ce jego wycofanie z rynku, takie jak przewidziane w artykule 6.1(d) do (h); (b) pañstwa cz³onkowskie ró ni¹ siê pod wzglêdem œrodków zastosowanych w celu rozwi¹zania problemu zagro enia o którym mowa; (c) z zagro eniem nie mo na siê uporaæ, ze wzglêdu na charakter kwestii bezpieczeñstwa stawianej przez produkt i w sposób odpowiedni do pilnoœci sprawy, na mocy procedur ustanowionych przez specyficzne ustawodawstwo Wspólnoty dotycz¹ce danego produktu lub kategorii produktów; oraz 30