Janusz Igras. INS Puławy

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Janusz Igras. INS Puławy"

Karol Jankowski
6 lat temu
Przeglądów:

1 Janusz Igras INS Puławy

2 2

3 3

4 Janusz Igras - INS Mariusz Fotyma - IUNG-PIB Stanisław Krasowicz Tamara Jadczyszyn Jerzy Kopiński Agnieszka Rutkowska Marianna Pastuszak MIR Gdynia Zbigniew Witek Stefan Pietrzak ITP Falenty Wojciech Lipiński KSChR Wesoła 4

5 System monitoringu płytkich wód glebowogruntowych Specyfika zlewni Bałtyku Antropopresja ze strony rolnictwa Ocena udziału Polski w wielkości zrzutów składników biogenicznych do wód, a przede wszystkim do Bałtyku 5

6 Jako kraj członkowski UE Polska jest zobowiązana do wyznaczenia stref zagrożonych zanieczyszczeniem wód i prowadzenia działań ograniczających zanieczyszczenie wód azotanami pochodzenia rolniczego. Dyrektywa Azotanowa 1991 r. [Council Directive 1991] dotyczy jakości wód pitnych. Zakłada, że głównym sprawcą zanieczyszczenia tych wód jest rolnictwo. Za dopuszczalne stężenie azotanów w wodzie pitnej uznaje 50 mg NO 3, co odpowiada 11,3 mg N-NO 3 w 1 dm 3 wody (na podstawie wcześniejszych zaleceń WHO (World Health Organization). Realizacja zaleceń Dyrektywy Azotanowej spoczywa na Krajowym Zarządzie Gospodarki Wodnej. HELCOM Program ochrony Bałtyku zakłada redukcję ładunku azotu i fosforu ze zlewni Bałtyku, w tym z obszaru Polski. 6

HELCOM Komitet Helsiński (HELCOM) Organ zarządzający wdrażaniem Konwencji w sprawie ochrony środowiska naturalnego regionu Morza Bałtyckiego.

7 HELCOM Komitet Helsiński (HELCOM) Organ zarządzający wdrażaniem Konwencji w sprawie ochrony środowiska naturalnego regionu Morza Bałtyckiego. Podstawowe zadanie: ochrona środowiska morskiego Bałtyku przed wszelkimi źródłami zanieczyszczeń pochodzenia lądowego. 9 Państw Nadbałtyckich i Unia Europejska. Międzynarodowa współpraca od 1974 r. (nowa Konwencja została podpisana w 1992 r.) Bałtycki Plan Działania - obecnie. 7

8 HELCOM Protokół z Goetteborga (1999 r.) o przeciwdziałaniu zakwaszeniu, eutrofizacji i powstawaniu ozonu w warstwie przyziemnej. Określa maksymalne poziomy emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, lotnych związków organicznych i amoniaku 8

9 Liczba punktów w gminie zależnie od obsady DJP < 40 DJP/100 ha UR 1 pkt DJP/ 100 ha UR 2 pkt >80 DJP/100 ha 3 pkt Punkty monitoringu są zlokalizowane przy pomocy GPS 9

10 Wiosna Jesień 10

11 kg/ha Straty N min. z gleby PDK MAL ZAP SLS LUB POM WAM PDL LOD DLN SWT MAZ WLP KUJ OPL LUS 11

12 Mapa obszarów szczególnie narażonych w latach

13 Mapa obszarów szczególnie narażonych w latach

14 Zasięg stref wrażliwych na zanieczyszczenia azotanami oraz rzeczywiste zawartości azotanów w płytkich wodach gruntowych 14

15 procent próbek percentage of samples Comparison between two methods for statistical assessment of mineral element concentrations ( mg. dm -3 ) Object Mean Median Value min-max Expected range ** N-NO 3 Drains 9,010 4,942 0, ,1 0,010-26,07 Drainage 6,010 1,763 0, ,2 0,010-21,08 ditches N-NH 4 Drains 0,750 0,203 0,010 18,27 0,010-2,08 Drainage 0,860 0,282 0,010 17,04 0,010-3,000 ditches -3 PO 4 Drains 1,790 0,223 0,010 3,173 0,010-2,003 Drainage ditches 3,070 0,961 0,010 3,982 0,010-3,112 * it refers to 95,5 % of results median average ** it refers to 90 % of results (the broadest out of two sampling dates, the upper limit of the expected concentration 50 range has been rounded to integers) mg N-NO3/dm3

16 procent próbek percentage of samples Distribution of PO mg PO4/dm3

Głębokość: 50-80 m The depth Pow. Bałtyku ok. 0,415 mln km 2 Pow.

17 Głębokość: m The depth Pow. Bałtyku ok. 0,415 mln km 2 Pow. zlewiska ok. 1,72 mln km 2 14 krajów countries 85 mln mieszkańców 17

18 Ukształtowanie (rys. lewy) i pokrycie/zagospodarowanie terenu (HELCOM, 2005) 18

19 Udział terenów zagospodarowanych rolniczo (rys. lewy) i łąk i pastwisk (rys. prawy) (HELCOM, 2005) 19

20 Gęstość zaludnienia w zlewisku Bałtyku (HELCOM, 2005) 20

21 Antropopresja składników biogenicznych (N i P) w Polsce i w innych krajach EU: - zużycie składników w nawozach mineralnych i naturalnych, - bilans składników, - efektywność wykorzystania, - ocena jakości wody. Ocena wielkości zrzutów składników biogenicznych z Polski i innych krajów: - ładunki składników biogenicznych w ilościach bezwzględnych, - jednostkowe ładunki składników biogenicznych np. na mieszkańca, na ha, na km 2, etc. 21

22 Application of mineral fertilizers [kg ha -1 AUL] P N Zużycie nawozów azotowych w Polsce w latach Dynamika zużycia nawozów mineralnych w UE (mln ton) (EFMA, 2009) 22

23 Regionalne zróżnicowanie zużycia nawozów azotowych w latach

24 Regionalne zróżnicowanie zużycia nawozów fosforowych w latach

25 Zużycie azotu w nawozach mineralnych i naturalnych (lewa oś) oraz udział azotu z nawozów naturalnych w ogólnym zużyciu składnika (prawa oś) 25

26 Porównanie bilansu azotu w krajach UE w latach i

27 Wykorzystanie azotu (%) w krajach UE w latach

28 Dynamika bilansu azotu w rolnictwie polskim w latach

29 Województwo Wartości elementów bilansu azotu (N) tys. t N dopływ odpływ saldo nadwyżka jedn. w kg N ha -1 UR Efektywność wykorzyst. N (odpływ/dopływ) (%) Kujawsko-pomorskie KJP 177,4 85,8 91,6 86,3 48,4 Wielkopolskie WKP 298,0 146,3 151,7 85,3 49,1 Łódzkie LOD 154,7 72,4 82,4 75,5 46,8 Warmińsko-maz. WAM 132,9 72,3 60,6 63,0 54,4 Lubuskie LBS 55,5 26,0 29,5 62,9 46,8 Pomorskie POM 96,0 52,5 43,6 57,6 54,6 Mazowieckie MAZ 255,1 139,3 115,8 54,9 54,6 Opolskie OPL 78,6 50,4 28,2 50,5 64,1 Zachodniopomorskie ZPM 104,6 58,0 46,7 50,2 55,4 Lubelskie LUB 168,8 95,1 73,6 48,4 56,4 Świętokrzyskie SWK 61,6 34,8 26,8 48,1 56,5 Śląskie SLK 51,6 31,3 20,3 45,3 60,6 Podlaskie POD 138,0 91,3 46,7 42,1 66,1 Dolnośląskie DLS 106,8 69,1 37,6 40,1 64,8 Małopolskie MPL 67,9 48,1 19,7 28,7 70,9 Podkarpackie PDK 60,6 44,1 16,5 22,4 72,8 Polska POL 2008,1 1116,7 891,4 56,7 55,6

30 Phosphorus surplus [kgpha -1 UAA yr -1 ] P input P output P surplus Dynamika bilansu fosforu w rolnictwie polskim w latach

31 Zróżnicowanie regionalnego zagrożenia związkami azotu dla jakości wód glebowo-gruntowych 31

32 Ocena wielkości zrzutów składników biogenicznych z Polski i innych krajów - całkowite ładunki N - jednostkowe ładunki N 32

33 Procentowy udział powierzchni ogólnej, gruntów rolnych, lasów i ludności w ogólnych wartościach dla zlewni Bałtyku 33

34 Całkowity odpływ związków azotu z terytorium Polski do Bałtyku w latach

35 Jednostkowe, na 1 ha i 1 mieszkańca, ładunki azotu odprowadzone do Bałtyku w 2005 r. 35

36 Dopływ związków azotu i fosforu rzekami do morza Bałtyckiego z terytorium Polski, średnio w okresach 3-letnich Dopływ związków azotu Dopływ związków fosforu Lata tys. ton N kg N na osobę Per capita 1) kg N km 2 2) tys. ton P kg P osobę per capita kg P km , ,9 0, , ,86 0, ) liczba mieszkańców: 38,2 mln 2) powierzchnia ogółem: 313 tys. km 2, 1 km 2 = 100 ha 36

37 Symulacyjny model związków azotu i fosforu, dane średnie za lata

38 Model MONERIS (źródło: Pastuszak, Kowalkowski, Igras, Buszewski: J. Mar. Syst. 89, 2011)

39 Nitrogen emission by source [tons yr -1 ] Nitrogen emission by source [tons yr -1 ] Vistula Urban systems WWTP Groundwater Erosion Tile drainage Overland flow Atmospheric deposition Oder Urban systems WWTP Groundwater Erosion Tile drainage Overland flow Atmospheric deposition 0 0 Porównanie wielkości emisji związków azotu ze zlewni Wisły i Odry (źródło: Pastuszak, Kowalkowski, Igras, Buszewski: J. Mar. Syst. 89, 2011)

40 Vistula Average TN emission tons Oder Average TN emission tons 11% 5% 4% 6% Atmospheric deposition Overland flow 12% 4% 4% 4% Atmospheric deposition Overland flow 40% 5% 29% Tile drainage Erosion Groundwater WWTP Urban systems 24% 4% 48% Tile drainage Erosion Groundwater WWTP Urban systems Struktura emisji związków azotu ze zlewni Wisły i Odry (źródło: Pastuszak, Kowalkowski, Igras, Buszewski: J. Mar. Syst. 89, 2011)

41 Vistula Average TP emission tons Oder Average TP emission tons 16% 2% 19% Atmospheric deposition Overland flow 17% 2% 15% Atmospheric deposition Overland flow 19% 4% Tile drainage Erosion Groundwater 24% 8% Tile drainage Erosion Groundwater WWTP WWTP 11% 29% Urban systems 6% 28% Urban systems Struktura emisji związków fosforu ze zlewni Wisły i Odry (źródło: Pastuszak, Kowalkowski, Igras, Buszewski: J. Mar. Syst. 89, 2011)

42 Dziękuję za uwagę Janusz Igras 42

Podobne dokumenty

Produkcyjne i środowiskowe skutki nawożenia roślin w Polsce

Produkcyjne i środowiskowe skutki nawożenia roślin w Polsce JANUSZ IGRAS INSTYTUT NAWOZÓ W SZTUCZN YCH P U ŁAWY WOJCIE CH LIPIŃSKI KRAJOWA STACJA CHEMICZ NO - ROLNICZA WESOŁA Efektywność syntezy amoniaku