A N N A L E S 1 U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A

Transkrypt

1 A N N A L E S 1 U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. LXI SECTIO E 06 Katedra Łkarstwa, Uniwersytet Warmisko-Mazurski Plac Łódzki 1, -718 Olsztyn, Poland Henryk Kwietniewski Walory uytkowe odmian gazonowych wysiewanych w siewie czystym i mieszankach na trawnikach ozdobnych Utility values of gazon cultivars sown in pure sowing and mixtures on decorative lawns ABSTRACT. In this paper we showed the results of 4-years experiments on the usefulness of some cultivars and mixtures of grasses for decorative lawns in the Mazurian Lakeland conditions. The following characteristics were estimated in 9º scale: winter hardiness, turf compactness, colour, leaf fineness and general aspect of lawns. Amond the studied cultivars of the best features for pure sowing were founo for cultivars Witra, both designed in the Department of Grassland Sciences and Nieznanice 'Klomb'. KEY WORDS: cultivar, winter hardiness, colour, general aspects of lawn, leaf fineness, turfgrass Kostrzewa owcza jest jednym z najbardziej pospolitych gatunków traw naszej flory, wystpuje na terenie całego kraju, zarówno w stanowiskach naturalnych, jak i sztucznych. Jest gatunkiem wielu zbiorowisk trawiastych, łkowych oraz lenych, o trudnych warunkach siedliskowych [COBORU 1995]. To trawa wysoko ceniona ze wzgldu na rol przeciwerozyjn. Dla wielu stanowisk jest rolin pioniersk, pojawiajc si samorzutnie, dla innych wprowadzana jest poprzez zasiew. Gatunek ten jest powszechnie stosowany w wikszoci mieszanek, jak równie w siewie czystym na róne typy uytkowe trawników [COBO- RU 00, Proczuk 1998]. Kostrzewa owcza () ze wzgldu na odporno na susz i dobrze rozwinity system korzeniowy jest polecana do umacniania skarp oraz zakładania trawników na suchych, piaszczystych glebach. Znosi wszystkie rodzaje gleby, z wyjtkiem cikich glin, najlepiej jednak ronie na glebach suchych, piaszczystych. Annales UMCS, Sec. E, 06, 61,

2 390 H. Kwietniewski Odmiany tego gatunku s bardzo zrónicowane pod wzgldem stanu pokrycia powierzchni, intensywnoci odrastania, koloru, odpornoci na choroby i przezimowania [Grabowski i in. 1999; Jankowski i in. 01; Proczuk M. 1996]. Trawniki ozdobne tworz pikne kompozycje i s tłem dla rabat kwiatowych lub podkrelaj walory obiektów architektonicznych. Ozdobny trawnik, od którego wymagamy walorów estetycznych, nie powinien zawiera traw silnie zrónicowanych morfologicznie [Oldrej i in. 1997]. Celem pracy była ocena wartoci uytkowej kilku odmian, wysianych w siewie czystym i mieszankach na trawnikach ozdobnych w warunkach Pojezierza Olsztyskiego. METODY Przedmiotem bada były odmiany kostrzewy owczej wysiane w siewie czystym i mieszankach na trawniki ozdobne intensywnie uytkowane typu sport (tab. 1 2). Dowiadczenie cisłe, mikropoletkowe (1m x 1m) załoono wiosn 1998 roku metod losowanych bloków, w trzech powtórzeniach, w układzie kasetonowym, na glebie antropogenicznej wytworzonej z piasku gliniastego na terenie Zakładu Dydaktyczno-Dowiadczalnego UWM w Olsztynie. Przed załoeniem dowiadczenia gleb uyniono -centymetrow warstw torfu niskiego. Gleba wykazywała odczyn obojtny (ph KCl 7,0) oraz miała wysok zawarto fosforu, magnezu i cynku, natomiast zawarto manganu była rednia, a potasu i miedzi niska. Tabela 1. Odmiany i mieszanki (propozycje własne) wysiewane na trawniki ozdobne Table 1. cultivars and mixtures (own proposals) sown on decorative lawns Wyszczególnienie Odmiany Specification Cultivars % g/m 2 Sima 0 12,0 Niko 0 12,0 Witra 0 12,0 Mimi 0 12,0 Noni 0 12,0 Mieszanka nr 13 Mixture No. 13 Agrostis tenuis Nimba Jagna Adio Sima Niwa 50 15,0 6,0 3,0 3,0 3,0 Mieszanka nr 15 Mixture No. 15 Poa pratensis Jagna Nimba Sima Gol ,0 6,0 4,5 7,5

3 Walory uytkowe odmian gazonowych Tabela 2. Mieszanki handlowe wysiewane na trawniki ozdobne Table 2. Commercial mixtures sown on decorative lawns Wyszczególnienie Specification DSV ( Luxus ) Poa pratensis Nieznanice ( Klomb ) Festuca heterophylla Poa pratensis Agrostis tenuis Agrostis canina Rolimpex ( Gazonowa ) Lolium perenne Lolium perenne Odmiany Cultivar Liprosa Lifalia Bornito Limousine Nimba Sawa Sima Alicja Niwa Nina Wicławicki Stadion Boreal Areta Triana % g/m ,0 30,0 30,0 W latach pełnego uytkowania ( ) trawniki nawoono fosforem i potasem wiosn w dawce 60 kg P 2 O 5 i 1 K 2 O ha -1 oraz jesieni 50 kg P 2 O 5 i 0 kg K 2 O ha -1. Dodatkowo, co trzecie koszenie stosowano 25 kg N ha -1, zraszano w okresach suszy, do 15 razy koszono w okresie wegetacji na wysoko 3,0 cm. Zgodnie z metodyk COBORU [Domaski 00] oceniano: przezimowanie, zadarnienie, kolor, doskonało licia i aspekt ogólny w skali 9 0 (1 cecha zła, 5 dostateczna, 9 cecha wysoce podana). Jesieni kadego roku wykonywano analiz botaniczno-wagow runi. Warunki pogodowe w latach były na ogół korzystne dla wzrostu i rozwoju traw gazonowych. Wysokim temperaturom powietrza towarzyszyły wysze atmosferyczne. W czerwcu i wrzeniu 1999 roku wystpiły opady trzykrotnie mniejsze od redniej z wielolecia sumy opadów dla tych miesicy. Niedobór opadów notowano take w kwietniu i czerwcu 00 roku oraz w maju, czerwcu i sierpniu 01 roku, a w 02 roku w kwietniu, czerwcu, lipcu i sierpniu (tab. 3).

4 Tabela 3. Rozkład opadów atmosferycznych i temperatur powietrza w latach wg Stacji Meteorologicznej w Tomaszkowie Table 3. Distribution of precipitation and temperatures in according to Meteorological in Tomaszkowo Miesic Month rednia miesiczna temperatura powietrza Mean monthly air temperature ( o C) rednia z wielolecia ( ) Means of many years Miesiczne sumy opadów Monthly sum of precipitation (mm) rednia z wielolecia ( ) Means of many years I -0,8 0,1 1,1-1,2-3,0,5 35,3 16,7 41,6 28,3 II -2,4 1,0 2,8 2,7-2,8,8 39,8 13,4 53,4 19,5 III 3,7 2,0 1,0 3,6 1,0 28,1 48,5 41,2 43,2 24,9 IV 8,7,7 6,5 7,7 6,5 99,3,8 54,9 14,2 32,8 V 11,1 14,0 12,6 16,1 12,6 79,8 53,5 33,2 81,5 49,4 VI 17,2 16,0 15,7 16,4 15,7 113,5 34,8 77,9 48,6 83,9 VII 19,5 15,9 17,4,1 17,4 44,3 98,7 148,6 27,5 74,9 VIII 16,8 16,9 16,9 19,8 16,9 73,4 1,8 53,0 61,0 71,4 IX 14,8,3 12,5 12,0 12,5 14,6 49,6 1,4 56,4 58,8 X 5,4,7 7,8 6,2 7,8 59,8 2,7 28,3 141,5 46,6 XI 1,7 5,7 2,8 2,9 2,8 34,0 37,8 45,4 24,3 51,3 XII 0,6 1,4-1,3-6,6-1,3 31,7 37,2 25,5 9,6 37,4 rednia temperatura w okresie 1 IV 30 IX Average temperature in period 1 IV 30 IX Miesiczne sumy opadów w 14,6 13,9 13,6 15,3 17,0 424,9 368, ,2 371,2 okresie 1 IV 30 IX Montly sums of for precipitation 1 IV 30 IX rednia roczna Yearly means 8,0 8,7 7,9 8,3 8,0 51,6 47,4 54,0 50,2 48,2

5 Walory uytkowe odmian gazonowych WYNIKI Cech uytkow odgrywajc due znaczenie w zaklasyfikowaniu danego gatunku (odmiany) do traw gazonowych jest przezimowanie [Proczuk 1994]. Jest ono wynikiem oddziaływania na dar niskich temperatur, niegu oraz chorób grzybowych. W przezimowaniu odmian wysiewanych w siewie czystym jak i w mieszankach nie stwierdzono istotnych rónic. Wyniki przeprowadzonych bada wskazuj na to, i odmian wyróniajc si w siewie czystym była Festuca ovina Mimi (tab. 4), natomiast sporód mieszanek Nieznanice Klomb (7,2 w skali 9º). Tabela 4. Przezimowanie odmian i mieszanek traw gazonowych Table 4. Winterhardiness (9 0 scale)of tested cultivars of and mixtures of lawn grasses Obiekt Object Sima Niko Witra Mimi Noni Mieszanka Nr 13 Mixture No.13 Mieszanka Nr 15 Mixture No.15 DSV Luxux Nieznanice Klomb Rolimpex Gazonowa a grupy jednorodne homogeneous groups rednia Mean 6,3 a 6,4 a 6,7 a 6,8 a 6,6 a 6,5 a 6,7 a Tabela 5. Zadarnienie podłoa odmian i mieszanek traw gazonowych Table 5. Turf compactness (9 0 scale)of tested varieties of and mixtures of lawn grasses Obiekt Object Wiosna Spring Sima 6,2 a Niko 6,7 ab Witra 6,6 ab Mimi b Noni 6,8 ab Mieszanka Nr 13 Mixture No.13 b Mieszanka Nr 15 Mixture No.15 6,8 ab DSV Luxus b Nieznanice Klomb b Rolimpex Gazonowa b ab grupy jednorodne homogeneous groups Lato Summer 7,6 ab 7,3 ab 7,3 ab 7,4 ab 7,5 ab 7,8 b 7,7 ab b 7,7 ab 6,5 a Jesie Autumn 7,8 a 7,8 a 8,2 a 7,7 a 7,9 a 7,8 a 8,0 a 7,7 a 7,7 a 7,3 a

6 394 H. Kwietniewski Tabela 6. Kolor murawy odmian i mieszanek traw gazonowych Table 6. Colour of lawn (9 0 scale) of tested cultivars of and mixtures of lawn grasses Obiekt Object Wiosna Spring Sima 5,4 a Niko 5,3 a Witra 5,5 a Mimi 5,4 a Noni 5,2 a Mieszanka Nr 13 Mixture No.13 4,9 a Mieszanka Nr 15 Mixture No.15 4,6 a DSV Luxus 4,2 a Nieznanice Klomb 4,9 a Rolimpex Gazonowa 4,7 a abcd grupy jednorodne homogeneous groups Lato Summer 5,5 abcd 5,9 bcd 6,3 d 6,3 d 5,8 bcd 6,0 bcd 4,7 abc 5,2 abcd 4,7 abcd 4,5 ab Jesie Autumn 5,1 a 5,5 a 5,0 a 4,7 a 3,7 a 4,8 a 4,4 a 4,9 a 4,8 a 3,8 a Tabela 7. Doskonało licia odmian i mieszanek traw gazonowych Table 7. Leaf perfection (9 0 scale)of tested cultivars of and mixtures of lawn grasses Obiekt Object Wiosna Spring Sima 6,9 bc Niko 6,9 bc Witra 7,0 c Mimi 6,4 bc Noni 6,4 bc Mieszanka Nr 13 Mixture No.13 6,7 bc Mieszanka Nr 15 Mixture No.15 5,9 abc DSV Luxus 5,6 a Nieznanice Klomb 6,7abc Rolimpex Gazonowa 6,6abc abc grupy jednorodne homogeneous groups Lato Summer 7,2 bc 7,2 bc 7,7 c 7,2 bc 7,2 bc 6,7 abc 6,7 abc 6,6 ab 6,7 ab 6,7 ab Jesie Autumn 6,5 ab 6,3 a 6,8 abc 6,7 abc 6,7 abc 7,7 bc 6,8 abc bc bc 6,4 ab Zadarnienie jest jednym z waniejszych kryteriów w ocenie odmian traw gazonowych [Harkot, Czarnecki 1997]. Jak podaje Domaski [1998], zadarnienie oznacza pokrycie podłoa dbłami i limi traw. Według tego autora duy wpływ na stan zadarnienia powierzchni wywieraj nie tylko gatunki, ale i odmiany traw gazonowych. W latach pełnego uytkowania stan pokrycia powierzchni badanych obiektów był zrónicowany i uzaleniony od pory roku. Jesieni badane odmiany i mieszanki w dobrym stopniu zadarniały powierzchni (6,1 8,2 w skali 9 0 ). Stan zadarnienia był znacznie lepszy latem i jesieni anieli wiosn. Wiosn najpełniejszym pokryciem powierzchni dbłami i limi cechowała si odmiana Mimi, latem Sima, a jesieni Witra. Zadarnienie powierzchni badanych mieszanek

7 Walory uytkowe odmian gazonowych wiosn i jesieni nie wykazało istotnych rónic, natomiast latem wyróniała si zaprojektowana w Katedrze Łkarstwa mieszanka nr 13 (7,8 w skali 9 0 ) w składzie: kostrzewa czerwona Nimba, Jagna i Adio 80%, kostrzewa owcza Sima % i mietlica pospolita Niwa %. Najsłabszym zadarnieniem cechowała si mieszanka firmy Rolimpex Gazonowa (tab. 5). Tabela 8. Ogólny aspekt estetyczny trawników Table 8. General esthetic aspect of lawns Obiekt Object Wiosna Spring Nieznanice Klomb 7,1 a Mieszanka Nr 13 Mixture No.13 6,6 a Mieszanka Nr 15 Mixture No.15 6,7 a Witra 6,5 a Mimi 6,8 a Niko 6,5 a Noni 6,8 a DSV Luxus Sima 6,0 a Rolimpex Gazonowa ab grupy jednorodne homogeneous groups Lato Summer 7,1 a 6,1 a Jesie Autumn 7,7 b 7,7 b b 7,3 ab 7,1 ab b b 6,8 ab 7,0 ab 6,6 a rednia Mean 7,3 7,1 7,0 7,0 7,0 6,9 6,9 6,9 6,6 6,5 Barwa licia jest jedn z waniejszych cech wartoci uytkowej traw gazonowych. Cenniejsz cech jest stabilno barwy w okresie wegetacji oraz podatno odmian na zmian barwy pod wpływem czynników stresogennych [Proczuk 1993]. Sporód badanych odmian w siewie czystym i mieszanek midzygatunkowych wiosn i jesieni nie stwierdzono wyranych rónic w kolorze murawy (tab. 6). Latem istotnie lepszym (zielonym) kolorem odznaczały si odmiany kostrzewy owczej Witra i Mimi (6,3). Liciem wysmukłym (subtelnym) wiosn i latem wyróniała si odmiana Festuca ovina Witra (7,0 7,8 w skali 9 0 ). Mieszanka firmy DSV Luxus wiosn miała najgorsze parametry (tab. 7). Jak podaj opracowania COBORU [1997], wystpuj due rónice co do smukłoci licia pomidzy odmianami w obrbie poszczególnych gatunków traw gazonowych. Dlatego te przy komponowaniu mieszanek traw gazonowych uwzgldnia si nie tylko gatunki, ale równie odmiany. Aspekt ogólny jest ocen syntetyczn. Według Proczuka [1993] waloryzacja ogólnego aspektu stanowi jedn z podstawowych cech decydujcych o zakwalifikowaniu genotypu do traw gazonowych. Badania przeprowadzone przez Golisk [02] dowiodły, i odznacza si szczególn zdolnoci

8 396 H. Kwietniewski zadarniania terenów trudnych pod wzgldem glebowym i wilgotnociowym. Aspekt wizualny takich powierzchni schodzi na plan dalszy, natomiast pierwszoplanow rol odgrywa wykształcenie zwartej darni. Uzyskane wyniki bada dowiodły, e odmiany wiosn, latem i jesieni nie wykazały istotnych rónic. Z badanych mieszanek lepszym wygldem murawy jesieni (7,8 w skali 9 0 ) cechowała si mieszanka firmy Nieznanice Klomb oraz mieszanka nr 13, zaprojektowana w Katedrze Łkarstwa (tab. 8). WNIOSKI 1. Badane odmiany i mieszanki traw gazonowych w warunkach Pojezierza Olsztyskiego istotnie róniły si zadarnieniem, kolorem i doskonałoci licia. 2. Z testowanych odmian w siewie czystym na trawnikach ozdobnych najlepszymi walorami uytkowymi i najwiksz przydatnoci do obsiewu odznaczały si Witra i Mimi. 3. Sporód badanych mieszanek najlepszymi cechami uytkowymi wyróniała si mieszanka handlowa Nieznanice Klomb oraz zaprojektowana w Katedrze Łkarstwa mieszanka nr 13. PIMIENNICTWO Domaski P Metodyka bada wartoci gospodarczej odmian (WGO) rolin uprawnych. COBORU, 1998 Słupia Wielka, Wyd. I, Domaski P. 00. Trawy darniowe. COBORU, 00 Słupia Wielka, 1176, 4 5. Goliska B. 02. Ocena przydatnoci wybranych odmian i do ekstensywnego uytkowania trawnikowego. Przeg. Nauk. 1 (24), Grabowski K., Grzegorczyk S., Benedycki S., Kwietniewski H Ocena wartoci uytkowej wybranych gatunków i odmian traw gazonowych do obsiewu nawierzchni trawiastych. Konferencja naukowa nt. Pozaprodukcyjna rola uytków zielonych. Fol. Univ. Stetin., Agricultura197, Harkot W., Czarnecki Z Wpływ sposobu przygotowania podłoa na szybko wschodów polskich odmian traw gazonowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 451, Jankowski K., Jodełka I., Ciepiela G., Kolczarek R. 01. Ocena bonitacyjna traw gazonowych. Pam. Puł. 125, Oldrej J., Opatrna M., Rob P Trawniki i trawy ozdobne. Warszawa, Elipsa, Proczuk S System oceny traw gazonowych. Biul. Inst. Hod. Rol. 186, Proczuk S Stan hodowli i nasiennictwa traw gazonowych w Polsce. Genet. Pol. 36A, Proczuk M Główne choroby traw gazonowych w Polsce. Biul. Inst. Hod. Rol Proczuk S Typy i rodzaje trawników zakładanie i uytkowanie. Materiały z konferencji Miast-ogród, sto lat rozwoju idei. Dolnolskie Wydawnictwo Naukowe, Wrocław.