Eutrofizacja wód Bałtyku działania zmierzające do poprawy sytuacji. Marianna Pastuszak
|
|
- Bogusław Kubicki
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Eutrofizacja wód Bałtyku działania zmierzające do poprawy sytuacji Marianna Pastuszak Morski Instytut Rybacki Państwowy Instytut Badawczy Zakład Oceanografii Rybackiej i Ekologii Morza
2 Zlewisko Bałtyku; schematyczna ilustracja cyrkulacji wody w Bałtyku Odra Wisła HELCOM, 25; Elken i Matthäus, 26 4% N zatrzymywane w systemach rzecznych 5% retencji N w systemach rzecznych: Newa 14 t/r Wisła 55 t/r Odra 32 t/r (Stålnacke i in., 215)
3 Eutrofizacja to proces wzbogacania zbiorników wodnych w substancje biogeniczne skutkujący wzrostem trofii, czyli żyzności wód powszechnie rozumiana przyczyna nadmierna emisja azotu i fosforu 3 Nitrogen loads and retention [tons] Nitrogen DE DK EE FI LT*) LV*) PL RU*) SE Natural background losses Diffuse losses Point sources discharges Retention Total waterborne load (rivers+unmonitored areas) 25 rzek zasilających Bałtyk; Wisła i Odra wśród 7 największych rzek bałtyckich Roczny dopływ wody rzecznej 5 km 3 Roczny odpływ wody w terytorium Polski ok. 64 km 3 W 26 ładunek TN 638 ton ładunek TP ton 75% ładunku TN 95-99% ładunku TP odprowadzane w odpływie rzecznym do Bałtyku HELCOM, 24, 29, 215; Pastuszak, 212a Phosphorus loads and retention [tons] Area [km 2 ] Phosphorus DE DK EE FI LT*) LV*) PL*) RU*) SE Natural background losses Diffuse losses Point sources discharges Retention Total waterborne load (rivers+unmonitored areas) DE DK EE FI LT LV PL RU*) SE Urban areas Farmland Inland waters (lakes) Other Forests Wetland and peatlands Mountains not apportioned
4 Odpływ jednostkowy azotu w Europie (kg/ha) in 25 oraz w basenie Bałtyku w roku 2 Nitrogen discharges [kgkm -2 ] DE DK EE FI LT LV PL RU SE Diffuse losses Point source discharges Natural background losses Nitrogen emission by source - Poland, 2 Phopshorus emission by source - Poland, 2 Phosphorus discharges [kg km -2 ] % 2% 62% 29% 17% 54% DE DK EE FI LT LV PL RU SE Diffuse losses Point source discharges Natural background losses Diffuse outflow Point sources Natural background Diffuse outflow Point sources Natural background Bouraoui i Grizzetti, 211; dane z Raportu EEA, 25; total diffuse=agriculture+natural background; HELCOM, 24
5 Stężenia azotanów w Wiśle, Odrze, rzekach europejskich (Pastuszak i Witek, 212; Pastuszak i in., 212, Pastuszak i in. w przyg. do publ; ; OECD, 28; HELCOM, 215 ) Concentration NO3-N [mgndm -3 ] 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 Vistula Jan-88 Jan-89 Jan-9 Jan-91 Jan-92 Jan-93 Jan-94 Jan-95 Jan-96 Jan-97 Jan-98 Jan-99 Jan- Jan-1 Jan-2 Jan-3 Jan-4 Jan-5 Jan-6 Jan-7 Jan-8 Jan-9 Jan-1 Jan-11 Jan-12 Jan-13 Concentration NO3-N [mgndm -3 ] Oder Jan-88 Jan-89 Jan-9 Jan-91 Jan-92 Jan-93 Jan-94 Jan-95 Jan-96 Jan-97 Jan-98 Jan-99 Jan- Jan-1 Jan-2 Jan-3 Jan-4 Jan-5 Jan-6 Jan-7 Jan-8 Jan-9 Jan-1 Jan-11 Jan-12 Jan-13 Concentration [mgdm -3 ] July 6 Sep. 7 Nov. 8 Jan.1 5 Mar.1 7 May.1 2 July 1 3 Sep.1 6 Nov.1 2 Jan.2 4 Mar. 2 6 May 2 Vistula 23 Jan Mar.3 27 May 3 29 July 3 23 Sep Nov. 3 2 Jan Mar May 4 2 July 4 Norg NH4-N NO2-N NO3-N 15 Sep Nov Jan Mar May 5
6 BSAP i MAI-CART - Parametry brane po uwagę celem odtworzenia dobrego statusu ekologicznego środowiska morskiego do roku 221 Stężenia substancji biogenicznych zbliżone do stężeń naturalnych???, Przezroczysta woda???, Naturalny poziom zakwitów alg morskich???, Naturalne rozmieszczenie i występowanie roślin zanurzonych i zwierząt???, Naturalny poziom tlenu rozpuszczonego w wodzie???. Kraj BSAP 27 N (tony rok -1 ) Ministrowie 213 N (tony rok -1 ) BSAP 27 P (tony rok -1 ) Ministrowie 213 P (tony rok -1 ) Dania 17,21 2, Niemcy 5,62 7, Polska 62,4 43,61 8,76 7,48 Litwa 11,75 8, ,47 Łotwa 2,56 1, Estonia 9 1, Rosja 6,97 1,38 2,5 3,79 Finlandia 1,2 3, Szwecja 2,78 9, Suma 133,17 89,26 15,16 14, reference period HELCOM, 213
7 Procentowy udział krajów bałtyckich w zrzutach rzecznych ładunków TN i TP w roku 26 oraz 21 (katastrofalna powódź w Polsce) oraz procentowy udział krajów bałtyckich w redukcji zrzutów rzecznych ładunków TN, TP (HELCOM, 24, 211, 213, 215) Percentage contribution of Baltic countries to waterborne loads of TN in 26 Percentage contribution of Baltic countries to waterborne loads of TP in 26 16,9 19, 8,3 3,2 12,4 2,6 9,3 4,4 Denmark Estonia Finland Germany Latvia Lithuania Poland Russia Sweden ,3 13,1 5,4 2,8 12,3 1,7 9,9 4,4 Denmark Estonia Finland Germany Latvia Lithuania Poland Russia Sweden PLC.5 23,9 36,1 Percentage contribution of Baltic countries to waterborne TN reduction 11,63 1,35 48,86 3,24 2,2 3,39 8,59 1,87 1,5 Denmark Estonia Finland Germany Latvia Lithuania Poland Russia Sweden 213 BSAP Percentage contribution of Baltic countries to waterborne TP reduction 26,37,26 2,48 1,18 3,692,23 1,53 52,4 1,23 Denmark Estonia Finland Germany Latvia Lithuania Poland Russia Sweden Percentage contribution of Baltic countries to waterborne loads of TN in 21 Percentage contribution of Baltic countries to waterborne loads of TP in 21 12, 14, 6, 3, 8, 3, 11, 7, Denmark Estonia Finland Germany Latvia Lithuania Poland Russia Sweden 215 Powódź w Polsce 17, 1, 5, 2, 8, 2, 9, 6, Denmark Estonia Finland Germany Latvia Lithuania Poland Russia Sweden PLC.5 zaktualizowany 36, 41,
8 Zmiany w polskiej gospodarce wpływ na emisję N, P do polskich rzek i Bałtyku w okresie transformacji Okres transformacji ( ) - Kryzys ekonomiczny (sektor rolniczy, przemysł) - Restrukturyzacja, prywatyzacja PGR - Ogromna poprawa w infrastrukturze w sektorze rolniczym Spadek nadwyżki bilansowej N, P - Wprowadzenie gospodarki rynkowej w Polsce procesy dostosowawcze w produkcji rolniczej Zamykanie przestarzałych fabryk i modernizacja pozostałych, wprowadzanie czystych technologii Absorpcja funduszy UE oraz dużo większe krajowe fundusze na ochronę środowiska Zbudowanie ok. 2 oczyszczalni ścieków Polska spełnia większość celów środowiskowych oraz rozdzieliła presję środowiskowe od ekonomicznego wzrostu Wprowadzanie Dyrektyw UE po akcesji Polski do struktur UE: -Dyrektywa Azotanowa -Ramowa Dyrektywa Wodna -Dyrektywa Zapobieganie Zanieczyszczeniom i Kontrola -Europejska Dyrektywa Strategia Morska -Dyrektywa dot. Oczyszczania Ścieków Komunalnych Realizacja uzgodnień HELCOM n.p. Baltic Sea Action Plan (BSAP), Country Allocated Reduction Targets (CART) Kowalkowski i in., 212; Pastuszak i in., 212a,b; Pastuszak i in., 214, 216 Jadczyszyn i Rutkowska, 212; HELCOM, 211, 213a.b
9 TN [tons yr -1 ] NO3-N [tons yr -1 ] TP [tons yr -1 ] PO4-P [tons yr -1 ] Vistula Estimated Normalised Trend smoother Vistula Estimated Normalised Trend smoother Vistula Estimated Normalised Trend smoother Vistula Estimated Normalised Trend smoother TN [tons yr -1 ] NO3-N [tons yr -1 ] TP [tons yr -1 ] PO4-P [tons yr -1 ] Oder Estimated Normalised Trend smoother Oder Estimated Normalised Trend smoother Oder Estimated Normalised Trend smoother Oder Estimated Normalised Trend smoother Ładunki znormalizowane Metodyka opracowana przez Stålnacke i Grimvall, 21; Grimvall i Stålnacke, 1996, 21; Libiseller i Grimvall, 22; Grimvall i in., 2; Hussian i in., Wisła: TN N-NO3 TP P-PO4 Odra: TN N-NO3 TP P-PO4 ~ 47 t (37%) t (43%) ~ 2 95 t (37%) 2 5 t (57%) 32 t (4%) t (37%) 5 1 t (61%) ca. 1 8 t (79%) TN ton/rok TP ton/rok (wszystkie rzeki + estuarium Odry) Pastuszak i Witek, 212; Pastuszak i in., przyg. do publ.
10 Stężenia TN i TP w Wiśle i Odrze przy teoretycznym wprowadzeniu MAI-CART (czerwone linie); stężenia wymagane wg. Ramowej Dyrektywy Wodnej (zielone linie) Concentration TN [mgndm -3 ] Vistula Jan-88 Jan-89 Jan-9 Jan-91 Jan-92 Jan-93 Jan-94 Jan-95 Jan-96 Jan-97 Jan-98 Jan-99 Jan- Jan-1 Jan-2 Jan-3 Jan-4 Jan-5 Jan-6 Jan-7 Jan-8 Jan-9 Jan-1 Jan-11 Jan-12 Jan-13 Concentration TN [mgndm -3 ] Oder Jan-88 Jan-89 Jan-9 Jan-91 Jan-92 Jan-93 Jan-94 Jan-95 Jan-96 Jan-97 Jan-98 Jan-99 Jan- Jan-1 Jan-2 Jan-3 Jan-4 Jan-5 Jan-6 Jan-7 Jan-8 Jan-9 Jan-1 Jan-11 Jan-12 Jan-13 Concentration TP [mgpdm -3 ],5,4,3,2,1 Vistula Jan-88 Jan-89 Jan-9 Jan-91 Jan-92 Jan-93 Jan-94 Jan-95 Jan-96 Jan-97 Jan-98 Jan-99 Jan- Jan-1 Jan-2 Jan-3 Jan-4 Jan-5 Jan-6 Jan-7 Jan-8 Jan-9 Jan-1 Jan-11 Jan-12 Jan-13 Concentration TP [mgpdm -3 ],8,7,6,5,4,3,2,1 Oder Jan-88 Jan-89 Jan-9 Jan-91 Jan-92 Jan-93 Jan-94 Jan-95 Jan-96 Jan-97 Jan-98 Jan-99 Jan- Jan-1 Jan-2 Jan-3 Jan-4 Jan-5 Jan-6 Jan-7 Jan-8 Jan-9 Jan-1 Jan-11 Jan-12 Jan-13 TN w rzekach Europy Zachodniej mg N dm -3 TN w 4 dużych rzekach USA mg N dm -3 TP w 4 dużych rzekach USA mg P dm -3 TP w Sekwanie, Tamizie nawet o rząd wielkości wyższe niż w Wiśle i Odrze Meybeck, 21; Bouraoui i Grizzetti, 211; OECD, 28; Garcia i in., 212; Pastuszak i in., przyg. do publikacji
11 Redukcja ładunku P MARE NEST model vs. CoastMab model (HELCOM, 213; Håkanson i in, 21; Håkanson i Bryhn, 28) Całkowita redukcja ładunku P ton/rok Całkowita redukcja ładunku P 8 73 tons/rok Obciążenie dla Polski: 7 48 ton/rok 52% całej puli redukcji ład. P Te dwie liczby kolosalnie się różnią, wskazując na błędy metodologiczne w modelu MARE NEST Rozdzielona na podrejony: Zatoka Fińska 3 18 ton/rok Zatoka Ryska - 55 ton/rok Bałtyk Właściwy 5 ton/rok 5 ton/rok obciążenie dla Bałtyku Właściwego zasilanego rzekami z 6 krajów; Gdyby dla Polski założyć nawet 5% odpowiedzialność da to 2 5 t/rok a nie irracjonalne 7 48 ton/rok
12 Rozkład całkowitych rocznych kosztów redukcji biogenów Szwecja (SE), Finlandia (FI), Rosja (RU), Estonia (EE), Łotwa (LV), Litwa (LT), Polska (PL), Dania (DK), Niemcy (DE) (Wulff i in., 214) Wulff i in., 214 Spełnienie założeń BSAP 4.7 mld EURO ROCZNIE Połowa tej kwoty musiałaby być pokryta przez Polskę Håkanson i Bryhn (28), Håkanson i in. (21) wymagana przez HELCOM redukcja ładunków N, P N - 1 mld EURO P mld EURO ROCZNIE Koszty szczegółowe redukcji P (i) w prod. rolniczej Euro kg -1 P (w Polsce Euro kg -1 P), (ii) WWTP Euro kg -1 P (w Polsce Euro kg -1 P), (iii) w wetlands Euro kg -1 P (w Polsce 71 Euro kg -1 P) przy zastosowaniu cost-effective studies (Håkanson i in., 21) - redukcja ładunków P 367 mln EURO
13 Wskaźniki wykorzystywane do klasyfikacji stopnia eutrofizacji Håkanson i Bryhn, 28 Nixon, 1995; Nixon, S.W., Fulweiler, R.W., 29; Duarte (ed.), 214 Region type Oligotrophic < 1 Carbon supply [g C m -2 yr -1 ] Mesotrophic 1-3 Eutrophic 31-5 Hyper-eutrophic >5 Trophic Index Chlorophyll ( g/l) Total phosphorus ( g/l) Secchi depth (m) Trophic class < >8 4 Oligotrophic Mesotrophic Eutrophic <.25 Hyper-eutrophic Eutrofizacja powinna być definiowana jako wzrost ilości materii org. wzrost ilości węgla org. w systemie Nixon, 1995 Carlson i Simpson, 1996
14 Stężenia chlorofilu a w warstwie -1 m w Bałtyku i części Morza Północnego w okresie wegetacyjnym w latach ; chl. a w Bałtyku południowym w warstwie -1 m w latach , oraz na profilach pionowych w roku 214 (Håkanson i Bryhn, 28; Renk, 2; Pastuszak i in., 216) Chlorophyll a [mg m -3 ] - June Depth [m] UW1 2GD G2 Gt1 B3 B2 BB16 16 IBY-5 BB23 Håkanson i Bryhn (28) są zdania, że Bałtyk, jako całość nie jest rejonem zeutrofizowanym. Średnie stężenie chlorofilu a w warstwie powierzchniowej (do 44 m, czyli do granicy mieszania indukowanego przez wiatr) pozostaje na poziomie ca. 2 μg/l, a to pozwala stanowić, że stan troficzny Bałtyku jest pomiędzy oligotroficznym a mezotroficznym. Zeutrofizowane są: Zatoka Fińska, Zatoka Ryska, estuarium Odry i Wisły, rejon Kaliningradzki Depth [m] 12 Chlorophyll a [mg m -3 ] - August UW GD G2 Gt1 B3 BB13 BB9 BB2 BB32 IBY
15 Stężenia fosforu całkowitego TP w Bałtyku oraz Morzu Północnym w warstwie -1 m w okresie wegetacyjnym w latach ; profile pionowe TP w południowym Bałtyku w roku 214 (Håkanson i Bryhn, 28; Pastuszak i in., 216) TP [ug/l] June TP [ug/dm -3 ] August Depth [ m ] 6 Depth [ m ] UW1 2GD G2 Gt1 B3 B2 IBY-5 BB23 UW1 2GD G2 Gt1 BB2 IBY-5 11 Pomiary produkcji pierwotnej: badania w 29 pod-rejonach Bałtyku (13 oligo- i 16 mezotroficzne) w latach ; średnia produkcja pierwotna [gcm -2 rok -1 ] (Renk, 2)
16 Rola estuarium Odry w naturalnej retencji N i P 5.3 Outer Pomeranian Bay Inner Pomeranian Bay N 2 DIN N org Outer Pomeranian Bay DIP Inner Pomeranian Bay 2.2 P org P sed. N sed DIN [kt/yr] N org. [kt/yr] DIP [kt/yr] Oder River P org. [kt/yr] 45% N i 37% P zatrzymywane w estuarium Odry pomijane przez HELCOM Pastuszak i in., 25
17 Uproszczony łańcuch troficzny przykład obiegu krzemu; stężenia DSi w wodach Bałtyku w latach The effect of disturbance in ecosystem functioning Pastuszak i in., 28; Pastuszak, 212b Billen i in., 1991 Conley i in., 28
18 Obserwowane zmiany pozostające w związku z eutrofizacją wód Bałtyku Wymiar globalny zmiany klimatyczne - Spadek częstotliwości i wielkości odświeżających wlewów wód zasolonych, - Anomalie w odpływie wody rzecznej spadek S, pogorszenie sytuacji tlenowej w warstwie przydennej - wzrost T wody w Bałtyku Wymiar lokalny N, P, Si - W latach krotny i 8-krotny wzrost zużycia nawozów azotowych i fosforowych w basenie Bałtyku, - Od początku XX wieku 4-krotny wzrost ładunków TN i 8-krotny wzrost ładunków TP odprowadzanych rzekami do Bałtyku - Spadek ładunków DSi odprowadzanych do Bałtyku i w efekcie 3-krotny spadek stężeń DSi w wodach Bałtyku od początku XX wieku; jest to efekt eutrofizacji rzek oraz zabudowy rzek (tamy) Mniej jak połowa całkowitej ilości TN, oraz ok. 3% TP wprowadzonych do środowiska naturalnego w formie nawozów mineralnych i naturalnych, jest efektywnie wykorzystana, natomiast reszta zostaje rozproszona w środowisku naturalnym i tym samym przyczynia się do różnego rodzaju negatywnych skutków ekologicznych i zdrowotnych Kowalkowski i in., 212; Pastuszak i in., 212; Sharpley, 26
19 Wlewy zasolonych, dobrze natlenionych wód z Morza Północnego do Bałtyku ( ); objętość wód Bałtyku z anoksją i hipoksją; powierzchnia dna morskiego z anoksją i hipoksją ( ) Urbański i Węsławski, 28; Mohrholz i in., 215; Hansson i Andersson, 215
20 Konceptualny schemat eutrofizacji strzałki pokazują interakcję pomiędzy poszczególnymi komponentami sieci troficznej Wzbogacanie wody biogenami, w szczególności związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód Zmiany klimatyczne wpływające na częstotliwość odświeżających wlewów wód zasolonych Zmiany klimatyczne zasolenie temperatura wody HELCOM, 26 uzupełniony o nowe dane HELCOM, 211
21 The Phosphorus Cycle Animal manures and biosolids Organic phosphorus Microbial Plant residue Humus Leaching (usually minor) Plant residues Mineralization Immobilization Crop harvest Plant uptake Soil solution phosphorus HPO 4-2 H 2 PO 4-1 Atmospheric deposition Weathering Weathering Adsorption Dissolution Precipitation Primary minerals (apatite) Desorption Component Mineral fertilizers Input to soil Runoff and erosion Mineral surfaces (clays, Fe and Al oxides, carbonates) Secondary compounds (CaP, FeP, MnP, AlP) Loss from soil N łatwo przemieszcza się na profilu glebowym - Nadwyżka bilansowa N, P - Cechy geomorfologiczne Rodzaj gleby Rodzaj podłoża skalistego Nachylenie terenu - Warunki hydrologiczno-meteorologiczne Polska - 84% powierzchni nachylenie 3º Systemy wolno-przepływowe wysoki udział wód gruntowych w emisji N Pionowa infiltracja wspomaga wysoką retencję N Mały odpływ P przez ługowanie Znaczny odpływ przez zmyw pow. i erozję Polska - 6% areału rolniczego gleby lekkie; 21% terenów rol. i 8% lasów zagrożone erozją ok. 5% gleb zakwaszonych Krasowicz i in., 212; Pastuszak i in., 212; Sharpley, 1995, 26; Obieg N, P w glebie
22 Formy P w glebie zależnie od ph Sharpley, 26
23 Odra Wisła Czynniki naturalne 1) Pow. zlewni: 118,861 km 2 1) Pow. zlewni: 194,424 km 2 2) Roczny odpływ wody: 16.7 km 3 2) Roczny odpływ wody: 34 km 3 3) Niższy udział podłoża o wysokiej porowatości - o 11% 4) Niższy udział pow. jezior o 18%; Ujście rzeki duże estuarium 1) Dużo większe gosp. wyższy dochód bardziej intensywne rolnictwo wyższe dawki nawozów, większy system drenarski; skoncentrowana hodowla świń więcej gnojowicy do wykorzystania; 2) Mniejsza powierzchnia łąk, 3) Głębsze zmiany strukturalne większa liczba PGR, 4) Wyższa absorpcja funduszy UE, 5) Większe inwestycje na oczyszczalnie ścieków Czynniki antropogeniczne 3) Wyższy udział podłoża o wysokiej porowatości- o 11% 4) Wyższy udział pow. jezior o 18%; Ujście rzeki - delta 1) Mniejsze gosp. niższy dochód mniej intensywne rolnictwo niższe dawki nawozów, hodowla krów, mniejszy system drenarski; 2) Większa powierzchnia łąk i pastwisk, 3) Zmiany strukturalne mniejsza liczba PGR, 4) Średnia absorpcja funduszy UE, 5) Mniejsze inwestycje na oczyszczalnie ścieków Kombinacja czynników naturalnych i antropogenicznych skutkuje znaczną różnicą ładunków TN i TP odprowadzanych do Bałtyku (dane dla roku 2) TN: 53, ton TP: 3,7 ton TN: 117, ton TP: 7,5 ton Basen Wisły i Odry Różnice: - Czynniki naturalne, - Czynniki antropogeniczne, Emisja N, P: Pola uprawne pastwiska wypasowe las Kowalkowski i in., 212; Pastuszak i in., 212 a,b Pastuszak i in., 25
24 Zagęszczenie zwierząt gospodarskich (DJP=LU/1 ha) na województwa w (lewy) Lokalizacja farm z wielkoskalową hodowlą świń w Polsce; procentowy udział łąk i pastwisk w areale rolniczym; Zużycie mineralnych nawozów azotowych (29-211) i fosforowych (29) na województwa Emisja N, P: Pola uprawne pastwiska wypasowe las M.Sc. Jakub Skorupski from the Department of Genetic and Animal Breeding, West Pomeranian University of Technology; GUS, 29; Pietrzak, 212; Igras i Fotyma, 212; Fotyma i in., 212
25 Zużycie nawozów mineralnych w Polsce w latach oraz pogłowie zwierząt gospodarskich w latach ; nadwyżka bilansowa N w rolnictwie w latach Application of mineral fertilizers [kg N ha -1 UAA] N Application of mineral fertilizers [kg P ha -1 UAA] P2O Number of animals [thousand] Cattle Pigs Nitrogen surplus in Polish agriculture Nitrogen surplus [kgn ha -1 AUL year -1 ] Oder basin Vistula basin Poland (Pastuszak i in., 212; Pastuszak i in., w przyg.)
26 Objętość ścieków miejskich i przemysłowych oczyszczanych i wymagających oczyszczania lata ; zrzuty N i P z oczyszczalni basen Odry i Wisły; Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków w poszczególnych województwach w Polsce w 21 r. 5 4,5 4 Objętość [km 3 ] 3,5 3 2,5 2 1,5 1, N loads from WWTPs [tons yr -1 ] nie oczyszczane zwiększone usuwanie substancji biogenicznych biologicznie chemicznie mechanicznie P loads from WWTPs [tons yr -1 ] W okresie transformacji Polska zbudowała ok. 2 oczyszczalni ścieków Według Polskiej Normy PN-EN przydomowe oczyszczalnie ścieków definiowane są, jako obiekty obsługujące do 5 mieszkańców Vistula Oder Pastuszak i in., 212; Kowalkowski, obliczenia własne ul,przydomowe_oczyszczalnie_sciekow_na_terenach_wiejskich_- _cz i, Vistula Oder Do 21 r. w Polsce wybudowano przydomowe oczyszczalnie ścieków, natomiast w najbliższych latach może powstać ich jeszcze ponad 587 tys.
27 Średni ( ) udział procentowy różnych ścieżek emisji N i P do basenu Wisły i Odry Model MONERIS (Kowalkowski i in., 212; Pastuszak i in., 212) 12% Odra Średnia emisja TN ton 4% 4% 4% 11% 5% Wisła Średnia emisja TN ton 4% 6% Emisja z sektora rolniczego N ca. 8% 24% 4% 48% Depoz.z atmosfery Odpływ powierzchniowy Odpływ drenarski Erozja Wody podziemne Oczyszczalnie ścieków Tereny zurbanizowane 4% 5% 29% Depoz.z atmosfery Odpływ powierzchniowy Odpływ drenarski Erozja Wody podziemne Oczyszczalnie ścieków Tereny zurbanizowane P ca. 6% 17% Odra Średnia emisja TP ton 2% 15% 16% Wisła Średnia emisja TP ton 2% 19% 24% 6% 28% 8% Depoz.z atmosfery Odpływ powierzchniowy Odpływ drenarski Erozja Wody podziemne Oczyszczalnie ścieków Tereny zurbanizowane 19% 11% 29% 4% Depoz.z atmosfery Odpływ powierzchniowy Odpływ drenarski Erozja Wody podziemne Oczyszczalnie ścieków Tereny zurbanizowane
28 Emisja azotu i fosforu, w/g różnych ścieżek emisji, do basenu Wisły i Odry w latach i (Kowalkowski i in., 212; Pastuszak i in., 212) Nitrogen emission [tons] Nitrogen emission [tons] Atm. deposition Vistula Overland flow Tile drainage Oder Erosion Groundwater WWTP Urban systems Phopshorus emission [tons] Phosphorus emission [tons] Atm. deposition Vistula Overland flow Tile drainage Oder Erosion Groundwater WWTP Urban systems Emisja N: Wisła i Odra 16-17% Emisja P: Wisła 23% Odra 32% Atm. deposition Overland flow Tile drainage Erosion Groundwater WWTP Urban systems Atm. deposition Overland flow Tile drainage Erosion Groundwater WWTP Urban systems
29 Stężenia P-PO4 i Porg. w Wiśle i Odrze w latach (źródło danych: IMGW, , ; WIOŚ, Gdańsk, Szczecin); stężenia P-PO4 oraz głębokość Secchi w Zalewie Szczecińskim (MIR-PIB, Stacja Badawcza, Świnoujście) (Pastuszak i in., w przyg. do publ.) Concentration [mgdm -3 ] Concentration [mg dm -3 ],8,7,6,5,4,3,2,1,8,7,6,5,4,3,2,1, Jan-9 Jan-91 Jan-9 Jan-91 Concentrations of phosphorus forms in the Vistula River Jan-92 Jan-93 Jan-94 Jan-95 Jan-96 Concentrations of phosphorus forms in the Oder River Jan-92 Jan-93 Jan-94 Jan-95 Jan-97 Jan-98 Jan-99 Jan- Jan-1 Jan-2 P-PO4 Jan-96 Jan-97 Jan-98 Jan-99 Jan- Jan-1 P-PO4 Jan-3 Jan-4 Jan-5 Porg. Jan-2 Jan-3 Jan-4 Porg. Jan-6 Jan-7 Jan-8 Jan-9 Jan-1 Jan-11 Jan-12 Jan-13 Jan-14 Jan-5 Jan-6 Jan-7 Jan-8 Jan-9 Jan-1 Jan-11 Jan-12 Jan-13 TP w 4 dużych rzekach USA mg P dm -3 TP w Sekwanie, Tamizie o rząd wielkości wyższe niż Wiśle i Odrze Na głębokości m pojawiły się łąki podwodne Potamogeton perfoliatus, Myriophyllum spicatum, Characeae Jest to wskaźnik dobrego ekologicznego statusu w zalewie. Takie warunki obserwowano pod koniec XIX wieku (informacja osobista dr A. Woźniczka)
30 Wnioski: 1) Zbliżają się nieuchronnie terminy realizacji zobowiązań Polski względem UE i HELCOM (Dyrektywy, Deklaracje). Nie wywiązanie się z tych terminów, w szczególności brak osiągnięcia założonych celów (wymierna poprawa jakości wód, w tym Bałtyku) może pociągnąć za sobą daleko idące konsekwencje, w tym finansowe. Polska, jako główny eksporter N i P do Bałtyku znajduje się pod olbrzymią presją UE i HELCOM. 2) Przedłożony materiał badawczy wyraźnie pokazuje (i) słabe punkty w zewnętrznej ocenie udziału Polski w emisji N i P do Bałtyku, (ii) nierealność, tym samym niewykonalność założeń HELCOM w kwestii alokacji redukcji ładunków N i P eksportowanych z terytorium Polski do Bałtyku. Procentowy udział Polski w odpływie N i P w latach 2, 26 wynosił odpowiednio 25% i 36%. Procentowy udział Polski w alokacji redukcji ładunków N i P jest na poziomie ca. 5%. 3) Bezkrytyczne akceptowanie wysokich alokacji redukcji N i P wyznaczonych przez HELCOM byłoby bardzo niebezpieczne dla polskiego rolnictwa oraz zabezpieczenia żywnościowego dla ludności. Docelowe stężenia TP (,76-,83 mg dm -3 ), w mojej opinii, są na poziomie naturalnego tła, a to oznaczałoby konieczność zredukowania emisji obszarowej do zera, co po wielu latach może być osiągnięte przy natychmiastowym zamknięciu jakiekolwiek działalności rolniczej. Ten fakt wskazuje na poważne błędy w użytym przez HELCOM modelu MARE NEST do wyznaczenia poziomu redukcji i alokacji redukcji ładunków N i P wprowadzanych do Bałtyku. 4) Konieczna rewizja założeń redukcyjnych HELCOM nie zwalnia Polski z konieczności działań proekologicznych celem poprawy jakości wody w polskich estuariach. Te działania powinny obejmować dalszą budowę oczyszczalni ścieków oraz zmniejszenie emisji obszarowej N i P np. przez świadome wdrażanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. 5) W okresie transformacji Polska dokonała skoku cywilizacyjnego w kwestii zmniejszenia presji na środowisko naturalne. W okresie roczne ładunki wnoszone Wisłą i Odrą spadły o ca. 79 ton TN i ca. 8 ton TP. Jest to efekt nie tylko zbudowania ok. 2 dużych i tysięcy przydomowych oczyszczalni ścieków, ale też działania proekologiczne w sferze rolniczej.
31 Wnioski: 6) Stwierdza się bardzo znaczny, statystycznie istotny spadek i tak niskich stężeń i ładunków biogenów w wodach Wisły i Odry w latach Średnie stężenia TN i TP w Wiśle i Odrze (i) należą do niskich bądź bardzo niskich na tle wartości obserwowanych w wodach rzecznych Europy Zachodniej, (ii) spełniają rygorystyczne wymogi RDW. 7) Zmniejszenie presji antropogenicznej na Zalew Szczeciński przyczyniło się do znacznej poprawy parametrów wskaźnikowych eutrofizacji w tym rejonie. 8) Intensyfikujące się polskie rolnictwo, a także prognozowane dalsze zmiany klimatyczne manifestujące się m.in. intensywnymi opadami mogą przyczynić się do zwiększenia emisji obszarowej N i P. Na to wskazują nasze badania modelowe (Pastuszak i in., 214). W tej sytuacji, utrzymanie stężeń N i P na poziomie spełniającym wymogi Ramowej Dyrektywy Wodnej narzuca konieczność dalszych działań proekologicznych w sferze rolniczej mających na celu dalsze obniżanie emisji N i P do basenów rzek i dalej do Bałtyku. 9) Przedłożone wyniki badań wraz z wnioskami mogą stanowić materiał referencyjny dla polskich decydentów biorących udział w spotkaniach międzynarodowych na forum UE i HELCOM, zaangażowanych w zmniejszenie emisji N i P do wód śródlądowych i do Bałtyku. To już się dzieje i należy tu bardzo wyraźnie podkreślić aktywność w tym względzie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi i to zarówno w odniesieniu do Komisji Europejskiej, jak i HELCOM. MRiRW, po pierwsze w pełni rozumie naukowe przesłanie wynikające z 4 ekspertyz, a także z licznych tematycznych prac naukowych opublikowanych przez MIR-PIB w czasopismach międzynarodowych i monografiach krajowych, po drugie, wykazuje pełną determinację w obronie interesu polskiego rolnika, ale i polskiego konsumenta dóbr rolniczych.
32 Nenufary w Zalewie Szczecińskim w 213 r. Dziękuję za uwagę! Zdjęcie: N. Wolnomiejski
Eutrofizacja Bałtyku przyczyny, skutki, działania zapobiegawcze. Marianna Pastuszak
Eutrofizacja Bałtyku przyczyny, skutki, działania zapobiegawcze Marianna Pastuszak Morski Instytut Rybacki Państwowy Instytut Badawczy Zakład Oceanografii Rybackiej i Ekologii Morza Zlewisko Bałtyku; schematyczna
Bardziej szczegółowoJanusz Igras. INS Puławy
Janusz Igras INS Puławy 2 3 Janusz Igras - INS Mariusz Fotyma - IUNG-PIB Stanisław Krasowicz Tamara Jadczyszyn Jerzy Kopiński Agnieszka Rutkowska Marianna Pastuszak MIR Gdynia Zbigniew Witek Stefan Pietrzak
Bardziej szczegółowoPracownia Chemicznych Zanieczyszczeń Morza Instytut Oceanologii PAN
Pracownia Chemicznych Zanieczyszczeń Morza Instytut Oceanologii PAN Projekt WAB Wetlands, Algae and Biogas a southern Baltic Sea Eutrophication Counteract Project ( Mokradła(nieużytki), glony i biogaz
Bardziej szczegółowodr inż. Andrzej Jagusiewicz, Lucyna Dygas-Ciołkowska, Dyrektor Departamentu Monitoringu i Informacji o Środowisku Główny Inspektor Ochrony Środowiska
dr inż. Andrzej Jagusiewicz, Lucyna Dygas-Ciołkowska, Dyrektor Departamentu Monitoringu i Informacji o Środowisku Główny Inspektor Ochrony Środowiska Eutrofizacja To proces wzbogacania zbiorników wodnych
Bardziej szczegółowoOcena możliwości i warunków osiągnięcia celów redukcyjnych HELCOM dla azotu i fosforu. II Bałtycki Okrągły Stół 13 maja 2014 r
Ocena możliwości i warunków osiągnięcia celów redukcyjnych HELCOM dla azotu i fosforu II Bałtycki Okrągły Stół 13 maja 2014 r 08.05.2014 Deklaracja Ministrów HELCOM w Kopenhadze Raport podsumowujący opracowanie
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowy kontekst zanieczyszczeń Morza Bałtyckiego substancjami biogennymi pochodzenia rolniczego
Międzynarodowy kontekst zanieczyszczeń Morza Bałtyckiego substancjami biogennymi pochodzenia rolniczego Marta Kalinowska, WWF IV Bałtycki Okrągły Stół, 1.07.2015 r. fot. Darek Bógdał Marta Kalinowska,
Bardziej szczegółowoUDZIAŁ POLSKIEGO ROLNICTWA W EMISJI ZWIĄZKÓW AZOTU I FOSFORU DO BAŁTYKU
UDZIAŁ POLSKIEGO ROLNICTWA W EMISJI ZWIĄZKÓW AZOTU I FOSFORU DO BAŁTYKU Contribution of Polish agriculture to emission of nitrogen and phosphorus compounds to the Baltic Sea Praca zbiorowa pod redakcją
Bardziej szczegółowoGospodarka w zlewni a jakość wód w zbiorniku
Gospodarka w zlewni a jakość wód w zbiorniku dr inż. Damian Panasiuk, NILU Polska 1 Eutrofizacja wzbogacenie wody biogenami, w szczególności związkami azotu i fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost
Bardziej szczegółowoOcena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia
VI KONFERENCJA NAUKOWA WODA - ŚRODOWISKO - OBSZARY WIEJSKIE- 2013 Ocena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia A. Kuźniar, A. Kowalczyk, M. Kostuch Instytut Technologiczno - Przyrodniczy,
Bardziej szczegółowoAUTOREFERAT. dr inż. Marianna Pastuszak
Załącznik nr 2 (dot.: wniosku o nadanie stopnia doktora habilitowanego) AUTOREFERAT Informacje o dorobku i osiągnięciach naukowych Holistyczne podejście do ilościowej i jakościowej oceny odpływu rzecznego
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA. z dnia 23 grudnia 2002 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. (Dz. U. z dnia 31 grudnia 2002 r.)
Bardziej szczegółowoOcena presji rolnictwa na zanieczyszczenia wód gruntowych azotanami w Polsce
Ocena presji rolnictwa na zanieczyszczenia wód gruntowych azotanami w Polsce Artur Łopatka Tamara Jadczyszyn Jan Jadczyszyn Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy Polska
Bardziej szczegółowoŚcieki, zanieczyszczenia, jakość wody Klara Ramm Szatkiewicz Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych - Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej
Warszawa, 11 kwietnia 2014 r. Ścieki, zanieczyszczenia, jakość wody Klara Ramm Szatkiewicz Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych - Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Ustawa z dnia 18 lipca 2001
Bardziej szczegółowoDr Anna Kocoń. IUNG-PIB Puławy
Dr Anna Kocoń IUNG-PIB Puławy Główną przyczyną zanieczyszczenia ze źródeł rozproszonych wpływających na wspólnotowe wody są azotany pochodzenia rolniczego Państwa członkowskie wyznaczają strefy podatne
Bardziej szczegółowoKatedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku. Uwarunkowania rekultywacji Jeziora Wolsztyńskiego
Katedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku Uwarunkowania rekultywacji Jeziora Wolsztyńskiego Plan batymetryczny Jeziora Wolsztyńskiego Zlewnia Jeziora Wolsztyńskiego powierzchnia 193,5 km
Bardziej szczegółowoProdukcyjne i środowiskowe skutki nawożenia roślin w Polsce
Produkcyjne i środowiskowe skutki nawożenia roślin w Polsce JANUSZ IGRAS INSTYTUT NAWOZÓ W SZTUCZN YCH P U ŁAWY WOJCIE CH LIPIŃSKI KRAJOWA STACJA CHEMICZ NO - ROLNICZA WESOŁA Efektywność syntezy amoniaku
Bardziej szczegółowoPropozycja działań naprawczych zwiększających potencjał ekologiczny Zbiornika Sulejowskiego
Propozycja działań naprawczych zwiększających potencjał ekologiczny Zbiornika Sulejowskiego Dr Aleksandra Ziemińska-Stolarska Politechnika Łódzka Wydział Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Smardzewice,
Bardziej szczegółowoEkologia. Biogeochemia: globalne obiegi pierwiastków. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
Ekologia Biogeochemia: globalne obiegi pierwiastków Ryszard Laskowski www.cyfronet.edu.pl/~uxlaskow 1/35 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków
Bardziej szczegółowoDyrektywa Azotanowa w województwie kujawsko-pomorskim
Dyrektywa Azotanowa w województwie kujawsko-pomorskim Jacek Goszczyński Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy wykorzystano materiały: Gdańsk Dyrektywa Rady 91/676/EWG ( azotanowa ) i jej
Bardziej szczegółowoDziałania ograniczające odpływ azotu ze źródeł rolniczych w Polsce
Działania ograniczające odpływ azotu ze źródeł rolniczych w Polsce Tamara Jadczyszyn Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach Konferencja Rolnicze i pozarolnicze
Bardziej szczegółowoWspółpraca we wdrażaniu Bałtyckiego Planu Działań HELCOM w Polsce
Współpraca we wdrażaniu Bałtyckiego Planu Działań HELCOM w Polsce dr Andrzej Jagusiewicz Główny Inspektor Ochrony Środowiska Warszawa, 28 października 2013 r. Udział Polski w Zanieczyszczeniu Bałtyku Polska
Bardziej szczegółowoWielkoprzemysłowe fermy zwierząt w Polsce
Wielkoprzemysłowe fermy zwierząt w Polsce Jakub Skorupski Federacja Zielonych GAJA IAF SEMINAR, Warszawa, MRiRW, 06.12.2013" Definicje Fermy przemysłowe instalacje wymagające uzyskania POZWOLENIA ZINTEGROWANEGO,
Bardziej szczegółowo4. Ładunek zanieczyszczeń odprowadzony z terenu Gminy Gdańsk do Zatoki Gdańskiej
4. Ładunek zanieczyszczeń odprowadzony z terenu Gminy Gdańsk do Zatoki Gdańskiej Ładunek wybranych zanieczyszczeń odprowadzanych z Gdańska 1 do Zatoki Gdańskiej jest liczony rokrocznie, od 1992 r. Obliczenia
Bardziej szczegółowoOdpływ biogenów z wielkoprzemysłowej produkcji zwierzęcej a eutrofizacja Morza Bałtyckiego
Odpływ biogenów z wielkoprzemysłowej produkcji zwierzęcej a eutrofizacja Morza Bałtyckiego dr inż. Jakub Skorupski Warszawa, 17 kwietnia 2015 określenie skali wielkotowarowej produkcji zwierzęcej w reg.
Bardziej szczegółowoSanitacja jako istotny problem gospodarki wodnej w dorzeczu Górnej G
Sanitacja jako istotny problem gospodarki wodnej w dorzeczu Górnej G Wisły Małgorzata Owsiany Katarzyna Król Seminarium nt. Eko- sanitacji & Zrównoważonego Zarządzania Gospodarką Ściekową Kraków 18 grudnia
Bardziej szczegółowoPrzegląd ekologiczny zamkniętego składowiska fosfogipsów w Wiślince. Gdańsk, 14 maja 2014 r.
Przegląd ekologiczny zamkniętego składowiska fosfogipsów w Wiślince Gdańsk, 14 maja 2014 r. Plan prezentacji - Podstawy prawno-proceduralne - Zakres problemowy przeglądu ekologicznego - Analiza istotnych
Bardziej szczegółowoWpływ nowej Wspólnej Polityki Rolnej na stan Morza Bałtyckiego po 2013 roku. Anna Marzec WWF
Wpływ nowej Wspólnej Polityki Rolnej na stan Morza Bałtyckiego po 2013 roku. Anna Marzec WWF Debata na temat przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej po roku 2013. 30 listopad 2011, Warszawa. Najbardziej zanieczyszczone
Bardziej szczegółowoWoda pitna Sanitacja Higiena
Woda pitna Sanitacja Higiena Dr inż. Marcin Janik Mgr inż. Maria Staniszewska Polski Klub Ekologiczny Cele w zakresie gospodarowania wodą Ramowa Dyrektywa Wodna Dyrektywa 2000/60/WE z dn. 23.10.2000r.
Bardziej szczegółowoWaldemar Mioduszewski
PROBLEMY WDRAśANIA RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ NA OBSZARACH WIEJSKICH Waldemar Mioduszewski Zakład Zasobów Wodnych Instytut Melioracji i UŜytków Zielonych Falenty, 05-090 Raszyn e-mail: w.mioduszewski@imuz.edu.pl
Bardziej szczegółowoVI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA
VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano w oparciu o zlecone
Bardziej szczegółowoZintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni
Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni Projekt finansowany ze środków funduszy norweskich, w ramach programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza realizowanego przez Narodowe
Bardziej szczegółowoProjekt aktualizacji Programu wodnośrodowiskowego. - programy działań dotyczące Regionu Wodnego Środkowej Odry. 11 czerwca 2015 r.
Projekt aktualizacji Programu wodnośrodowiskowego kraju - - programy działań dotyczące Regionu Wodnego Środkowej Odry 11 czerwca 2015 r. Wałbrzych PLAN PREZENTACJI 1. Aktualizacja Programu Wodno-środowiskowego
Bardziej szczegółowoMaria Staniszewska Polski Klub Ekologiczny. Źródła rozproszone
Maria Staniszewska Polski Klub Ekologiczny Źródła rozproszone 1 Całkowity azot Całkowity fosfor 2 Eutrofizacja Zużycie nawozów w rolnictwie polskim w latach 1996 2008 (GUS 2008, Środki produkcji w rolnictwie
Bardziej szczegółowo22 MARZEC ŚWIATOWY DZIEŃ WODY. Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Tarnowskich Górach
22 MARZEC ŚWIATOWY DZIEŃ WODY Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Tarnowskich Górach 22 marca obchodzimy Światowy Dzień Wody. Święto to ma na celu uświadomienie nam, jak wielką rolę
Bardziej szczegółowoZałożenia merytoryczne projektu LIFE+ EKOROB: EKOtony dla Redukcji zanieczyszczeń Obszarowych Prof. Maciej Zalewski
Założenia merytoryczne projektu LIFE+ EKOROB: EKOtony dla Redukcji zanieczyszczeń Obszarowych Prof. Maciej Zalewski Międzynarodowy Instytut Polskiej Akademii Nauk Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii
Bardziej szczegółowoJakość wód powierzchniowych a różne typy chowu ryb
Jakość wód powierzchniowych a różne typy chowu ryb Mariusz Teodorowicz Katedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Cel pracy: Celem badań prowadzonych
Bardziej szczegółowo4. Ładunek zanieczyszczeń odprowadzony z terenu Gminy Gdańsk do Zatoki Gdańskiej
4. Ładunek zanieczyszczeń odprowadzony z terenu Gminy Gdańsk do Zatoki Gdańskiej Ładunek wybranych zanieczyszczeń odprowadzanych z Gdańska 1 do Zatoki Gdańskiej jest liczony rokrocznie, od 1992 r. Obliczenia
Bardziej szczegółowoWpływ rolnictwa konwencjonalnego na środowisko, w tym na Morze Bałtyckie
Wpływ rolnictwa konwencjonalnego na środowisko, w tym na Morze Bałtyckie Józef Tyburski Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Warszawa, 3-4 listopada 2010 r. Wpływ rolnictwa na środowisko zależy od
Bardziej szczegółowoKodeks Dobrej Praktyki Rolniczej - 2002 -
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ministerstwo Środowiska Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej - 2002 - Zespół redakcyjny: Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa 1. Doc. dr hab. Irena Duer 2. Prof.
Bardziej szczegółowoWyzwania dla gospodarki wodno- ściekowej a popyt na innowacje w kontekście gospodarki o obiegu zamkniętym
Wyzwania dla gospodarki wodno- ściekowej a popyt na innowacje w kontekście gospodarki o obiegu zamkniętym Ewa Neczaj, JWTŚ IETU Katowice/ Politechnika Częstochowska Organizatorzy IETU, Katowice 19 marca
Bardziej szczegółowoEkologia. biogeochemia. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
biogeochemia Ryszard Laskowski 1/31 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków chemicznych pomiędzy poszczególnymi składnikami ekosystemu oraz
Bardziej szczegółowoPolskie rolnictwo a ochrona Bałtyku
Polskie rolnictwo a ochrona Bałtyku Nina Dobrzyńska Dyrektor Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin Warszawa, 25-26 września 2019 r. Polska na tle krajów nadbałtyckich 99,7% terytorium Polski należy do
Bardziej szczegółowoProgram wodno-środowiskowy kraju
Program wodno-środowiskowy kraju Art. 113 ustawy Prawo wodne Dokumenty planistyczne w gospodarowaniu wodami: 1. plan gospodarowania wodami 2. program wodno-środowiskowy kraju 3. plan zarządzania ryzykiem
Bardziej szczegółowoNIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE
Maria Staniszewska Polski Klub Ekologiczny NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE BAŁTYCKI PLAN DZIAŁANIA Nasze zobowiązania:
Bardziej szczegółowoProblemy związane z wielkoprzemysłową produkcją zwierzęcą
Problemy związane z wielkoprzemysłową produkcją zwierzęcą Jakub Skorupski Federacja Zielonych GAJA MRiRW, 06.12.2013" Problemy środowiskowe ZANIECZYSZCZENIE WÓD przenawożenie i odpływ nawozów biogenów
Bardziej szczegółowoEkologia. biogeochemia. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
biogeochemia Ryszard Laskowski 1 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków chemicznych pomiędzy poszczególnymi składnikami ekosystemu oraz wymiany
Bardziej szczegółowoWODY POWIERZCHNIOWE KIERUNKI ZMIAN. Problemy zakładów dawnego COP. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Rzeszów, grudzień 2008r.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie TARNOBRZEG STALOWA WOLA NISKO NOWA DĘBA MIELEC NOWA SARZYNA WODY POWIERZCHNIOWE KIERUNKI ZMIAN RZESZÓW DĘBICA JASŁO KROSNO JAROSŁAW PRZEMYŚL Problemy
Bardziej szczegółowoPrawne sposoby. skutkom chowu przemysłowego. Anna Roggenbuck
Prawne sposoby przeciwdziałania negatywnym skutkom chowu przemysłowego Anna Roggenbuck Zagrożenia dla środowiska ze strony intensywnej hodowli zwierzęcej Większe oddziaływanie intensywnej hodowli na środowisko
Bardziej szczegółowoPrawo chroniące środowisko w obszarze rolnictwa
Prawo chroniące środowisko w obszarze rolnictwa A A 1. Wstęp Prawo ochrony środowiska tworzą akty prawne o różnej randze. Najwyższym z nich jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalona w 1997
Bardziej szczegółowoZMIANY ORGANIZACYJNE W POLSKIM ROLNICTWIE I ICH SKUTKI ŚRODOWISKOWE. Jan Kuś Mariusz Matyka
ZMIANY ORGANIZACYJNE W POLSKIM ROLNICTWIE I ICH SKUTKI ŚRODOWISKOWE Jan Kuś Mariusz Matyka Warszawa, kwiecień, 2014 Plan prezentacji 1. Specjalizacja w produkcji rolniczej i jej konsekwencje środowiskowe:
Bardziej szczegółowoZasoby wody w biosferze Objto (km ) 0,6
Zbiornik Morza i oceany Lodowce Wody podziemne Jeziora i rzeki Woda glebowa Biomasa Atmosfera Razem Zasoby wody w biosferze Objto (km 3 10 6 ) 1322 29 8 1360 0,070 0,065 0,065 0,013 % wszystkich zasobów
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŚRODOWISKA WODNEGO LESSOWYCH OBSZARÓW ROLNICZYCH W MAŁOPOLSCE NA PRZYKŁADZIE ZLEWNI SZRENIAWY
6. Konferencja Naukowa Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 27-28 listopada 2013 roku JAKOŚĆ ŚRODOWISKA WODNEGO LESSOWYCH OBSZARÓW ROLNICZYCH W MAŁOPOLSCE NA PRZYKŁADZIE ZLEWNI SZRENIAWY dr inż. Sylwester
Bardziej szczegółowoZintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni
Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni Projekt Zintegrowana Strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni finansowany ze środków funduszy norweskich, w ramach programu
Bardziej szczegółowoŁadunek zanieczyszczeń odprowadzonych do Zatoki Gdańskiej, za pośrednictwem cieków i kolektorów ścieków, z terenu Gminy Gdańsk w roku 2011
Zleceniodawca: Gmina Miasta Gdańsk - Wydział Środowiska Wykonawca: Gdański Uniwersytet Medyczny Międzywydziałowy Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej - Zakład Ochrony Środowiska i Higieny Transportu
Bardziej szczegółowoModel fizykochemiczny i biologiczny
Model fizykochemiczny i biologiczny dr Czesław Kliś Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego
Bardziej szczegółowo4. Ładunek zanieczyszczeń odprowadzany z terenu gminy Gdańsk do Zatoki Gdańskiej
4. Ładunek zanieczyszczeń odprowadzany z terenu gminy Gdańsk do Zatoki Gdańskiej Prace związane z obliczaniem ładunku wybranych zanieczyszczeń odprowadzanych z Gdańska do Zatoki Gdańskiej są prowadzone
Bardziej szczegółowoOgraniczanie odpływu biogenów z wielkoprzemysłowej produkcji zwierzęcej w Regionie Morza Bałtyckiego Konferencja Ministerstwo Rolnictwa 6 grudnia
Ograniczanie odpływu biogenów z wielkoprzemysłowej produkcji zwierzęcej w Regionie Morza Bałtyckiego Konferencja Ministerstwo Rolnictwa 6 grudnia 2013 r. Dyrektywa Azotanowa (Dyrektywa Rady 91/676/EWG
Bardziej szczegółowoŁadunek odprowadzony z Gdańska został porównany z ładunkiem zanieczyszczeń wnoszonych do Zatoki Wisłą.
4. ŁADUNEK ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZONY Z TERENU GMINY GDAŃSK DO ZATOKI GDAŃSKIEJ Szacowanie wielkości ładunków wybranych zanieczyszczeń odprowadzanych z Gminy Gdańsk do Zatoki Gdańskiej jest kontynuowane
Bardziej szczegółowoJeziora województwa zachodniopomorskiego. WFOŚiGW w Szczecinie
Jeziora województwa zachodniopomorskiego WFOŚiGW w Szczecinie Jeziora na Pomorzu Zachodnim w liczbach* W granicach województwa znajduje się 1.202,8 km 2 gruntów pod wodami co stanowi 5,25% powierzchni
Bardziej szczegółowoHydrosfera - źródła i rodzaje zanieczyszczeń, sposoby jej ochrony i zasoby wody w biosferze.
Hydrosfera - źródła i rodzaje zanieczyszczeń, sposoby jej ochrony i zasoby wody w biosferze. Hydrosfera składa się z kilku wyraźnie różniących się od siebie elementów będących zarazem etapami cyklu obiegu
Bardziej szczegółowoNa p Na ocząt ą e t k
Program Ochrony Jezior Polski Północnej prezentacja nowego programu Krzysztof Mączkowski Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu Na początek Woda jest jednym z komponentów
Bardziej szczegółowoEKSTENSYWNE UŻYTKOWANIE ŁĄKI A JAKOŚĆ WÓD GRUNTOWYCH
EKSTENSYWNE UŻYTKOWANIE ŁĄKI A JAKOŚĆ WÓD GRUNTOWYCH Dr hab Irena Burzyńska Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Laboratorium Badawcze Chemii Środowiska e-mail iburzynska@itepedupl 1 WSTĘP Sposób użytkowania
Bardziej szczegółowoSystem kontrolny w zakresie dotrzymania jakości wody oraz warunków zapewnienia odprowadzania ścieków do wód powierzchniowych
System kontrolny w zakresie dotrzymania jakości wody oraz warunków zapewnienia odprowadzania ścieków do wód powierzchniowych mgr inŝ. Hanna GRUNT Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego Podstawowe
Bardziej szczegółowoOcena stanu / potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i ocena stanu wód rzecznych.
Ocena stanu jednolitych części powierzchniowych wód płynących (w tym zbiorników zaporowych) w 2013 roku, z uwzględnieniem monitoringu w latach 2011 i 2012. Zgodnie z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej podstawowym
Bardziej szczegółowoZrównoważona intensyfikacja rolnictwa jako kombinacja efektywności ekonomicznej i środowiskowej. prof. Andrzej Czyżewski mgr Jakub Staniszewski
Zrównoważona intensyfikacja rolnictwa jako kombinacja efektywności ekonomicznej i środowiskowej prof. Andrzej Czyżewski mgr Jakub Staniszewski XV Międzynarodowa Konferencja Naukowa Globalne problemy rolnictwa
Bardziej szczegółowoWZPiNoS KUL Jana Pawła II Rok akademicki 2016/2017 Instytut Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria środowiska II stopnia
WZPiNoS KUL Jana Pawła II Rok akademicki 2016/2017 Instytut Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria środowiska II stopnia Zagadnienia do egzaminu magisterskiego na rok akademicki 2016/2017 Kierunek:
Bardziej szczegółowoŚrodowisko w polityce spójności Spotkanie plenarne uczestników sieci Partnerstwo: Środowisko dla Rozwoju 8-9 grudnia 2011 r.
Środowisko w polityce spójności Spotkanie plenarne uczestników sieci Partnerstwo: Środowisko dla Rozwoju 8-9 grudnia 2011 r. Agata Payne Dyrektoriat Środowisko Polityka spójności i ocen oddziaływania na
Bardziej szczegółowoLISTA PRZEDSIĘWZIĘĆ PRIORYTETOWYCH WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W RZESZOWIE NA 2019 ROK
LISTA PRZEDSIĘWZIĘĆ PRIORYTETOWYCH WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W RZESZOWIE NA 2019 ROK Rzeszów, czerwiec 2018 r. Lista przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu
Bardziej szczegółowowapnowania regeneracyjnego gleb w Polsce
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach Zakład Żywienia Roślin i Nawożenia Ocena zapotrzebowania na środki wapnujące oraz kosztów wapnowania regeneracyjnego gleb
Bardziej szczegółowoLUBELSKA IZBA ROLNICZA
LUBELSKA IZBA ROLNICZA EWIDENCJA ZABIEGÓW AGROTECHNICZNYCH ZWIĄZANYCH Z NAWOŻENIEM AZOTEM Nazwisko i imię Miejscowość... Gmina.. Nr Ewid. Gosp.. Ewidencja powinna być przechowywana co najmniej przez okres
Bardziej szczegółowoDELEGATURA W PRZEMYŚLU
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W RZESZOWIE DELEGATURA W PRZEMYŚLU OCENA JAKOŚCI WÓD RZEK GRANICZNYCH ZA 2009 ROK Opracowała: mgr inż.danuta Satkowska Przemyśl, marzec 2010r. OCENA JAKOŚCI WÓD
Bardziej szczegółowoŁadunek zanieczyszczeń odprowadzonych do Zatoki Gdańskiej, za pośrednictwem cieków i kolektorów ścieków, z terenu Gminy Gdańsk w roku 2010
Zleceniodawca: Gmina Miasta Gdańsk - Wydział Środowiska Wykonawca: Gdański Uniwersytet Medyczny Międzywydziałowy Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej - Zakład Ochrony Środowiska i Higieny Transportu
Bardziej szczegółowoSYSTEMY MELIORACYJNE A WDRAŻANIE DYREKTYW UNIJNYCH
Polski Komitet GLOBALNEGO PARTNERSTWA DLA WODY Walne Zgromadzenie 29 marzec 2011 r. SYSTEMY MELIORACYJNE A WDRAŻANIE DYREKTYW UNIJNYCH Edward Pierzgalski Katedra Kształtowania Środowiska SGGW PLAN PREZENTACJI
Bardziej szczegółowoZa wody zagrożone zanieczyszczeniem uznaje się: 1) śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności wody, które pobiera się lub zamierza się pobierać
UZASADNIENIE do projektu rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie w sprawie określenia wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów
Bardziej szczegółowoProblemy wodnej rekultywacji wyrobisk kruszyw naturalnych
Problemy wodnej rekultywacji wyrobisk kruszyw naturalnych Krzysztof Polak, Marcin Chodak, Szymon Sypniowski Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Górnictwa Odkrywkowego Kraków, 05.04.2011 Kierunek
Bardziej szczegółowoProjekt aktualizacji Programu wodnośrodowiskowego
Aktualizacja Programu wodno-środowiskowego kraju i Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy Projekt aktualizacji Programu wodnośrodowiskowego kraju Katarzyna Banaszak Marta Saracyn Co to jest
Bardziej szczegółowoStan środowiska w Polsce -Raport o stanie środowiska w Polsce (wybrane aspekty).
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Inspekcja Ochrony Środowiska Stan środowiska w Polsce -Raport o stanie środowiska w Polsce (wybrane aspekty). Opracowanie: mgr Tomasz Łaciak Uniwersytet
Bardziej szczegółowoAdam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Warszawie Warszawa 13 grudzień 2011r.
Wpływ na środowisko wysokiego stężenia odprowadzanych do rzek substancji oraz zawartości tlenu w wodzie przy obecnej sytuacji hydrologicznej Adam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoRaport Specjalny z Rejsu Wielki Wlew do Bałtyku
INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ - PIB Oddział Morski w Gdyni 81-342 GDYNIA Waszyngtona 42 tel. (+48) 58 628 81 00 fax (+48) 58 628 81 63 Raport Specjalny z Rejsu Wielki Wlew do Bałtyku Statek:
Bardziej szczegółowoWdrażanie dyrektywy 91/271/EWG dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. Joanna Anczarska - St. Specjalista w Zespole ds.
Wdrażanie dyrektywy 91/271/EWG dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych Joanna Anczarska - St. Specjalista w Zespole ds. wdrażania KPOŚK KRAJOWY PROGRAM OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW KOMUNALNYCH Wdraża postanowienia
Bardziej szczegółowoAgroturystyka w Polsce na tle pozostałych krajów Unii Europejskiej
dr Lucyna Przezbórska-Skobiej Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej w Agrobiznesie Agroturystyka w Polsce na tle pozostałych krajów Unii Europejskiej Międzynarodowa
Bardziej szczegółowoZrównoważony rozwój rolnictwa w aspekcie nowych wyzwań dla przemysłu nawozowego w Polsce. Janusz Igras Instytut Nawozów Sztucznych, Puławy
Zrównoważony rozwój rolnictwa w aspekcie nowych wyzwań dla przemysłu nawozowego w Polsce Janusz Igras Instytut Nawozów Sztucznych, Puławy Strategia rozwoju UE Uwarunkowania WPR Środowiskowe aspekty nawożenia
Bardziej szczegółowoBiotechnologie ekohydrologiczne dla ograniczania zanieczyszczeń obszarowych
Biotechnologie ekohydrologiczne dla ograniczania zanieczyszczeń obszarowych Katarzyna Izydorczyk, Wojciech Frątczak, Maciej Zalewski Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii PAN PGW Wody Polskie Regionalny
Bardziej szczegółowoWODY OPADOWE JAKO NATURALNY ZASÓB WODNY. Dr hab. inż. Jadwiga Królikowska, prof. PK
WODY OPADOWE JAKO NATURALNY ZASÓB WODNY Dr hab. inż. Jadwiga Królikowska, prof. PK Wody opadowe są z ekonomicznego i przyrodniczego punktu widzenia zasobem naturalnym, tj. zasobem zaliczanym do bogactw
Bardziej szczegółowoWARSAW UNIVERSITY OF LIFE SCIENCES (WULS-SGGW)
WARSAW UNIVERSITY OF LIFE SCIENCES (WULS-SGGW) WARSAW UNIVERSITY OF LIFE SCIENCES (WULS- SGGW) SZKOŁA GŁÓWNA SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE RURAL WATER RESOURCES MANAGEMENT BALTIC SEA
Bardziej szczegółowona środowisko, w tym na Morze Bałtyckie
Wpływ ł rolnictwa konwencjonalnego na środowisko, w tym na Morze Bałtyckie Józef Tyburski Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Warszawa, 3-4 listopada 2010 r. Wpływ rolnictwa na środowisko zależy
Bardziej szczegółowoCałkowity budżet projektu: Koszt kwalifikowany: Udział finansowy KE: Udział finansowy NFOŚiGW:
Całkowity budżet projektu: 1 244 319 Koszt kwalifikowany: 1 11 69 Udział finansowy KE: 489 157 Udział finansowy NFOŚiGW: 451 612 Wkład własny beneficjentów: 33 55 (w tym udział finansowy WFOŚiGW: 1 13
Bardziej szczegółowoRecenzja. dotycząca osiągnięć naukowych dr inż. Marianny Pastuszak w związku z wszczęciem postępowania habilitacyjnego
Prof. zw. dr hab. Jerzy Siepak Poznań, 17.12.2012 Zakład Analizy Wody i Gruntów Wydział Chemii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Ul. Umultowska 89 b 61-614 Poznań Recenzja dotycząca osiągnięć
Bardziej szczegółowo11346/16 mi/nj/en 1 DG E 1A
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 18 lipca 2016 r. (OR. en) 11346/16 WYNIK PRAC Od: Sekretariat Generalny Rady Data: 18 lipca 2016 r. Do: Delegacje ENV 506 FIN 484 MAR 201 AGRI 422 FSTR 47 FC 38 REGIO 59
Bardziej szczegółowoAdaptacja do zmian klimatu i gospodarka niskoemisyjna w ramach. RPO WZ Wydział Wdrażania Działań Środowiskowych RPO
Adaptacja do zmian klimatu i gospodarka niskoemisyjna w ramach RPO WZ 2014-2020 Wydział Wdrażania Działań Środowiskowych RPO W perspektywie finansowej 2014-2020 Wydział Wdrażania Działań Środowiskowych
Bardziej szczegółowoAktualizacja Programu wodno środowiskowego kraju programy działań
Aktualizacja Programu wodno-środowiskowego kraju i Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy Aktualizacja Programu wodno środowiskowego kraju programy działań Marta Saracyn specjalista w dziedzinie
Bardziej szczegółowoPropozycje ochrony zasobów wodnych w Polsce
KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Propozycje ochrony zasobów wodnych w Polsce Lipiec 1992 Elżbieta Berkowska, Jacek Głowacki Informacja Nr 53 Polska
Bardziej szczegółowoPodsumowanie III Krajowego Forum Wodnego Iwona Koza Zastępca Prezesa, KZGW
Podsumowanie III Krajowego Forum Wodnego Iwona Koza Zastępca Prezesa, KZGW Konferencja prasowa Warszawa, 31 marca 2009 r. III Krajowe Forum Wodne 25-26 marca 2009 r. Ossa k. Rawy Mazowieckiej Temat przewodni:
Bardziej szczegółowoSzkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5
Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5 opracowanie: Kierownik DAOR OSChR mgr inż. Krzysztof Skowronek Starszy Specjalista DAOR OSChR mgr inż.. Grażyna Sroka Program szkolenia Blok 5. Zasady stosowania
Bardziej szczegółowoProblemy związane z działalnością wielkoprzemysłowych ferm zwierząt w Polsce i w regionie Morza Bałtyckiego
Problemy związane z działalnością wielkoprzemysłowych ferm zwierząt w Polsce i w regionie Morza Bałtyckiego dr inż. Jakub Skorupski Olsztyn, 19 czerwca 2017 Definicje Fermy IPPC/IED instalacje działające
Bardziej szczegółowoZLEWNIE RZEK BUGU I NARWI
ZLEWNIE RZEK BUGU I NARWI ZASOBY WODNE I PRZYRODNICZE MONOGRAFIA pod redakcją Jana Dojlido i Bohdana Wieprzkowicza WARSZAWA 2007 SPIS TREŚCI WSTĘP 7 1. ZASOBY WODNE 9 1.1. EWOLUCJA POGLĄDÓW NA GOSPODARKĘ
Bardziej szczegółowoSEZONOWE I PRZESTRZENNE ZMIANY WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW JAKOŚCI WODY ZBIORNIKA GOCZAŁKOWICE
SEZONOWE I PRZESTRZENNE ZMIANY WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW JAKOŚCI WODY ZBIORNIKA GOCZAŁKOWICE Maciej KOSTECKI, Joanna KERNERT, Witold NOCOŃ, Krystyna JANTA-KOSZUTA Wstęp Zbiornik Zaporowy w Goczałkowicach powstał
Bardziej szczegółowoLISTA PRZEDSIĘWZIĘĆ PRIORYTETOWYCH PLANOWANYCH DO DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA IGOSPODARKI WODNEJ W KATOWICACH
PLANOWANYCH DO DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA IGOSPODARKI WODNEJ W KATOWICACH NA 2015 ROK I. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach,
Bardziej szczegółowoNarodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ochrona wód i gospodarka wodna
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Ochrona wód i gospodarka wodna Warszawa 2013 Skutecznie i efektywnie wspieramy działania na rzecz środowiska. NFOŚiGW lider systemu finansowania
Bardziej szczegółowoNowelizacja ustawy Prawo Wodne
dla rozwoju infrastruktury i środowiska Nowelizacja ustawy Prawo Wodne Danuta Drozd Kierownik Zespołu ds. Funduszy Europejskich Katarzyna Cichowicz, Katarzyna Brejt 1 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowo