HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO

Transkrypt

1 HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 14 W GLIWICACH DLA KLAS IV, V i VI W ocenianiu brane są pod uwagę następujące obszary aktywności ucznia: 1. Wiedza 2. Umiejętności 3. Uczestnictwo w zajęciach 4. Aktywność pozalekcyjna Wymagania na poszczególne oceny klasyfikacyjne: OCENA DOPUSZCZAJĄCA Uczeń ma braki w wiadomościach określonych programem nauczania, posiada jednak minimalny zakres wiedzy i umiejętności, dzięki któremu jest w stanie z pomocą nauczyciela nadrobić zaległości, wyraża chęć poprawy i współpracy z nauczycielem, wykonuje zadania na poziomie dopuszczającym: - posługuje się podstawowymi faktami w stopniu słabym - z pomocą nauczyciela umieszcza fakty w przestrzeni historycznej - umieszcza daty na osi czasu - podejmuje próby wypowiadania się o najistotniejszych wydarzeniach z historii Polski OCENA DOSTATECZNA Uczeń posługuje się podstawowymi faktami, pozwalającymi w stopniu elementarnym wypowiedzieć się o najistotniejszych wydarzeniach z historii Polski i świata, umieścić je w czasie i przestrzeni, rozumie pojęcia z zakresu problematyki społecznej, wykonuje zadania na poziomie podstawowym, jest aktywny na lekcji, współpracuje z grupą i nauczycielem OCENA DOBRA Uczeń dobrze wykonuje zadania o średnim stopniu trudności, dobrze podaje faktografię określoną w treściach nauczania, przy użyciu właściwych pojęć porównuje fakty, wyszukuje i wykorzystuje informacje zawarte w zróżnicowanych źródłach wiedzy, aktywnie pracuje na lekcji współdziałając w grupie, dobrze sobie radzi z zadaniami ustnymi i pisemnymi, zasób nabytych umiejętności pozwala mu rozpocząć samokształcenie OCENA BARDZO DOBRA

2 Uczeń opanował materiał w pełnym zakresie, zarówno odnośnie do wiedzy jak i umiejętności i postawy, aktywnie włącza się w życie społeczności szkolnej, samodzielnie, w sposób uwzględniający system wartości społecznych i patriotycznych, potrafi ocenić zachowania swoje i innych, przewiduje trafnie ich skutki, rozwiązuje problemy, interpretuje fakty, umie w sposób właściwy bronić swoich poglądów, bardzo dobrze wykonuje testy sprawdzające wiadomości i umiejętności, bierze udział w konkursach OCENA CELUJĄCA Uczeń opanował i samodzielnie rozszerzył zdobytą wiedzę, bierze udział i osiąga sukcesy w konkursach szkolnych i międzyszkolnych, formułuje wnioskiu na podstawie samodzielnie zdobytej wiedzy OCENA NIEDOSTATECZNA Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował treści i umiejętności wymaganych na ocenę dopuszczającą Śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne uwzględniają oceny cząstkowe z zachowaniem następującej hierarchii: prace klasowe, kartkówki (m.in. z posługiwania się mapą, analizy tekstu źródłowego i zastosowania pojęć historycznych), odpowiedź ustna, prace historyczne (pisemne), uczestnictwo w zajęciach, aktywność pozalekcyjna Co podlega ocenie na lekcjach historii i społeczeństwa w klasie IV, V i VI Co oceniamy? Liczba zadań w semestrze 1. Praca klasowa 1 lub 2 2. Sprawdziany 1 lub 2 2. Kartkówki wg potrzeb ( m.in. posługiwanie się mapą, analiza tekstu źródłowego zastosowanie pojęć historycznych ) 3. Odpowiedź ustna lub pisemna wg potrzeb 4. Praca historyczna ( pisemna ) 1 w roku 5. Uczestnictwo w zajęciach praca w grupie Systematyczność ucznia jest praca indywidualna oceniana wg zasad ustalonych przygotowanie fragmentu tematu między uczniem a nauczycielem. lekcji zadanie domowe przygotowanie do zajęć ( zeszyt, podręcznik, atlas, zeszyt ćw. )

3 prowadzenie zeszytu z przedmiotu 1. Aktywność pozalekcyjna - zadania dodatkowe Ocenianie odbywa się na - udział w konkursach szkolnych podstawie zaangażowania - udział w konkursach pozaszkolnych i dokonań pozalekcyjnych - zajęcie jednego z trzech pierwszych ucznia. miejsc w konkursie szkolnym; w konkursie pozaszkolnym - udział w kołach zainteresowań - udział w pozaszkolnych kołach zainteresowań Co i jak oceniamy? ( wyjaśnienia szczegółowe ) I. PRACA HISTORYCZNA ( PISEMNA ) Zrozumienie tematu umieszczenie go w czasie i przestrzeni, znalezienie i wybór źródeł informacji Zakres wiedzy historycznej dobór materiału rzeczowego faktów, wydarzeń, zjawisk i ich hierarchizacja Sposób prezentacji umiejętne posługiwanie się wiedzą i pojęciami dostrzeganie związków między faktami analiza, porównywanie, wyjaśnianie, uogólnianie, własna ocena Poprawność językowa i konstrukcja pracy styl, ortografia, gramatyka, słownictwo wstęp, rozwinięcie, zakończenie, akapity, przypisy Jeżeli praca spełnia kryteria oceny bardzo dobrej, wykracza poza obowiązujący program nauczania oraz zawiera oryginalne przemyślenia ucznia można uzyskać ocenę celującą I. PRACE KLASOWE I KARTKÓWKI Ocena z pracy klasowej lub kartkówki wynika z ilości zdobytych punktów. Np. przy maksymalnej ilości punktów do zdobycia 10 Procent poprawnych punkty ocena odpowiedzi 0% - 33% 0 3,3 niedostateczny 34% - 50% 3,4 5,0 dopuszczający 51% - 74% 5,1 7,4 dostateczny 75% - 90% 7,5 9,0 dobry 91% - 100% 9,1 10 bardzo dobry

4 Praca klasowa może zawierać zadania dodatkowe, wykraczające poza podstawy programowe i materiał nauczania. Uczeń może je mieć sprawdzone i uzyskać ocenę celującą pod warunkiem wykonania zadań na ocenę bdb. II. WYPOWIEDŹ USTNA Ocena 1. Odpowiedź nie spełnia wymagań podanych niżej. ndst 1. Uczeń posiada tzw. niezbędną wiedzę, konieczną z punktu widzenia realizacji celów przedmiotu i nieodzowną w toku dalszego kształcenia. Podczas odpowiedzi możliwe są liczne błędy, zarówno w zakresie wiedzy merytorycznej, jak i w sposobie jej prezentowania, uczeń zna jednak podstawowe fakty i przy pomocy nauczyciela udziela odpowiedzi na postawione pytanie. dop. 2. Uczeń zna najważniejsze fakty i potrafi je zinterpretować, umieścić w przestrzeni; odpowiedź odbywa się przy nie wielkim ukierunkowaniu ze strony nauczyciela. Występują nieliczne błędy rzeczowe i językowe. dst. 3. Odpowiedź zasadniczo samodzielna, zawiera większość wy maganych treści ( wiadomości podstawowe uzupełnione są o nieco trudniejszą wiedzę rozszerzającą ) poprawna pod względem językowym, dopuszczalne są jedynie nieliczne - drugorzędne z punktu widzenia tematu- błędy, nie wyczer puje zagadnienia. db 4. Odpowiedź wyczerpująca pod względem faktograficznym ( wiedza podstawowa + wiedza rozszerzająca + wiedza do pełniająca ), swobodne operowanie faktami i dostrzeganie związków między nimi, wyciągane są wnioski, występuje ocena właściwa, treść nie wykracza poza program. bdb 5. Odpowiedź wskazuje na szczególne zainteresowanie przed miotem, spełniając kryteria oceny bardzo dobrej, wykracza poza obowiązujący program nauczania, zawiera własne oceny ucznia, dodatkowa wiedza jest owocem samodzielnych po szukiwań i przemyśleń. cel.

5 Zakres wiedzy i umiejętności z historii i społeczeństwa w klasie IV 1. Zakres wiedzy. Uczeń: - wie co to jest historia i kto ją tworzy zna różne źródła historyczne wie na czym polega praca archeologa zna różnorodne formy ochrony zabytków umie wyjaśnić rolę herbów jako dawnych znaków identyfikujących rody zna zasady konstruowania drzew genealogicznych potrafi opowiedzieć o swojej małej historii (z uwzględnieniem pojęć) zna sposoby mierzenia i określania czasu w historii potrafi opowiedzieć o życiu i dokonaniach najdawniejszych ludzi identyfikuje herb i barwy Wrocławia oraz zna jego najważniejsze zabytki potrafi wyjaśnić genezę nazwy Polska oraz zna symbole narodowe potrafi wymienić kilka najważniejszych polskich zabytków zna nazwy plemion polskich zna legendy o początkach państwa polskiego zna symbole władzy królewskiej zna prawa i obowiązki władcy oraz urzędy doradcze wie w jakich miejscach powstawały pierwsze grody umie opowiedzieć o wyglądzie i funkcjach grodu oraz zajęciach jego mieszkańców potrafi wyjaśnić znaczenie przyjęcia chrztu przez Polskę ( władca: Mieszko I, data: 966 r.) umie opowiedzieć o początkach organizacji kościelnej i zajęciach zakonników (władca: Bolesław Chrobry ) umie przedstawić miejsca lokacji miast, ich wygląd oraz zajęcia mieszkańców potrafi opisać lokalizację zamków, ich wygląd oraz strój i obowiązki rycerzy ( postać: Zawisza Czarny) potrafi opisać wygląd dworku szlacheckiego, zajęcia jego mieszkańców oraz rolę szlachty w Polsce potrafi opisać wygląd pałacu magnackiego oraz przedstawić zajęcia magnatów umie opisać zabudowę wsi polskiej oraz opowiedzieć o życiu na wsi w XVII w. potrafi wymienić wynalazki XVIII i XIX w. oraz opowiedzieć o ich wpływie na zmianę w życiu codziennym ludzi zna najważniejsze wynalazki 2. poł. XX w. oraz ich wpływ na wygląd krajobrazu i życie ludzi 2. Zakres umiejętności. Uczeń: zna i posługuje się pojęciami historycznymi: historia, źródło historyczne, pismo, rocznik, kronika, archeologia, zabytki, muzeum, eksponat, ekspozycja, skansen, biblioteka, archiwum, herb, genealogia, ród, rodzina, tradycja, pamiątka, wiek, milenium, era, król, kasztelan, wojewoda, rada monarsza, korona, jabłko, berło, gród, podgrodzie, klasztor, zakon, lokacja, rynek, ratusz, cech, fosa, herb, paź, giermek, rycerz, szlachta, magnateria, mecenat, pańszczyzna, fabryka, maszyna parowa, umie posługiwać się podręcznikiem i atlasem dostrzega przyczyny i skutki zmian zachodzących w przeszłości potrafi określić czas minionych wydarzeń umie pracować w grupie i wyrażać własne zdanie

6 Zakres wiedzy i umiejętności z historii i społeczeństwa w klasie V 1. Zakres wiedzy. Uczeń: zna epoki historyczne potrafi wyjaśnić, dlaczego w dziejach ludzkości wyróżnia się epoki umie wyjaśnić pojęcie cywilizacja i wymienić starożytne cywilizacje potrafi opisać przejawy życia codziennego w starożytności (praca, nauka, rozrywki) potrafi określić jaką rolę odgrywała religia w życiu człowieka, wskazać na przykłady różnych wierzeń, zdefiniować podstawowe pojęcia związane z religią - zna imiona najważniejszych bogów kultur starożytnych zna treść wybranych mitów greckich lub rzymskich potrafi wyjaśnić związek między religią żydowską a chrześcijaństwem (postać: Konstantyn Wielki) - potrafi opowiedzieć o architekturze starożytnej Grecji i Rzymu umie wyjaśnić jaki jest rodowód współczesnego teatru, sportu, pisma i innych osiągnięć cywilizacyjnych - zna zagadnienie niewolnictwa w starożytności (postać: Spartakus) zna sposoby sprawowania władzy w starożytności zna przyczyny i skutki upadku cesarstwa zachodniego potrafi opowiedzieć o rozwoju chrześcijaństwa po upadku ces. zachodniego i rozłamie w Kościele w XI w. potrafi opowiedzieć o narodzinach i rozwoju islamu zna początki państwa polskiego oraz znaczenie przyjęcia chrztu przez Mieszka I umie przedstawić najważniejsze wydarzenia z okresu panowania Bolesława Chrobrego pamięta postanowienia testamentu Bolesława Krzywoustego potrafi ukazać problem tatarski i krzyżacki dla ziem polskich w okresie rozbicia dzielnicowego potrafi ukazać wkład Władysława Łokietka w odbudowę państwa polskiego umie opowiedzieć o działalności gospodarczej i politycznej Kazimierza Wielkiego potrafi wskazać przyczyny unii polsko-litewskiej zna wydarzenia związane z konfliktem polsko-krzyżackim w czasach Władysława Jagiełły umie przedstawić obraz społeczeństwa średniowiecznego potrafi ukazać rolę średniowiecznych dworów jako ośrodków kultury i sztuki umie opowiedzieć o życiu codziennym w średniowieczu ( praca na roli, rzemiosło, handel, domostwa, rozrywki, pożywienie ) zna ideały człowieka średniowiecza potrafi wskazać najważniejsze cechy średniowiecznej architektury ( romanizm, gotyk ) zna wybrane zabytki architektury romańskiej i gotyckiej w Polsce potrafi opowiedzieć o roli oświaty w rozwoju państwa i wymienić polskich kronikarzy zna wydarzenia związane z datami: 476, 966, 1000, 1025, 1138, 1320, 1364, 1385, 1410, Zakres umiejętności. Uczeń: sprawnie posługuje się osią czasu sprawnie posługuje się mapą

7 zna i posługuje się pojęciami historycznymi: prehistoria, cywilizacja, państwo, agora, akwedukty, termy, forum, toga, balsamowanie, mumia, sarkofag, niewolnik, mitologia, Biblia, Koran, poganie, demokracja, republika, despotyzm, papirus, hieroglify, barbarzyńcy, imperium, średniowiecze, prawosławie, herezja, islam, Koran, plemię, muzułmanin, misjonarz, książę, metropolia, arcybiskupstwo, cesarz, koronacja, senior, uniwersytet, unia, hołd, pańszczyzna, stan, lenno, wasal, możnowładca, etykieta dworska, trójpolówka, żarna, cech, terminator, czeladnik, kram, romanizm, gotyk, portal, katedra, pergamin, alchemik analizuje prosty tekst źródłowy dokonuje selekcji materiału z podręcznika potrafi dokonać porównań postaci historycznych i wydarzeń Zakres wiedzy i umiejętności z historii i społeczeństwa w klasie VI 1. Zakres wiedzy. Uczeń: potrafi określić przyczyny odkryć geograficznych, a także ich skutki rozumie najważniejsze zjawiska mające miejsce w chrześcijaństwie w czasach nowożytnych, takie jak: reformacja, reforma katolicka zna ważne idee współczesne: humanizm, równość wobec prawa, prawa człowieka. Wie w jakich okolicznościach się narodziły. potrafi wskazać najważniejsze fakty z okresu powstania Stanów Zjednoczonych i rewolucji francuskiej zna dorobek kultury renesansu, baroku, oświecenia i XIX stulecia zna wybrane etapy z dziejów Polski: Rozkwit państwa polskiego w XV i XVI w. Stosunki społeczne Rzeczpospolitej XV-XVIII w. Konflikty Polski z sąsiadami XVI-XVIII w. Upadek Rzeczypospolitej i formy walki o wolność (powstania narodowe, praca organiczna) - zna wydarzenia związane z datami: 1492, 1517, 1525, 1569, 1655, 1683, 1772, 1776, 1789, 1791, 1793, 1794, 1795, 1797, 1830, 1848, 1863 potrafi opowiedzieć o warunkach życia Polaków w trzech zaborach potrafi ukazać starania Polaków o odbudowę państwa ( Legiony Polskie, powstania narodowe ) potrafi przedstawić działania Polaków zmierzające do utrzymania języka i kultury narodowej zna przyczyny i skutki I wojny światowej umie opowiedzieć o wydarzeniach związanych z odzyskaniem przez Polskę niepodległości i kształtowaniu się jej granic potrafi przedstawić sytuację we Włoszech i Niemczech po objęciu władzy przez faszystów zna przyczyny i skutki II wojny światowej umie opowiedzieć o społeczeństwie polskim w latach II wojny światowej potrafi opowiedzieć o sytuacji w Europie i na świecie w okresie zimnej wojny potrafi ukazać życie codzienne w krajach demokracji ludowej po II wojnie światowej zna wydarzenia związane z upadkiem komunizmu w Europie potrafi przedstawić osiągnięcia gospodarcze, naukowo-techniczne i kulturalne okresu międzywojennego w Polsce i na świecie umie opowiedzieć o wielkich przemianach cywilizacyjnych 2. poł. XX w. potrafi przedstawić sytuację polityczną, ekonomiczną i kulturową w Polsce w latach

8 zna treści dotyczące współczesnej Polski ( symbole, konstytucja, struktura władz, gospodarka ) umie przedstawić Polskę jako państwo funkcjonujące w strukturach europejskich i międzynarodowych zna wydarzenia związane z datami: 1914, 1918, 1919, 1920, 1921, 1933, 1938, 1939, 1941, 1944, 1945, 1956, 1968, 1978, 1980, 1981, 1989, Zakres umiejętności. Uczeń: sprawnie posługuje się mapą zna i posługuje się pojęciami historycznymi: humanizm, odrodzenie (renesans), reformacja, luteranizm, kalwinizm, ekumenizm, unia, wolna elekcja, posłowie, sejm walny, przywileje, sarmatyzm, barok, oświecenie, płodozmian, klasycyzm, konstytucja, rewolucja, trójpodział władz, liberum veto, germanizacja, rusyfikacja, praca organiczna, uwłaszczenie, płodozmian, germanizacja, rusyfikacja, Ententa, państwa centralne, komunizm, plebiscyt, proklamacja, dyktator, faszyzm, nazizm, wojna totalna, łagier, okupant, Układ Warszawski, NATO, emancypacja, kultura masowa, cenzura, obywatel, konstytucja, województwo, powiat, gmina, sejm, senat, Rada Ministrów, gospodarka rynkowa analizuje prosty tekst źródłowy dokonuje selekcji materiału z podręcznika dokonuje porównań postaci historycznych i wydarzeń Wymagania na poszczególne oceny z historii i społeczeństwa w kl. IV Ocena dopuszczająca wyjaśnia, czym zajmuje się historia i na czym polega praca historyka podaje przykłady nauk wspomagających historię wyjaśnia, do czego służy oś czasu wymienia co najmniej jedno muzeum wskazuje tytuł i legendę mapy wymienia cechy osobiste i społeczne człowieka wymienia podstawowe potrzeby człowieka wie, że istnieją prawa dziecka rysuje swój rodowód (najbliższej rodziny) wymienia legendy związane z początkiem państwa polskiego wymienia co najmniej trzy regiony Polski wskazuje na mapie region, w którym mieszka wskazuje na mapie i wymienia sąsiadów Polski wymienia polskie symbole narodowe wymienia polskie święta narodowe wymienia zwierzęta udomowione przez człowieka wymienia pierwsze narzędzia używane przez człowieka opisuje na podstawie ilustracji wygląd osady w Biskupinie wymienia co najmniej trzy informacje o Biskupinie wymienia najstarszych kronikarzy Galla Anonima, Wincentego Kadłubka i Jana Długosza wymienia legendy: o Lechu, Czechu i Rusie, o Popielu, o Piaście, o księciu Kraku i smoku wawelskim opisuje na podstawie ilustracji: wygląd grodu i podgrodzia, średniowiecznego zamku, rycerskiej zbroi, średniowiecznej wsi opowiada, jak wyglądało życie codzienne mieszkańców grodu i podgrodzia, średniowiecznego zamku, średniowiecznej wsi wymienia narzędzia stosowane w średniowiecznej wsi: cep, radło, żarna wymienia rośliny uprawiane na wsi: zboże, rośliny strączkowe: bób, fasola, groch

9 wymienia zwierzęta hodowane na wsi bydło, kozy, owce, świnie wymienia główne zakony średniowiecza (benedyktyni, cystersi, franciszkanie, dominikanie) na podstawie ilustracji omawia wygląd średniowiecznego klasztoru odróżnia na ilustracjach style architektury średniowiecznej romański i gotycki na podstawie ilustracji omawia wygląd średniowiecznego miasta wyjaśnia, kim był Wit Stwosz na podstawie ilustracji opisuje wygląd ołtarza Wita Stwosza wyjaśnia, kim był Jan Długosz i czym się zajmował wyjaśnia, kim był Mikołaj Kopernik i jakimi dziedzinami nauki się zajmował na podstawie ilustracji porównuje strój szlachecki i magnacki na podstawie ilustracji porównuje wygląd dworu szlacheckiego i pałacu magnackiego na podstawie ilustracji omawia wygląd Łazienek Królewskich wymienia postacie Ignacego Krasickiego, Bernarda Bellotta i Grzegorza Piramowicza, jako wybitnych osobistości czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego wymienia wynalazki XIX wieku, których używamy do dzisiaj na podstawie ilustracji omawia zmiany, jakie dokonały się w XIX wieku w życiu mieszkańców miast Ocena dostateczna wyjaśnia pojęcia: tradycja, epoka, prehistoria, cywilizacja, wyjaśnia różne znaczenia słowa historia historia jako nauka i historia jako przeszłość, to co się wydarzyło określa wiek na podstawie daty rocznej wyjaśnia skróty: n.e. i p.n.e. wymienia przykłady źródeł historycznych odczytuje informacje z legendy mapy wyjaśnia, czym jest osobowość człowieka odróżnia cechy osobiste od cech społecznych człowieka wyjaśnia pojęcie: społeczeństwo wie, czym zajmuje się w szkole samorząd uczniowski podaje przykłady pamiątek rodzinnych wskazuje na mapie i wymienia co najmniej trzy regiony Polski i podaje ich stolice wyjaśnia pojęcie legendy wyjaśnia, czym jest gwara podaje co najmniej trzy przykłady potraw regionalnych wymienia co najmniej dwa przykłady tańców regionalnych podaje przykłady gwar i wskazuje na mapie obszary, z których pochodzą wyjaśnia pojęcie ojczyzny wymienia co najmniej trzy mniejszości narodowe zamieszkujące Polskę wyjaśnia, co oznacza, że język polski jest naszym językiem urzędowym wymienia polskie święta narodowe i podaje ich daty wykonuje hymn Polski podaje imię i nazwisko autora słów Mazurka Dąbrowskiego wyjaśnia, że autor melodii nie jest znany wymienia mniejszości narodowe zamieszkujące Polskę podaje, gdzie znajdują się siedziby polskiego parlamentu i prezydenta podaje przykłady narzędzi wytwarzanych przez ludzi pierwotnych wyjaśnia, w jaki sposób odkrycie uprawy zboża zmieniło sposób życia ludzi pierwotnych wyjaśnia, do czego służyły żarna wymienia produkty, które stanowiły pożywienie człowieka pierwotnego, wyjaśnia w jaki sposób człowiek je zdobywał przedstawia zajęcia ludzi pierwotnych wskazuje Biskupin na mapie historycznej wie, czym się zajmowali mieszkańcy Biskupina opisuje wygląd osady w Biskupinie wyjaśnia pojęcie legendy

10 opowiada legendy: o Lechu, Czechu i Rusie, o Popielu, o Piaście, o księciu Kraku i smoku wawelskim wskazuje na mapie Gniezno i Kraków wskazuje na osi chronologicznej czas, kiedy na ziemiach polskich budowano grody, a później średniowieczne zamki wyjaśnia pojęcia: gród, podgrodzie, plemię, fosa, podzamcze, senior, trubadur, paź, giermek, wymienia mieszkańców grodu i podgrodzia porównuje gród i zamek wskazuje podobieństwa i różnice wyjaśnia, kto mógł zostać rycerzem wymienia cechy, jakimi powinien odznaczać się rycerz opowiada o Zawiszy Czarnym opowiada, jak wyglądało życie codzienne na wsi średniowiecznej wymienia zajęcia chłopów wyjaśnia, do kogo należała ziemia uprawiana przez średniowiecznych chłopów wymienia powinności chłopów wobec pana i wobec Kościoła wyjaśnia pojęcia: reguła zakonna, kaznodzieja, zakon, klasztor, pergamin, inicjał, miniatura opowiada o kopiowaniu i pisaniu ksiąg w średniowieczu wyjaśnia, dlaczego średniowieczne księgi były bardzo drogie na podstawie ilustracji omawia wygląd budowli romańskiej i gotyckiej wyjaśnia, do czego służył pręgierz opowiada, jak wyglądało życie codzienne w średniowiecznym mieście wyjaśnia pochodzenie miast z dawnych podgrodzi wymienia zajęcia rzemieślników mieszkających w średniowiecznym mieście wyjaśnia, kto był właścicielem średniowiecznych miast opowiada, jak powstawał ołtarz mariacki wymienia co najmniej dwóch synów Kazimierza Jagiellończyka, późniejszych królów Polski wyjaśnia pojęcia: historyk, kronikarz, dziejopis, dyplomata, wychowawca, uczony, astronom, astronomia, Układ Słoneczny, odkrycie naukowe umieszcza na osi czasu wiek, w którym żył Jan Długosz wymienia miasta, szkoły i uniwersytety, w których uczył się i studiował Mikołaj Kopernik wyjaśnia pojęcia: przywileje, pospolite ruszenie, szlachta, czeladź, magnateria opisuje, jakie obowiązki i przywileje miała szlachta wymienia, kto pracował w gospodarstwach należących do szlachty wymienia zasługi króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dla rozwoju kultury i nauki polskiej wyjaśnia, czym były obiady czwartkowe i kto był na nie zapraszany wyjaśnia, kim byli Ignacy Krasicki, Grzegorz Piramowicz, Bernardo Bellotto, zwany Canalettem umieszcza na osi czasu wiek XVIII i jego drugą połowę czas panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego podaje przykłady udogodnień miejskich wprowadzonych w XIX wieku wymienia wynalazki i osiągnięcia techniki XIX wieku opowiada, kim byli Ignacy Łukaszewicz, Tomasz Edison omawia zmiany w życiu codziennym ludzi na przełomie XIX i XX wieku Ocena dobra wyjaśnia pojęcia: wiek, tysiąclecie, rocznik, kronika wyjaśnia, na czym polega praca historyka wymienia nauki wspomagające historię (chronologia, numizmatyka, archeologia, genealogia, heraldyka) wymienia różnice między prehistorią i historią i wyjaśnia, jakie znaczenie miało wynalezienie pisma prawidłowo umieszcza daty na osi czasu odczytuje proste informacje z mapy wskazuje podobieństwa i różnice pomiędzy mapą historyczną a polityczną wyjaśnia, czym zajmują się muzea i skanseny wyjaśnia, na czym polega niepowtarzalność każdego człowieka wyjaśnia pojęcia: genealogia, ród

11 omawia wartość historyczną pamiątek rodzinnych wyjaśnia pojęcie: mała ojczyzna podaje przykłady potraw regionalnych opowiada o swoim regionie, jako o małej ojczyźnie podaje genezę symboli lokalnych wyjaśnia, skąd się wzięły herby zna i wyjaśnia pochodzenie polskich symboli narodowych wymienia mniejszości narodowe zamieszkujące Polskę wyjaśnia łacińskie określenie homo sapiens wyjaśnia, na czym polegało epokowe wydarzenie, jakim było opanowanie przez człowieka ognia wyjaśnia, w jaki sposób człowiek wykorzystywał mięso, skórę i kości zabitych zwierząt przedstawia okoliczności odkrycia osady w Biskupinie określa epokę historyczną, w której żyli mieszkańcy Biskupina umieszcza na osi czasu wiek powstania osady w Biskupinie wyjaśnia różnicę pomiędzy opisywanymi w kronikach postaciami legendarnymi a historycznymi wyjaśnia, w jaki sposób wybierano miejsce do budowy grodu i zamku oraz, jak zabezpieczano je przed wrogami wyjaśnia, kim byli panowie grodowi i kasztelanowie omawia funkcję herbu rycerskiego opisuje przebieg turnieju rycerskiego wymienia zadania giermka wyjaśnia, co oznacza, że zamek był budowlą obronną i wymienia elementy obronne zamku (wieże, mury, baszty, fosę) opisuje przebieg pasowania na rycerza wyjaśnia pojęcia: danina, post, dziesięcina opisuje postać św. Franciszka opowiada o głoszonej przez niego nauce omawia życie codzienne średniowiecznych zakonników wyjaśnia, dlaczego duchowni często byli doradcami, sekretarzami i wysłannikami dyplomatycznymi na dworach monarchów wymienia co najmniej trzy różnice między architekturą romańską a gotycką wyjaśnia, dlaczego ludzie w średniowieczu odbywali pielgrzymki do miejsc świętych omawia zróżnicowanie społeczne mieszkańców średniowiecznego miasta wyjaśnia pojęcia: cech, burmistrz, rajca, rada miejska wyjaśnia, kto nadawał miastom prawa miejskie umieszcza na linii chronologicznej lata panowania Kazimierza Jagiellończyka wyjaśnia pojęcia: detal, pracownia, rzemieślnik, artysta opisuje sposób wychowania na dworze królewskim wyjaśnia, na czym polegała działalność dyplomatyczna Jana Długosza wyjaśnia powiedzenie: Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię wyjaśnia, czym szlachta wyróżniała się spośród innych stanów wyjaśnia, czym różniła się magnateria od szlachty opowiada, jak wyglądało życie codzienne w folwarku szlacheckim wyjaśnia znaczenie założenia Szkoły Rycerskiej dla rozwoju szkolnictwa w Polsce wyjaśnia znaczenie powołania Komisji Edukacji Narodowej dla rozwoju szkolnictwa w Polsce opowiada, jak wyglądało życie codzienne w osiemnastowiecznej Warszawie wymienia postacie Ignacego Krasickiego, Grzegorza Piramowicza, Bernarda Bellotto oraz opisuje ich dokonania porównuje życie ludzi w XIX wieku i we wcześniejszych epokach omawia znaczenie wynalezienia parowozu wyjaśnia pojęcie: mit posługuje się osią czasu Ocena bardzo dobra

12 wyjaśnia, jakie wydarzenie posłużyło do podziału czasu na wydarzenia przed naszą erą i wydarzenia naszej ery wyjaśnia pojęcie: kartografia wymienia co najmniej jedno znane mu muzeum i skansen wyjaśnia, co to jest tolerancja wyjaśnia, czym zajmuje się w szkole samorząd uczniowski i jaki ma wpływ na życie szkoły wie, skąd się wzięły nazwiska rysuje uproszczone drzewo genealogiczne swojego rodu opowiada o swoim regionie, jako o małej ojczyźnie odszukuje w różnych źródłach i przedstawia informacje dotyczące swojej miejscowości/regionu podaje przykłady gwar i wskazuje na mapie obszary, z których pochodzą podaje genezę symboli lokalnych wyjaśnia, skąd się wzięły herby wymienia, jakie obyczaje i tradycje składają się na folklor (twórczość artystyczna, baśnie, legendy, przysłowia, rzeźbiarstwo, muzyka, tańce, potrawy regionalne) wyjaśnia, na czym polega stołeczny charakter Warszawy wymienia dawne stolice Polski (Gniezno, Kraków) opowiada, jak przebiegała ewolucja człowieka, jak zmieniała się jego postawa i mózg samodzielnie formułuje wypowiedź ustną na temat życia ludzi w Biskupinie porównuje życie mieszkańców Biskupina i życie ludzi pierwotnych wskazuje podobieństwa i różnice omawia funkcje legend dla budowania tożsamości narodu polskiego potrafi oddzielić fakty historyczne od legend samodzielnie wypowiada się na temat, czy legendy mogą być dla nas źródłem historycznym podaje przykłady nazw osad średniowiecznych specjalizujących się w określonym rzemiośle opowiada o życiu codziennym mieszkańców podgrodzia wymienia władcę, który zjednoczył cześć plemion zamieszkujących ziemie polskie wyjaśnia, na czym polegała działalność dyplomatyczna Zawiszy Czarnego omawia funkcje herbu rycerskiego porównuje życie na wsi współcześnie i w średniowieczu wskazuje podobieństwa i różnice wyjaśnia genezę jasełek i przedstawień pasyjnych, wie, że wprowadzili je w Kościele katolickim franciszkanie samodzielnie formułuje wypowiedź ustną na temat życia codziennego w zakonach średniowiecznych stosuje pojęcia: reguła zakonna, kaznodzieja, zakon, klasztor, pergamin, inicjał wskazuje na ilustracji: sklepienie krzyżowe, witraż, rozetę wyjaśnia pojęcia: fundator, krypta, relikwie wyjaśnia, z czego wynikała pobożność ludzi średniowiecza opowiada, co znajduje się w krypcie św. Leonarda w podziemiach katedry wawelskiej omawia zajęcia rzemieślników mieszkających w średniowiecznym mieście podaje przykłady nazw ulic, które wywodzą się od mieszkających tam rzemieślników opowiada, jak powstawał ołtarz Wita Stwosza wyjaśnia, kto był jego fundatorem wyjaśnia, dlaczego Jan Długosz uznawany jest za pierwszego polskiego historyka opisuje znaczenie Akademii Krakowskiej dla rozwoju polskiej nauki wyjaśnia i podkreśla znaczenie odkrycia Mikołaja Kopernika dla rozwoju nauki opowiada o różnorodności stanu szlacheckiego omawia znacznie magnaterii w życiu politycznym i kulturalnym Rzeczypospolitej opowiada o rozwoju kultury polskiej w czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego omawia genezę powstania fabryk i nowej klasy społecznej robotników opisuje zmiany w sposobach podróżowania w XIX wieku Ocena celująca własnymi słowami wyjaśnia, dlaczego historię nazywamy nauczycielką życia uzasadnia, dlaczego zabytki i źródła historyczne należy chronić i zabezpieczać przed zniszczeniem samodzielnie posługuje się mapą historyczną

13 wyjaśnia, na czym polega różnica między tolerancją a obojętnością wobec drugiego człowieka podaje pochodzenie nazwisk: Kowalski, Młynarski, Górski opowiada, co dla niego oznacza pojęcie małej ojczyzny, jakie miejsce uznaje za swoją małą ojczyznę opowiada o okolicznościach powstania polskiego hymnu narodowego porównuje życie koczownicze z życiem osiadłym ludzi wyjaśnia, dlaczego zmiana trybu życia ludzi z koczowniczego na rolniczy miała bardzo duże znaczenie dla rozwoju ludzkości omawia znaczenie pracy archeologów dla poznania przeszłości wymienia najstarszych polskich kronikarzy w porządku chronologicznym, wie, kto według legendy, dał początek dynastii piastowskiej podaje przykłady postaci legendarnych i historycznych charakteryzuje gród, jako ośrodek władzy książęcej wskazuje na mapie historycznej Polski XIV wieku co najmniej trzy zamki średniowieczne rozumie, na czym polegał ścisły związek życia codziennego średniowiecznych chłopów z przyrodą i porami roku wyjaśnia, dlaczego chłopi mieli najmniej praw spośród wszystkich stanów na podstawie fragmentu tekstu źródłowego wymienia zasady postępowania franciszkanów wyjaśnia określenie benedyktyńska praca na podstawie tekstu źródłowego omawia udział szlachty i ludu w budowaniu średniowiecznych kościołów porównuje wygląd miast współczesnych do miast średniowiecznych wskazuje podobieństwa i różnice wyjaśnia, jakie informacje o życiu mieszkańców średniowiecznego Krakowa można odnaleźć w ołtarzu Wita Stwosza na podstawie tekstu źródłowego i wiedzy pozapodręcznikowej wyjaśnia, dlaczego Jan Długosz podjął się spisania dziejów polskich odróżnia pojęcia: astrolog i astronom wyjaśnia, z jakiej grupy społeczeństwa średniowiecznego wyłoniła się szlachta na podstawie obrazów Bernarda Bellotta, zwanego Canalettem, opisuje życie codzienne w Warszawie w XVIII wieku omawia wpływ wynalazków na poprawę jakości życia ludzi w XIX wieku Wymagania na poszczególne oceny dla kl. V Ocena dopuszczająca wyjaśnia, do czego służy oś czasu wymienia epoki historyczne rozumie, co oznacza pojęcie chronologia wyjaśnia pojęcia: tysiąclecie, wiek, półwiecze wskazuje na mapie Mezopotamię na podstawie ilustracji omawia wygląd bramy Isztar wie, co to było pismo klinowe wymienia co najmniej jeden wynalazek Sumerów wie, kim był Hammurabi wskazuje na mapie Egipt i Nil wie, kim był faraon na podstawie ilustracji omawia wygląd piramidy podaje kilka informacji na temat pozycji kapłanówwskazuje na mapie Grecję na podstawie rysunku omawia życie codzienne w greckiej polis wie, co oznacza pojęcie Hellada i Hellenowie wyjaśnia pojęcie demokracja wskazuje na mapie Ateny i Spartę opisuje, jak funkcjonowała demokracja ateńska wyjaśnia, co oznacza, że Sparta była państwem żołnierzy wie, z kim Grecy toczyli wojny w V w. p.n.e.

14 wymienia co najmniej jednego z wielkich greckich filozofów wie, w którym wieku p.n.e. odbyły się pierwsze igrzyska starożytne wymienia kilku greckich bogów opowiada co najmniej jeden mit wie, że Grecy byli twórcami teatru na podstawie ilustracji omawia wygląd teatru greckiego na podstawie ilustracji omawia wygląd Akropolu wymienia co najmniej jedną cechę charakterystyczną greckich rzeźb i posągów odróżnia styl czarnofigurowy od czerwono figurowego wskazuje na mapie Półwysep Apeniński wskazuje na osi chronologicznej wiek, w którym założono Rzym na podstawie ilustracji opisuje wygląd rzymskiej ulicy opowiada co najmniej jedną legendę związaną z założeniem Rzymu wyjaśnia pojęcie republika wie, że językiem Rzymian była łacina na podstawie ilustracji omawia strój i uzbrojenie rzymskiego legionisty wie, kim byli Hannibal, Juliusz Cezar i Oktawian August umieszcza na osi chronologicznej I w. p.n.e. wyjaśnia pojęcia: cesarstwo, legion, legionista wymienia prawo rzymskie jako podstawę współczesnego prawa wymienia największe osiągnięcia Rzymian: drogi, akwedukty i mosty na podstawie ilustracji omawia wygląd rzymskiej ulicy na podstawie ilustracji omawia wygląd domu bogatego Rzymianina wymienia kilku rzymskich bogów wie, kim byli gladiatorzy wymienia przykładowe rozrywki Rzymian wyjaśnia pojęcie niewolnik wskazuje na osi czasu I w. n.e. wskazuje na mapie Palestynę wie kim był Jezus z Nazaretu wie, że narodziny Jezusa uznano za początek naszej ery (n.e.) wyjaśnia pojęcia: apostoł, Ewangelia wskazuje na osi chronologicznej V w. n.e. wyjaśnia pojęcie barbarzyńca wskazuje na mapie Rzym i Konstantynopol wymienia plemiona Wandalów i Hunów wskazuje na mapie państwo Karola Wielkiego wyjaśnia pojęcie koronacja na podstawie ilustracji omawia sposób kopiowania ksiąg w średniowieczu wie, że językiem urzędowym w państwie Karola Wielkiego była łacina wymienia państwa, jakie powstały po podziale królestwa Karola Wielkiego na trzy części wskazuje na mapie tereny zamieszkiwane przez Polan i Wiślan określa wiek, w którym panował Mieszko I na podstawie ilustracji opisuje wygląd grodu wie, co wydarzyło się w 966 roku wymienia państwo, z którym Mieszko I prowadził zwycięskie wojny wie, kim był święty Wojciech i dokąd udał się z misją wyjaśnia pojęcie poganin wskazuje na mapie miejsce pochowania świętego Wojciecha wie, co przedstawiają Drzwi Gnieźnieńskie umieszcza na osi czasu rok zjazdu gnieźnieńskiego oraz rok koronacji Bolesława Chrobrego wskazuje na mapie zasięg terytorialny państwa Bolesława Chrobrego opowiada o zjeździe gnieźnieńskim wie, który władca podzielił państwo polskie na dzielnice

15 umieszcza na osi czasu rok 1138 wyjaśnia pojęcie dynastia wskazuje na mapie państwo zakonu krzyżackiego podaje datę koronacji Władysława Łokietka wymienia władcę, który zjednoczył państwo polskie wskazuje na mapie Wielkopolskę i Małopolskę wskazuje na osi chronologicznej wiek XIV wskazuje na mapie państwo polskie za czasów Kazimierza Wielkiego wyjaśnia pojęcie dyplomata wyjaśnia, kogo gościł Wierzynek wymienia władcę, który założył Akademię w Krakowie wyjaśnia pojęcia: uniwersytet, żak wymienia najsłynniejszych absolwentów Akademii Krakowskiej wskazuje na mapie Królestwo Polskie, Królestwo Węgierskie, Wielkie Księstwo Litewskie wyjaśnia, jak to się stało, że Władysław Jagiełło został królem Polski wymienia nazwę dynastii, której początek dał Władysław Jagiełło na podstawie ilustracji opisuje wygląd zamku w Malborku wskazuje na mapie Pomorze Gdańskie podaje datę bitwy pod Grunwaldem, wie czyim zwycięstwem się zakończyła Ocena dostateczna umieszcza daty na osi czasu w kolejności chronologicznej wyjaśnia skróty p.n.e., n.e. określa wiek danego wydarzenia wymienia epoki historyczne w kolejności chronologicznej oblicza czas, jaki upłynął między wydarzeniami wskazuje na mapie Tygrys i Eufrat krótko omawia znaczenie kanałów nawadniających dla rozwoju rolnictwa w Mezopotamii wie, kim byli Sumerowie na podstawie ilustracji opisuje wygląd zigguratu na podstawie ilustracji omawia budowę greckich statków handlowych wie, jak funkcjonowała demokracja ateńska wyjaśnia pojęcie agora wyjaśnia pojęcia: barbarzyńca, kolonie, polis wyjaśnia, do czego służyły ostrakony krótko omawia najważniejsze cechy demokracji ateńskiej wie, kim byli: Perykles, Miltiades, Leonidas i Kserkses na podstawie ilustracji opisuje uzbrojenie hoplity krótko omawia przebieg i wynik wojen grecko-perskich krótko omawia przebieg starożytnych igrzysk wymienia cechy charakterystyczne religii starożytnych Greków wie, kim byli Herodot, Sokrates, Platon i Arystoteles wyjaśnia pojęcia: filozofia, olimpiada, igrzyska, mit, ambrozja, teatr, Olimp, bogowie olimpijscy, heros, teatr grecki umieszcza na osi chronologicznej V w. p.n.e. okres rozkwitu kultury greckiej wymienia porządki architektoniczne greckich kolumn wie, komu była poświęcona największa świątynia ateńskiego Akropolu opowiada, jak wyglądał Partenon wie, kim był Fidiasz podaje datę założenia Rzymu wyjaśnia pojęcie Imperium Rzymskie wymienia uprawnienia zgromadzenia ludowego, senatu, trybunów ludowych i konsulów opowiada legendy o założeniu Rzymu wie, kto mógł zostać senatorem

16 wyjaśnia, dlaczego wilczyca jest symbolem Rzymu podaje pochodzenie słowa republika wyjaśnia pojęcia: termy, akwedukty wymienia przyczyny podbojów Rzymian wskazuje na mapie Kartaginę i Galię wyjaśnia pojęcia: dyktator, cezar, centurion, legat omawia sposób dojścia Cezara do władzy wyjaśnia, czym były prowincje rzymskie i jaka była rola namiestników wyjaśnia, skąd pochodzi słowo cesarz wie, czym był Panteon opisuje Forum Romanum jako centrum życia starożytnego Rzymu na podstawie informacji opisuje sposób budowania rzymskich dróg wyjaśnia, jaką pozycję miała rodzina w społeczeństwie rzymskim wyjaśnia, jacy bogowie tworzyli Trójcę Kapitolińską omawia wygląd i przeznaczenie Panteonu wie, co się odbywało w Koloseum i w Cyrku Wielkim wyjaśnia pojęcia: igrzyska, amfiteatr wymienia symbole pierwszych chrześcijan wyjaśnia, kogo nazywamy chrześcijanami umieszcza na osi chronologicznej wiek, w którym chrześcijanie mogli wyznawać swoją religię, bez narażenia się na prześladowania wyjaśnia pojęcia: Dobra Nowina, przypowieść, tolerancja, Mesjasz wymienia przyczyny słabości cesarstwa rzymskiego wskazuje na mapie kierunki podbojów Hunów i Wandalów podaje datę koronacji Karola Wielkiego na cesarza i określa, jaki to jest wiek podaje nazwę plemienia, którego władcą był Karol Wielki podaje przykłady wspierania nauki przez Karola Wielkiego krótko omawia wygląd pałacu w Akwizgranie wyjaśnia pojęcie arkady wskazuje na mapie najważniejsze grody Polan i Wiślan omawia okoliczności przyjęcia chrztu przez Mieszka I wie, kim była Dobrawa opisuje znaczenie i zadania drużyny książęcej wyjaśnia pojęcia: plemię, ród, książę, Piastowie, chrzest, gród obronny, drużyna, danina zna datę 972 i wie, co się wtedy wydarzyło wie, kto został następcą Mieszka I pokazuje na mapie tereny zamieszkane przez Prusów krótko opowiada o wyprawie biskupa Wojciecha wyjaśnia, dlaczego Drzwi Gnieźnieńskie są dziełem sztuki i źródłem historycznym wyjaśnia, dlaczego Bolesław Chrobry sprowadził ciało Wojciecha do Gniezna wyjaśnia pojęcia: chrześcijaństwo, biskup, misja, patron umieszcza na osi czasu rok 997 wymienia przyczyny i skutki zjazdu gnieźnieńskiego wyjaśnia pojęcia: wojowie, wyprawa wojenna, koronacja wie, co to jest Szczerbiec i skąd, według legendy, pochodzi jego nazwa podaje przyczyny podziału Polski na dzielnice opisuje ekspansję Krzyżaków na Pomorzu i Kujawach wymienia dzielnice zjednoczone przez Władysława Łokietka podaje lata panowania Kazimierza Wielkiego wyjaśnia pojęcie przywilej wymienia państwa, z którymi Kazimierz Wielki podpisał pokój wyjaśnia, dlaczego król Kazimierz otrzymał przydomek Wielki podaje datę założenia Akademii Krakowskiej wymienia władców, którzy odnowili i unowocześnili Akademię Krakowską wyjaśnia pojęcia: bakałarz, bursa, kolegium, rektor

17 wymienia nazwę najstarszego budynku Uniwersytetu Jagiellońskiego wyjaśnia, kto mógł zostać żakiem, a kto profesorem na uniwersytecie wyjaśnia pojęcie unia personalna podaje datę 1385 i wie, co się wtedy wydarzyło wymienia przyczyny i skutki zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie wyjaśnia, kim byli trubadurzy wymienia przyczyny i skutki wojny z zakonem krzyżackim wyjaśnia, dlaczego zamek w Malborku był trudny do zdobycia wymienia wojska walczące po stronie polsko--litewskiej i walczące po stronie krzyżackiej na podstawie ilustracji opisuje wygląd rycerzy średniowiecznych podaje lata panowania Kazimierza Wielkiego wyjaśnia pojęcie przywilej wymienia państwa, z którymi Kazimierz Wielki podpisał pokój wyjaśnia, dlaczego król Kazimierz otrzymał przydomek Wielki podaje datę założenia Akademii Krakowskiej wymienia władców, którzy odnowili i unowocześnili Akademię Krakowską wyjaśnia pojęcia: bakałarz, bursa, kolegium, rektor wymienia nazwę najstarszego budynku Uniwersytetu Jagiellońskiego wyjaśnia, kto mógł zostać żakiem, a kto profesorem na uniwersytecie wyjaśnia pojęcie unia personalna podaje datę 1385 i wie, co się wtedy wydarzyło wymienia przyczyny i skutki zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie wyjaśnia, kim byli trubadurzy wymienia przyczyny i skutki wojny z zakonem krzyżackim wyjaśnia, dlaczego zamek w Malborku był trudny do zdobycia wymienia wojska walczące po stronie polsko- -litewskiej i walczące po stronie krzyżackiej na podstawie ilustracji opisuje wygląd rycerzy średniowiecznych Ocena dobra określa wiek wydarzeń historycznych i połowę wieku wymienia wydarzenie, jakie zostało uznane za początek naszej ery zna daty graniczne epok historycznych, wie co się wtedy wydarzyło wyjaśnia, czym są fakty historyczne podaje definicję chronologii wyjaśnia pojęcie cywilizacja omawia życie codzienne i zajęcia Sumerów opisuje wygląd miast w Mezopotamii wyjaśnia pochodzenie nazwy Babilonia omawia położenie geograficzne i warunki naturalne Grecji wyjaśnia, kto w greckim polis mógł zostać obywatelem opowiada, jaką funkcję pełniła grecka agora opisuje życie codzienne greckiej rodziny na podstawie materiału ikonograficznego opisuje grecki dom przedstawia w kolejności chronologicznej najważniejsze bitwy wojen grecko-perskich charakteryzuje ustrój Sparty wyjaśnia, kim byli Persowie i dlaczego ruszyli z wyprawą przeciwko państwom greckim wyjaśnia, na czym polegało spartańskie wychowanie wyjaśnia, skąd się wzięła filozofia omawia poglądy Platona i Arystotelesa na temat dobra przedstawia przebieg starożytnych igrzysk opowiada mity o Heraklesie i Odyseuszu wyjaśnia, dlaczego Herodota nazywamy ojcem historii

18 wymienia greckich bogów i dziedziny, jakimi się opiekowali wymienia cechy charakterystyczne greckiej architektury opowiada, jak Grecy rzeźbili i ozdabiali rzeźby i posągi charakteryzuje styl czarnofigurowy i czerwonofigurowy greckiego malarstwa wazowego omawia położenie i warunki geograficzne Rzymu wymienia przyczyny rozwoju Rzymu opowiada o rzymskim senacie wyjaśnia, w jakich okolicznościach Rzym stał się republiką na osi chronologicznej umieszcza daty założenia Rzymu i wprowadzenia republiki wskazuje na mapie największy zasięg Imperium Rzymskiego wyjaśnia różnicę między republiką a cesarstwem charakteryzuje sposób walki Galów wie, w jakich okolicznościach wznoszono łuki tryumfalne krótko omawia wojny Rzymu z Kartaginą omawia władzę cesarzy rzymskich, wymienia ich prerogatywy podaje przykłady zasad rzymskiego prawa stosowanych do dziś opisuje sposób budowania rzymskich dróg wskazuje przykłady naśladowania przez Rzymian architektury greckiej wyjaśnia powiedzenie wszystkie drogi prowadzą do Rzymu omawia religię Rzymian charakteryzuje ulubione rozrywki Rzymian wyścigi rydwanów i walki gladiatorów wie, w jaki sposób zdobywano niewolników w Imperium Rzymskim omawia symbolikę chrześcijańską wyjaśnia, dlaczego pierwsi chrześcijanie modlili się w katakumbach podaje przyczyny i przebieg prześladowań chrześcijan w Rzymie krótko omawia działalność apostołów Piotra i Pawła z Tarsu podaje współczesne znaczenia słów wandal i barbarzyńca podaje daty podziału cesarstwa na wschodnie i zachodnie oraz datę upadku cesarstwa zachodniego wie, kim byli Słowianie i Germanie wyjaśnia, kogo kształciła szkoła pałacowa w Akwizgranie i na czym polegała karolińska reforma pisma łacińskiego wymienia działania cesarza, które doprowadziły do rozwoju kultury i architektury wymienia zasługi Karola Wielkiego dla rozwoju średniowiecznej Europy na podstawie mapy omawia rozwój terytorialny państwa Mieszka wymienia przyczyny przyjęcia chrztu przez księcia Polan omawia znaczenie przyjęcia chrztu przez Mieszka I opisuje wyprawę biskupa Wojciecha do Prusów wyjaśnia, dlaczego Bolesław Chrobry pomógł biskupowi zorganizować wyprawę chrystianizacyjną omawia symbolikę włóczni św. Maurycego i diademu cesarskiego wskazuje na mapie tereny podbite przez Bolesława Chrobrego na wschodzie wyjaśnia, czym była dzielnica senioralna podaje skutki pozytywne i negatywne sprowadzenia Krzyżaków na ziemie polskie wie, jakie tereny stały się łupem Tatarów w XIII wieku omawia rozwój gospodarczy ziem polskich w czasach rozbicia dzielnicowego wyjaśnia, dlaczego Kazimierz Wielki wolał prowadzić działania dyplomatyczne, niż działania zbrojne opisuje, jak zmienił się Kraków w czasach Kazimierza Wielkiego wymienia gości Kazimierza Wielkiego na uczcie u Wierzynka wyjaśnia, dlaczego Kazimierz Wielki założył Akademię Krakowską wymienia przedmioty wykładane w Akademii Krakowskiej opisuje życie codzienne krakowskiego żaka wyjaśnia, jak były prowadzone zajęcia na uniwersytecie omawia rolę, jaką odgrywał rektor na uniwersytecie charakteryzuje sytuację Litwy przed zawarciem unii z Polską

19 wyjaśnia, w jaki sposób król Władysław Jagiełło i królowa Jadwiga dbali o rozwój nauki i sztuki w Polsce wyjaśnia, dlaczego państwo krzyżackie było zagrożeniem dla Polski i Litwy omawia kolejne etapy wojny przedstawia przebieg oblężenia Malborka i jego skutki Ocena bardzo dobra charakteryzuje epoki historyczne bezbłędnie umieszcza daty na osi chronologicznej i określa, czy jest to pierwsza, czy druga połowa wieku charakteryzuje położenie geograficzne Mezopotamii z uwzględnieniem wpływu środowiska na życie ludzi omawia znaczenie wynalezienia koła i pisma dla rozwoju człowieka wie, jakie nauki rozwinęły się w Babilonii omawia przyczyny i skutki kolonizacji greckiej wie, czym zajmowała się rada pięciuset porównuje ustrój Aten i Sparty, wskazuje zalety i wady każdego z nich przedstawia na mapie i szczegółowo omawia przebieg wojen grecko-perskich porównuje igrzyska starożytne do igrzysk nowożytnych, wskazuje cechy wspólne i różnice porównuje teatr grecki do teatru współczesnego łączy pochodzenie igrzysk z obchodami świąt na cześć Zeusa, a korzenie teatru z uroczystościami na cześć Dionizosa wyjaśnia, na czym polegał wpływ kultury greckiej na inne regiony Morza Śródziemnego i Morza Czarnego samodzielnie zastanawia się, jakim źródłem historycznym są dla nas dzieła sztuki porównuje opowieści o założeniu Rzymu z ustaleniami historyków na podstawie planu omawia rozwój terytorialny Rzymu porównuje ustrój republikańskiego Rzymu z demokracją ateńską wskazuje podobieństwa i różnice podaje przykłady rzymskich budowli, które możemy oglądać także dzisiaj wyjaśnia, dlaczego dla starożytnych Rzymian ważne było budowanie dróg porównuje religię Rzymian i Greków, wskazuje podobieństwa i różnice wskazuje, czym różniły się igrzyska greckie od igrzysk rzymskich porównuje pozycję ludzi wolnych i niewolników w cesarstwie rzymskim wskazuje na mapie kraje, w których apostołowie głosili naukę Jezusa charakteryzuje nauczanie Jezusa omawia dziedzictwo cywilizacji rzymskiej wyjaśnia, na czym polegała przewaga militarna plemion barbarzyńskich nad Rzymianami omawia rozwój terytorialny państwa Karola Wielkiego wymienia wzorce, jakie czerpali władcy państw średniowiecznych z państwa Karola Wielkiego porównuje wierzenia Słowian do religii chrześcijańskiej wyjaśnia, dlaczego chrześcijaństwo przyszło do nas z Czech, a nie z cesarstwa niemieckiego analizuje tekst źródłowy na podstawie przedstawień na Drzwiach Gnieźnieńskich opowiada żywot św. Wojciecha wyjaśnia, dlaczego Bolesław Chrobry uważany jest za dobrego władcę omawia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego wymienia synów Bolesława Krzywoustego i wskazuje na mapie dzielnice, jakimi rządzili omawia skutki rozbicia dzielnicowego szczegółowo omawia okoliczności sprowadzenia Krzyżaków do Polski uzasadnia twierdzenie, że Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną wyjaśnia, jakie znaczenie dla państwa polskiego miała kodyfikacja prawa i wybicie wspólnej dla całego kraju monety opisuje znaczenie panowania Kazimierza Wielkiego i Akademii Krakowskiej dla rozwoju polskiej nauki i sztuki

20 wyjaśnia, dlaczego Akademia Krakowska nosi nazwę Uniwersytet Jagielloński opisuje średniowieczne rozrywki i zabawy wyjaśnia, jaki wpływ miało możnowładztwo małopolskie na wybór męża dla Jadwigi omawia skutki bitwy pod Grunwaldem z punktu widzenia Krzyżaków, Polaków i Litwinów Ocena celująca samodzielnie układa oś czasu swojej rodziny, przedstawia wydarzenia w porządku chronologicznym i je opisuje samodzielnie analizuje tekst źródłowy dotyczący praw ustanowionych przez Hammurabiego opisuje i podkreśla wpływ cywilizacji babilońskiej na dzieje ludzkości porównuje demokrację ateńską ze współczesnym ustrojem Polski korzystając ze źródeł pozapodręcznikowych wyszukuje informacje o polskich Termopilach i przygotowuje na ten temat prezentację samodzielnie zbiera i prezentuje informacje dotyczące wskrzeszenia idei igrzysk w XIX wieku wymienia słowa pochodzenia greckiego (np.: gimnazjum, geografia, biologia, stadion, biblioteka) wskazuje wpływy architektury greckiej na style architektoniczne późniejszych epok porównuje ustrój demokracji rzymskiej ze współczesną demokracją omawia wpływ wybitnych jednostek (Hannibal, Cezar, Oktawian August) na dzieje Rzymu wymienia państwa Europy, Afryki i Azji, w których można zobaczyć pozostałości rzymskich dróg, akweduktów i mostów samodzielnie przygotowuje wypowiedź na temat sieci dróg rzymskich, wykorzystuje informacje pozapodręcznikowe encyklopedie, literaturę przedmiotu, internet na podstawie informacji poza- podręcznikowych odpowiada na pytanie, czy chrześcijanie mogą wyznawać dziś religię na całym świecie, czy są miejsca, gdzie są prześladowani podaje przykłady nietolerancji w dzisiejszym świecie wyszukuje informacje na temat dalszych losów cesarstwa wschodniorzymskiego wyjaśnia, dlaczego Karola Wielkiego nazwano ojcem Europy samodzielnie analizuje teksty źródłowe dotyczące panowania Mieszka I samodzielnie gromadzi informacje na temat patronów Polski omawia rolę sztuki rzeźb, malowideł w przekazywaniu wiernym informacji o świętych oraz zasad Pisma Świętego na podstawie informacji poza- podręcznikowych opowiada o panowaniu Ottona III i jego wizji Europy składającej się z czterech części przedstawia okoliczności utworzenia państwa zakonu krzyżackiego na podstawie mapy w podręczniku wymienia ziemie przyłączone do Polski przez Kazimierza Wielkiego porównuje funkcjonowanie uniwersytetów w średniowieczu i w czasach współczesnych na podstawie tekstu źródłowego wymienia cechy charakteru Władysława Jagiełły na podstawie ilustracji w podręczniku omawia wygląd herbu Polski i Litwy wskazuje na mapie miejscowości, w których do dzisiaj zachowały się krzyżackie zamki samodzielnie interpretuje teksty źródłowe Jana Długosza Szczegółowe wymagania na poszczególne oceny Klasa VI Ocena niedostateczna Uczeń: nie opanował treści na poziomie koniecznym ma bardzo poważne braki w podstawowych wiadomościach i umiejętnościach uniemożliwiające dalszą naukę, nie przejawia chęci przyswajania nowych wiadomości i współpracy z nauczycielem