B iu l e t y n N a u k o w y S e k c j i O b s e r w a t o r ó w K o m e t. Kometa C/200LJQ4 - ::: : ':' ' i :..j;;:: i i:: A..

Transkrypt

1 P o l s k ie T o w a r z y s t w o M ił o ś n ik ó w A s t r o n o m ii B iu l e t y n N a u k o w y S e k c j i O b s e r w a t o r ó w K o m e t Kometa C/200LJQ4 - ::: : ':' ' i :..j;;:: i i:: A..

2 Sekcja Obserwatorów Komet (SOK) została powołana do życia przez Walny Zjazd PTMA w Grudziądzu w 1989 r. Według uchwalonego wtedy regulaminu cele Sekcji są następujące: a) prowadzenie skoordynowanych obserwacji wszystkich komet dostępnych amatorskim sprzętem, pojawiających się na naszym niebie; b) opracowywanie wyników obserwacji i publikowanie ich na łamach Uranii ; c) udostępnianie surowych wyników obserwacji społeczności astronomicznej. Mówiąc inaczej, sens istnienia Sekcji polega na zaopatrywaniu jej członków w mapki zawierające jasność gwiazd porównania, umożliwiające wykonywanie ocen jasności komet. Realizowane jest to poprzez przesyłanie członkom materiałów do obserwacji komet jaśniejszych od 10m. Wyniki pracy Sekcji są przesyłane do Smithonian Astrophysical Observatory i publikowane w międzynarodowym archiwum danych kometarnych, jakim jest pismo International Comet Quarterly (ICQ). Sekcja trzy razy do roku wydaje biuletyn Komeciarz, zawierający opracowania obserwacji i artykuły przeglądowe, a raz do roku organizuje konferencję poświęconą tematyce komet oraz obóz szkoleniowo-obserwacyjny. Pierwotnie siedzibą SOK był Toruń; od 1994 roku jest nią Kraków. Koordynatorami działań Sekcji są: dr Tomasz Ściężor oraz Marcin Filipek. Regulamin Sekcji Obserwatorów Komet PTMA 1. Członkiem SOK może zostać jedynie członek Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii z aktualnie opłaconą składką członkowską, na warunkach przynależności do PTMA. 2. Warunkiem członkostwa w SOK jest opłacona jednorazowa, coroczna składka. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest zwolnienie z wyżej wymienionej opłaty. 3. W ramach składki członek SOK otrzymuje gwarantowane trzy numery rocznie czasopisma Sekcji Komeciarz oraz dodatkowo biuletyny obserwacyjne. 4. Ilość biuletynów obserwacyjnych uzależniona jest jedynie od ilości komet na niebie, których obserwacja jest możliwa w warunkach amatorskich. 5. Członkostwo w SOK daje prawo do udziału w konferencjach i obozach obserwacyjnych organizowanych przez Sekcję. 6. Każdy członek SOK powinien nadsyłać wykonywane przez siebie obserwacje komet, zgodnie z zaleceniami zamieszczanymi w wysyłanych biuletynach obserwacyjnych. 7. Koordynatorzy SOK uwzględniają jedynie obserwacje nadsyłane na formularzach SOK lub w formie elektronicznej (formularze WWW lub w standardzie ICQ), zgodnie z załączonymi do formularzy uwagami. 8. Koordynatorzy SOK nabywają wszelkich praw do nadesłanych obserwacji mogą je jawnie publikować i wykorzystywać w opracowaniach naukowych, jednakże z podaniem oryginalnego autorstwa. 9. Koordynatorzy SOK zapewniają wysyłkę zgromadzonego materiału obserwacyjnego do centrali ICQ w Smithonian Institute (USA), gdzie następnie są one publikowane. 10. Członek SOK ma w każdej chwili możliwość wglądu do biuletynu ICQ w czytelni Zarządu Głównego PTMA. 11. Koordynatorzy SOK zastrzegają sobie prawo do odmowy wysłania do ICQ obserwacji, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie fałszowania danych obserwacyjnych lub wykonane obserwacje wskazują na brak umiejętności obserwowania komet przez członka SOK. 12. Koordynatorzy SOK zapewniają opracowanie nadesłanych obserwacji dla wszystkich komet, dla których zostały ogłoszone akcje obserwacyjne. Wykonane opracowanie publikowane będzie w czasopiśmie Komeciarz, a niekiedy także w czasopiśmie PTMA Urania Postępy Astronomii. 13. Koordynatorzy SOK ustalają bezwzględny termin końcowy nadsyłania obserwacji. Upływa on dokładnie w miesiąc po ostatniej dacie efemerydy opublikowanej w biuletynie obserwacyjnym. Obserwacje nadesłane po tym terminie będą przesłane do ICQ (z uwzględnieniem punktu 11), nie wejdą natomiast do opracowania. 14. Obserwator, co do którego powstanie uzasadnione podejrzenie o fałszowanie obserwacji, zostanie o tym bezzwłocznie powiadomiony, wszystkie jego obserwacje z danej akcji zostaną anulowane, a on sam skreślony z listy obserwatorów danej komety. W przypadku powtórzenia się takiej sytuacji obserwator zostaje wykluczony z SOK. Oskarżonemu o fałszowanie obserwacji przysługuje prawo do obrony.

3 Wydawca Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii ul. Sw. Tomasza Kraków (0-12) C o NA NIEBIE? ptma@oa.uj.edu.pl Tomasz ŚCIĘŻOR Redaktor Naczelny Tomasz Ściężor Spis treści K o m e t y n a w io sn ę i la t o r o k u Tomasz ŚCIĘŻOR Zespół Redakcyjny K o m e t a C / Q 4 (N E A T ) 4 Jarosław Grolik Tomasz ŚCIĘŻOR Marcin Filipek K o m e t a C / K 4 (L I N E A R ) 11 Redaktor Techniczny Tomasz ŚCIĘŻOR Marek Kubala K o m e t a C / F 4 (B r a d f ie l d ) 20 Opiekun Naukowy prof. dr hab. Konrad Rudnicki Adres Redakcji SOK PTMA ul. Św. Tomasza Kraków (0-12) SOK@vistula.wis.pk.edu.pl O b s e r w a c j e O b s e r w a c je k o m e t n a d e sła n e pr zez c z ł o n k ó w S O K w o k r e sie o d 1 X I r. d o 2 9 II r. 23 Strona Internetowa ~ptma/sok Druk Drukarnia DEKA, ul. Golikówka 7, Kraków, (0-12) Dystrybucja Komeciarz dostępny jest wyłącznie w prenumeracie, w ramach składki SOK. Zdjęcia na okładce Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być reprodukowana w żadnej formie ani żadną metodą bez pisemnej zgody wydawcy. Copyright 2003 by Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN P ie r w s z a s t r o n a : Kometa C/2001 Q4 (NEAT) 24 kwietnia 2004 r., o godzinie 9:36 UT. Jest to kom pozyt siedemnastu 90-sekundowych ekspozycji otrzymanych aparatem Canon EOS 300D zamocowanym na teleskopie Takahashi Epsilon E l 60. Czułość aparatu ustawiono na 400 ASA. Copyright 2004 by Terry Lovejoy (Thomlands, Queensland, Australia). C z w a r t a s t r o n a : Graficzny obraz skali DC, przygotowany komputerowo przez Leszka Marcinka z Lublina. Jest to rozwinięcie wzorca, jakiego używają obserwatorzy grupy lubelskiej. Załączona tu pełniejsza jego wersja może wpłynąć na dokładność ocen DC większości obserwatorów.

4 Szanowni Obserwatorzy K omet Niniejszy numer Komeciarza pomyślany został jako poszerzony nieco kolejny numer obserwacyjny, którego, przypominamy, jedynym celem jest podanie efemeryd i map wspomagających obserwacje właśnie pojawiających się na niebie komet. Jednocześnie informujemy, że następny numer Komeciarza pojawi się już wkrótce. Ogłaszamy zatem dwie akcje obserwacyjne: dla komety C/2001 Q4 (NEAT) oraz C/2003 K4 (LINEAR), z których pierwsza może być obiektem bardzo efektownym. Sygnalizujemy także niespodziewane pojawienie się komety C/2004 F4 (Bradfield), jednak rezygnujemy z ogłoszenia dla niej akcji obserwacyjnej, gdyż jasność komety bardzo szybko spada, przy niezbyt sprzyjającym położeniu na niebie. Rezygnujemy także z ogłoszenia akcji obserwacyjnej dla komety C/2003 T3 (Tabur), ponieważ pomimo osiągnięcia jasności większej od 9m, jej maksymalna wysokość nad horyzontem nie przekroczy (na początku świtu żeglarskiego) 20, co praktycznie czyni jej obserwacje niemożliwymi. Na czwartej stronie okładki zamieszczamy także przygotowany przez Kolegów z Lublina diagram ilustrujący jeden z natrudniejszych w ocenie parametr komet stopień kondensacji DC. Mamy nadzieję, że pozwoli to na ujednolicenie naszych ocen tego trudnego do oceny parametru. Niniejszy numer wysyłamy do wszystkich, którzy w ubiegłym roku opłacali naszą składkę. Jednocześnie prosimy o uregulowanie składki tegorocznej. Informujemy, że jej wysokość nie uległa zmianie i wynosi nadal 25 zł. Kolejne numery Komeciarza wysyłać będziemy jedynie do członków SOK ze składką aktualnie opłaconą. Prosimy o dokonywanie wpłat na adres Zarządu Głównego PTMA z adnotacją Składka SOK Koordynatorzy SOK, Tomasz Ściężor, Marcin Filipek.

5 C O NA NIEBIE? Komety na wiosnę i lato roku 2004 Jak wie każdy obserwator komet, nawet gdy na naszym niebie nie gości żadna jasna kometa, widocznych jest wiele słabych komet, które jednak w przypadku wybuchu mogą stać się dostępne dla przeciętnego miłośnika astronomii. Podawanie dla wszystkich tych komet mapek spowodowałoby, że każdy numer Komeciarza zawierałby kilkaset stron. Ponadto włożony wkład pracy byłby niewspółmierny do efektów: zwykle na ogłoszoną akcję dla komety 10mdostajemy jedynie kilka raportów. Ale przecież nie możemy pozbawiać możliwości obserwacji komet obserwatorów dysponujących większym sprzętem, a nie mających dostępu do Internetu! Wyjściem z sytuacji jest założenie, że większość naszych obserwatorów ma dostęp do komputerów z różnego rodzaju programami typu atlas nieba (np. oferowany przez PTMA Cartes du Ciel), gdzie wystarczy podać elementy orbity komety, aby program wytyczył jej trasę wśród gwiazd. Poniższa tabela podaje elementy orbit wszystkich komet, które w okresie od 1 majaa do 31 sierpnia 2004 roku osiągną jasność przynajmniej 15mi będą widoczne w porze nocnej nad horyzontem w Polsce. Elementy orbit podane są wg danych z dnia 22 IV 2004 r. Nazwa To 9 e i O) SI Ho n C/2003 H I (LINEAR) 22,6216 II , , , , ,9998 6,5 4,0 43P/ Wolf-Harrington 17,8594 III , , , , ,6946 8,0 6,0 C/2003 T4 (LINEAR) 3,6872 IV , , , , ,9006 6,0 4,0 88P/Howell 12,5698 rv , , , , , ,0 6,0 C/2003 F4 (Bradfield) 17,129 IV , , , , ,992 10,0 4,0 C/2003 T3 (Tabur) 29,0111 rv , , , , ,0619 5,0 4,0 C/2001 Q4 (NEAT) 15,9600 V , , ,6419 1, ,2765 3,5 4,0 C/2001 HT50 (LINEAR-NEAT) 9,0274 VII , , , , ,9132 4,5 4,0 29P/Schwassmann-Wachmann 14,3735 VII , , , , ,7220 4,0 4,0 81P/Wild 25,9327 IX , , , , ,1416 7,0 6,0 C/2003 K4 (LINEAR) 13,7065 X , , , , ,6717 3,5 4,0 78P/Gehrels 27,0934 X , , , , ,5539 5,5 8,0 123P/West-Hartley 9,1212 XII , , , , ,6199 4,0 10,0 T0 moment przejścia przez peiyhelium [UT], q odległość peryhelium [j.a.], e mimośród orbity, i nachylenie orbity do płaszczyzny ekliptyki [ ] (Epoka 2000,0), (o długość peiyhelium [ ] (Epoka 2000,0), O długość węzła wstępującego [ ] (Epoka 2000,0), H0 jasność absolutna komety, n współczynnik aktywności komety. Przypominamy, że jasność m - HQ+ 5-logA + 2,5-n-log r, gdzie rjest odległością komety od Słońca w j.a., a A odległością komety od Ziemi. Tabela obok podaje przewidywaną jasność maksymalną, jaką osiągną komety w podanym okresie (1 V - 31 V III2004 r.) wraz z datą osiągnięcia tej jasności. W przypadku, gdy datą tą jest 1V 2004 r., oznacza to, że kometa była jaśniejsza wcześniej i już słabnie. w przypadku, gdy podaną datą jest 31 VIII 2004 r. oznacza to, że kometa jaśnieje, i maksimum jasności jest jeszcze przed nią. W przypadku obserwacji jednej z podanych wyżej komet, których mapek nie zamieściliśmy, prosimy o nadsyłanie obserwacji bądź z rysunkami (wydrukami) kom ety w dniu obserwacji z oznaczonymi gwiazdami porównania, bądź (w przypadku używania dowolnego katalogu, np. programu Guide lub Cartes du Ciel) o dokładne podanie źródła jasności użytych gwiazd porównania. Liczymy na to, że w ten sposób nasi obserwatorzy nie przegapią rozbłysku którejkolwiek z wyżej wymienionych komet. Niejednokroć są one znacznie bardziej interesujące od swoich jaśniejszych siostrzyczek. Tomasz Ściężor Nazwa Maksimum Mag C/2003 HI (LINEAR) 1 V ,8 43P/ W olf-harrington 1 V ,0 C/2003 T4 (LINEAR) 31 VIII ,0 88P/Howell 1 V ,2 C/2003 F4 (Bradfield) 17 rv ,9 C/2003 T3 (Tabur) 1 V ,6 C/2001 Q4 (NEAT) 7 V ,9 C/2001 HT50 (LINEAR-NEAT) 1 V ,1 29P/ Schwassmann-Wachmann 31 VIII ,0 81P/Wild 1 V ,6 C/2003 K4 (LINEAR) 31 VIII ,9 78P/Gehrels 31 VIII ,6 123P/West-Hartley 1 V ,4 Komeciarz 1/2004 3

6 C o NA NIEBIE? Kometa C/2001 Q4 (NEAT) Kometa została odkryta 24 sierpnia 2001 roku w ramach programu NEAT (Near Earth Asteroid Tracking Śledzenie Planetoid Bliskich Ziemi) przy pomocy 1,2 m teleskopu Schmidta. W chwili odkrycia miała ona ja sność zaledwie 20m, przy średnicy 8". Elementy pierwszej orbity, wyznaczonej przez znanego badacza orbit kometarnych Briana G. Marsdena, wskazywały, że kometa przejdzie przez peryhelium 25 sierpnia 2005 r. w odległości aż 4 j.a. od Słońca, tak więc nie znajdzie się ona w zasięgu teleskopów amatorskich (w chwili odkrycia znajdowała się ona w odległości aż 11 j.a.!). Już jednak 5 sierpnia 2001 r. Japończyk Kazuo Kinoshita opublikował nowe elementy orbity, z których wynikało, że przejście przez peryhelium nastąpi 23 maja 2004 r. w odległości zaledwie 0,99 j.a., co sprawiało, że kometa stała się bardzo interesującym obiektem. Do początku 2003 r. kometa pojaśniała do zaledwie 15m, jednak we wrześniu miała już jasność 12m, przy średnicy głowy około T, i obserwatorzy na półkuli południowej rozpoczęli jej regularne obserwacje. Pod koniec ubiegłego roku kometa była już nieco jaśniejsza od 10m, przy średnicy głowy 2'. Pojawił się także słaby, 4' warkocz. Kometa C/2001 Q4 powinna osiągnąć maksymalną jasność w pierwszej połowie maja. Bardzo trudno jest przewidzieć, ile ona wyniesie. Oszacowania wahają się między l ma 2m. Aktualne elementy orbity są następujące: T0 = 15 maj 2004 r., 23:02 UT, q =0, j.a., e = 1,000706, i = , co = , G = Kometa nadlatuje do nas po lekko hiperbolicznej orbicie. Nie jest to oczywiście orbita pierwotna jest ona efektem wpływu perturbacyjnego planet Układu Słonecznego na niewątpliwie bardzo wyciągniętą orbitę eliptyczną. Niewątpliwie jednak kometa C/2001 Q4 jest gościem z Obłoku Oorta, po raz pierwszy odwiedzającą okolice Słońca (co zresztą czyni oszacowania jasności jeszcze bardziej niepewnymi). Najbliżej Ziemi, w odległości zaledwie 0,321 j.a., kometa znajdzie się 7 maja, jednocześnie będąc już praktycznie w peiyhelium. Oznacza to, że właśnie w tych dniach powinna osiągnąć maksymalną jasność. Jak już wspomniano, jasność ta jest trudna do określenia. W każdym razie jest to kolejna kometa, która powinna być łatwym obiektem lometkowym, być może nawet widocznym gołym okiem. Kom eta C/2002V1 widoczna będzie w Polsce wieczorem nad zachodnim horyzontem, poczynając właśnie od 7 maja. Wysokość komety nad horyzontem będzie szybko wzrastać i już w tydzień później będzie ją można podziwiać wieczorem wysoko na tle ciemnego nieba, przy niewiele mniejszej ja sności. Z początkiem czerwca staną się także możliwe obserwacje poranne. Poniżej przedstawiona została widzialność wieczorna komety z obszaru Polski, około 1 h po zachodzie Słońca (Słońce 12 pod horyzontem). Azymut liczony jest od p o ł u dniowego punktu horyzontu. Na następnej stronie podane są efemerydy komety, a na kolejnej załączamy przeglądową mapkę przedstawiającą trasę komety C/2001 Q4 wśród gwiazd od 1 majado 15 października 2004 r. (zaznaczono gwiazdy do 7,m0). W dalszej kolejności podajemy szereg mapek obserwacyjnych. Tradycyjnie jasności gwiazd porównania podajemy bez kropki dziesiętnej (np. 72 oznacza 7 2). Jako źródło jasności gwiazd porównania w przypadku korzystania z tych mapek prosimy podawać TJ. Źródłem mapek jest program Guide v Życzymy owocnych obserwacji, Koordynatorzy SOK. 4 KOMECIARZ 1/2004

7 C O NA NIEBIE? Data TT a (2000) 6 A r Elong. ml r m d h m O / , , 8 0,386 1, , 1 1, , , 9 0,326 0, , 8 1, , ,6 0,337 0, ,2 1, , ,2 0,415 0, , 3 1, , , 4 0, 529 0, , 6 2, , ,3 0, 658 0, , 6 2, , ,2 0, 792 0,993 65, 4 3, , ,0 0,925 1,018 63,1 3, , ,1 1,056 1,049 60, 8 3, , , 9 1,181 1,086 58,7 4, , ,1 1,301 1,128 56, 6 4, , ,7 1, 415 1,174 54,8 5, , ,7 1, 521 1,223 53,2 5, , ,2 1, 621 1,275 51, 9 5, , ,5 1,713 1,329 50,8 5, , ,4 1, 799 1,386 50,1 6, , , 2 1,877 1,444 49, 6 6, , , 9 1,949 1,503 49,5 6, , ,5 2,015 1,563 49, 7 7, , , 5 2,074 1,623 50,2 7, , , 4 2,127 1, ,0 7, , , 7 2,175 1,746 52,1 7, , , 6 2,217 1,808 53,5 7, , ,4 2, 255 1,870 55,1 8, , ,3 2,288 1,932 56, 9 8, , ,1 2,317 1,994 59,0 8, , , 7 2,343 2,056 61,1 8, , ,0 2,366 2,118 63, 5 8, , ,6 2,387 2,180 65, 9 8, , , 9 2,406 2,241 68,5 8, , ,1 2,424 2,302 71,0 9, , ,4 2,441 2,363 73, 7 9, , , 6 2,458 2,424 76, 3 9, , , 3 2,477 2,485 78,9 9, , , 4 2,496 2,545 81,4 9, , ,3 2,518 2, , 8 9, , , 9 2,542 2,665 86,1 9, , , 0 2,570 2,724 88, 1 9, , ,2 2, 601 2,784 90, 0 10,0 a - rektascensja (na epokę 2000) 5 - deklinacja (na epokę 2000) A - odległość komety od Ziemi (j.a.) r - odległość komety od Słońca (j.a.) Elong. - elongacja komety od Słońca (stopnie) ml - całkowita jasność komety Komeciarz 1 /2004 5

8 Co NA NIEBIE? 06h \ / 04h 6 KOMECIARZ 1/2004

9 C O NA NIEBIE? 401- KOMECIARZ 1/2004 7

10 C O NA NIEBIE? 8 KoMECIARZ 1 /2004

11 C O NA NIEBIE? KOMECIARZ 1/2004 9

12 C O NA NIEBIE? 'J 16h30m 10 K o m e c ia r z 1/2004

13 C o NA NIEBIE? Kometa C/2003 K4 (LINEAR) Poniżej przedstawione zostały kolejno widzialność poranna i wieczorna komety z obszaru Polski około lh przed wschodem i lh po zachodzie Słońca (Słońce 12 pod horyzontem). Azymut liczony jest od p o ł u d n i o wego punktu horyzontu. Kometa C/2003 K4 (LINEAR) 29 marca 2004 r., o godzinie 22:33 UT. Zdjecie wykonano za pomocą 60 cm teleskopu Deltagraph, o przysłonie f/3,3, zaopatrzonego w kamerę CCD. Czas ekspozycji wynosił 120 sekund. Copyright 2004 by H. Mikuz, C m i Vrh Observatory. Kometa została odkryta 28 maja 2003 roku w ramach programu LINEAR. W chwili odkrycia miała jasność 17 6 przy średnicy 6". Kometa C/2003 K4 powinna osiągnąć maksymalną jasność na początku listopada bieżącego roku. Przewiduje się, że wyniesie ona około 5m. Najnowsze elementy orbity komety są następujące: T0 = 13 październik 2004 r., 16:57 UT, q = 1, j.a., e = 1,000362, i = 134, 2526, co = 198, 4306, Q = 18f6717. Podobnie jak poprzednio omawiana, kometa C/2003 K4 nadlatuje do nas po lekko hiperbolicznej orbicie, będąc także gościem z Obłoku Oorta. Najbliżej Ziemi, w odległości niestety aż 1,419 j.a., kometa znajdzie się 6 lipca, będąc jednak jeszcze daleko od Słońca. Kometa C/2003 K4 obserwowana jest już na naszej półkuli od początku roku, obecnie można ją obserwować nad ranem, wysoko na niebie. Już w drugiej połowie maja staną się także możliwe wieczorne obserwacje komety. Z terenu Polski obserwacje komety będą możliwe do końca sierpnia bieżącego roku. A[ ] Na następnej stronie podane są efemerydy komety. Załączamy także mapkę przedstawiającą trasę komety C/2003 K4 (LINEAR) wśród gwiazd od 1 maja do 31 sierpnia 2004 roku (zaznaczono gwiazdy do 7 0). W dalszej kolejności podajemy szereg mapek obserwacyjnych. Tradycyjnie jasności gwiazd porównania podajemy bez znaku dziesiętnego (np. 72 oznacza 7 2). Jako źródło jasności gwiazd porównania w przypadku korzystania z tych mapek prosimy podawać TJ. Źródłem mapek jest program Guide v Życzymy owocnych obserwacji, Koordynatorzy SOK. KoMECIARZ 1/

14 C O NA NIEBIE? Data TT a (2000) 6 A r Elong. ml r m d h m O / , , 6 2,533 2,680 87,2 9, , ,3 2,408 2, ,7 9, , ,6 2,284 2,563 94,1 9, , , 9 2,163 2,504 97,5 9, , ,2 2, 047 2, , 6 8, , ,4 1, 936 2, , 5 8, , ,1 1, 832 2, ,1 8, , , 0 1,736 2, ,1 8, , 38 +'45 05, 6 1,650 2, , 4 8, , ,2 1,576 2, , 9 7, , ,3 1,515 2, ,4 7, , , 7 1,468 2, ,8 7, , ,1 1,437 1, ,2 7, , , 8 1,421 1, ,5 7, , ,5 1,421 1,846 97,1 6, , ,4 1,434 1,786 92,0 6, , ,9 1,460 1,727 86, 5 6, , ,0 1,497 1, ,7 6, , ,3 1,541 1,610 74,9 6, , , 5 1,592 1, ,1 6, , ,9 1,647 1,496 63,3 6, , ,0 1,703 1, ,5 6, , ,1 1,760 1, ,9 6, , ,0 1,815 1, ,3 6, , ,8 1,867 1,285 40,8 5, , , 4 1,914 1,238 35,4 5, 8 a - rektascensja (na epokę 2000) 5 - deklinacja (na epokę 2000) A - odległość komety od Ziemi (j.a.) r - odległość komety od Słońca (j.a.) Elong. - elongacja komety od Słońca (stopnie) ml - całkowita jasność komety 12 K o m e c ia r z 1 /2004

15 С О NA NIEBIE? ЧН\ _ KOMECIARZ 1 /

16 C O NA NIEBIE? 14 KOMECIARZ 1/2004

17 C O NA NIEBIE? Z (L IN Ę A R ) KOMECIARZ 1/

18 C O NA NIEBIE? 19h10m 16 K o m e c ia r z 1 /

19 C o NA NIEBIE? KOMECIARZ 1/

20 Co NA NIEBIE? 15h30m T5h Il4h30m 18 K o m e c ia r z 1/2004

21 C O NA NIEBIE? 14h30m Г14П I I3h30m ~ Il3h "tu h S O rn Komeciarz 1/

22 C O NA NIEBIE? Kometa C /2004F4 (Bradfield) Zdjęcie Komety C/2004 F4 (Bradfield) wykonane 28 kwietnia 2004 r. Copyright 2004 by Adam Kisielewicz. Kometa została odkryta 23 marca 2004 roku przez znanego australijskiego odkrywcę komet, Williama A. Bradfielda. Poczynając od 1972 r., jest to już 18 kometa odkryta przez niego! Omawianą kometę Bradfield odkrył o świcie, tuż nad horyzontem, poszukując komet muskających Słońce. W chwili odkrycia był to obiekt o jasności 8m. Odkrycie zostało ogłoszone dopiero 12 kwietnia, gdyż nikt (łącznie z Bradfieldem) nie był w stanie przez dłuższy czas go potwierdzić. Dopiero inny znany obserwator komet, R. McNaught, odnalazł ją 9 kwietnia i ocenił na 5m. Ten sam obserwator 12 kwietnia dostrzegł 2 warkocz komety. Kometa zmierzała jednak w stronę Słońca i dalsze obserwacje stały się niemożliwe. Wyznaczona na podstawie tych kilku obserwacji (oraz danych z obserwatorium kosmicznego SOHO) orbita paraboliczna jest oczywiście bardzo niepewna. Najnowsze elementy orbity komety są następujące: TQ = 17 kwiecień 2004 r., 3:06 UT, q = 0,16749 j.a., e = 1,00000, i = , co = , Q = Najbliżej Ziemi, w odległości 0,833 j.a., kometa znalazła się 19 kwietnia, jednocześnie będąc już praktycznie w peiyhelium tuż przy Słońcu. Obserwacje komety staną się możliwe pod koniec kwietnia, kiedy to powinna się ona pojawić nad ranem, ginąc w blasku wschodzącego Słońca. Jasność komety jest bardzo trudna do przewidzenia może ona wynosić zarówno 0m, jak i jedynie 8m! Wiemy już jednak, że pomimo niespełnienia tak zwanego kryterium Bortle a, kometa przeżyła peryhelium. Jej stosunkowo mała i w dodatku szybko spadająca jasność, w powiązaniu z jasnym tłem nieba, powodują, że obserwacje komety będą bardzo trudne. Potencjalne obserwacje powinny być możliwe nad ranem, gdy kometa będzie się wznosić coraz wyżej nad północno-wschodnim horyzontem. Poniżej przedstawiona została widzialność poranna komety z obszaru Polski około lh przed wschodem Słońca (Słońce 12 pod horyzontem). Azymut liczony jest od p o ł u dniowego punktu horyzontu. A[ ] Na następnej stronie podane są efemerydy komety, natomiast w związku z przedstawionymi powyżej wątpliwościami załączamy jedynie przeglądową mapkę przedstawiającą trasę komety C/2004 F4 (Bradfield) wśród gwiazd od 1 maja do 30 czerwca 2004 roku (zaznaczono gwiazdy do 8 0), rezygnując z serii mapek szczegółowych. Źródłem mapki jest program Guide v Życzymy owocnych obserwacji, Koordynatorzy SOK. 20 KOMECIARZ 1/2004

23 CO NA NIEBIE? Data TT a (2000) 5 A r Elong. ml O r m d h m / , ,5 1,092 0, ,2 7, , , 0 1,117 0, ,2 7, , ,8 1,142 0, ,1 7, , ,2 1,166 0,600 31,0 8, , ,6 1,190 0, , 8 8, , , 4 1,213 0, , 6 8, , , 8 1,236 0, , 3 8, , ,1 1,258 0, ,0 9, , , 5 1,281 0,729 34, 6 9, , ,2 1,302 0, , 3 9, , ,3 1,324 0, , 9 9, , ,0 1,344 0,803 36, 5 9, , ,4 1,365 0,827 37,1 9, , , 6 1,385 0,851 37,7 10, 0 a - rektascensja (na epokę 2000) 6 - deklinacja (na epokę 2000) A - odległość komety od Ziemi (j.a.) r - odległość komety od Słońca (j.a.) Elong. - elongacja komety od Słońca (stopnie) ml - całkowita jasność komety Komeciarz 1/

24 C o NA NIEBIE? 02h30m K o u ec ia r z 1 /2004

25 O b s e r w a c j e Obserwacje komet nadesłane przez członków SOK w okresie od 1 XI 2003 r. do 29 II 2004 r. Data MM ml Ref Ap T f/ X Dia DC Wark PA Obs 2P/Encke ,80 s 12,0 TJ 35 L &1 2 CHR ,08 s 10, 3 TJ 18,5 L / KWI , 69 s 9,5 TJ 20 L SWI , 68 s 9,5 TJ 31,7 L 5 78 &5 2 ADA , 69 s 9,1 TJ 20 L SWI , 68 s 11,0 TJ 35 L &3 dl CHR , 69 s 9,5 TJ 31,7 L 5 78 &5 2 ADA ,74 s 9,3 TT 30 L &4 1/ FIL ,72 s 10,5 TJ 35 L &3 dl CHR ,70 s 8,4 TJ 7,0 B SWI ,70 s 9,6 TJ 35 L &5 d2 CHR ,69 s 8,2 TJ 7,0 B SWI , 65 B 7,5 TK 5, 0 B DORO ,65 B 8,0 TK 5, 0 B DORO , 69 s 7,9 TJ 25 L 5 66 &5 1 KID ,66 B 7,6 TK 5, 0 B DORO ,66 s 7,9 TJ 5, 0 B / PLE , 67 s 8,2: TT 6,7 B 20 &7 2 SCI , 69 s 7,4 TJ 6, 0 B 20 &7 2 ADA ,73 s 7,7 TT 6, 6 B 20 &6 d3 FIL ,74 s 8,1 TJ 18,5 L KWI ,70 &s 7,5 TT 6, 6 B 20 &7 3/ FIL ,73 B 8,3 HS 50 L & 6 2 TURO ,66 s 7,5: TK 10 M DORO 2 43P/Wolf-Harrington , 81 s 12,5 HS 20 L , 0 4 POWOI , 74 s 12,8 TT 30 L &1, 5 2 FIL ,81 s 12,4: TT 30 L &1 2 FIL ,77 s 12,1 TT 30 L , 8 d2/ GRA09 C/2001 HT50 (LINEAR-NEAT) ,82 s 11,2 TJ 35 L & 0, 5 d2 CHR , 80 s 11,3 TJ 35 L & 0,5 d2 CHR , 01 s 11,1 TJ 18,5 L KWI ,09 s 11,0 TJ 18,5 L KWI ,70 s 11, 8 TJ 35 L & 0,5 dl CHR , 72 s 10,8: TT 30 L &1 4 FIL ,72 s 12,5 TJ 35 L / CHR ,76 s 11,6 TJ 18,5 L , 5 3 KWI , 83 s 11,6 TT 20 L , 0 4 POWOI , 85 s 11,2: TT 32 L &1 3 MAK , 73 s 11, 9 TT 30 L &2 2 FIL ,75 B 13,3 HS 50 L &1 1/ TUR ,74 s 12,7: TT 30 L , 4 2/ GRA09 C/2002 T7 (LINEAR) ,84 S 10, 9 TJ 35 L lo O t , 78 S 10,7 TJ 35 L & 0,5 d3 CHR , 94 B 10,5 TK 25 L ,7 5 BOH ,11 M 10,1 TJ 18,5 L KWI , 64 s 10, 9 TJ 35 L & 0 f 5 d3 CHR ,70 s 10, 0 TJ 20 L SWI , 64 s 9,9 TJ 35 L &0,5 d3/ CHR , 97 B 10,3 TT 30 L 6 60 &1 6 &0, FIL ,72 s 10,5 TJ 35 L &3 dl CHR ,74 s 9,7 TJ 35 L &0, 5 d4 CHR , 67 B 9,7 TK 10 M DORO ,85 s 9,9 TT 20 L ,5 d7 KIS ,86 B 10,4 TT 20,5 L ,5 D6 SIK ,72 B 9,8 TK 10 M DORO ,77 M 9,3 TJ 18,5 L KWI ,02 B 9,8 TT 20 L ,5 d6/ &2 m90 KIS , 85 s 9,6 TJ 25 L ,5 6 KID01 d3 CHR KOMECIARZ 1/

26 O b s e r w a c j e Data M M ml Ref A p T f/ X Dla DC Wark P A Obs C/2002 T7 (LINEAR) ciąg dalszy ,75 B 10,2 HS 50 L ,6 6 TUR , 98 M 8,6 TJ 18, 5 L KWI ,01 s 9,5 TK 10 M DORO ,71 B 9,8: TT 20 L ,5 5 POWOI , 66 B 8,8 TJ 35 L & 1 4 CHR , 67 B 9,2 TT 20 L ,0 6 POWOI ,73 s 9,8 TJ 25 L ,5 5 KID , 87 B 9,0 TT 20 L ,4 6 POWOI ,66 B 8,8 TJ 35 L & 1 4 CHR , 68 B 8,8 TJ 35 L & 1 4 CHR ,79 s 9,3 TJ 25 L KID , 85 s 8,5 TT 6, 6 B 20 & 4 4/ FIL , 85 B 8,9 TT 20 L ,2 6 0,07 85 POWOI , 87 B 8,3 TT 7 B 20 & 6 5/ MAK , 87 B 8,7 TT 32 L 8 50 & 4 5/ 0, MĄKO , 98 B 9,3 TT 20 L ,5 d5/ KIS , 97 s 8,7 TT 6, 6 B 20 & 5 4 FIL ,74 s 8,5 TT 6, 6 B 20 & 7 4/ FIL , 69 s 9,0: TT 6,7 B 20 & 3 3/ SCI , 82 B 9,2 TT 11,0 L , 5 6 0,06 80 BURO , 84 M 8,5 TJ 18,5 L / 12 m7 0 KWI ,70 s 8,6 TT 6,7 B 20 & 3 3/ SCI ,75 B 8,9 TJ 25 L ,5 6 SWI ,78 B 8,9 TT 20 L ,1 5 0, POWOI ,81 s 8,2 TT 6, 6 B 20 & 6 4/ FIL ,92 B 9,3 HS 50 L ,07 78 TUR , 70 s 8,9 TT 6,7 B 20 & 3 3/ SCI , 72 B 8,7 TJ 20 L SWI , 73 B 9,7 HS 50 L ,5 d4/ 0,08 78 TUR ,74 s 9,2: TJ 31,7 L 5 78 Sc 1,5 4 0,1 80 ADA ,81 s 9,0: TT 20 L 5 50 Sc 2 5 POWOI ,77 s 8, 6 TT 30 L 6 60 Sc 4 5 FIL ,81 s 7,8 TT 6, 6 B 20 Sc 6 4 FIL ,69 s 8,3 TT 6,7 B 20 & 5 4/ SCI ,73 s 7,6 AC 6, 0 B 7 & 9 3 RES , 75 B 8,2 TK 5, 0 B 20 & 6 3 DORO ,70 s 8,5 TJ 6, 0 B MAR ,73 s 7,4 AC 6,0 B RES ,77 B 8,0 TK 10 M DORO ,85 s 8,6 TJ 25 L KID ,80 s 7,4 TT 5 R s4/ 0,31 71 GRA ,77 B 8,2 TK 5,0 B 20 Sc 8 4 DORO ,77 s 8,3 TJ 6, 0 B 20 4 s3 MAR , 73 ws 8,2 T T 6, 0 B 20 6 d3 MOZ , 73 s 8,0 TJ 8,0 B 20 7 s3 SPE ,71 B 8,8 T T 20 L POWOI ,73 s 8,0 TJ 8,0 B 20 5 s2/ SPE ,71 B 8,7 T T 20 L / POWOI , 74 s 8,1 TJ 8,0 B 20 5, 5 s3 SPE , 74 s 7,8 AC 13, 0 L RES ,78 M 8,2 TJ 15, 0 L ,3 s3 SPE ,72 s 7,8 TT 6,7 B 20 Sc 4 4 SCI ,71 s 7,7 TJ 6, 0 B MAR ,74 B 7,9 TT 6, 6 B 20 Sc 5 6 &0,1 60 FIL ,74 B 8,0 TJ 14 L 6 47 Sc 5 4 ADA ,75 s 7,6 TT 6, 0 B 20 Sc 4 4 SCI ,78 s 7,3 TJ 18,5 L m63 KWI ,71 B 8,2 TK 5, 0 B DORO ,76 s 8,0: TT 6,7 B 20 Sc 4 3/ SCI ,73 s 6,9 AC 6, 0 B 7 &10 3 RES ,71 B 7,9 TT 20 L POWOI ,73 s 7,6 TT 6,0 B 20 & 5 3/ SCI 24 Komeciarz 1/2004

27 O b s e r w a c j e Data M M ml Ref A p T f/ X Dia DC Wark P A Obs C/2002 T7 (LINEAR) - C i ą g dalszy ,73 s 8,0 TJ 6, 0 B 20 4 s3/ MAR ,74 B 8,0 TK 5,0 B DOR , 75 s 7,8 TJ 6, 0 B 20 & 5 3 SIW ,78 &B 7,9 TJ 5,0 B 12 5 s4/ JAR ,74 B 7,9 TJ 5,0 B 12 6 s4/ JAR ,71 B 7,8 TK 5, 0 B DORO ,75 s 7,6 TT 6, 0 B 20 & 5 3 SCI , 72 B 7,8 TT 20 L POWOI , 73 B 7,6 TK 5,0 B DOR , 75 s 7,7 TJ 6,0 B SIW , 77 &B 7,7 TJ 5, 0 B 12 6 d5 JAR , 72 B 7,5 TK 5, 0 B DOR , 73 s 7,7 TT 6, 0 B 20 Sc 3 4 SCI , 73 s 7,6 TJ 20 L SWI ,74 s 7,0: TT 5,0 B 20 Sc 4 d2/ MOZ ,75 &s 7,5 TJ 6, 0 B 20 4 s3 MAR ,75 &B 7,5 TJ 5,0 B 12 5 D5 JAR ,75 M 7,6 TJ 8,0 B 20 9 s4 SPE ,76 B 7,5 TT 11 L d3 SLO , 76 B 7,5 TT 11 L d3 KIE , 76 s 7,2 TT 5 R GRA ,77 &s 7,9: TT 6, 6 B 20 Sc 4 5 Sc 0,25 52 FIL ,78 &s 6,'9 TJ 6, 0 B 20 5 s2 MAR ,73 s 7,5 TT 6, 0 B 20 Sc 5 4/ SCI ,73 B 7,7 TT 20 L / POWOI ,73 s 6,7 TJ 5, 0 B 7 6 s3 PAR ,74 B 6, 8 TT 6,0 B 20 4 d2/ MOZ ,74 s 7,0 TT 5 R &0,24 50 GRA ,74 s 6, 8 TJ 6, 0 B 20 5 s3 PAR , 75 &s 7,5 TJ 6, 0 B 20 4 s3 0,06 50 MAR , 75 B 6,7 TJ 6, 3 B SZW ,77 &B 7,6 TT 11 L 7 34 Sc 4 s4 SLO ,78 B 7,4 TJ 6, 3 B SZW ,73 B 7,3: TK 10 M Sc 5 5 DORO 2 Uwaga! Ze względu na format formularza ICQ w nadsyłanych obserwacjach jako znaku dziesiętnego należy używać kropki. Kolumny tabeli: Data - data wykonania obserwacji (rok, miesiąc i dzień); MM - metoda oceny jasności komety; ml - całkowita jasność komety; Ref - źródło jasności gwiazd porównania; Ap - apertura (średnica) teleskopu; T - rodzaj teleskopu; f/ - światłosiła teleskopu; x - powiększenie teleskopu; Dia - średnica otoczki komety (w minutach łuku); DC - stopień kondensacji otoczki komety; Wark - długość warkocza komety (w stopniach, jeżeli dodane m" to w minutach łuku); PA - kąt pozycyjny warkocza; Obs - kod obserwatora: ADA02 - Jacek Adamik (Zręcin) BOH02 - Jerzy Bohusz (Brwinów) CHR - Antoni Chrapek (Nehrybka) DOR02 - Dariusz Dorosz (Żabików) GRA09 - Krzysztof Grączewski (Izabelin) JAR01 - Marcin Jarski (Obliźniak) KIE - Grzegorz Kiełtyka (Krosno) KIS03 - Adam Kisielewicz (Jarosław) K o m e c ia r z 1/

28 O b s e r w a c j e KWI MAK02 MAR12 MOZ PAR03 RES SCI SIK01 SIW SLOOl SPE01 SWI SZW Oznaczenia jak w formularzach SOK - Maciej Kwinta (Kraków) - Paweł Maksym (Łódź) - Leszek Marcinek (Lublin) - Dawid Moździerski (Gościejowice) - Mieczysław Paradowski (Lublin) - Maciej Reszelski (Szamotuły) - Tomasz Ściężor (Kraków) - Mieczysław Sikora (Lublin) - Ryszard Siwiec (Szczecin) - Wiesław Słotwiński (Królik Polski) - Jerzy Speil (Wałbrzych) - Mariusz Świętnicki (Zręcin) - Grzegorz Szwed (Toruń) 26 K o m e c ia r z 1/2004

29 оо* to О ч Р Я О» r t- Р? О 3 02 О w

30 Opis rubryk formularza ICQ UWAGA: Rubryki zaznaczone gwiazdką muszą być wypełnione przez obserwatora. Jest to warunek umieszczenia obserwacji w archiwum ICQ i ich opublikowania. W formularzach ICQ jako znaku dziesiętnego należy używać kropki. Data (UT)* Data z dokładnością do setnej części doby w czasie Greenwich (UT). Np. 26 czerwiec 2001, godzina 12:24 UT będzie zapisany jako: n Uwagi: * - korekcja obserwacji podanej w poprzednim raporcie; & -kometa obserwowana na wysokości 20 lub mniejszej, ocena nie uwzględnia ekstynkcji atmosferycznej; $ - kometa i /lub gwiazdy porównania znajdują się poniżej 10 nad horyzontem, uwzględniono ekstynkcję zgodnie z opisaną wcześniej metodą;! - uwzględniono ekstynkcję w inny sposób dla komety powyżej 10 nad horyzontem. Jeżeli uwzględniono jedną z trzech przedstawionych w Poradniku Obserwatora Komet (1998, PTMA) tabel ekstynkcyjnych, zwłaszcza powyżej 10 nad horyzontem, prosimy o używanie kodów: a - tabela średnia la, w -tabela zimowa Ib, s - tabela letnia Ic. Jeżeli jeden lub kilka z obiektów użytych do określenia jasności jest poniżej 10, prosimy używać raczej symbolu $ zamiast symboli a, w s MM* Metoda użyta w celu oceny jasności komety: B - Bobrovnikoffa; M - Morrisa; S - Sidgwicka; C - z pomiarów obrazu CCD; c - podobnie jak C, lecz dla jądra; I - dowolna metoda po zogniskowaniu obrazu komety; O - dowolna metoda pozaogniskowa. nij* Ocena całkowitej jasności wizualnej z dokładnością do 0, l m. Nawias [ z lewej strony oznacza, że kometa n ie była widoczna, i że była słabsza od podanej jasności (np. [10). Jeżeli ocena jasności nie była dokładna, lub została wykonana w złych warunkach, wtedy zaraz po ocenie należy umieścić dwukropek : (np. 11.3:). Uwaga: jeżeli jako źródła jasności gwiazd porównania użyto katalogu SAO, przy jasnościach komety słabszych od 9,2mnależy także dawać znak dwukropka. Ref.* Źródło jasności gwiazd porównania (np. TJ lub TT, zgodnie z zaleceniem). Ap. (cm)* Apertura (średnica) przyrządu użytego do obserwacji w centymetrach (z dokładnością do dziesiątej, np. 10.2) T* Rodzaj przyrządu użytego do obserwacji: R - refraktor, L - reflektor systemu Newtona, B - lornetka, C - reflektor systemu Cassegraina, A - kamera, T - reflektor systemu Schmidt- Cassegrain, S - reflektor systemu Schmidt- Newton, M - reflektor systemu Maksutova, E - gołe oko. f/* Światłosiła użytego przyrządu (stosunek ogniskowej do średnicy obiektywu) zaokrąglona do liczby całkowitej. Uwaga: nie trzeba podawać dla lornetek (B). x* Powiększenie używane przy obserwacji (liczba całkowita). Dia.* 0 Oszacowanie średnicy otoczki w minutach łuku. Znak umieszczony przed liczbą oznacza wartość przybliżoną (np. &10). Znak! poprzedza średnicę, gdy kometa nie była widoczna, a ocena granicznej jasności opierała się na założonej średnicy komety. Uwaga: proszę podawać jedynie cyfry znaczące, co przy pomiarach opartych na zmierzeniu linijką rysunku komety na mapce oznacza liczbę całkowitą. N Symbol opisujący wygląd otoczki: d - słaby dysk w obrębie otoczki; D -jasny dysk w obrębie otoczki; s - słaba kondensacja gwiazdopodobna lub jądro; S -jasna kondensacja gwiazdopodobna lub jądro. DC Stopień kondensacji otoczki: 9 - gwiazdopodobna, 0 - brak kondensacji centralnej. Znak / umieszczony po liczbie oznacza wartość o pół jednostki większą (np. 3/ oznacza 3,5). Warkocz Oszacowana długość warkocza w stopniach z dokładnością do 0,01. Znak oznacza wartość przybliżoną (np. &0.43). PA Oszacowanie kąta pozycyjnego warkocza, mierzonego od północy przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Uwagi Uwagi na temat pogody, jakości obserwacji itp.

31

32 о