JAKOCIOWE I EKONOMICZNE ASPEKTY ZAKŁADANIA I UTRZYMANIA TRAWNIKÓW W GOSPODARSTWACH AGROTURYSTYCZNYCH

Transkrypt

1 Acta Sci. Pol., Technica Agraria 5(2) 2006, JAKOCIOWE I EKONOMICZNE ASPEKTY ZAKŁADANIA I UTRZYMANIA TRAWNIKÓW W GOSPODARSTWACH AGROTURYSTYCZNYCH Adam Radkowski, Maciej Kubo Akademia Rolnicza w Krakowie Streszczenie. Badania przeprowadzono na terenie Stacji Dowiadczalnej Oceny Odmian w Pawłowicach koło Gliwic. W badaniach oceniono dwa typy uytkowania: ekstensywne park i umiarkowanie intensywne relaks. W uytkowaniu park ponoszone s o połow mniejsze nakłady zawizane z załoeniem i utrzymaniem trawnika. W uytkowaniu umiarkowanie intensywnym otrzymuje si lepsze efekty wyraone w nastpujcych cechach: aspekt ogólny o 40%, zadarnianie o 21%, kolor licia o 81%, mniejsza podatno na choroby o 26% w porównaniu z uytkowaniem ekstensywnym. Z kolei koszt załoenia trawnika przy uytkowaniu relaks jest o 4,5 razy wyszy ni przy park, natomiast koszty utrzymania s wysze o 2,1 razy przy uytkowaniu relaks. Słowa kluczowe: uytkowanie park, relaks, aspekt ogólny, zadarnienie, przezimowanie, kolor licia, struktura licia, podatno na choroby, nakłady WSTP Agroturystyka w naszym kraju nie jest zjawiskiem nowym. Zaczyna by postrzegana jako wana gał aktywnoci gospodarczej na wsi [Młynarczyk i in. 2001]. Jest to produkt, który jest oferowany nie tylko na rynku krajowym, ale coraz czciej i na rynku midzynarodowym. Wanym czynnikiem, którym kieruj si turyci przy wyborze miejsca spdzania urlopu s niewtpliwie koszty pobytu [Woniak i Lazur 1997]. Gospodarstwa agroturystyczne oferuj swoje usługi duo taniej ni ekskluzywne kurorty, pensjonaty i hotele. Naley jednak zaznaczy, e sama niska cena nie wystarczy, aby zapewni sobie klientów. W tym celu powinno si rozszerzy ofert usługow, nie mona ograniczy jej tylko do noclegu i wyywienia. Dobrze byłoby wprowadzi wiele dodatkowych atrakcji, gdy poziom naszych usług turystycznych pozostawia jeszcze bardzo wiele do yczenia. Dla coraz wikszej grupy ludzi utrzymujcych si z turystyki Adres do korespondencji Corresponding Author: Adam Radkowski, Akademia Rolnicza w Krakowie, Katedra Łkarstwa, al. Mickiewicza 21, Kraków, rrradkow@cyf-kr.edu.pl; Maciej Kubo, Akademia Rolnicza w Krakowie, Katedra Inynierii Rolnej i Informatyki, kubon@ar.krakow.pl

2 32 A. Radkowski, M. Kubo w gospodarce wolnorynkowej kady turysta powinien by, potocznie mówic, na wag złota. Gospodarstwo powinno wyposay si w rónego rodzaju place zabaw dla dzieci oraz miejsca spdzania wolnego czasu dla dorosłych. Takie przedsiwzicie jest zwizane z załoeniem m.in. trawnika, który bdzie stanowił podłoe. Trawnik ten powinien w pewien sposób przyciga wczasowiczów, na którym mogliby si opala, gra w piłk, spdzi wolny czas przy kawie czy grillu. Warunkiem utrzymania dobrego trawnika jest odpowiednie jego uytkowanie. Std te autorzy niniejszej pracy chc przedstawi aspekty jakociowe i ekonomiczne uytkowania trawnika przydomowego, który przyczynia si pozytywnie na przyjazdy turystyczne w ujciu poniesionych kosztów i uzyskanych efektów. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w latach na pseudobielicy wytworzonej z gliny lekkiej pylastej zalegajcej płytko na glinie redniej, zaliczanej do kompleksu pszennego dobrego. Dowiadczenie załoono metod losowanych bloków w trzech powtórzeniach na terenie obiektu Stacji Dowiadczalnej Oceny Odmian w Pawłowicach, na wysokoci około 250 m n.p.m. Na poletkach o powierzchni 1 m 2 wysiano ycic trwał w iloci od 20,6 do 26,2 g m -2. W badaniach uwzgldniono dwa typy uytkowania park i relaks. Trawniki nawoono w roku siewu w uytkowaniu park 65 kg N ha -1, 60 kg P 2 O 5 ha -1, 120 kg K 2 O ha -1, natomiast w uytkowaniu relaks odpowiednio 65, 75 i 150 kg ha -1. Z kolei w latach pełnego uytkowania w park 60 kg N ha -1, 20 kg P 2 O 5 ha -1, 40 kg K 2 O ha -1, a w relaks odpowiednio , 80 i 150 kg ha -1. Nawozy azotowe zastosowano w formie saletry amonowej 34% N, fosforowe superfosfat potrójny granulowany 46% P 2 O 5, a potasowe w postaci soli potasowej 60% K 2 O. W okresie wegetacji w latach pełnego uytkowania przeprowadzano na trawnikach w uytkowaniu park 4 6 kosze na wysoko 6 cm, a w uytkowaniu relaks kosze na wysoko 4 cm. Koszenie przeprowadzono w momencie, gdy roliny osigały wysoko 12 cm dla parku i 8 cm dla relaksu. Liczba i wysoko kosze były zgodne z zaleceniami COBORU dla mieszanek typu relax i park [Domaski 1992, 1993]. Warunki pogodowe na ogół były sprzyjajce dla wzrostu i rozwoju traw gazonowych. W okresie wegetacji (kwiecie wrzesie) sumy opadów atmosferycznych wynosiły w latach 2003, 2004 i 2005 odpowiednio: 299,9; 316,8; 306,8 mm, a rednie temperatury powietrza w tym okresie kształtowały si odpowiednio: 16,9; 17,1 i 15,1 C. W czasie dłuej trwajcych okresów posuchy (gleba na głbokoci 3 cm przeschnita, roliny po naciniciu rk nie podnosz si) systematycznie w odstpach 3-dniowych stosowano nawadnianie (deszczowanie) w iloci około 10 mm wody jednorazowo dla typu uytkowania relaks i 7 mm dla park. Oceny jakociowej badanych cech trawników dokonano w skali 9-stopniowej (1 9), opartej na systemie bonitacyjnym traw gazonowych opracowanym przez Proczuka [1993]. Do cech jakociowych przypisano ogólny aspekt estetyczny, zadarnienie, kolor i struktur licia w sezonach wiosna, lato, jesie, przezimowanie (wczesn wiosn) oraz Acta Sci. Pol.

3 Jakociowe i ekonomiczne aspekty zakładania i utrzymania trawników tolerancj na choroby w okresach ich silnego nasilenia. Gatunki grzybów identyfikowano na podstawie kluczy fitopatologicznych i opracowa monograficznych. Koszty załoenia i uytkowania dla badanych typów uytkowania trawnika wyliczono według cen z roku WYNIKI I DYSKUSJA Uytkowanie ekstensywne park w praktyce ma zastosowanie na trawnikach parkowych i łkowych, a take przy zadarnianiu skarp i nasypów, z kolei uytkowanie umiarkowanie intensywne, czyli relaks, mona wykorzysta przy zadarnianiu placów gier i zabaw oraz niektórych obszarach pola golfowego. Trawniki przydomowe czy te trawy gazonowe tworz jednolite powierzchnie, które ozdabiaj miejsca, na których wystpuj, ale take słu do rekreacji [Rutkowska i Pawlukiewicz 1996, Haber 1989]. Zdaniem wielu autorów powierzchnie zielone s bardzo wane dla naszego zdrowia z kilku powodów [Urbaski 1994, Rutkowska i Pawlukiewicz 1996]: latem transpiruj w cigu dnia od 100 do 200 g wody, w cigu 1 h z 1 m 2, 1 m 2 trawnika wyparowuje tyle wody, ile około 30 m 2 powierzchni niezadarnionej, trawnik zatrzymuje kurz, dar w cigu 1 h pochłania około 1,5 g CO 2 na 1 m 2 swojej powierzchni. Utrzymanie piknego trawnika i rolin rabatowych wokół gospodarstwa agroturystycznego znajduje potwierdzenie w pracy Woniaka i Lazura [1997] oraz Strzembickiego [1996], którzy podaj, e oferta gospodarstw czsto adresowana jest do konkretnych grup turystów. W tym przypadku konkretnie chodzi o osoby starsze oraz rodziny z dziemi. W tabelach 1 i 2 przedstawiono wyniki oceny cech jakociowych dwóch typów uytkowania trawnika, natomiast w tabelach 3 i 4 kalkulacj kosztów załoenia i uytkowania. Tabela 1. Ocena Lolium perenne pod wzgldem głównych cech trawnikowych (1 9 ) rednia z trzech lat ( ) Table 1. Assessment of Lolium perenne for main lawn characteristics (1 9 ) average of the three last years ( ) Typ uytkowania trawnika wiosna spring Aspekt ogólny Overall aspekt lato summer jesie autumn wiosna spring Zadarnienie Compactness lato summer jesie autumn Przezimowanie Overwintering park 5,1 4,6 5,4 5,5 5,9 6,9 6,9 relaks 6,2 7,6 7,2 7,1 7,5 7,3 7,0 Oceniany aspekt ogólny, czyli wygld trawnika, jego atrakcyjno, zalenie od rodzaju uytkowania, rednio za okres bada, wahał si w zakresie 4,6 5,4 przy uytkowaniu park oraz 6,2 7,6 przy uytkowaniu relaks (tab. 1). rednia ocen w uytkowaniu park wyniosła 5,0, natomiast w uytkowaniu relaks była wiksza o 40%. Technica Agraria 5(2) 2006

4 34 A. Radkowski, M. Kubo Kolejn analizowan cech była zwarto murawy, czyli zadarnienie oznacza ona pokrycie podłoa blaszkami liciowymi w okresie wegetacji. Im wicej blaszek liciowych pokrywa gleb, tym ocena jest wysza. Cecha ta przyjmowała wartoci od 5,5 do 7,3. Dla trawnika w uytkowaniu park rednio za okres bada otrzymano ocen 6,1, a w uytkowaniu relaks o 1,2 wysz. Przezimowanie okrelane poprzez porównanie powierzchni pokrycia podłoa ywymi blaszkami liciowymi przed zim, w momencie koczenia wegetacji oraz wiosn w tydzie po ruszeniu wegetacji kształtowało si na zblionym poziomie dla obu typów uytkowania. rednia ocena z lat bada wyniosła odpowiednio 6,9 i 7,0. W tabeli 2 przedstawiono wyniki oceny szczegółowych cech trawnikowych, takich jak: kolor licia, struktura licia i podatno na choroby. Tabela 2. Ocena Lolium perenne pod wzgldem szczegółowych cech trawnikowych (1 9 ) rednia z trzech lat ( ) Table 2. Assessment of Lolium perenne with regard to particular lawn characteristics (1 9 ) average of the three last years ( ) Typ uytkowania trawnika Kolor licia jesieni Colour leaf in autumn Struktura licia Leaf structure Podatno na choroby Susceptibility to dieseases ple niegowa snow mould brunatna plamisto lici HTR melting out park 3,7 6,0 6,4 6,1 relaks 6,7 6,2 7,5 8,2 Biorc pod uwag kolor licia jesieni, naley zauway, i blisko dwukrotnie wysz warto odnotowano w uytkowaniu relaks (6,7 ), anieli w uytkowaniu park (3,7 ). Kolejn analizowan cech była struktura licia. W tym przypadku niezalenie od typu uytkowania struktur lici oceniono na podobnym poziomie. Pod wzgldem podatnoci na choroby odnotowano istotne rónice w poszczególnych typach uytkowania. Jak wynika z przedstawionej oceny, trawniki w uytkowaniu relaks s bardziej odporne na ple niegow i na brunatn plamisto. W pierwszym przypadku trawnik w uytkowaniu relaks otrzymał ocen wysz o 17,2%, a w drugim o 34,4%. Zdaniem wielu autorów odpowiedni sposób uytkowania pielgnacji trawnika moe zapobiec rozprzestrzenianiu si patogenów [Baldwin 1990, Smiley i in. 1992]. Przeprowadzone przez autorów niniejszego artykułu badania potwierdzaj ten pogld. W przypadku chorób wiksze poraenie rolin odnotowano przy uytkowaniu ekstensywnym. Proczuk i Proczuk [1997] donosz, e na badanych przez siebie trawnikach choroby znacznie osłabiaj roliny w okresie zimy oraz mog dodatkowo opónia rozpoczcie wegetacji u odmian podatnych. Std te, aby uzyska pikny trawnik nale- ałoby zaleci intensywniejszy sposób uytkowania. W kolejnych tabelach przedstawiono aspekt ekonomiczny załoenia i uytkowania trawników dla dwóch typów uytkowania. Tabela 3 przedstawia kalkulacj kosztów załoenia, a tabela 4 kosztów uytkowania trawnika. Jak wynika z przedstawionych w tabeli kalkulacji, koszt załoenia trawnika przy uytkowaniu umiarkowanie intensywnym jest o 4,5 razy wyszy ni przy uytkowaniu Acta Sci. Pol.

5 Jakociowe i ekonomiczne aspekty zakładania i utrzymania trawników ekstensywnym. W strukturze kosztów znaczc udział zajmuj czynnoci majce na celu przygotowanie podłoa, czyli stworzenie warstwy nonej wraz z jej rozplantowaniem. Jest to szczególnie widoczne w przypadku typu uytkowania relaks, gdzie koszty te stanowi 90,1% ogólnych kosztów załoenia trawnika. W przypadku trawnika typu park koszty te stanowi 66,6%. Tabela 3. Kalkulacja kosztów załoenia trawnika w PLN (powierzchnia 100 m 2 ) Table 3. Cost calculation of lawn establishment in PLN (surface 100 m 2 ) Wyszczególnienie Specification Przygotowanie terenu (glebogryzarka, usunicie starej darni, kamieni itp.) Typ uytkowania trawnika park relaks Warstwa nona (piasek, gleba, torf) 875 Przygotowanie i wyrównanie warstwy nonej 250 Nasiona traw Nawoenie Wałowanie, siew Razem Tabela 4. Kalkulacja kosztów utrzymania trawnika w latach pełnego uytkowania (powierzchnia 100 m 2 ) Table 4. Cost calculation of lawn maintenance in the years of fuli use (surface 100 m 2 ) Typ uytkowania trawnika Wyszczególnienie Specification park relaks Nawoenie Koszenie Razem Podobnie jak koszty załoenia, koszty utrzymania trawnika typu relaks w latach pełnego uytkowania s dwukrotnie wysze od typu uytkowania park. O wysokoci kosztów utrzymania decyduj zarówno w jednym, jak i w drugim typie uytkowania koszty koszenia, które stanowiły odpowiednio 95,6 i 92,3% kosztów ogółem. PODSUMOWANIE Wikszo z nas, bdc np. w krajach Europy Zachodniej, na pewno z zazdroci podziwiało pikne trawniki przed domami. Czynnikiem decydujcym wic o zadowoleniu turystów z wypoczynku obok bazy noclegowej i wyywienia jest propozycja spdzenia wolnego czasu na odpowiednio utrzymanym trawniku, który jednoczenie dostarcza niezapomnianych wrae oraz jest miejscem do aktywnego wypoczynku i rekreacji. Gospodarstwa agroturystyczne staraj si dostosowa posiadane bazy turystyczne oraz oferowane atrakcje do potrzeb turystów. Podstawowym atutem obiektów agrotury- Technica Agraria 5(2) 2006

6 36 A. Radkowski, M. Kubo stycznych jest niewtpliwie korzystne połoenie na obszarach atrakcyjnych pod wzgldem przyrodniczym, co podkrela równie Strzembicki [1996]. Z analiz własnych i dokonanych przez wymienionego autora wynika, e niemał rol odgrywa take niewielka odległo badanych obiektów od duych aglomeracji. Naley zatem dołoy wszelkich stara, aby utrzyma pikne trawniki wokół domów, a które bd w przyszło- ci przyciga turystów. Przeprowadzone badania s bardzo istotne dla praktyki, gdy dokładnie oceniły pod wzgldem jakociowym i ekonomicznym dwa podstawowe typy uytkowania trawników. Z bada wynika, i pomimo wysokich kosztów załoenia i utrzymania trawnika, najwyszymi walorami estetycznymi i uytkowymi charakteryzowały si trawy w uytkowaniu umiarkowanie intensywnym, czyli relaks. Jednoczenie mona stwierdzi, e wysza jako trawnika przy tym uytkowaniu moe przyczynia si pozytywnie na rozwój agroturystyki na terenach wiejskich. PIMIENNICTWO Baldwin N. A., Turfgrass pest and diseases. The Sport Turf Research Institute Bingley, Domaski P., System bada i oceny odmian traw gazonowych w Polsce. Biul. IHAR 183, Domaski P., Metodyka dowiadcze odmianowych z trawami gazonowymi. Centralny Orodek Badania Odmian Rolin Uprawnych, Słupia Wielka. Haber Z., Trawy rabatowe dla naszych parków i ogrodów. Ofic. Wyd. Atena, Pozna. Młynarczyk K., Marks M., Połucha I., Marks E., Czynniki rozwoju turystyki wiejskiej w ocenie włacicieli wybranych gospodarstw agroturystycznych na Mazurach. Mat. Konf. IX Ogólnopolskie Sympozjum Agroturystyczne. Kraków. Proczuk S., System oceny traw gazonowych. Biul. IHAR 186, Proczuk M., Proczuk S., Problemy w ocenie podatnoci traw gazonowych na choroby w warunkach trawnikowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 451, Rutkowska B., Pawlukiewicz M., Trawniki poradnik zakładania i pielgnowania. PWRiL, Warszawa. Smiley R. W., Dernoeden P. H., Clark B. B., Compendium of turfgrass diseases. The American Phytopath. Society, Minesota, Strzembicki L., Potencjał agroturystyczny Jury Krakowsko-Czstochowskiej. Mat. IV Ogólnopolskiego Sympozjum Agroturystycznego, Zamek Czocha. CDiEwR, Kraków. Urbaski P., Trawy, turzyce i sity mało znane elementy dla terenów zieleni. Genetica Polonica 35A/94. Woniak M., Lazur W., Jako produktu turystycznego warunkiem sukcesu w turystyce wiejskiej. Mat. V Ogólnopol. Symp. Agroturyst. w Kazimierzu Dolnym. CDiEwR, Kraków. Acta Sci. Pol.

7 Jakociowe i ekonomiczne aspekty zakładania i utrzymania trawników QUALITATIVE AND ECONOMICAL ASPECTS OF ESTABLISHING AND MAINTAINING LAWNS IN AGROTOURIST FARMS Abstract. The study was conducted on the premises of Experimental Station for Variety Assessment in Pawłowice near Gliwice. In the study, two types of lawn usage were assessed: the extensive one park and moderately intensive relax. In the park type use, the expenses related to establishment and maintenance of a lawn are 50% lower. In the moderately intensive use better results are obtained for the following characteristics: generał appearance 40%, sod formation 21%, leaf colour 81%, lower susceptibility to diseases 26% when compared to extensive use. However, the cost of establishment of a lawn in the relax -type use is 4.5 times higher than with park, and maintenance costs are twice as high. Key words: park-type use, relax, generał appearance, sod formation, overwintering, leaf colour, leaf structure, susceptibility to diseases, costs Zaakceptowano do druku Accepted for print: Technica Agraria 5(2) 2006