W NUMERZE: KUKURYDZA. Nr 1 wiosna-lato 2018 r. Doświadczenia porejestrowe z kukurydzą w 2017 roku...

Transkrypt

1

2

3 KUKURYDZA Nr 1 wiosna-lato 2018 r. PISMO POLSKIEGO ZWIĄZKU PRODUCENTÓW KUKURYDZY W POZNANIU W NUMERZE: Doświadczenia porejestrowe z kukurydzą w 2017 roku... 4 Ukazuje się dwa razy w roku Ochrona kukurydzy przed chorobami grzybowymi w 2018 roku Redaguje zespół: Eugeniusz PIĄTEK Teresa NOWACKA Zbigniew PODKÓWKA Hubert WALIGÓRA redaktor naczelny Adres redakcji: Poznań ul. Mickiewicza 33 tel./fax pzpk@poczta.onet.pl pzpk@kukurydza.info.pl Skład: A.R. Promocja tel jp_promocja@wp.pl ISSN Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania zmian i skrótów w tekstach. Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych i nie odpowiada za treść ogłoszeń. Przedruk bez uzgodnień w całości lub we fragmentach zabroniony. *** Okładka str. 1: Warsztaty kulinarne pod patronatem PZPK przeprowadzone na terenie Zespołu Szkół Przemysłu Spożywczego w Poznaniu 2017 r. Ochrona kukurydzy przed szkodnikami w 2018 roku... Omacnica coraz bardziej groźna i wciąż niedoceniana... Czym w omacnicę?... Jak poprawnie zakisić kukurydzę?... Rola odmiany i zwalczania chwastów w uprawie kukurydzy cukrowej... Możliwości wykorzystania kukurydzy cukrowej w żywieniu człowieka... Informacje PZPK... Wnioski z debaty Odpowiedzialna produkcja rolna kluczowe wyzwania

4 Doświadczenia porejestrowe z kukurydzą w 2017 roku Po zmianach w organizacji doświadczeń porejestrowych przeprowadzonych w 2016 roku, rok 2017 można określić jako czas stabilizacji. W serii ziarnowej założono w 2017 roku 22 doświadczenia z odmianami wczesnymi, 23 z odmianami średnio wczesnymi i 20 doświadczeń z odmianami średnio późnymi. W serii kiszonkowej założono po 22 doświadczenia ze wszystkimi grupami wczesności. Kontynuowano dotychczasowy sposób finansowania doświadczeń porejestrowych. Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych finansował część doświadczeń ze środków budżetowych, a Polski Związek Producentów Kukurydzy korzystając ze wsparcia firm hodowlanych i nasiennych pokrywał koszty pozostałych doświadczeń PDO. Szczegółowe informacje przedstawiono na rysunku nr 1, zawierającym mapkę Polski z zaznaczeniem lokalizacji poszczególnych doświadczeń, sposobu ich finansowania, poziomu plonowania oraz zakresu dyskwalifikacji wyników. Wykorzystano mapkę opracowaną w Centralnym Ośrodku Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej. Warunki pogodowe Aktualnie głównym czynnikiem pogodowym decydującym o warunkach uprawy i jej rezultatach jest poziom opadów i ich rozkład w czasie wegetacji. Przed laty, kiedy zaczynano doświadczenia z uprawą kukurydzy w Polsce, gdy podejmowano ocenę odmian w doświadczeniach polowych oraz podejmowano próby wdrożenia uprawy, nie ulegało wątpliwości, że czynnikami warunkującymi sukces były (w kolejności): wczesność odmian, ilość jednostek ciepła, wysokość opadów. Z czasem, w miarę wytwarzania przez hodowlę coraz wcześniejszych odmian, bardziej dostosowanych do naszych warunków klimatycznych, rola czynnika odmianowego malała, Rys. 1. Kukurydza. Rozmieszczenie porejestrowych doświadczeń odmianowych w 2017 roku. Opracowanie COBORU 4 KUKURYDZA 1(52) 18

5 a granica uprawy kukurydzy na ziarno sięgnęła do północnych krańców kraju. Nie bez znaczenia, zwłaszcza w ostatnich latach, był też efekt ocieplenia klimatu. Nie są to jednak zmiany wyłącznie korzystne dla uprawy kukurydzy. Wprawdzie okres wegetacji uległ wydłużeniu nastąpiło przyspieszenie terminów siewu, a opóźnienie pory pierwszych przymrozków kończących wegetację roślin przedłużyło okres dojrzewania ziarna, równocześnie jednak nasiliło się występowanie gwałtownych zjawisk atmosferycznych. Coraz częściej występują ulewne opady burzowe oraz dłuższe okresy bez opadów. W konsekwencji takich zjawisk pogodowych część wody spływa niewykorzystana przez rośliny. Następnie pojawiają się zwłaszcza regionalnie okresy niedoboru wody lub nawet posuchy. Wysokość opadów w latach pokazano na rysunku nr 2 sporządzonym na podstawie danych COBORU. Na wykresie do nazwy miejscowości dodano nazwę województwa i ułożono je w kolejności wynikającej z położenia na mapie. Taki układ pozwala zaobserwować obszary kraju o podobnej wysokości opadów. W 2017 roku opady były wyższe we wszystkich punktach doświadczalnych niż w bardzo niekorzystnym 2015 roku i wyższe w większości miejscowości niż w niezłym roku Mimo to trudno uznać warunki pogodowe 2017 roku za sprzyjające wysokim plonom kukurydzy. Zarówno rozkłady opadów jak i temperatur nie były korzystne. Wysoka wilgotność gleby wiosną spowodowała opóźnienie terminu siewu w stosunku do poprzednich lat. Jak wynika z tabeli T1 (sporządzonej na podstawie danych COBORU) średnie terminy siewu doświadczeń na ziarno uległy opóźnieniu o 3 dni w porównaniu do roku 2016 i o 4 dni w porównaniu do roku Jednocześnie najpóźniejszy termin siewu miał miejsce 15 maja i był o 10 dni późniejszy niż w poprzednim roku. W doświadczeniach na kiszonkę analogiczne terminy były opóźnione odpowiednio o 2 i 3 dni. Najpóźniejszy siew doświadczenia kiszonkowego miał miejsce w Siedlcach i został wykonany w dniu 18 maja. Ochłodzenia w czasie wegetacji, okresowe choć lokalne niedobory wody zwłaszcza w sierpniu 1(52) 18 KUKURYDZA 5

6 Tabela T1. Porównanie terminów siewu i zbioru doświadczeń PDO w latach siew zbiór Wyszczególnienie doświadczenia na ziarno doświadczenia na kiszonkę doświadczenia na ziarno doświadczenia na kiszonkę Lata Średnia Najwcześniej Najpóźniej data miejscowość data miejscowość data Masłowice Marianowo Głubczyce Lućmierz Głodowo Siedlce Smolice, Chrząstowo, Kawęczyn Siedlce, Węgrzce Masłowice Cicibór Kawęczyn Węgrzce Śrem Marianowo Śrem Radostowo i we wrześniu nie umożliwiły uzyskania bardzo wysokich plonów, a poziom zawartości wody w ziarnie był wyższy niż w poprzednich latach pomimo późniejszych niż zwykle zbiorów. Średnie terminy zbiorów doświadczeń w tabeli T1 podano ze względu na oddzielny zbiór każdej grupy wczesności w formie przedziałów czasowych. Z zawartych w tabeli danych wynikają znaczne, ponad tygodniowe, przesunięcia terminów zbioru doświadczeń. Zakres dyskwalifikacji doświadczeń Pomimo opisanych powyżej warunków pogodowych, w zdecydowanej większości doświadczenia były udane, a wyniki ścisłe. Nie włączono do syntezy niewielkiej, choć nieco większej niż w poprzednim roku, liczby doświadczeń. W doświadczeniach na ziarno ostatecznie nie włączono wyników z Przecławia oraz pojedynczych grup wczesności z Poświętnego, Sulejowa, Śremu i Pawłowic. W doświadczeniach na kiszonkę nie włączono wyników z Sulejowa i Siedlec. Tabela L 1. Plony i poziom dojrzałości w doświadczeniach porejestrowych w 2017 r. na tle wszystkich doświadczeń PZPK L a t a W y s z c z e g ó l n i e n i e dt/ha, % dt/ha, % dt/ha, % dt/ha, % dt/ha, % % średniej % roku 2016 Poziom plonowania w 2017 roku na tle lat poprzednich tabeli L1 oraz na wykresach L1 i L2 W przedstawiono poziom plonowania i stopień dojrzałości kukurydzy w doświadczeniach na ziarno i na kiszonkę na przestrzeni lat W bieżącym wydaniu zostały zestawione w tabeli średnie z lat , , oraz jednoroczne wyniki z lat 2016 i Pozwoliło to na porównanie wyników uzyskanych w roku 2017 ze średnimi z poprzed- Doświadczenia na ziarno Doświadczenia na kiszonkę plon ziarna przy 14% wody 97,4 102,8 111,5 127,3 121,3 108,8 95,3 zawartość suchej masy w ziarnie 72,2 70,6 74,1 75,5 70,5 95,1 93,4 plon ogólny suchej masy roślin 179,0 187,7 201,9 215,5 201,3 99,7 93,4 zawartość suchej masy w całych roślinach 34,9 32,5 35,0 35,8 34,0 97,1 95,0 6 KUKURYDZA 1(52) 18

7 nich okresów i rezultatami poprzedniego roku. W tabeli analizie poddano plony ziarna i zawartości suchej masy w czasie zbioru w doświadczeniach na ziarno oraz plony ogólne suchej masy i zawartości suchej masy w całych roślinach w czasie zbioru w doświadczeniach na kiszonkę. Z liczb zawartych w tabeli wynika, że plony ziarna w 2017 roku były wyższe niż średnio w latach , ale niższe niż w dobrym roku Zawartość suchej masy w ziarnie w czasie zbioru była niższa zarówno od średniej z pięciolecia jak i z poprzedniego roku. Plony ogólne suchej masy w doświadczeniach na kiszonkę były na poziomie średniej z pięciolecia , ale niższe niż w 2016 roku. Zawartość suchej masy w całych roślinach była niższa niż w obu analizowanych okresach, ale na poziomie umożliwiającym wyprodukowanie dobrej kiszonki. W doświadczeniach na ziarno średni plon wyniósł 121,3% dt/ha, co stanowi 108,8% średniego plonu z lat , ale tylko 95,3% plonu z roku W doświadczeniach na kiszonkę plon ogólny suchej masy wyniósł 201,3 dt/ha, co stanowi 99,7% średniego plonu z lat i 93,4% plonu osiągniętego w poprzednim roku. Poziom dojrzałości był niższy niż w poprzednim pięcioleciu i niższy niż w 2016 roku. W doświadczeniach na ziarno zawartość suchej masy w ziarnie wy- 1(52) 18 KUKURYDZA 7

8 niosła 70,5%, a więc o 3,6 punktu procentowego mniej niż w pięcioleciu i o 5 punktów procentowych mniej niż 2016 roku. Zawartość suchej masy w całych roślinach wyniosła 34,0%, co oznacza o 1 punkt procentowy mniej niż w porównywanym pięcioleciu i 1,8 punktu mniej niż w 2016 roku. Przedstawione powyżej wyniki wykazują tendencję spadkową plonów w stosunku do 2016 roku. Jednocześnie analiza wyników uzyskanych na przestrzeni wielu lat wykazuje niemałą zmienność w latach przy równoczesnej tendencji wzrostowej wartości średnich z poszczególnych pięcioleci. Jeśli na wykresie L1 zamiast wyników z lat 2016 i 2017 umieścilibyśmy średnią z tych lat, to z łatwością stwierdzimy dalszą tendencję wzrostową. Poziom plonowania w miejscowościach w 2017 roku tabelach zawierających wyniki doświadczeń ograniczamy się do podania W oceny odmian w postaci średnich ze wszystkich doświadczeń. W celu uzyskania pełniejszego obrazu przedstawiamy rozpiętość wyników w miejscowościach. Ze względu na przyjętą metodykę i dyskwalifikacje wyników niektórych grup wczesności nie obliczamy już średnich ogólnych do takich porównań. Zatem możemy podać tylko wielkość zróżnicowania plonów w miejscowościach jako informacje o najwyższych i najniższych średnich dla grup wczesności. W doświadczeniach na ziarno najwyższe plony w grupie odmian wczesnych uzyskano w Słupi Wielkiej dt/ha, w grupie odmian średnio wczesnych także w Słupi Wielkiej 151,4 dt/ha i w grupie odmian średnio późnych również w Słupi Wielkiej 157,5 dt/ha. Wszystkie te wartości są wyższe niż osiągnięte w 2016 roku. Najniższe plony uzyskano: w grupie odmian wczesnych w miejscowości Cicibór Duży 63,5 dt/ha, w grupie odmian średnio wczesnych także w miejscowości Cicibór Duży 70,0 dt/ha i w grupie odmian średnio późnych w Sulejowie 62,5 dt/ha. Najniższe plony były niższe niż 2016 roku. W grupie odmian wczesnych najniższy plon stanowi 42,43% najwyższego plonu, w grupie odmian średnio wczesnych odpowiednio 46,2%, w grupie odmian średnio późnych 39,7%. W 2016 roku porównywalne wartości wyniosły odpowiednio: 69,4%, 75,1% i 70,1%. Zatem zróżnicowanie plonów pomiędzy miejscowościami było w 2017 roku znacznie większe, głównie za sprawą najniższych plonów bardzo odbiegających od średniej. Przyczynę zdają się wyjaśniać minimalne opady w pierwszej i trzeciej dekadzie sierpnia w Ciciborze Wielkim, a w Sulejowie dodatkowo w trzeciej dekadzie lipca. W doświadczeniach na kiszonkę najwyższe plony ogólne suchej masy uzyskano w grupie odmian wczesnych w Smolicach 270,3 dt/ha, w grupie odmian średnio wczesnych także w Smolicach 268,4 dt/ha i w grupie odmian średnio późnych znowu w Smolicach 276,7 dt/ha. Natomiast najniższe plony uzyskano w grupie odmian wczesnych w Ciciborze Wielkim 130,4 dt/ha, w grupie odmian średnio wczesnych także w Ciciborze Wielkim 123,0 dt/ha oraz w grupie odmian średnio późnych w Sulejowie 132,1 dt/ha. Najwyższe plony ogólne suchej masy w grupach odmian wczesnych i średnio wczesnych były wyższe niż w 2016 roku. Najniższe plony w wszystkich grupach wczesności były niższe niż w 2016 roku. W grupie odmian wczesnych najniższy plon stanowi 48,2% najwyższego plonu, w grupie odmian średnio wczesnych odpowiednio 45,5%, w grupie odmian średnio późnych 47,7%. W 2016 roku porównywalne wartości wyniosły odpowiednio: 72,1%, 70,0% i 52,7%. Zatem także w doświadczeniach na kiszonkę, podobnie jak w doświadczeniach na ziarno, zróżnicowanie plonów pomiędzy miejscowościami było w 2017 roku znacznie większe; głównie za sprawą najniższych plonów na bardzo niskim poziomie. Wyjaśnienie przyczyny poziomu najniższych plonów w doświadczeniach kiszonkowych wydaje się identyczne jak w ziarnowych, gdyż wystąpiły w tych samych miejscowościach. Wyniki doświadczeń do zbioru na ziarno tabeli 1 oraz na wykresach 1, 2, i 3 są W zawarte wyniki uzyskane w doświadczeniach serii ziarnowej. Dla każdej z badanych odmian przedstawiono średnie plony ziarna z doświadczeń (co zaznaczono w tabelach) przeliczone na 14% zawartości wody i te same plony w procentach wzorca, czyli średniej grupy wczesności. Odmiany są porównywane do średniej ze swojej grupy. Średnie dla grupy zostały wyliczone z wyników wszystkich od- 8 KUKURYDZA 1(52) 18

9 Numer 1 w ilości zarejestrowanych odmian kukurydzy* QQ Kosynier FAO QQ Tonacja FAO QQ SM Jubilat FAO QQ Juhas FAO QQ Konkurent FAO QQ SM Finezja FAO 240 QQ SM Hetman FAO 240 QQ SM Hubal FAO 240 QQ Kanonier FAO 240 QQ SM Prezent FAO QQ SM Zawisza FAO QQ Bogoria FAO 250 QQ Rosomak FAO QQ SM Ameca FAO 260 QQ Koneser FAO 260 QQ Podlasiak FAO 260 QQ Kosmal FAO 260 QQ Legion FAO QQ SM Popis FAO 270 Nowości 2017 QQ Fortop FAO 230 QQ SM Kurant FAO 250 QQ SM Furman FAO 260 * ) łącznie w trzech ostatnich latach pośród wszystkich firm zgłaszających odmiany do badań rejestrowych Hodowla Roślin Smolice Sp. z o.o. Grupa IHAR tel

10 Tabela 1. Kukurydza na ziarno. Doświadczenia porejestrowe (PDO). Rok zbioru Plon ziarna przy 14% wody [dt/ha] i wilgotność ziarna w czasie zbioru [%] Plon ziarna przy 14% wody Wilgotność ziarna w czasie zbioru Hodowcy i odmiany dt/ha w % średniej grupy % odchylenia od średniej grupy lokata Grupa 1 wczesne średnie z 20 doświadczeń (nie włączono do syntezy: Poświętne, Przecław) średnia grupy wczesności 115, ,5 0,0 Lp h o d o w c y o d m i a n y 1 Syngenta Crop Protection AG SY Talisman CCA 123, ,2-0,3 6 2 Limagrain Europe s.a. LG , ,8 1, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Farmplus CCA 119, ,1 0, Caussade Semences Rianni CS CCA 119, ,6 0,1 9 5 KWS Saat SE Agro Fides 119, ,6 0,1 8 6 KWS Saat SE Kwintus 118, ,6-0,9 4 7 KWS Saat SE KWS Magnet 116, ,2-1,3 3 8 RAGT 2n RGT Chromixx 116, ,8 1, KWS Saat SE KWS Vitellio 115, ,5 1, KWS Saat SE Silvinio 113, ,5 0, Maisadour Semences MAS 17G CCA 113, ,0 0, Syngenta Crop Protection AG SY Werena 113, ,2-0, Euralis Semences ES Seafox 111, ,8 1, Limagrain Europe s.a. LG , ,8-1, Maisadour Semences MAS 15P 105, ,0-1,5 2 CV 4,2 3,5 NRI 4,93 4,3 1,28 Grupa 2 średniowczesne średnie plony z 20 doświadczeń (nie włączono do syntezy: Sulejów, Śrem, Przecław) średnia grupy wczesności 119, ,2 0,0 Lp h o d o w c y o d m i a n y 1 Syngenta Crop Protection AG SY Telias 128, ,1-0, KWS Saat SE Figaro 127, ,8-0,4 7 3 KWS Saat SE Agro Polis 126, ,6 2, Pioneer Overseas Corporation P , ,0 0, Euralis Semences ES Asteroid 123, ,2 1, Euralis Semences ES Constellation 122, ,1-0, KWS Saat SE KWS Corazon 122, ,9-0,3 8 8 Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Milosz 122, ,2 0, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Farmfire CCA 121, ,4 1, Saatbau Linz egen Casandro 120, ,7 0, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Farmezzo 120, ,9 0, KWS Saat SE Benedictio KWS 120, ,6-1, Euralis Semences ES Zorion 118, ,3 1, KUKURYDZA 1(52) 18

11 cd. tabeli 1 14 Saatbau Linz egen Sativo 117, ,6 0, Euralis Semences ES Meteorit 116, ,5 0, KWS Saat SE Rivaldinio KWS 116, ,5-0, Limagrain Europe s.a. LG , ,2-1, Saatbau Linz egen Norico 113, ,9-0, Syngenta Crop Protection AG SY Rotango 111, ,9-1, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Susetta 111, ,4-0, Saatbau Linz egen Perrero 110, ,3-0,9 4 CV 4,6 3,7 NRI 4,78 4,0 0,91 Grupa 3 średniopóźne średnie plony z 18 doświadczeń (nie włączono do syntezy: Przecław, Pawłowice) średnia grupy wczesności 118, ,8 0,0 Lp h o d o w c y o d m i a n y 1 KWS Saat SE Walterinio KWS 128, ,2 0,4 9 2 Pioneer Overseas Corporation P , ,7-0,1 7 3 Monsanto Technology LLC P9838 CCA 122, ,7 2, Monsanto Technology LLC DKC , ,5 0, RAGT 2n RGT Conexxion CCA 119, ,5 0, Caussade Semences Herkuli CS CCA 118, ,3 0, Saatbau Linz egen Talentro 117, ,4-1,4 1 8 Dow AgroSciences GmbH Surterra CCA 117, ,1 0,3 8 9 Limagrain Europe s.a. LG , ,1-0, Monsanto Technology LLC DKC3939 CCA 116, ,2-0, Caussade Semences Codigip 113, ,4-0, KWS Saat SE Keltikus 113, ,5-1, Limagrain Europe s.a. Lindsey 112, ,8-1,0 3 CV 4,0 3,8 NRI 5,26 4,4 0,90 Uwagi dotyczące tabel 1, 2 i 3 Odmiany uszeregowano w kolejności od najwyższego do najniższego plonu w grupie wczesności CCA odmiany z katalogu wspólnotowego (UE); nie wpisane do krajowego rejestru Lokata pozycja odmiany w rankingu wg danej cechy (od najlepszej) mian badanych w grupie. Oznacza to, że średnie uwzględniają zarówno wyniki odmian wpisanych do krajowego rejestru odmian, jak i wpisanych do katalogu UE (oznaczonych symbolem CCA), i wstępnie już ocenianych w Polsce. Dzięki takiemu zestawieniu rezultatów uzyskujemy porównanie odmian, których nasiona są dostępne na krajowym rynku lub wkrótce mogą się na nim znaleźć. Mieszańce zostały uszeregowane w kolejności od najwyższego do najniższego plonu w grupie wczesności. W ostatniej kolumnie tabeli podano lokatę, jaką poszczególne odmiany zajmują w grupie wczesności w kolejności od najniższej do najwyższej zawartości wody w ziarnie. Oznacza to ustawienie od najwcześniejszych do najpóźniejszych odmian. Odmiany, które uzyskały (przy podanej w tabeli dokładności) identyczny wynik, otrzymały również taką samą lokatę. W 2017 roku średnie plony ziarna poszczególnych grup wczesności odmian zawierały się w przedziale od 115,6 do 119,5 dt/ha i najwyższe zanotowano dla grupy odmian średnio wcze- 1(52) 18 KUKURYDZA 11

12 12 KUKURYDZA 1(52) 18

13

14 snych, a najniższe w grupie odmian wczesnych. Poziom dojrzałości był minimalnie zróżnicowany (rozpiętość średnich grupowych 0,6 punktów procentowych). Najniższą zawartość wody w ziarnie zanotowano w grupie odmian średnio wczesnych. Zależności plonowania i wczesności poszczególnych odmian przedstawiamy na wykresach korelacyjnych. W związku z określaniem zawartości wody w ziarnie odwrócono oś X. Wartości najniższe umieszczone są po prawej stronie osi. Dzięki takiemu zabiegowi interpretacja wyników na wykresach pozostaje niezmieniona od pierwszej publikacji. Odmiany najplenniejsze i najwcześniejsze znajdują się w górnej, prawej ćwiartce wykresu. Odwrotnie odmiany, które w omawianych doświadczeniach uzyskały najniższy plon i najwyższą zawartość wody znalazły się w dolnej, lewej ćwiartce wykresu. Współczynniki korelacji plonu i wczesności przybrały w 2017 roku we wszystkich grupach wczesności niezbyt wysokie wartości. W grupie odmian wczesnych współczynnik korelacji r wyniósł -0,41, w grupie odmian średnio wczesnych -0,50, a w grupie średnio późnej Powyższe wartości liczbowe korelacji znajdują potwierdzenie na wykresach 1, 2 i 3. Warto zauważyć, że we wszystkich grupach wczesności znalazły się pojedyncze odmiany korzystnie łączące plon z wczesnością. Te wysoko plonujące i zarazem wczesne odmiany jedna w grupie wczesnych odmian i po dwie w pozostałych grupach wpłynęły na obniżenie wartości współczynnika korelacji. Wyniki doświadczeń do zbioru na kiszonkę z całych roślin tabelach 2 i 3 przedstawiono wyniki 20 W doświadczeń na kiszonkę. W tabeli 2 zawarto dane dotyczące plonu ogólnego suchej masy i plonu suchej masy kolb, a także zawartości suchej masy w tych plonach. W tabeli 3 zawarto plon jednostek pokarmowych, udział suchej masy kolb w plonie ogólnym, wskaźnik koncentracji energii oraz plon ogólny świeżej masy. W tabeli 2 odmiany uszeregowano według malejącego ogólnego plonu suchej masy w ramach grupy wczesności, a w tabeli 3 według plonu jednostek owsianych. Warto zwrócić uwagę, że uszeregowanie odmian w obu tabelach nieco się różni. Świadczy to o występujących różnicach pomiędzy odmianami w udziale kolb w plonie ogólnym. Porównanie wyników grup pokazuje, że w 2017 średnie udziały kolb, średnie zawartości suchej masy w całych roślinach oraz plony kolb są najwyższe w grupie odmian średnio wczesnych. Podobne zjawisko wystąpiło w doświadczeniach ziarnowych. Na podstawie takich wyników można wnosić, że w 2017 roku średnio najwyższą przydatność w uprawie wykazały odmiany średnio wczesne i to bez względu na kierunek zbioru. Na wykresach 4, 5 i 6 przedstawiono zależność plonu ogólnego suchej masy i zawartości suchej masy w całych roślinach, czyli korelację plonu i wczesności odmian. Zasady prezentacji są takie same, jak to opisano w omówieniu wykresów z wynikami doświadczeń zbieranych na ziarno. W doświadczeniach kiszonkowych korelacja plonu i wczesności jest silnie zróżnicowana pomiędzy grupami wczesności odmian. Najwyższy współczynnik korelacji (-0,77) zanotowano w grupie odmian wczesnych. Wykres nr 4 to potwierdza wszystkie odmiany ułożyły się wzdłuż linii regresji. W grupie odmian średnio wczesnych współczynnik korelacji wyniósł 0,40. Na wykresie nr 4 rzeczywiście znajdziemy odmiany łączące wyższy plon z wyższą zawartością suchej masy i odmiany o niższym plonie i niższym udziale suchej masy. Natomiast w grupie odmian średnio późnych korelacja jest niska (-0,26). Wykres nr 6 to potwierdza prawie wszystkie odmiany łamią korelację niekoniecznie w pożądanym kierunku. Ocena stabilności odmian Podobnie jak dotychczas autor przedstawia uśrednione wyniki uzyskane przez poszczególne odmiany. Jest to więc ogólna prezentacja oceny wartości gospodarczej badanych odmian. Przedstawiane materiały wystarczają do określenia potencjalnych możliwości plonowania w rejonie uprawy, jakim w tym przypadku jest kraj oraz prawdopodobnej średniej krajowej wydajności odmiany. Nie wystarczają jednak do oceny indywidualnej reakcji konkretnej odmiany w danym konkretnym środowisku. Aby temu przynajmniej częściowo zaradzić autor podobnie jak w ubiegłym roku próbuje oszacować interakcję odmian i środowiska w uproszczony sposób poprzez analizę zmienności. Ponieważ niniejszy artykuł może dotrzeć do nowych czytelników, autor ponawia dalej informację o zasadach takiej 14 KUKURYDZA 1(52) 18

15 Tabela 2. Kukurydza na kiszonkę z całych roślin. Doświadczenia porejestrowe (PDO). Rok zbioru Plony w dt /ha oraz zawartość suchej masy w % Firmy i odmiany Plon ogólny suchej masy dt/ha % średniej grupy Zawartość suchej masy w roślinach % odchylenie od średniej grupy lokata dt/ha Plon suchej masy kolb % średniej grupy lokata % Zawartość s.m. w kolbach Grupa 1 wczesne średnie z 20 doświadczeń (nie włączono do syntezy plonu ogólnego: Sulejów, Sieldce) średnia grupy wczesności 198, ,1 0,0 107, ,7 0,0 Lp h o d o w c y o d m i a n y 1 Limagrain Europe s.a. LG , ,6-0, , ,1-0,6 4 2 HR Smolice sp.z o.o. IHAR Fortop 202, ,1-1, , ,5 0,8 2 3 RAGT 2n Babexx CCA 201, ,5 0, , ,5-2,2 6 4 Saatbau Linz egen Assano 200, ,9-0, , ,5 0,8 2 5 Syngenta Crop Protection AG SY Amboss CCA 191, ,7 0, , ,6 1,9 1 6 Euralis Semences ES Scorpion 190, ,7 0, , ,9-0,8 5 CV 3,0 1,9 1,8 2,8 NRI 6,95 3,5 0,70 3,63 3,2 1,1 Grupa 2 średniowczesne średnie z 20 doświadczeń (nie włączono do syntezy plonu ogólnego: Sulejów, Siedlce) średnia grupy wczesności 201, ,5 0,0 113, ,7 0,0 Lp h o d o w c y o d m i a n y 1 HR Smolice Sp. z o.o. IHAR SM Kurant 213, ,4-2, , ,8-0, KWS Saat SE Figaro 210, ,7-0, , ,0 0,3 7 3 Syngenta Crop Protection AG SY Kardona 207, ,2-0, , ,9 1,2 3 4 KWS Saat SE Benedictio KWS 207, ,8 1, , ,2 1,5 1 5 Maisadour Semences MAS 20S 204, ,4-1, , ,1-0, Saatbau Linz egen Cyrano 203, ,5 0, , ,2 0,5 4 7 Syngenta Crop Protection AG Bilizi 202, ,6-0, , ,2 0,5 4 8 Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Farmplus CCA 202, ,5 0, , ,6-1, KWS Saat SE Kartagos 202, ,6 1, , ,0 0, RAGT 2n Volumixx CCA 201, ,1-0, , ,9-0, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Milosz 199, ,9 1, , ,0 0, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Farmezzo 198, ,7 1, , ,1 0, KWS Saat SE Agro Polis 198, ,4 0, , ,3-1, Saatbau Linz egen Arturo 197, ,3-0, , ,4-0, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Farmfire CCA 192, ,5 0, , ,8-0,9 14 odchylenie od średniej lokata 1(52) 18 KUKURYDZA 15

16 16 Saatbau Linz egen Chicago 190, ,2 0, , ,1 1, Maisadour Semences Dynamite 189, ,0-0, , ,6-0,1 10 CV 3,3 2,8 3,4 1,7 NRI 6,79 3,4 0,80 4,35 3,9 0,97 Grupa 3 średniopóźne średnie z 21 doświadczeń (nie włączono do syntezy plonu ogólnego: Siedlce) średnia grupy wczesności 204, ,4 0,0 112, ,2 0,0 Lp h o d o w c y o d m i a n y 1 Dow AgroSciences GmbH DS1460C 216, ,7-0, , ,8-0,4 4 2 KWS Saat SE Walterinio KWS 213, ,8 0, , ,4 0,3 2 3 Maisadour Semences MAS 28A CCA 203, ,9-1, , ,4-0,8 5 4 Saatbau Linz egen Dublino 201, ,6 1, , ,3 2,2 1 5 HR Smolice Sp. z o.o. IHAR SM Furman 197, ,9-0, , ,0-0,1 3 6 Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Farmgigant CCA 194, ,3 0, , ,0-1,2 6 CV 4,4 3,1 4,8 2,1 NRI 9,35 4,6 0,62 5,54 4,9 0,89 Tabela 3. Kukurydza na kiszonkę z całych roślin. Doświadczenia porejestrowe (PDO). Rok zbioru Plony w dt /ha oraz udziały w % Plon jednostek pokarmowych Udział kolb w plonie og. % Wskaźnik koncentracji energii Plon ogólny świeżej masy Firmy i odmiany tys./ha % średniej grupy % odchylenie od średniej grupy lokata % odchylenie od średniej grupy lokata dt/ha lokata Grupa 1 wczesne średnie z 20 doświadczeń (nie włączono do syntezy: Sulejów, Siedlce) średnia grupy wczesności 22, ,7 0,0 38,1 0,0 587 Lp h o d o w c y o d m i a n y 1 Limagrain Europe s.a. LG , ,9 0,2 3 37,6-0, RAGT 2n Babexx CCA 22, ,1 1,4 2 38,7 0, Saatbau Linz egen Assano 22, ,6-0,1 4 37,8-0, HR Smolice sp.z o.o. IHAR Fortop 22, ,4-3,3 6 36,5-1, Syngenta Crop Protection AG SY Amboss CCA 21, ,9 2,2 1 39,0 0, Euralis Semences ES Scorpion 21, ,2-0,5 5 38,7 0, CV 2,88 3,5 2,4 4,6 NRI 0,75 3,4 1,70 0,86 19,5 16 KUKURYDZA 1(52) 18

17 Grupa 2 średniowczesne średnie z 20 doświadczeń (nie włączono do syntezy: Sulejów, Siedlce) średnia grupy wczesności 22, ,6 0,0 38,9 0,0 587 Lp h o d o w c y 1 HR Smolice sp.z o.o. IHAR SM Kurant 23, ,9-4, ,0-2, KWS Saat SE Figaro 23, ,9-1, ,8-1, KWS Saat SE Benedictio KWS 23, ,7 2,1 3 40,6 1, Syngenta Crop Protection AG SY Kardona 23, ,6-1, ,4-0, KWS Saat SE Kartagos 22, ,0 2,4 2 40,4 1, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Farmplus CCA 22, ,3 2,7 1 39,2 0, Saatbau Linz egen Cyrano 22, ,8-0, ,7-0, Syngenta Crop Protection AG Bilizi 22, ,1-0, ,8-1, Maisadour Semences MAS 20S 22, ,4-3, ,3-1, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Milosz 22, ,9 1,3 5 40,7 1, RAGT 2n Volumixx CCA 22, ,6-2, ,2-0, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Farmezzo 22, ,8 1,2 7 40,4 1, KWS Saat SE Agro Polis 22, ,5 1,9 4 40,2 1, Saatbau Linz egen Arturo 22, ,6 1,0 8 38,8-0, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Farmfire CCA 21, ,2-0, ,8-0, Saatbau Linz egen Chicago 21, ,9 1,3 5 39,9 1, Maisadour Semences Dynamite 21, ,7 0,1 9 38,4-0, CV 3,04 3,6 3,4 5,3 NRI 0,75 3,3 1,48 0,96 20,3 Grupa 3 średniopóźne średnie z 20 doświadczeń (nie włączono do syntezy: Sulejów, Siedlce) średnia grupy wczesności 23, ,4 0,0 37,4 0,0 613 Lp h o d o w c y o d m i a n y 1 KWS Saat SE Walterinio KWS 24, ,1 1,7 2 38,2 0, Dow AgroSciences GmbH DS1460C 24, ,4-3,0 6 36,3-1, Saatbau Linz egen Dublino 23, ,2 0,8 3 39,0 1, Maisadour Semences MAS 28A CCA 22, ,0-2,4 5 35,4-2, Freiherr von Moreau Saatzucht GmbH Farmgigant CCA 22, ,2 3,8 1 38,9 1, HR Smolice sp.z o.o. IHAR SM Furman 22, ,6-0,8 4 36,8-0, CV 4,24 4,7 3,9 6,0 NRI 1,07 4,6 1,60 0,68 25,5 1(52) 18 KUKURYDZA 17

18 18 KUKURYDZA 1(52) 18

19

20 analizy uwzględniając równocześnie modyfikacje wprowadzone w bieżącym roku. Pozwala ona określić względną i porównywalną z pozostałymi odmianami wielkość odchyleń od średniej w różnych warunkach środowiskowych. Przyjmuje się, że im mniejszy współczynnik zmienności, tym większą stabilność wykazuje odmiana. Stabilna odmiana ma szeroką zdolność adaptacyjną i zachowuje się podobnie w większości środowisk. Obliczony dla niej średni plon nieźle oddaje jej potencjał plonowania. Jeśli to plon wysoki, to ocena odmiany rośnie. Odmiany o wysokim współczynniku zmienności, a więc potencjalnie mało stabilne lub niestabilne charakteryzują się wysoką interakcją ze środowiskiem, czyli zachowują się w sposób zróżnicowany w poszczególnych lokalizacjach. W niektórych środowiskach mogą one przynosić wysokie, a nawet najwyższe plony. Szczególnie duże prawdopodobieństwo takich rezultatów występuje w przypadku wysokiej średniej ogólnej plonu. Obliczenia wykonano dla wszystkich typów doświadczeń. Wyniki przedstawiono na dwóch wykresach (S1 i S2). Poszczególne wykresy przedstawiają rezultaty odmian badanych na ziarno i na kiszonkę. Wpływ różnic w poziomie plonowania powodowanych wczesnością odmian wyeliminowano w drodze określenia plonu w postaci procentu średniej grupy wczesności, w której odmiana została badana. Na osi Y zostały umieszczone rosnąco plony, a na osi X malejąco (oś odwrócona) współczynniki zmienności. Współczynniki zmienności ze względu na zróżnicowanie pomiędzy grupami wczesności zostały podane w postaci średniej grupy właściwej dla danej odmiany. Tak skonstruowane wykresy pozwalają wybrać bez wdawania się w szczegóły z pojedynczych doświadczeń ogólnie najlepsze odmiany. Te najbardziej stabilne i wysoko plonujące znajdują się w górnej prawej ćwiartce każdego wykresu. Nasz wybór zyska na trafności, jeśli analizę uzupełnimy informacjami z wykresów korelacji plonu i wczesności. Na wykresie S1 można znaleźć dość liczną grupę ok. 15 odmian ulokowanych w prawej górnej ćwiartce. Te odmiany w warunkach KUKURYDZA 1(52) 18

21 roku wykazały się wysoką stabilnością plonowania w całej serii doświadczeń w połączeniu z wysokim średnim plonem ziarna. Na wykresie S2 doświadczenia na kiszonkę znajdziemy grupę 9 odmian w prawej górnej ćwiartce. To również odmiany o stabilnych odchyleniach od średnich w poszczególnych miejscowościach i zarazem wysokiej średniej ogólnej plonu. Wnioski Wyniki uzyskane w 2017 roku w porównaniu do rezultatów osiągniętych w poprzednich latach potwierdzają interakcję lat (warunków pogodowych) i odmian (plonów, stopnia dojrzałości). Polska znajduje się w strefie klimatycznej o stosunkowo dużej zmienności przebiegu pogody w latach. Obserwuje się nasilanie, zapewne wynikające z ocieplania klimatu, ilości ekstremalnych zjawisk pogodowych. Wydaje się, że ich konsekwencją są pogłębiające się okresowe niedobory wody w glebie. Szczególnie w okresach przypadających na fazy rozwojowe roślin wykazujące duże zapotrzebowanie na wodę okres rozpoczynający się tuż przed kwitnieniem i trwający do końca nalewania ziarna. Można sądzić, że aktualnie problem niedoboru wody może być podstawowym czynnikiem wpływającym na stabilność plonowania w latach. Szczególnie że odmiany, stosowana agrotechnika, zasadniczo także poziom temperatur pozwalają na uzyskiwanie wysokich plonów. I takie są corocznie uzyskiwane. Może za wyjątkiem rejonów z nasilonym w danym roku czynnikiem minimum. Wysoki poziom uprawy zwiększa oczywiście jej wrażliwość na niedobór jakiegoś czynnika. Wydaje się, że w dającej się przewidzieć przyszłości musimy się liczyć z częstym jego występowaniem i prawdopodobnie tym czynnikiem będzie woda. W kolejnych latach niedobory mogą występować w różnych regionach. Mimo wykazanych problemów i mimo wahań w latach trend wzrostowy oceniany na podstawie doświadczeń porejestrowych z kukurydzą jest jednoznaczny. Kukurydza jest i będzie jedną z najważniejszych roślin uprawnych w Polsce. Musimy jednak brać pod uwagę, że lokalnie mogą występować znaczne redukcje plonów. Autor jak zwykle wykorzystał do tworzenia tabel i wykresów bazowe wyniki doświadczeń przygotowane przez zespół pracowników Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej. Jednocześnie autor dziękuje za udostępnienie przez Ośrodek i pozwolenie na wykorzystanie mapki z lokalizacją doświadczeń, a także udostępnienie tabel zawierających terminy siewu, zbioru doświadczeń i zestawienia opadów mierzonych w stacjach Ośrodka. Zbigniew Kurczych 1(52) 18 KUKURYDZA 21

22

23

24 Ochrona kukurydzy przed chorobami grzybowymi w 2018 roku Kukurydzę w Polsce poraża około 400 patogenów grzybowych, które są odpowiedzialne za rozwój zgorzeli siewek, głowni guzowatej kukurydzy, główni pylącej kukurydzy, fuzariozy kolb, fuzariozy łodyg, żółtej i drobnej plamistości liści oraz rdzy kukurydzy. Ponadto organizm grzybopodobny może wywoływać chorobę szalonych wiech. Choroby grzybowe towarzyszą kukurydzy od momentu siewu ziarna (niektóre gatunki mogą być przenoszone na ziarniakach) aż do zbioru plonu, a nawet w trakcie jego przechowywania (choroby przechowalnicze). Na plantacjach patogeny porażają od ułamka do nawet 100% roślin w niektóre lata. Bezpośrednie straty w plonach ziarna powodowane przez choroby szacuje się w skali kraju średnio na 10-15%, lecz w niektóre lata mogą być znacznie wyższe. Dodatkowo sprawcy chorób są odpowiedzialni za spadek jakości plonu, a np. grzyby z rodzaju Fusarium za jego skażenie mikotoksynami. Poziom zawartości tych groźnych dla zdrowia ludzi i zwierząt metabolitów jest poddawany kontroli podczas skupu ziarna i w produktach wytwarzanych z kukurydzy. Z uwagi na dużą szkodliwość niektórych chorób, zwłaszcza w lata licznego występowania, konieczne jest ograniczanie ich pojawu. W zaleceniach integrowanej ochrony kukurydzy stosuje się trzy metody walki z patogenami: hodowlaną, agrotechniczną i chemiczną. Dużą rolę w ograniczaniu licznego pojawu chorób spełnia optymalna agrotechnika. Jeżeli tylko pozwalają względy organizacyjne gospodarstwa, to bardzo wskazana jest uprawa kukurydzy w zmianowaniu z innymi roślinami. Przy stosowaniu rotacji roślin należy pamiętać, aby bezpośrednio przed lub zaraz po kukurydzy nie wysiewać zbóż, gdyż wiele gatunków grzybów m.in. z rodzaju Fusarium może porażać roślinę następczą należącą do rodziny traw. Niezbędne jest także wybranie odpowiedniego stanowiska pod uprawę, które powinno zapewniać roślinom optymalne warunki do rozwoju. Należy więc unikać siewu na glebach słabych, miejsc zacienionych, podmokłych lub okresowo zalewanych przez wodę, a także na zbyt dużych wzniesieniach (ryzyko erozji). Je- Fot. 1. Fuzarioza kolb (fot. P. Bereś) 24 KUKURYDZA 1(52) 18

25 żeli jest to możliwe powinno się zastosować izolację przestrzenną np.: od ubiegłorocznych pól pokukurydzianych, większych skupisk chwastów, co pozwala ograniczyć rozprzestrzenianie się sprawców chorób, które tam zimują. Gdy tylko pozwala na to temperatura wskazany jest wczesny siew kukurydzy w starannie uprawioną i ogrzaną glebę (zbyt wczesne siewy, jak w 2017 roku mogą skończyć się niepowodzeniem, gdy nadejdą chłody lub mrozy) oraz optymalne nawożenie i terminowe wykonanie niezbędnych zabiegów pielęgnacyjnych, które to czynności stwarzają roślinom korzystne warunki do intensywnego wzrostu. W metodach niechemicznych pozwalających ograniczyć występowania chorób kukurydzy podstawowe znaczenie ma dobór odmian mniej podatnych na porażenie (metoda hodowlana). Informacje na temat podatności dostępnych na rynku odmian m.in. na: głownię kukurydzy, fuzariozę łodyg, fuzariozę kolb, choroby liści można znaleźć w Listach Opisowych Odmian wydawanych przez COBORU, w materiałach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) oraz w periodykach producentów i dystrybutorów materiału siewnego. Nie powinno się wysiewać ziarna siewnego pochodzącego z własnych zbiorów (pokolenie F 2 i więcej), gdyż wytworzone w ten sposób mieszańce mogą całkowicie różnic się podatnością na choroby od odmiany wyjściowej z której zostały wytworzone. Następuje bowiem w takich roślinach rozszczepianie cech, które hodowca w nie włożył na drodze postępu biologicznego, a to tym samym może pogorszyć zdrowotność całego zasiewu. Bardzo ważnym zabiegiem dla utrzymania dobrej zdrowotności roślin jest zwalczanie chwastów, bowiem na niektórych gatunkach (np. szczawiku żółtym) mogą rozwijać się patogeniczne dla kukurydzy grzyby. Na małych areałach pod koniec czerwca i w lipcu wskazane jest wycinanie narośli głowni guzowatej, a także wiech i kolb opanowanych przez głownię pylącą oraz chorobę szalonych wiech. Porażone organy roślin trzeba usuwać z plantacji i niszczyć (spalić). Fot. 2. Głownia guzowata (fot. P. Bereś) Fot. 3. Głownia pyląca (fot. P. Bereś) 1(52) 18 KUKURYDZA 25

26 Fot. 4. Rdza kukurydzy (fot. P. Bereś) Po zbiorze kukurydzy słomę należy nisko skosić i pociąć na drobną sieczkę. Na ścierń trzeba zastosować mulczer, który zniszczy mechanicznie część zarodników grzybów chorobotwórczych. Coraz częściej stosowanym zabiegiem jest wcześniejsza aplikacja na ściernisko nawozu azotowego (sypkiego lub w postaci oprysku), wapna oraz biopreparatów bakteryjnych, które mają za zadanie przyśpieszyć rozkład materii organicznej, a więc miejsce w którym zimują zarodniki patogenów, a także niektóre szkodniki (głównie omacnica prosowianka). Rozdrobnione resztki pożniwne należy przyorać jeszcze przed nastaniem zimy, by pozostałe zarodniki grzybów nie mogły wiosną wydostać się na powierzchnię gleby i np. wraz z kroplami wody lub wiatrem migrować na rośliny dokonując ich infekcji. Obok metod agrotechnicznych i hodowlanych stosuje się także ochronę chemiczną. Aktualnie w kukurydzy zarejestrowanych jest pięć zapraw nasiennych przeciwko wczesnowiosennym chorobom: zgorzelą siewek, głownią pylącą oraz pierwszą generacją głowni guzowatej kukurydzy. W większości przypadków każda z odmian dostępna w sprzedaży jest odgórnie zaprawiona jednym z fungicydów wymienionych w tabeli 1. Fot. 5. Drobna plamistość liści (fot. P. Bereś) 26 KUKURYDZA 1(52) 18

27 Tabela 1. Zaprawy fungicydowe zarejestrowane do ochrony kukurydzy przed chorobami Choroba Preparat Substancja czynna Zgorzel siewek Głownia guzowata kukurydzy Głownia pyląca kukurydzy Dawka na 100 kg ziarna preparat woda Alios 300 FS tritikonazol 110 ml ml Zgorzel siewek Flowsan FS tiuram 300 ml ml Zgorzel siewek Głownia guzowata kukurydzy Maxim XL 034,7 FS fludioksonil + metalaksyl-m 100 ml ml Zgorzel siewek Sarox T 500 FS karboksyna + tiuram 375 ml 750 ml Zgorzel siewek Głownia kukurydzy Źródło: Rejestr MRiRW z dnia Vitavax 200 FS karboksyna + tiuram 300 ml 700 ml Tabela 2. Fungicydy nalistne zarejestrowane do ochrony kukurydzy przed chorobami Choroba Żółta plamistość liści Drobna plamistość liści Drobna plamistość liści Rdza kukurydzy Żółta plamistość liści Fuzarioza kolb Rdza kukurydzy Żółta plamistość liści Żółta plamistość liści Drobna plamistość liści Źródło: Rejestr MRiRW z dnia Preparat Quilt Xcel 263,8 SE Substancja czynna azoksystrobina + propikonazol Dawka na ha 1,0 l Retengo piraklostrobina 0,7-1,0 l Retengo Plus 183 SE Agristar 250 SC Azoxan 250 SC Azoksystrobi 250 SC Azoxan 250 SC Aztek 250 SC Azyl 250 SC Demeter 250 SC Erazer Korazzo 250 SC Rezat 250 SC Tazer 250 SC Tiger 250 SC piraklostrobina + epoksykonazol azoksystrobina 1,5 l 1,0 l Termin stosowania opryskiwać 1 raz od fazy wydłużania pędu do końca fazy kwitnienia opryskiwać 1 raz od początku wzrostu źdźbła do pełni kwitnienia kukurydzy opryskiwać 1 raz od fazy trzeciego kolanka do pełni fazy kwitnienia opryskiwać 1-2 razy od początku fazy 9. kolanek do końca fazy dojrzałości fizjologicznej ziarniaków Chcąc użyć konkretnego preparatu trzeba na etapie składania zamówienia na daną odmianę poprosić o zaprawienie nim ziarniaków. W uprawie kukurydzy możliwe jest również zastosowanie fungicydów nalistnych przeciwko fuzariozie kolb, rdzy kukurydzy, drobnej plamistości liści oraz żółtej plamistości liści kukurydzy. Zabiegi przeciwko tym chorobom wykonuje się zapobiegawczo oraz z chwilą pojawu pierwszych objawów chorobowych z wykorzystaniem preparatów wymienionych w tabeli 2. dr hab. inż. Paweł K. Bereś, prof. nadzw., mgr inż. Łukasz Siekaniec, mgr Michał Dziubek Instytut Ochrony Roślin PIB Terenowa Stacja Doświadczalna w Rzeszowie 1(52) 18 KUKURYDZA 27

28 Kukurydza MAS 23.A WYSOKIE PLONY ZAPISANE W GENACH FAO 240 ziarno bioetanol Kukurydza MAS 23.A bardzo dobre plonowanie ma zapisane w genach. Cecha ta wraz z bardzo wczesnym wigorem młodych roślin sprawia, że odmiana jest wdzięczna w uprawie. Jej niewątpliwym atutem jest również szybkie oddawanie wody z ziarna, co ułatwia suszenie i obniża koszty przechowywania. Silne geny MAS 23.A mają przełożenie na gwarancję dobrej jakości plonu. UZYSKUJE BARDZO WYSOKI PLON ZIARNA DZIĘKI NOWOCZESNEJ GENETYCE ŁATWO ODDAJE WODĘ, CO ZAPEWNIA OBNIŻENIE KOSZTÓW SUSZENIA ZIARNA WYRÓŻNIA SIĘ BARDZO DOBRYM WZROSTEM POCZĄTKOWYM HODOWLA: MAISADOUR GDZIE KUPIĆ DOŁĄCZ DO NAS Rejestracja: Francja, Włochy 2016 W firmowych punktach handlowych oraz u przedstawicieli Osadkowski SA

29 Kukurydza RGT LIPEXX MECHANIZM NASTAWIONY NA PLON FAO 270 RGT Lipexx to precyzyjny mechanizm, przygotowany i odporny na wszelkie typowe choroby. Plonuje stabilnie, nie boi się suszy. Świetnie radzi sobie na polu, dobrze oddając wilgoć z ziarna w późnym etapie wegetacji. BARDZO WYSOKI POTENCJAŁ PLONOTWÓRCZY DOSKONAŁA ODPORNOŚĆ NA SUSZĘ ŚWIETNE ODDAWANIE WILGOCI Z ZIARNA W PÓŹNYM ETAPIE WEGETACJI HODOWLA: RAGT GDZIE KUPIĆ DOŁĄCZ DO NAS Rejestracja: Austria 2015 W firmowych punktach handlowych oraz u przedstawicieli Osadkowski SA

30 Ochrona kukurydzy przed szkodnikami w 2018 roku Szkodniki to coraz ważniejsza grupa organizmów szkodliwych dla kukurydzy, która liczy już ponad 70 gatunków. Wśród nich dominują przedstawiciele gromady owadów. Pomimo dużej liczby gatunków silniejsze uszkodzenia roślin powoduje jedynie kilka z nich, a zwłaszcza: ploniarka zbożówka, drutowce i pędraki, rolnice, piętnówki, mszyce (w lata masowego występowania), omacnica prosowianka, ptaki i dziki. Coraz liczniej występuje w ostatnich latach także stonka kukurydziana (larwy na monokulturach już lokalnie powodują wyleganie roślin), śmietka kiełkówka, wciornastki oraz urazek kukurydziany. Nowym zagrożeniem z ostatnich lat jest przędziorek chmielowiec, który coraz częściej się pojawia, a w 2017 roku pojawiły się wije wyjadające wysiane ziarniaki. uwagi na dużą szkodliwość niektórych Z gatunków konieczne jest ich zwalczanie. Aby przyniosło ono pożądany efekt plantator kukurydzy musi posiadać odpowiednią wiedzę na temat biologii, objawów żerowania, szkodliwości, monitorowania obecności oraz metod zwalczania danego gatunku. W integrowanej ochronie kukurydzy przed szkodnikami szczególnie duży nacisk położony jest na zabiegi niechemiczne. Przy ograniczaniu liczebności, a tym samym szkodliwości wybranych gatunków pierwszeństwo stosowania mają więc takie czynności jak np. płodozmian, zespół uprawek przedsiewnych, dobór odmian mniej podatnych na szkodniki, izolacja przestrzenna od miejsc zimowania szkodników, pielęgnacja roślin w trakcie wegetacji (nawożenie, odchwaszczanie), terminowy zbiór plonu, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka jesienna, wiosenne talerzowanie i inne. Ponieważ nie każdy gatunek posiada opracowane chemiczne metody zwalczania, stąd też zabiegi agrotechniczne są często jedyną formą ograniczania ich liczebności. Najważniejsze zabiegi niechemicznego ograniczania szkodliwości wybranych szkodników występujących w zasiewach kukurydzy prezentuje tabela 1. Obok metod agrotechnicznych, w odniesieniu do omacnicy prosowianki możliwe jest ponadto zastosowanie metody biologicznej polegającej na wyłożeniu biopreparatów zawierających żywe larwy i poczwarki błonkówek z rodzaju Trichogramma spp. zwanych kruszynkami. W zależności od zaleceń producenta wykonuje się 1 lub 2 introdukcje kruszynka. Gdy w monitoringu występowania omacnicy prosowianki stosuje się obserwacje na obecność złóż jaj, to pierwszą introdukcję należy wykonać natychmiast po pojawieniu się pierwszych jaj szkodnika na roślinach, co przypada pod koniec drugiej oraz w trzeciej dekadzie czerwca na południu kraju i częściowo w pasie centralnym lub pod koniec czerwca i w pierwszych dniach lipca w rejonach środkowych i północnych. Drugą introdukcję przeprowadza się 7-10 dni później. Gdy do monitorowania omacnicy prosowianki stosuje się pułapki świetlne i feromonowe to pierwsze wyłożenie biopreparatu wykonuje się zwykle po 5-10 dniach od stwierdzenia pierwszego motyla w pułapce, co zwykle przypada w drugiej połowie czerwca lub pierwszych dniach Fot. 1. Urazek kukurydziany ( fot. P. Bereś) 30 KUKURYDZA 1(52) 18

31 Tabela 1. Niechemiczne metody ochrony upraw kukurydzy przed niektórymi szkodnikami Drutowce Mszyce Szkodnik Omacnica prosowianka Pędraki Piętnówki Ploniarka gnijka Ploniarka zbożówka Ptaki Rolnice Stonka kukurydziana Ślimaki Śmietka kiełkówka Urazek kukurydziany Wciornastki Zwierzęta łowne Zabiegi niechemiczne poprawna agrotechnika, płodozmian, podorywki, talerzowanie, bronowanie, wczesny siew, zwiększona norma wysiewu o co najmniej 10%, spulchnianie gleby, zwalczanie chwastów, izolacja przestrzenna (m.in. od nieużytków, łąk, pastwisk i lasów), rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka jesienna. poprawna agrotechnika, zbilansowane nawożenie azotem, izolacja przestrzenna (m.in. od kukurydzy, zbóż, czeremchy, dzikich i ogrodowych róż, wiązu, łąk, pastwisk, nieużytków), wczesny siew, zwalczanie chwastów. poprawna agrotechnika, płodozmian, podorywki, talerzowanie, zbilansowane nawożenie, izolacja przestrzenna (m.in. od kukurydzy, resztek pożniwnych kukurydzy, chmielu, prosa), opóźniony siew, uprawa odmian mniej podatnych, zwalczanie chwastów grubołodygowych, stosowanie biopreparatów, wczesny zbiór plonu, rozdrabnianie i głębokie przyoranie resztek pożniwnych, głęboka orka jesienna. poprawna agrotechnika, płodozmian, podorywki, talerzowanie, bronowanie, wczesny siew, zwiększona norma wysiewu o co najmniej 10%, spulchnianie gleby, zwalczanie chwastów, izolacja przestrzenna (m.in. od nieużytków, łąk, pastwisk i lasów), rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka jesienna. poprawna agrotechnika, płodozmian, podorywki, talerzowanie, izolacja przestrzenna (m.in. od warzyw kapustowatych, rzepaku, nieużytków, zbóż, terenów podmokłych), zbilansowane nawożenie, wczesny siew, zwiększenie normy wysiewu, zwalczanie chwastów, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka jesienna. poprawna agrotechnika, zbilansowane nawożenie, wczesny siew, zwalczanie chwastów, izolacja przestrzenna (m.in. od zbóż ozimych, łąk, pastwisk). poprawna agrotechnika, podorywki, wczesny siew, zwalczanie chwastów, uprawa odmian mniej podatnych, izolacja przestrzenna (m.in. od zbóż ozimych, łąk, pastwisk, ugorów). wczesny siew, zwiększenie normy wysiewu, izolacja przestrzenna (m.in. od większych drzewostanów), stosowanie odstraszaczy akustycznych i wizualnych. poprawna agrotechnika, płodozmian, podorywki, talerzowanie, izolacja przestrzenna (m.in. od warzyw kapustowatych, rzepaku, nieużytków, zbóż, terenów podmokłych), zbilansowane nawożenie, wczesny siew, zwiększenie normy wysiewu, zwalczanie chwastów, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka jesienna. poprawna agrotechnika, płodozmian, dobór odmian o rozbudowanym systemie korzeniowym, izolacja przestrzenna (m.in. od pól kukurydzy prowadzonych w monokulturze), opóźniony siew, zwalczanie chwastów, rozdrabnianie resztek pożniwnych, głęboka orka jesienna. poprawna agrotechnika, płodozmian, podorywki, talerzowanie, staranna uprawa roli, wapnowanie gleby, izolacja przestrzenna (m.in. od roślin zbożowych, rzepaku, warzyw kapustnych), wczesny i głębszy siew ziarna, zwiększenie normy wysiewu, zwalczanie chwastów, wykaszanie traw wokół plantacji, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka jesienna. poprawna agrotechnika, wczesny siew, zwiększenie normy wysiewu ziarna, zwalczanie chwastów, dokładne przyorywanie obornika. poprawna agrotechnika, płodozmian, izolacja przestrzenna (m.in. od sadów, upraw warzywnych, pól pokukurydzianych), terminowy zbiór plonu, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka jesienna. poprawna agrotechnika, wczesny siew, izolacja przestrzenna (m.in. od roślin zbożowych, nieużytków, łąk, pastwisk), zbilansowane nawożenie, zwalczanie chwastów, orka jesienna. wczesny siew, zwiększenie normy wysiewu, izolacja przestrzenna (m.in. od większych drzewostanów), stosowanie odstraszaczy akustycznych i repelentów, budowa trwałych ogrodzeń, montowanie pastuchów elektrycznych. 1(52) 18 KUKURYDZA 31

32 lipca. Druga introdukcja wykonywana jest po 7-10 dniach od pierwszej. W przypadku takich szkodników jak: ploniarka zbożówka, stonka kukurydziana oraz omacnica prosowianka wśród stosowanych metod niechemicznych ważne miejsce zajmuje dobór odmian mniej podatnych na uszkodzenia (tzw. metoda hodowlana). W przypadku ploniarki zbożówki wysiewane odmiany powinny cechować się szybkim wzrostem na początku wegetacji, tak aby jak najkrócej przebywały w fazie 1-3 liście, a która to faza jest najbardziej atrakcyjna dla samic składających jaja. Ponadto blaszki liściowe wysiewanych odmian powinny być jak najbardziej ustawione w pozycji pionowej i o jak najgładszej powierzchni, co ułatwia osypywanie się jaj ploniarki na glebę np.: podczas intensywnego deszczu czy też silnych porywów wiatru w okresie wiosennym. Przy ograniczaniu szkodliwości larw stonki kukurydzianej ważne jest aby poszczególne odmiany cechowały się szybkim wzrostem początkowym i wytwarzaniem rozbudowanego oraz mocnego systemu korzeniowego, w tym dużej liczby korzeni podporowych. Jeżeli roślinom zagraża omacnica prosowianka, wówczas w rejonach jej masowego występowania należy dobierać do uprawy odmiany mniej podatne na jej żerowanie. Wykazano ponadto, że wczesność odmiany może determinować szkodliwość gatunku. W rejonach masowego występowania omacnicy stwierdza się, że część dostępnych na rynku odmian wczesnych (FAO do 220) jest znacznie silniej uszkadzana przez szkodnika od odmian o późniejszej wegetacji (FAO powyżej 260). W każdej jednak z trzech klas wczesności odmian dostępnych na rynku są odmiany mniej oraz bardziej podatne na szkodnika, a informacje o ich tolerancji można znaleźć m.in. w Listach Opisowych Odmian wydawanych przez COBORU, wynikach PDO, czy też katalogach odmianowych. Obok kierowania się wczesnością warto przy doborze odmiany uwzględniać jej budowę morfologiczną, zwłaszcza pokrój liści im są one ustawione bardziej pionowo w stosunku do łodygi, tym łatwiej jest poszukiwać jaj i gąsienic, a zarazem tym bardziej jaja są narażone na wpływ pogody i wrogów naturalnych. Fot. 2. Mszyce (fot. P. Bereś) Tabela 2. Biopreparaty do zwalczania jaj omacnicy prosowianki dostępne w Polsce Biopreparat Trichocap Tricholet Trichosafe zawieszki Trichosafe kulki Sposób introdukcji zawieszki na liście ręcznie agrolotniczo wiatrakowiec zawieszki na liście ręcznie kulki na glebę ręcznie lub rozrzutnik kulek lub dron Gatunek kruszynka Liczba introdukcji Dawka Ilość błonkówek na ha T. brassicae zawieszek/ha ok. 250 tys. T. brassicae 1 2 postać sypka ok. 250 tys. T. brassicae 1 (2) zawieszek/ha 220 tys. T. brassicae 1 (2) 100 kulek/ha 220 tys. 32 KUKURYDZA 1(52) 18

33 Tabela 3. Zoocydy do ochrony kukurydzy przed szkodnikami Szkodnik Mszyce Omacnica prosowianka Ploniarka zbożówka Ptaki Stonka kukurydziana Ślimaki nagie Preparat Arkan 050 CS Judo 050 CS Karate Zeon 050 CS Kusti 050 CS LambdaCE 050 CS Ninja 050 CS Wojownik 050 CS Arkan 050 CS Judo 050 CS Karate Zeon 050 CS Kusti 050 CS LambdaCE 050 CS Ninja 050 CS Wojownik 050 CS Karate 2,5 WG Sparviero Sparrow Proteus 110 OD Steward 30 WG Rumo 30 WG Sakarb 30 WG Avaunt 150 EC Explicit 150 EC Substancja czynna lambdacyhalotryna lambdacyhalotryna lambdacyhalotryna lambdacyhalotryna tiachlopryd + deltametryna indoksakarb indoksakarb Dawka 0,1 l/ha 0,2 l/ha 0,20-0,40 kg/ha 0,125 l/ha 0,5 l/ha 0,125-0,15 kg/ha 0,25 l/ha Runner 240 SC metoksyfenozyd 0,6 l/ha Termin zabiegu Zabieg wykonać w pierwszym szczycie liczebności mszyc, który najczęściej przypada w okresie wiechowania kukurydzy (połowa lipca). Pierwszy (dodatkowy) zabieg przeprowadzić na początku licznych wylęgów gąsienic (koniec pierwszej lub początek drugiej dekady lipca). Podstawowy termin zwalczania masowo wylęgających się gąsienic (najważniejszy) przypada pod koniec drugiej lub na początku trzeciej dekady lipca. Mesurol 500 FS metiokarb 1,0 l/100 kg ziarna Zaprawiać ziarno przed siewami. Proteus 110 OD tiachlopryd + deltametryna 0,5 l/ha Flowsan FS tiuram 300 ml/100 kg ziarna Korit 420 FS ziram 0,6 l/100 kg ziarna Mesurol 500 FS metiokarb 1,0 l/100 kg ziarna Proteus 110 OD Steward 30 WG Rumo 30 WG Sakarb 30 WG Arion Pro 3 GB Lima Oro 3 GB Medal 3 GB Siga 3 GB Slugicol 3 GB Slugix 3 GB Sneg 3 GB Lima Oro 5 GB Push 5 GB Molufries 5 GB Źródło: Rejestr MRiRW na dzień tiachlopryd + deltametryna indoksakarb metaldehyd 0,75 l/ha 0,125-0,15 kg/ha Zabieg należy wykonać w fazie 2-3 liści właściwych. Zaprawiać ziarno przed siewami. pierwsze opryskiwanie roślin należy wykonać w okresie od drugiej połowy lipca do połowy sierpnia, natomiast drugie (przy licznym pojawie owadów) wykonuje się 7-14 dni później. 7 kg/ha rozsiać równomiernie w okresie od wschodów roślin do fazy rozwoju 5 liści, zwracając uwagę zwłaszcza na pasy brzeżne. 4 kg/ha 1(52) 18 KUKURYDZA 33

34 Fot. 3. Larwa omacnicy prosowianki w rdzeniu kolby kukurydzy ( fot. P. Bereś) Fot. 4. Pozątek wylegania roślin uszkodzonych przez stonkę kukurydzą ( fot. P. Bereś) Ponieważ metody niechemiczne nie zawsze są w stanie utrzymać liczebność agrofagów na poziomie nie zagrażającym plonom kukurydzy, stąd też w integrowanej ochronie dopuszcza się stosowanie chemicznych środków ochrony roślin. Wykaz aktualnie zarejestrowanych preparatów chemicznych do zwalczania szkodników w kukurydzy prezentuje tabela 3. W związku z tym, że dobór środków ochrony roślin ulega systematycznym zmianom m.in. z uwagi na handel równoległy, czy też wycofywanie lub włączanie nowych substancji czynnych, stąd też należy na bieżąco śledzić zalecenia IOR oraz strony MRiRW (m.in. wyszukiwarkę środków ochrony roślin). Aktualnie ochrona chemiczna skierowana jest w kukurydzy jedynie przeciwko kilku szkodnikom: ploniarce zbożówce, mszycom, omacnicy prosowiance, stonce kukurydzianej oraz ptakom i ślimakom. dr hab. inż. Paweł K. Bereś, prof. nadzw. Instytut Ochrony Roślin PIB Terenowa Stacja Doświadczalna w Rzeszowie 34 KUKURYDZA 1(52) 18

35 Odmiany kukurydzy KWS - najwyższe plony suchego ziarna i pełnej energii kiszonki Firma nasienna KWS to jeden z liderów rynku nasion kukurydzy. Od ponad 150 lat hoduje i produkuje nasiona roślin rolniczych. Co roku wprowadza na rynek nowe i coraz lepsze odmiany, które spełniają oczekiwania plantatorów kukurydzy, hodowców bydła i przemysłu prze- twórczego. Ostra selekcja rodów hodowlanych na słabych glebach i warunkach niedostatku wody oraz w zimnych regionach na północy Polski sprawia, że odmiany hodowli KWS potwierdzają w praktyce swoje doskonałe przystosowanie do uprawy w warunkach glebowo-klimatycznych Polski. Odmiany hodowli KWS wysoko i stabilnie plonują w latach suchych i nadmiernie wilgotnych - w uprawie na kiszonkę i suche ziarno. Głównym zadaniem kiszonki z kukurydzy jest dostarczenie krowom taniej i zdrowej energii do produkcji mleka. Jako że jej większa część pochodzi ze skrobi, na kiszonkę dla krów mlecznych proponujemy odmiany stay-green (długo zielone) o doskonale strawnym włóknie, wysokoplonujące na ziarno typu flint-dent, zawierające głównie twardą skrobię by-pass. AMBROSINI, TOURAN, RICARDINIO, KWINNS, RONALDINIO to odmiany, które dają od wielu lat najwyższy udział plonu kolb i dzięki temu pozwalają uzyskać najwięcej energii ze skarmianej porcji kiszonki, a tym samym obniżyć dzienne koszty produkcji mleka. Bardzo ważne jest aby odmiany na kiszonkę były dostosowane wczesnością do warunków w Polsce i osiągnęły dojrzałość do zbioru przed jesiennymi przy- mrozkami. Te warunki spełniają odmiany hodowli KWS i dlatego są tak chętnie wybierane przez hodowców bydła. Daje to solidną bazę do pro- dukcji wysokoenergetycznych kiszonek dla krów i umożliwia uzupełnie- nie zapasów kiszonek, gdyż odmiany te plonują wysoko. Warto korzystać ze sprawdzonych odmian, ale też zwrócić uwagę na nowości, które niosą w sobie znacznie wyższy potencjał plonu i są udoskonalone pod względem tolerancji trudnych warunków pogodo- wych. Na kiszonkę hodowcy bydła docenili już potężne AGRO VITALLO (280) i nowe najwyżej plonujące na ziarno i kiszonkę: AGRO POLIS (230) oraz WALTERINIO KWS (260), które króluje niepodzielnie od 3 lat pod względem wysokości plonu całych roślin i plonu kolb w Polsce. Do- skonale też plonuje na ziarno! Wybierając odmiany do uprawy na ziarno kierujemy się głównie wysokością plonu ziarna i jego wilgotnością podczas zbioru. W latach suchych bardzo ważna jest cecha stabilności plonowania w przypadku niedostatków wody, a latach chłodnych i wilgotnych należy zwrócić uwagę na wczesność dojrzewania (FAO) i zdolność omłotowa - tak aby zbierać plon bez strat. W latach o opóźnionym dojrzewaniu kukurydzy cenne są odmiany, które można wcześnie młócić, najlepiej jeszcze przed okresem występowania przymrozków. Odmiany późniejsze są bardziej narażone na porażenie mikotoksynami. Podmioty skupujące coraz skru- pulatniej sprawdzają poziomy mikotoksyn w ziarnie (najczęściej DON). Hodowla KWS jest znana z wysokoplonujących odmian z grupy wczesnej i średnio wczesnej. Ziarno tych odmian jest mniej zainfeko- wane mikotoksynami. Odmiany flint-dent hodowli KWS ze względu na budowę ziarna i wczesność są polecane do przerobu na grys. Co roku wprowadzamy do obrotu nowe odmiany, które są doskonale przystosowane do coraz wyższych wymagań plantatorów kukurydzy. W ostatnich latach w ofercie kukurydzy hodowli KWS pojawiło się kilka odmian, na które warto zwrócić szczególną uwagę: KWINTUS FAO to nowy rekordzista plonu ziarna w grupie wczesnej - 1. miejsce w plonie suchego ziarna w doświadczeniach rejestracyjnych COBORU - 106,4% plonu wzorca w suchych latach Bardzo wysokie plony ziarna (12,6 t/ha PDO COBORU 2016 i 11,8 t/ha PDO COBORU 2017) w każdym roku niezależnie od przebiegu pogody. AGRO POLIS FAO to odmiana uniwersalna, która wygrywała plonem ziarna w latach na wielu polach. Zbierana na kiszonkę daje bardzo wysokie plony suchej masy całych roślin i energii dzięki podwyższonej strawności całych roślin i ponad 56% udziału kolb w plo- nie. Jej plony po raz kolejny zostały potwierdzone w doświadczeniach oficjalnych COBORU PDO: 12,7 t/ha suchego ziarna w 2017 r. (4. miejsce w PDO). FIGARO FAO podwójnie silna odmiana w plonie ziarna i na ki- szonk ę. W PDO COBORU 2017 r. plon suchego ziarna wyniósł12,8 t/ha (3. miejsce wśród wszystkich odmian), a niska wilgotność ziarna (28,8%) i wysoki plon dały najwyższy dochód brutto wśród wszystkich odmian (1. miejsce). Również w Niemczech otrzymała najwyższą notę 9 w ocenie BSA (niemieckiego odpowiednika COBORU) dla plonu suchego ziarna i plonu ogólnego suchej masy całych roślin. Wykazuje wybitną stabilność plonowania na wszystkich glebach a jej silna łodyga umożliwia późny zbiór. WALTERINIO KWS FAO to równowaga pomiędzy najwyższym (COBORU ) plonem ogólnym SM, plonem jednostek pokarmo- wych i plonem kolb. To prawdziwy lider plonu grupy średnio późnej na ki- szonkę i ziarno. Rekordowe plony wysokoenergetycznej kiszonki i ziarna. Bardzo wysokie i potężne rośliny. Odmiana ta została najwyżej oceniona przez BSA w Niemczech: 9 w plonie SM całych roślin i kolb oraz na 9 w plonie suchego ziarna w grupie średnio późnej. WALTERINIO KWS dała najwyższy plon suchego ziarna w COBORU PDO 2017 wśród wszystkich grup wczesności: 12,9 t/ha. (1. miejsce ex aequo). Odmiany hodowli KWS o ziarnie dent: KWS 2322 FAO 230, KELTIKUS FAO 250, KWS 2323 FAO to najnowsza genetyka dent wybrana ze specjalnego programu hodowli odmian UNIQUEDENT w Europie Centralnej. Odmiany te mają bardzo dobry wigor początkowy i podwyższoną tolerancję na letnią suszę oraz przedłużoną zieloność liści jesienią, co gwarantuje przedłużone nalewanie ziarna i wysokie plony. Doskonale oddają wodę z ziarna przed zbiorem (super dry-down!). Odmiany UNIQUEDENT dojrzewają wcześnie w Polsce, gdyż tu zostały wyhodowane i wyselekcjonowane spośród wielu innych rodów hodowlanych na polach doświadczalnych KWS w Polsce o ostatnich latach. Możliwy jest ich wczesny zbiór w sprzyjających warunkach pogodowych i uniknięcie problemu mikotoksyn. Nawet w tak zimnym roku jak 2017 odmiany te uzyskały zdolność omłotową jeszcze we wrześniu, na równi z odmianami typu flint-dent o FAO W tym miejscu pragnę uczulić plantatorów kukurydzy, aby nie opó- źniać rozpoczęcia zbiorów na ziarno, gdyż wiele kolb na plantacjach w Polsce jest zainfekowanych Fusarium spp., dlatego przetrzymanie ich na polu może prowadzić do zainfekowania mikotoksynami, a w konse- kwencji - niemożności sprzedaży ziarna. Firma KWS ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć doświadczeń łanowych i produkcyjnych na dużych poletkach (15-20 arów) w warunkach pro- dukcyjnych. Wśród odmian zbieranych na suche ziarno w sieci doświad- czeń łanowych KWS należy wyróżnić za wysoki i suchy plon ziarna sprawdzone w poprzednich sezonach: SILVINIO (210), AMBROSINI (220) (szczególnie wyróżnia się na słabszych stanowiskach glebowych), RIVALDINIO KWS (220), RICARDINIO (230), które stabilnie wysoko plonuje na ziarno, CAROLINIO KWS (230), AGRO POLIS i FIGARO. Bardzo stabilnie plonuje sprawdzony we wszelkich warunkach RONALDINIO (260). Na większości doświadczeń w Polsce południowej najwyżej plonują: WALTERINIO KWS, KELTIKUS, KWS 2323 (270) oraz KWS 9361 (280). Zachęcamy do kontaktu z przedstawicielami KWS Polska i autoryzo- wanymi dystrybutorami materiału siewnego KWS w celu uzyskania dokładniejszych informacji i doradztwa odmianowego. Dr Adam Majewski Agroservice Kukurydza KWS Polska Sp. z o.o. 1(52) 18 KUKURYDZA 35

36 Omacnica coraz bardziej groźna i wciąż niedoceniana Omacnica prosowianka została wykryta w latach 50 XX wieku w uprawach kukurydzy na południu kraju. Wraz z rozpowszechnianiem się uprawy kukurydzy rozprzestrzeniało się także występowanie omacnicy. Brak podstawowej ochrony roślin spowodował wzrost liczebności tego szkodnika i straty w plonie ziarna. Dzisiaj omacnica występuje wszędzie tam, gdzie jest uprawiana kukurydza zwyczajna i kukurydza cukrowa. Gąsienice omacnicy prosowianki wykryto również w uprawach chmielu, papryki, sorga, winorośli, buraka, jabłoni oraz rabarbaru. Żerowanie omacnicy powoduje znaczne straty gospodarcze. W 2017 roku obsiano kukurydzą ha, z czego połowa upraw przeznaczona była na kiszonkę, a połowa na ziarno. Bezpośrednie straty plonu w uprawie na zielonkę szacuje się na 10% w skali kraju, natomiast straty plonu ziarna szacuje się na 20%. Żerowanie larw omacnicy powoduje jedne z najwyższych strat plonów wśród wszystkich roślin uprawnych. Na zdjęciu przedstawionym poniżej [fot. 1] wyraźnie można dostrzec ubytek plonu ziarna. Pierwsza od góry kolba kukurydzy pochodzi z rośliny uszkodzonej przez larwę omacnicy poniżej kolby. Środkowa jest uszkodzona w ogonku łączącym kolbę z łodygą. Natomiast ostatnia kolba pochodzi z rośliny nieuszkodzonej. Wszystkie kolby są zebrane w tym samym czasie z tej samej odmiany kukurydzy, rosnącej w tym samym rzędzie. Ubytek plonu ziarna to nie jedyny problem powodowany przez omacnicę. Pośrednim szkodliwym skutkiem jej działalności jest obniżenie jakości plonu ziarna i zielonki kukurydzy. Żerowanie omacnicy, szczególnie na kolbach, ma wpływ na poziom mikotoksyn w ziarnie. W miejscach uszkodzeń po żerowaniu omacnicy pojawia się grzybnia fuzarioz. Objawia się ona białym nalotem na kolbie, co można zobaczyć na kolejnym zdjęciu [fot. 2]. Mikotoksyny są substancją wysoce niepożądaną, ponieważ szkodzą zwierzętom żywionym zakażonym przez omacnicę ziarnem. Na szczęście występowanie tego szkodnika można ograniczyć stosując metody agrotechniczne, hodowlane, biologiczne lub chemiczne. Do metod agrotechnicznych zalicza się stosowanie płodozmianu, izolację przestrzenną od resztek pożniwnych pozostawionych do wiosny, unika- Fot KUKURYDZA 1(52) 18

37 Fot. 2 nie wysokich dawek azotu, niszczenie chwastów grubołodygowych, mulczowanie ścierniska, głęboką orkę, czy terminowe zbiory plonu. Metoda hodowlana polega na prawidłowym doborze odmiany kukurydzy do stanowiska i jej podatności na agrofagi. (Szczegółowe dane dotyczące tej metody zawarte są w zakładce Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe na stronie Metoda chemiczna wymaga użycia specjalistycznego sprzętu. Może być ona skuteczna i bezpieczna pod warunkiem stosowania jej zgodnie ze sztuką rolniczą. Niestety w jej zastosowaniu obserwuje się często wiele nieprawidłowości, takich jak przekraczanie dawek oraz stosowanie preparatów niezarejestrowanych. Metoda biologiczna jest z powodzeniem stosowana w ochronie kukurydzy na dużej powierzchni. Polega ona na aplikacji pożytecznego owada kruszynka, który składa swoje jajka w jajkach omacnicy. W ten sposób przerywa cykl rozwojowy groźnego szkodnika. Biopreparaty z kruszynkiem zawierają 6 faz rozwojowych tego 1(52) 18 KUKURYDZA 37

38 Fot. 3. Pokaz działania drona w Minikowie, lipiec 2017 owada, co w znaczny sposób wydłuża jego aktywne działanie (nawet do dni). Biopreparat należy aplikować w odpowiednim terminie, który można określić na podstawie sygnalizacji wylotu samic omacnicy. Biopreparat występuje w dwóch wersjach: kart do samodzielnego rozwieszania na roślinach oraz kulek do aplikacji mechanicznej. Dla określenia terminu wykonania zabiegu bardzo ważna jest, wspomniana już, prawidłowo poprowadzona sygnalizacja wylotu omacnicy. Jeśli sygnalizacja jest prowadzona w niezadowalającym stopniu, jak było to w przypadku sygnalizacji na Platformie Agrofagów w 2017 roku - rolnicy nie mogą w porę zauważyć zagrożenia. Bardzo szczegółową sygnalizację prowadzi regionalnie prof. Paweł Bereś w OT Rzeszów IOR. Dla celów komercyjnych sygnalizacja jest prowadzona przez firmy dystrybucyjne. Prowadzą ją również sami rolnicy, stosując najczęściej pułapki świetlne. Warto zauważyć, że ze wszystkich metod sygnalizacji wylotu omacnicy najbardziej precyzyjne i łatwe jest odławianie samic po zachodzie słońca. Znalezienie samic omacnicy w pułapce jest sygnałem do rozpoczęcia wykładania biopreparatu. Skuteczność jest zależna od terminu wyłożenia biopreparatu względem początku sygnalizacji wylotu omacnicy oraz od przebiegu pogody. Skuteczność działania kruszynka można zwiększyć stosując dwukrotną aplikację w odstępie dni. W przypadku biologicznego zwalczania omacnicy lepiej zaaplikować kruszynka kilka dni za wcześnie niż zbyt późno. Trudność zwalczania omacnicy Fot. 4. Prezentacja drona na Polagra Premiery polega na rozłożonym w czasie wylocie samic na plantacje kukurydzy. Nalot i składanie jaj wynosi od trzech do 5 tygodni. Wyląg larw jest również rozłożony w czasie. Kukurydza cukrowa jest uprawiana na kilku tysiącach hektarów. Pod względem ochrony rolnicy stosują metody chemiczne, traktując ją jak kukurydzę zwyczajną, uprawianą na ziarno. Tymczasem w porównaniu do zwyczajnej okres wegetacji kukurydzy cukrowej jest znacznie krótszy, a działanie substancji chemicznych nie do końca przewidywalne. Dlatego też np. 38 KUKURYDZA 1(52) 18

39 w niemieckim landzie Badenia-Wirtembergia kukurydzę cukrową przed omacnicą chroni się jedynie biologicznie za pomocą kruszynka. Do aplikacji mechanicznej kruszynka w Polsce mamy już skonstruowany niskopułapowy lekki statek powietrzny dron. Kruszynek opakowany w ochronne kuleczki wykonane z biodegradowalnego materiału idealnie nadaje się do aplikacji z powietrza. Za pomocą drona można wydajnie, precyzyjnie aplikować biopreparat na dużych powierzchniach. Dlatego na zachodzie Europy metoda aplikacji kruszynka przy pomocy dronów jest bardzo rozpowszechniona. Janusz Narożny KUKURYDZA NA ZIARNO RGT AFIXX RGT CHROMIXX RGT CONEXXION RGT EXXPOSANT RGT FEROXXY RGT METROPOLIXX RGT MULTIPLEXX KUKURYDZA NA KISZONKĘ RGT BABEXX RGT FOREXXIA RGT GEOXX RGT KARLAXX RGT TWIXXTER RGT VOLUMIXX RGT XXILO tel.: ragt_pl@ragt.fr 1(52) 18 KUKURYDZA 39

40

41

42 Czym w omacnicę? Do podstawowych szkodników w uprawie kukurydzy należą: ploniarka zbożówka, drutowce, śmietka kiełkówka, mszyce, dziki, łosie, sarny, bobry, czaple, wrony, ale najgroźniejsze to omacnica prosowianka, stonka kukurydziana, urazek kukurydziany. Straty z tytułu żerowania omacnicy szacuje się na 1mln ton kukurydzy rocznie i to są wymierne straty ekonomiczne nie mówiąc o zdrowotności. Znacznie poważniejszy jest jednak ich wpływ na pogorszenie się jakości plonu zielonki, kiszonki, CCM i ziarna na skutek szybszego opanowywania uszkodzonych roślin przez Gsprawców chorób. rzyby z rodzaju Fuzarium, które wraz z towarzyszącymi im innymi gatunkami mogą skazić plon mikotoksynami. Poziom i zawartości tych metabolitów w ziarnie poddawany jest kontroli i jeżeli przekracza dopuszczalne normy, ziarno nie nadaje się do skarmiania przez zwierzęta, gdyż są one truciznami zagrażającymi zdrowiu oraz życiu ludzi i zwierząt. Na przeważającym obszarze kraju zaobserwowano wzrost szkodliwości gąsienic tego motyla w porównaniu do lat wcześniejszych. Najwyższą stwierdzano na południu kraju, gdzie lokalnie uszkodzonych było ponad 90% roślin. Znaczny wzrost szkodliwości gatunku nastąpił również w Polsce centralnej, a także północnej, gdzie dawno został przekroczony próg szkodliwości. Dziś stoimy przed bardzo ważnym problemem, jaką metodą najlepiej zwalczać tego szkodnika. W niektórych krajach Europy można zastosować bezpieczną i prostą biotechnologię, która przynosi bardzo dobre efekty ekonomiczne, zdrowotne, środowiskowe, ale u nas ta metoda ze względów politycznych jest zabroniona. Zastosowania kukurydzy z genem M810bt jest najefektywniejszą metodą ograniczania tego groźnego owada i na jeden ha wynosi średnio 35 Euro x 4,2 zł = 147 zł bez żadnych innych dodatkowych kosztów związanych z zabiegami. Można zwalczać omacnicę chemicznie, ale trzeba pamiętać, że wówczas zwalczamy wszystkie owady, które są w kukurydzy również te pożyteczne jak mrówki, bzygi czy biedronki. Przy tej metodzie dochodzi dodatkowy problem techniczny, jak wjechać w kukurydzę, która ma wysokość 3 metry. Namnażanie omacnicy przebiega w bardzo szybkim tempie, a straty w plonach ziarna w zależności od stopnia uszkodzenia roślin sięgają do 1 do 2 t/ha. Brak skutecznej walki będzie potęgował straty w następnych latach. Wielu rolników zwracało się do nas jak skutecznie zwalczać tak groźnego szkodnika w uprawie kukurydzy? Wspólnie z naukowcami, niektórymi firmami z branży maszynowej, mediami podejmujemy nowy wariant z zastosowaniem ścieżek technologicznych, które mogą być robione, co m, co oznacza, że z powierzchni uprawnej wypada nam od 1 do 2,5 procent areału w zależności od kształtu pola. Wtedy możemy zastosować opryskiwacz turbinowy z wyrzutem bocznym cieczy roboczej na odległość w jedną stronę od 40 do 50 metrów. Opryskiwacz taki zakupiliśmy dla potrzeb naszego gospodarstwa, a z firmą Du Pont badamy presje motyli omacnicy w danym czasie. Jest to niezbędny element do wyznaczania terminu zabiegu tak, aby trafić z zabiegiem chemicznym wtedy, kiedy wylęgają się larwy omacnicy 42 KUKURYDZA 1(52) 18

43 Zarejestrowane środki ochrony roślin ambda-cyhalotryna: Arkan 050 CS, Judo 050 CS, Karate Zeon 050 CS, Kusti 050 CS, LambdaCE 050 CS, Ninja 050 CS, Wojownik 050 CS, Karate 2,5 WG, Sparviero, Sparrow indoksakarb: Rumo 30 WG, Sakarb 30 WG, Steward 30 WG, Avaunt 150 EC, Explicit 150 EC metoksyfenozyd: Runner 240 SC tiachlopryd, deltametryna: Proteus 110 OD Steward 30 WG 170 dawka 110 g/ha koszt na 1 ha 133 zł/ha termin zabiegu godz Proteus 110 OD dawka 0,45 l/ha koszt na 1 ha 45 zł/ha termin zabiegu godz Koszt jednego zabiegu 40 zł/ha x 2 80 zł/ha Skuteczność % Plon 10 t/ha x 2,5% pomniejszenie na ścieżki technologiczne = = 0,25 t/ha mniej na 1 ha 0,25 t x 650 zł/t = 162 zł/ha Razem koszty plus ubytek ze ścieżki technologicznej 133 zł/ha + 45 zł/ha + 80 zł/ha (środki) zł/ha (ścieżki) = 420 zł i mogą się wgryzać w kolbę lub łodygę kukurydzy. Skuteczność tej metody jest na poziomie 92 do 97% co daje nam wymierne korzyści nie tylko uratowanego plonu, ale, a może przede wszystkim, lepszej jakości ziarna pozbawionego mikotoksyn. Przy tej metodzie potrzebne jest prowadzenie monitoringu, który ułatwia nam wyznaczenie terminu zabiegu. Aktywność motyli jest szczególnie duża nocą przy wysokiej temperaturze. Z każdego dnia dane nanosimy na wykres i widzimy, w którym okresie aktywność motyli jest największa, następnie codziennie szukamy złożonych jaj, które są w złogach od 10 do 15 szt. Jaja składane są najczęściej na spodniej stronie liścia przy głównym nerwie. Najczęściej są to trzy liście w okolicach kolby. Prowadzone są takie badania na terenie całego kraju, ponieważ w różnych regionach Polski składanie jaj następuje w różnym okresie, dlatego wyznaczanie terminów zabiegów chemicznych powinno być dla poszczególnych regionów Polski. Uważam, że dobrze było by ten system rozwijać w dwóch kierunkach poprzez bazę ową do producentów kukurydzy, a drugi kierunek to poprzez dane na stronie internetowej. Widzimy też potrzebę dobrej współpracy z mediami, ponieważ sami nie jesteśmy w stanie dotrzeć do większości producentów kukurydzy. Obecnie jest dostateczna ilość środków ochrony roślin do zwalczania i ograniczania tego groźnego owada. (zestawienie powyżej). Trzecią metodą ograniczania omacnicy jest zwalczanie tzw. ekologiczne z użyciem kruszynka w kapsułkach (ostatnio metoda dość modna ale mało skuteczna). Kruszynek, drobna błonkówka z rodzaju 1(52) 18 KUKURYDZA 43

44 Trichogramma, której larwy rozwijają się w jajach omacnicy niszcząc je. Jednak jest problem techniczny jak go wprowadzić w dużej ilości na plantację. Ręczne, zawieszenie kapsułek zawierających entomofaga na liściu kukurydzy, tuż przy łodydze jest bardzo pracochłonne. Jest to metoda, którą można zastosować jedynie na niewielkich plantacjach. Dla dużych producentów, jest możliwość umieszczanie kruszynka na polu kukurydzy niewielkimi wiatrakowcami. Kruszynek w kapsułkach 150 zł/ha (x 2) 300 zł/ha Skuteczność 40 do 70 % Dwukrotny zabieg wiatrakowcem 190 zł/ha Koszt kruszynka i usługi wiatrakowcem 490 zł/ha Strata z powodu niskiej skuteczności (1 t/ha) 650 zł/ha Razem koszty usługi i straty plonu ziarna (490 zł/ha zł/ha) 1090 zł/ha Z dwóch zasobników (ich zawartość wystarcza na 80 ha) na wysięgnikach kruszynka rozsiewa, rozkłada się pasem szerokości 18 m. Wymieniona powierzchnia zostaje pokryta biopreparatem w ciągu min., o ile lądowisko jest przy plantacji. Naniesienie biopreparatu wykonuje się do 5 dni po stwierdzeniu obecności pierwszego motyla, lub bezpośrednio po zaobserwowaniu pierwszych złóż jaj szkodnika. Za 2-krotny zabieg w odstępie 7 dni, plantator płaci 190 zł/ha. W opinii prof. Tadeusza Michalskiego prezesa Polskiego Związku Producentów Kukurydzy zastosowanie biopreparatu z kruszynkiem powoduje spadek populacji omacnicy na plantacji o 50%. Podsumowując, ze wszystkich metod najskuteczniejszą i najtańszą dostępną metodą jest zwalczanie omacnicy prosowianki przy użyciu środków ochrony roślin. W ten sposób przy najniższych kosztach bardzo ograniczamy mitotoksyny, które są przyczyną wywoływania chorób nowotworowych u ludzi i zwierząt. Bez względu na wybór technologii podnosi to koszty produkcji kukurydzy, ale zdecydowanie również podnosi plony od 1 nawet do 2 ton/ha, które są lepszej jakości. Ze względu na złożoność problemu zapraszam do współpracy. szymanczak@kukurydza.home.pl Tadeusz Szymańczak 44 KUKURYDZA 1(52) 18

45 Dobre nasiona, Dobre plony.

46 Jak poprawnie zakisić kukurydzę? Technologia zbioru kukurydzy na kiszonkę jest dobrze rozwinięta i dopracowana. Wydawało by się więc, że trudno coś nowego wprowadzić. Rok w rok wprowadza się jednak nowe rozwiązania, zarówno dotyczące budowy sieczkarni, hederów, silników, systemów sterowania jak i techniki i logistyki odwozu. Powoduje to, że zbiór staje się coraz szybszy, lepiej dopracowany i dokładniejszy, natomiast zwiększają się ceny zakupywanych maszyn i wymagania co do obsługi. W efekcie powoduje to, że technika ta w coraz mniejszym stopniu zostaje w gospodarstwie, a coraz częściej przejmowana jest przez firmy usługowe. Rolnik jako klient tym bardziej musi orientować się w zagadnieniu i baczyć aby jakość usługi odpowiadała ustalonym założeniom. Jednym z podstawowych parametrów na który trzeba zwrócić uwagę przy zbiorze jest długość pocięcia zakiszanej masy. Zależy ona od wielu czynników, ale realizacja zaplanowanego rozdrobnienia zależy od jakości pracy i właściwych nastaw silosokombajnu. Cała roślina kukurydzy powinna tak zostać rozdrobniona, aby w całej objętości silosu można było uzyskać dokładne ubicie, tj. wyparcie jak najwięcej powietrza i zmniejszenie porowatości kiszonki. Pozwala to na lepszy dostęp drobnoustrojów, szybkie zdominowanie flory przez bakteria kwasu mlekowego i spadek ph. Dobrze rozdrobniona masa łatwiej się kisi, a dobrze ubita kiszonka po otwarciu zachowuje stabilność tlenową. Ma to zwłaszcza znaczenie zimą, kiedy często kiszonkę pobiera się na zapas, a także w miesiącach letnich, kiedy na odkrytej ścianie jak najwolniej powinny zachodzić negatywne przemiany związane z dostępem tlenu. Termin zbioru a długość sieczki długości cięcia decydować powinna O zawartość suchej masy w kukurydzy. Zasadą jest, że im suchsza kukurydza, tym musi być drobniej pocięta. Zwrócić uwagę należy zwłaszcza na stan łodyg i liści, które im bardziej są podeschnięte, ty stają się bardziej elastyczne i trudniej zebraną masę ubić. Generalnie przyjmuje się, że im krócej tnie się kukurydzę tym lepiej, ale krótkie cięcie kosztuje więcej paliwa i szybsze zużycie części. Przy opóźnionym zbiorze w dojrzałości pełnej (38-42% s.m.) sieczkarnię należy nastawić na długość cięcia 4-5 mm (rzeczywista średnia długość sieczki będzie o 20-35% większa). Jeśli kukurydza jest w dojrzałości woskowej maszyny powinny być ustawione na 7-8 mm, co zapewnić powinno średnią długość sieczki ok. 10 mm. Zbierając zieloną i stosunkowo miękką kukurydzę w dojrzałości mleczno-woskowej wystarczy pociąć ją na mm. Pamiętać trzeba zawsze, że rzeczywista długość sieczki będzie zawsze nieco większa niż nastawy kombajnu, stąd też przyjąć trzeba odpowiednią poprawkę. Zalecenia odnośnie dokładnego rozdrobnienia odnoszą się szczególnie do produkcji surowca dla biogazowni. Kukurydza zbierana na kiszonkę dla biogazowni powinna być krócej pocięta niż podobna, ale przeznaczono do żywienia bydła. Jak widać, różne są wymagania odnośnie długości sieczki. Duzy zakres regulacji zapewniają bębny tnące o zwiększonej ilości noży (np. 20, 28 lub 40 noży), co w połączeniu z regulowaną prędkością pracy walców podających oferuje bardzo różnorodne wielkości rozdrobnienia. Jednakże, duża ilość noży to także koszty ich ostrzenia i wymiany. Na szczęście podczas zbioru kukurydzy zużycie noży tnących jest znacznie mniejsze niż w przypadku traw, zwłaszcza przewiędniętych. W celu dobrego cięcia trzeba także regulować przeciwostrza (stalnice), które także zużywają się. Komputer pokładowy może o tym przypominać, w zależności od liczby motogodzin lub też ilości zebranej zielonki. Prawie dojrzałe ziarno kukurydzy jest dość twarde i nie poddaje się łatwo trawieniu, zwłaszcza w przypadku intensywnie żywionego bydła mlecznego. Kiedyś, wobec braku odpowiednich sieczkarni, znajdowanie w kale bydła nie strawionych ziaren wskazywało winnego którym był zbyt późny termin zbioru, a nie niewłaściwa jakość rozdrobnienia. Dzisiaj zbierając dojrzałą kukurydzę nie musimy przyspieszać termin zbioru (np. do dojrzałości mleczno-woskowej) bowiem problem rozwiązały nowoczesne silosokombajny. Nowe linie tych maszyn, oprócz bębnów wielonożowych, wyposażone są w walce zgniatające, które uszkadzają ziarno i dodatkowo rozdrabniają sieczkę. W celu docięcia rozdrobnionej kukurydzy stosuje się najczęściej dwa ząbkowane walce, które 46 KUKURYDZA 1(52) 18

47 dzięki różnorodnym profilom powierzchni jak też zróżnicowanej prędkości obrotowej, mogą oferować różne wielkości rozdrobnienia. Na życzenie instalowane mogą być też zestawy 2 walców dyskowych, które mają o ok. 10% niższy pobór mocy. Ze względu jednak na różną średnicę walców i różnice w prędkości na obwodzie oraz dużą powierzchnię styku z rozdrabnianym materiałem, ich praca często bywa bardziej efektywna. Dzisiaj w dobie wszechobecnej elektroniki, nowoczesne silosokombajny potrafią rozpoznać wilgotność łanu i odpowiednio regulować rozdrobnienie. W przypadku jednych są to czujniki fotooptyczne, inne firmy stawiają na ocenę w systemie podczerwieni (NIRS). Tak czy inaczej, jeśli zawartość s.m. odbiega od planowanych następuje autoregulacja. Dla przykładu, jeśli na jakimś kawałku kukurydza jest opóźniona w dojrzewaniu i zbyt wilgotna, sieczka będzie dłuższa, co zmniejszy koszt zbioru i poprawi przebieg kiszenia. Zadbać o właściwą gęstość kiszonki ostatnim dziesięcioleciu obserwuje W się trend do coraz późniejszego zbioru kukurydzy, aż do dojrzałości prawie pełnej, co wiąże się z wysoką zawartością suchej masy. Przy dużym udziale kolb w plonie i częściowym zachowaniu zieloności łodyg i liści co umożliwiają odmiany stay-green, dobrą jakość biomasy można uzyskać nawet przy 40% suchej masy w surowcu. Opóźniony zbiór umożliwia uzyskanie produktu o zwiększonej zawartości i dużym plonie skrobi z hektara, co w nowoczesnym żywieniu bydła jest jak najbardziej wskazane. Jednakże dla zapewnienia odpowiedniego procesu kiszenia i wysokiej końcowej jakości kiszonki trzeba zapewnić jak najlepsze zagęszczenie zakiszanej masy. Miarą ubicia jest masa wyciętej z pryzmy (z zachowaniem struktury) kostki lub walca pobranego specjalnym próbnikiem. Najczęściej w literaturze podaje się, że metr sześcienny w przeliczeniu na suchą masę powinien ważyć przynajmniej 220 kg. Jest to nieco mylące, bowiem licząc wg świeżej masy kiszonki odpowiada to masie kg/m 3 więcej. Dobre ubicie powinno maksymalnie ograniczyć porowatość, najlepiej do optymalnej wartości 30%. Na dokładność ubicia i uzyskaną gęstość kiszonki wpływ ma szereg czynników, z których najważniejszymi są: zawartość suchej masy w zakiszanym surowcu, dokładność rozdrobnienia oraz tempo i sposób ubijania. Im suchszy materiał kisimy, tym powinien być lepiej ugnieciony, mimo że przeciwstawia się temu rosnąca wraz z dojrzewaniem twardość i sprężystość kukurydzy. Wg zaleceń niemieckich, 1(52) 18 KUKURYDZA 47

48 każde zwiększenie o 1% zawartości suchej masy w zakiszanej masie, powinno skutkować zwiększeniem gęstości kiszonki o ok. 8 kg s.m./m 3 (ryc. 1). W przeliczeniu na świeżą masę kiszonki oznacza to, że ciężar jednego kubika powinien być w miarę stały, niezależnie od zawartości suchej masy w surowcu. Lepiej jest nawet, jeśli uda się nieco zwiększyć ciężar jednostki objętości świeżej kiszonki (tab. 1), aby zachować właściwą porowatość. Ugniatanie ma na celu usunięcie powietrza, a to jest podstawą uzyskania dobrej jakości kiszonki. Im suchszy mamy materiał, tym bardziej nie można spieszyć się przy jego ugniataniu. Warstwy do ubijania powinny być cienkie (najlepiej do 15 cm), bowiem przy grubszych ubijana jest tylko górna warstewka. Najlepiej przyjąć zasadę, że ciągnik o masie 2 ton może przez godzinę ubić 2 tony suchej masy surowca, a więc ok 6 ton zielonki z kukurydzy. Ciągnik jeździć powinien powoli (z prędkością 2-4 km/ godz.). Coraz częściej dochodzi do sytuacji, że wydajny silosokombajn pracujący niedaleko silosu, zasypie ciągnik ugniatający pryzmę. Dobrym rozwiązaniem jest równoczesne ugniatanie dwoma ciągnikami, lub też równoległe zakładanie d wóch silosów (pryzm), co daje więcej czasu operatorowi i pozwala na dokładniejsze ubicie. Na rycinie 2 przedstawiono jaka może być gęstość kiszonki dobrze rozdrobnionej i dobrze ugniecionej w porównaniu do kiszonki z surowca o słabszym rozdrobnieniu i gorszym ugnieceniu. Tabela 1. Optymalna gęstość kiszonki w kg/m 3 w zależności od zawartości suchej masy i optymalnej porowatości 30%. Dla porównania podano również jaką gęstość będzie miała kiszonka przy słabszym ubiciu i porowatościach rzędu 40 i 50% Zawartość suchej masy w % Gęstość kiszonki w kg suchej masy/m 3 przy porowatości: Gęstość kiszonki w kg świeżej masy/m 3 przy porowatości: 30% 40% 50% 30% 40% 50% KUKURYDZA 1(52) 18

49 Skuteczny, bezpieczny... bohater walki z chwastami! Skuteczny w zwalczaniu chwastów jednoi dwuliściennych Bezpieczny dla kukurydzy i roślin następczych Dobry partner do mieszanin BASF Polska Sp. z o.o., infolinia: (22) , Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie

50 A może dłuższa sieczka? Zbierając kukurydzę na kiszonkę oprócz zapewnienia jak najlepszych warunków zakiszania, a tym samym obniżenia strat w czasie kiszenia, trzeba zadbać też o odpowiednie jej parametry żywieniowe. Niezbędny jest tu kompromis między jakością zakiszania (im krótsza sieczka tym lepiej), a wartością strukturalną, która jest odwrotnie proporcjonalna do dokładności rozdrobnienia i pogarsza się wraz z dokładnym pocięciem sieczki. Patrząc z praktycznego punktu widzenia, większą długość sieczki powinni preferować przede wszystkim ci hodowcy bydła, dla których kiszonka z kukurydzy jest prawie jedyną paszą objętościową dla bydła mlecznego. Wtedy wartość strukturalną musi dostarczyć kukurydza, stąd nie wolno jej ciąć zbyt krótko. Dodatkowo trzeba tez wziąć pod uwagę fakt, że wozy paszowe stosowane w systemie TMR często silnie rozdrabniają przygotowywaną paszę, niszcząc jej strukturę. A przecież krowa to przeżuwacz, który musi mieć taką paszę która nadaje się do przeżuwania. Najlepiej więc byłoby pociąć kukurydzę na sieczkę mm, co jednak spowoduje znaczące zmniejszenie gęstości kiszonki (wg badań o 20-25%), zwiększy straty w czasie zakiszania, a jednocześnie nie zapewni uszkodzenia ziaren, niezbędnego do ich pełnego strawienia. Aby spełnić te przeciwstawne wymagania, silosokombajn musi być wyposażony w skutecznie działające systemy dodatkowego rozdrabniania, które uszkadzają ziarno i rozbijają wzdłużnie grubsze kawałki łodyg. W USA opracowano systemy docinająco-rozdrabniające (kornprocesory) tzw. system Shredlage. Najczęściej są to dwa walce o profilowanej powierzchni (np. w postaci spiralnych zębów) pracujące z 50% różnicą prędkości obrotów, co zapewnia oprócz rozbicia ziarna, także zmacerowanie kawałków łodyg na cienkie blaszki. Masa taka ugniata się niewiele gorzej niż drobno pocięta kukurydza. Zalecana zawartość s.m. dla tego systemu to nie mniej niż 30 i nie więcej niż 38%. Mając do dyspozycji kombajn Class czy John Deere z urządzeniem Shredlage, można ciąć kukurydzę na sieczkę długości do cm. Jednakże w przypadku ferm, gdzie wartość strukturalna kukurydzy jest mniej istotna czyli tam gdzie kiszonka z kukurydzy uzupełniana jest sianem z lucerny czy sianokiszonką z traw, ciąć kukurydzę w systemie Shredlage można także na krótsze odcinki (17-21 mm), co zwiększa wydajność zbioru i obniża koszty. System Shredlage od trzech lat jest też dostępny w Europie. Z tego względu w kilku ośrodkach badawczych w Niemczech podjęto próbę porównania kiszonek i oceny wydajności mlecznej krów żywionych kukurydzą przygotowaną metodą Shredlage pociętą na długą sieczkę mm, w porównaniu do żywienia kiszonką z dobrze pociętej kukurydzy ( KUKURYDZA 1(52) 18

51 mm). Uzyskane wyniki wskazują, że uzyskano planowane stopnie rozdrobnienia, a rozbieżności w stosunku do wartości teoretycznych były przy długiej sieczce nawet mniejsze niż przy krótkim cięciu. Wbrew obawom, uzyskano bardzo dobry stopień uszkodzenia i rozdrobnienia ziarna. Wprawdzie wskaźnik uszkodzeń ziarna nieco obniżał się, ale nawet przy długości sieczki cm mieścił się w ocenie bardzo dobry. Interesujące wyniki uzyskano badając wskaźnik ubicia (gęstość kiszonki), który wprawdzie pogarszał się wraz z wydłużaniem długości sieczki z 3 do 18 mm, ale dalsze zwiększanie długości sieczki do 29 mm nie powodowało już pogorszenia gęstości kiszonki (ryc. 3). Im wyższa była dojrzałość kukurydzy (% zawartości s.m.) tym większa była gęstość kiszonki, a uzyskane wartości zagęszczenia odpowiadają podanym wcześniej zaleceniom. W cytowanych czterech badaniach nie stwierdzono negatywnego wpływu dłuższej sieczki na straty w czasie kiszenia. Wynika to zapewne z mniejszej grubości odcinków w nowym systemie rozdrabniania, co umożliwia równie dobre ubicie jak krótszych, ale grubszych odcinków sieczki tradycyjnej. Autorzy zwracają jednak uwagę, że dłuższa sieczka stwarza pewne problemy związane zbyt małym zagęszczeniem brzeżnych warstw, co wskazuje na konieczność dostarczenia bardzo krótkiej sieczki w końcowej fazie formowania silosu lub też zastosowania powierzchniowo środków zapobiegających rozwojowi grzybów pleśniowych i zagrzewaniu się. Niezbyt jednoznaczne były też wyniki żywieniowe. Stwierdzono wprawdzie lepsze pobranie paszy, ale nie w każdym przypadku wpłynęło to na wydajność mleka czy zawartość tłuszczu. W konkluzji stwierdza się, że metoda Shredlage jest interesująca i stwarza możliwości kiszenia również długiej sieczki z kukurydzy. W odróżnieniu jednak od badań i doświadczeń praktycznych z USA, badania prowadzone w Środkowej Europie nie do końca potwierdziły jej pełną przydatność w żywieniu krów mlecznych. Wiąże się to zapewne z innymi systemami żywienia krów, jak też z różnic odmianowych i warunków okresu dojrzewania. prof. dr hab. Tadeusz Michalski

52 Rola odmiany i zwalczania chwastów w uprawie kukurydzy cukrowej Na krajowym rynku nasiennym mamy wiele wartościowych odmian kukurydzy cukrowej, zarówno zagranicznej hodowli, jak i coraz więcej odmian polskich. Jest to wynikiem dużego postępu hodowlanego w przypadku tej rośliny, a wyrażającym się obecnością na rynku znacznej liczby nowych mieszańców. Przekazanie tych odmian mieszańcowych do praktyki rolniczej będzie jednym z głównych czynników sprzyjających postępowi w jej uprawie. Nadal jednak przemysł przetwórczy opiera się głównie na odmianach importowanych. Tradycyjnie największa powierzchnia uprawy kukurydzy cukrowej znajduje się w północnej części Stanów Zjednoczonych i na południu Kanady. W USA nie notuje się wzrostu powierzchni uprawy tej rośliny i pozostaje ona względnie stała, wynosząc około 200 tys. ha. Spożycie surowca kukurydzy cukrowej jest w USA duże, gdyż przekracza 11 kg na jednego mieszkańca. Obok USA, bardzo dużym producentem kukurydzy cukrowej jest Nigeria, a w kolejności mniejszą powierzchnię, ale powyżej 100 tys. ha, posiadają Gwinea, Indonezja i Chiny. W Tajlandii zbiera się kukurydzę co najmniej 2 razy w ciągu roku, a powierzchnia uprawy przekracza 30 tys. ha. W Europie spożycie kukurydzy cukrowej jest mniejsze, chociaż obserwuje się stały wzrost powierzchni jej uprawy. Przekracza ona 100 tys. ha. Powszechnie uprawiana jest w Krajach Bałkańskich, cieplejszych rejonach Rosji oraz Niemczech i Holandii. W Europie zasięg jej uprawy dochodzi do południowych rejonów Finlandii, gdzie mimo dość niskich temperatur, kukurydza cukrowa osiąga dojrzałość konsumpcyjną. Największym producentem surowca kukurydzy cukrowej w Europie są obecnie Węgry, gdzie w ostatnich latach uprawiano tę roślinę na powierzchni dochodzącej do 40 tys. ha. Również dużo uprawia się jej we Francji. Kraje Europy Wschodniej i Centralnej uprawiają łącznie na powierzchni około 20 tys. ha (Ukraina, Mołdawia, Serbia, Słowacja, Bułgaria, Czechy). W naszym kraju obecnie uprawa kukurydzy cukrowej zajmuję około 7,5 tys. ha. Możliwości uprawy i pełnego jej wykorzystania ocenia się na 10 tys. ha. Pamiętać należy, że ze względu na swoje duże walory smakowe, lecz także na duże wartości odżywcze, zasługuje ona na jeszcze większe rozpowszechnienie. W tabeli 1 przedstawiono orientacyjne powierzchnie uprawy kukurydzy cukrowej w różnych krajach świata. Jest to opracowanie własne. W przemyśle przetwórczym standardem były i są nadal odmiany normalnie słodkie kukurydzy cukrowej. W ostatnich latach można zaobserwować wyraźną tendencję do zastępowania ich przez odmiany super słodkie, które dominują w produkcji na świeży rynek. W tabeli 2 przedstawiono plon i wybrane cechy plonotwórcze kilku odmian kukurydzy cukrowej (Swadzim 2016 rok). Do ważniejszych zabiegów agrotechnicznych w uprawie kukurydzy cukrowej należy wykonanie skutecznego ograniczenia zachwaszczenia. Duży dobór herbicydów na rynku pozwala wybrać najlepsze i najskuteczniejsze rozwiązania ochrony roślin przed chwastami. Tabela 1. Powierzchnia uprawy kukurydzy cukrowej w wybranych krajach świata Powierzchnia uprawy Kraj (tys. ha) Świat: 1100 USA 236 Nigeria 187 Gwinea 136 Indonezja 103 Chiny 100 Australia 40 Brazylia 40 Tajlandia 30 Kanada 15 Europa: 120 Węgry 38 Francja 30 Niemcy 10 Polska 7,5 Izrael 4 Włochy 4 Finlandia 3 52 KUKURYDZA 1(52) 18

53 Tabela 2. Wybrane cechy plonotwórcze odmian kukurydzy cukrowej (Swadzim 2016 rok) Odmiana Plon kolb (t/ha) Udział kolb I klasy (%) Liczba kolb (szt./ha) Liczba ziaren w kolbie (szt.) GSS ,5 84, GSS ,3 70, Overland 14,3 80, GSS ,0 78, Sindon 16,9 86, GSS ,0 74, Shinerock 18,8 63, Moreland 16,9 80, Garrison 16,9 78, Golda 21,4 80, Noa 16,5 83, CSHYP ,5 83, CSHYP ,7 82, CSHYP ,6 81, Nie ma opracowanych odrębnych zaleceń dotyczących zwalczania chwastów w kukurydzy cukrowej. Dotychczasowe wyniki badań nad stosowaniem środków chwastobójczych w kukurydzy pastewnej czy przemysłowej są automatycznie odnoszone do kukurydzy cukrowej. W instrukcjach stosowania niektórych herbicydów są zamieszczone zalecenia, by nie stosować ich w kukurydzy cukrowej. W uprawach kukurydzy pastewnej i przemysłowej oraz w kukurydzy cukrowej występują podobne gatunki chwastów. Są to przede wszystkim: chwastnica jednostronna (Echinochloa crus-galli (L.) Beauv.), komosa biała (Chenopodium album L.), fiołek polny (Viola arvensis Murray) oraz perz właściwy (Agropyron repens (L.) Beauv.). W mniejszych ilościach występują, takie gatunki jak: tasznik pospolity (Capsella bursa pastoris (L.) Medicus), jasnota purpurowa (Lamium purpureum L.), żółtlica drobnokwiatowa (Galinsoga parviflora Cav.), szarłat szorstki (Amaranthus retroflexus L.), gwiazdnica pospolita (Stellaria media (L.) Vill.), przetacznik bluszczykowaty (Veronica hederifolia L.) oraz rumianowate (Anthemis sp. L.). Trudniejszymi do zwalczenia są chwasty jednoliścienne niż dwuliścienne. Według nielicznych badań krajowych niektóre herbicydy mogą wykazywać fitotoksyczne działanie na kukurydzę cukrową. Objawy fitotoksycznego działania herbicydów mogą ustępować po upływie kilku tygodni. Nie stwierdzono większego wpływu, przejściowego fitotoksycznego działania herbicydów na plon kolb, który zależy przede wszystkim od stanu i stopnia zachwaszczenia. Fitotoksyczne objawy na roślinach notuje się między innymi po zastosowaniu takich substancji aktywnych jak nicosulfuron czy rimsulfuron. Kukurydza cukrowa, podobnie jak inne podgatunki kukurydzy, cechuje się wolniejszym początkowym wzrostem, dlatego międzyrzędzia pozostają przez pewien okres czasu nie zakryte, co stwarza 1(52) 18 KUKURYDZA Fot. 1. Idealna kolba kukurydzy cukrowej na świeży rynek i do przetwórstwa (fot. H. Waligóra) 53

54 chwastom bardzo dogodne warunki do wzrostu i rozwoju. Stąd niezmiernie ważne jest utrzymanie plantacji wolnej od chwastów w początkowym okresie jej wzrostu, gdyż mogą one nawet całkowicie zagłuszyć roślinę uprawną. Jednym ze sposobów walki z chwastami jest metoda mechaniczna. Niestety tym sposobem można zredukować tylko około 50% zachwaszczenia i to jedynie w międzyrzędziach, dlatego koniecznością jest stosowanie środków chemicznych. Do niedawna popularnymi środkami do odchwaszczania kukurydzy były herbicydy triazynowe, które cechowały się dużą skutecznością, i atrakcyjną ceną. Jednak długoletnie stosowanie tych substancji wpłynęło niekorzystnie na środowisko, stąd też dyrektywą Rady 91/414/EWG z dnia 15 lipca 1991, zmienioną dyrektywą Komisji 2003/119/EWG2 środki te zostały wycofane z użytkowania. Ponadto stosowanie herbicydów triazynowych w uprawie kukurydzy, które skutecznie zwalczały jednoroczne chwasty dwuliścienne, wpłynęło na wzrost zachwaszczenia upraw gatunkami jednoliściennymi, zwłaszcza z podrodziny prosowatych. Poza chwastami jednoliściennymi obserwuje się również wzrost zagrożenia plantacji kukurydzy przez takie chwasty jak fiołek polny czy komosa biała, które wytwarzają formy odporne na powszechnie stosowane herbicydy. Herbicydy odpowiednio dobrane najczęściej zapewniają prawie całkowite zniszczenie występujących w łanie gatunków chwastów, są w pełni selektywne dla chronionej rośliny, podnoszą wydajność oraz jakość plonów. Zastosowanie ich pozwala na obniżenie kosztów zabiegu, w porównaniu z kosztami innych metod regulacji zachwaszczenia. Na pozytywną ocenę metody chemicznej wpływa niska czasochłonność tych zabiegów. Każdy kto uprawia kukurydzę wie, że w żaden sposób nie uzyska się zadowalających plonów bez zastosowania herbicydów. Od kilku lat obserwując plantacje kukurydzy można zauważyć, że dominującymi chwastami z grupy dwuliściennych są: komosa biała, szarłat szorstki, fiołek polny, a z grupy jednoliściennych perz właściwy oraz chwasty prosowate. Obecnie każdy rolnik uprawiający kukurydzę ma duże możliwości w wyborze herbicydu z różnych grup substancji biologicznie czynnych. Znacznym udogodnieniem jest możliwość wykonania zabiegów chemicznych przed i po wschodach kukurydzy, istnieje jednak zasadnicza różnica pomiędzy wymienionymi wyżej terminami, w których można wykonać oprysk. Bardziej zalecanym i racjonalnym terminem oprysku co do skuteczności, jak i z punktu widzenia ekonomicznego jest wykonanie zabiegu powschodowego, gdyż mamy możliwość wyboru herbicydu do występujących gatunków chwastów. Niewłaściwe zastosowanie herbicydów może natomiast prowadzić do poważnych problemów, takich jak: zanieczyszczenie wód, toksyczność w stosunku do ludzi i zwierząt, wykształcenie się odporności na herbicydy wśród chwastów, czy redukcja różnorodności roślin. Stosowanie środków chemicznych wymaga zawsze odpowiedniej techniki i specjalnych urządzeń aplikacyjnych. Wybór odpowiedniego sposobu użyciu środka chemicznego i terminu zabiegu określa również możliwości ograniczenia zagrożenia dla personelu obsługującego sprzęt, jak i dla środowiska naturalnego. Zagrożenie skażeniem środowiska jest przyczyną wzrostu zainteresowania wielu badaczy zagadnieniem prawidłowego aplikowania środków ochrony roślin, poszukuje się bowiem nowych metod poprawiających wykonywanie zabiegów, które gwarantowałyby z jednej strony maksymalną skuteczność, a z drugiej obniżałyby dawki środki ochrony roślin i przez to skażenie środowiska. Kukurydza cukrowa podobnie jak kukurydza pastewna jest rośliną wrażliwą na zachwaszczenie. Stąd warunkiem powodzenia jej uprawy jest utrzymanie plantacji wolnej od chwastów przez cały okres wegetacji. Chwasty występujące w uprawie kukurydzy należą do najważniejszej grupy agrofagów i w decydujący sposób wpływają zarówno na wysokość plonu jak i jego jakość. Straty w plonach kukurydzy zależą od stanu zachwaszczenia plantacji. Przy średnim zachwaszczenia pola wynoszą około 15%, a przy dużym nawet 60%. Straty w plonie na skutek występującego zachwaszczenia kukurydzy dotyczą również kukurydzy cukrowej. Stąd też w przypadku również tego podgatunku niezmiernie ważnym elementem jest umiejętne ograniczenie zachwaszczenia. Niestety tylko mechaniczna walka z chwastami w kukurydzy nie gwarantuje sukcesu jej uprawy. Skuteczność pielęgnacji mechanicznej jest na poziomie do 47% 54 KUKURYDZA 1(52) 18

55 zniszczenia chwastów. Szkodliwość występowania chwastów nie zależy wyłącznie od ich zagęszczenia w łanie, ale również od zasobności gleby, poziomu agrotechniki, uprawianej odmiany jak i również od czasu ich pojawienia się. O wysokości plonu nie zawsze decyduje liczba chwastów na jednostce powierzchni, a czas ich konkurencyjnego oddziaływania na roślinę uprawną w krytycznym okresie konkurowania. Dla takich chwastów jak komosa biała czy szarłat szorstki tym okresem jest około 2 tygodni od wschodów. Należy również uwzględnić fakt, że chwasty potrafią się lepiej przystosować do warunków panujących na polu, rosnąc szybciej zacieniają kukurydzę, która z braku odpowiedniej ilości składników pokarmowych, światła i wody rośnie wolniej i może być zagłuszana przez nie, a nawet częściowo ginąć. W ostatnich latach znacznie zwiększył się asortyment preparatów zalecanych do zwalczania chwastów w uprawach kukurydzy. O ile w Polsce, w roku 1970 zarejestrowane były do stosowania w kukurydzy tylko 4 substancje czynne (atrazyna, symazyna, linuron, 2,4 D), to obecnie obowiązujące zalecenia przewidują możliwość wyboru środka z grupy ponad 20 substancji biologicznie czynnych. Herbicydy w kukurydzy możemy zastosować doglebowo, jeszcze przed wschodami zarówno rośliny uprawnej jak i chwastów, jak również możemy przeprowadzić opryskiwanie powschodowe nalistnie. Ten zabieg ma tę przewagę, że można dokonać wyboru herbicydu w zależności od gatunków chwastów, występujących na polu. Tak można bezpośrednio po siewie zastosować między innymi Boreal 58 WG lub do 3 dni po siewie Afalon Dyspersyjny 450 SC. Dłuższym okresem stosowania, a więc przed wschodami lub zaraz po wschodach, charakteryzuje się między innymi Adengo 315 SC, Successor T 550 lub Lumax 537,5 SE. Wyniki badań własnych wskazują na skuteczne stosowanie (dobra skuteczność chwastobójcza) w uprawie kukurydzy cukrowej takich herbicydów jak: Mustang 306 SE, Afalon Dyspersyjny 450 SC + Dual Gold 960 EC, Chwastox Turbo 340 SL+ Hector 53,6 WG + Trend. Rolnik przed zastosowaniem herbicydów w kukurydzy cukrowej powinien dokładnie zaznajomić się z zaleceniami znajdującymi się w Zalecenia Ochrony Roślin wydawanymi przez Instytut Ochrony Roślin PIB w Poznaniu. prof. dr hab. inż. Hubert Waligóra Uniwersytet Przyrodniczy Poznań Fot. 2. Źle chroniona kukurydza przed chwastami (fot. H. Waligóra) Fot. 3. Dobrze chroniona kukurydza cukrowa przed chwastami (zbiór własny) fot. H. Waligóra 1(52) 18 KUKURYDZA 55

56 Możliwości wykorzystania kukurydzy cukrowej w żywieniu człowieka Kukurydza cukrowa jako produkt żywieniowy w różnych regionach świata jest bardzo popularna i powinna również w Polsce wejść na stałe do jadło spisu, jako podstawowy element zasady racjonalnego żywienia i urozmai cenia naszego sposobu odżywiania się. Nie jest ona w kuchni polskiej tak popularna jak jęczmień czy pszenica i dlatego warto nasz jadłospis o ten surowiec wzbogacić. Wartość odżywcza kukurydzy oraz wartości smakowe to główne, choć nie jedyne, walory produktu. To również jej duże znaczenie dietetyczne. Była ona podstawowym pożywieniem Inków, Azteków i Majów. Obecnie spożywana jest przede wszystkim w postaci płatków, kasz czy wykorzystywana jest jako mąka. Wartość odżywcza wynika ze składu jej ziarniaków. 100 g świeżych ziarniaków kukurydzy cukrowej dostarcza organizmowi 110 kcal (zielony groszek - 76 kcal, fasolka szparagowa - 27 kcal, fasola kcal, groch kcal). W składzie ziarniaków kukurydzy cukrowej znajdują się następujące składniki mineralne (w 100g ziarna): Potas 138 mg Sód 186 mg Wapń 4 mg Magnez 13 mg Żelazo 0,6 mg Miedź 0,05 mg Mangan 0,11 mg Fosfor 47 mg Cynk 0,34 mg Selen 0,7 ug Fluor 14,6 ug oraz: Białko 3,02 g Tłuszcz ogółem 0,78 g Kwasy tłuszczowe nasycone 0,119 g Kwasy tłuszczowe jednonienasycone 0,227 g Kwasy tłuszczowe wielonienasycone 0,336 g Kwasy tłuszczowe omega-3 0,011g Kwasy tłuszczowe omega-6 0,355 g Węglowodany 20,71 g Błonnik pokarmowy 2,1 g Witamina A 195 I.U. Witamina E 0,08 mg Witamina K 0,3 ug Witamina C 6,4 mg Witamina B1 0,083 mg Witamina B2 0,068 mg Witamina B3 (PP) mg Witamina B6 0,168 mg Kwas foliowy 0,36 ug Kwas pantotenowy 0,361 mg Białko zawarte w ziarniaku kukurydzy cukrowej jest niestety ubogie w aminokwasy - lizynę i tryptofan, które są odpowiedzialne za zaopatrzenie organizmu w witaminę PP, a jej niedobór wywołuje awitaminozę. Dlatego w krajach, gdzie podstawą diety jest kukurydza, do mąki kukurydzianej dodaje się mąkę sojową, zawierającą dużo tych aminokwasów. Mąka kukurydziana nie zawiera glutenu, mogą więc ją jadać osoby będące na diecie bezglutenowej. Alergia na gluten powoduje konieczność eliminacji z diety wyrobów ze zbóż, takich jak pszenica, jęczmień czy żyto. Również chorzy na celiakię, czyli trwałą nietolerancję glutenu mogą przez jej stosowanie przestrzegać diety bezglutenowej. W wyrobach bezglutenowych, oznaczonych symbolem przekreślonego kłosa, produkty glutenowe zastępuje się mąką z kukurydzy. Mąka kukurydziana jest koloru żółtego. W Ameryce Północnej i w krajach Ameryki Łacińskiej używana jest powszechnie do wypieku chleba i placków. Można z niej robić tortillę, meksykański chrupiący placek. Wyrabia się także bliny i kluski oraz nadzienie do indyka albo ryby. Na Karaibach popularne są kluski z mąki kukurydzianej z mięsnym lub serowym nadzieniem. We Włoszech mąkę kukurydzianą gotuje się z wodą i odrobiną soli na gęstą papkę. Jest to tzw. polenta, będąca dodatkiem do mięs. Mamałyga to ugotowana na papkę kasza kukurydziana, którą przekłada się kozim serem, następnie piecze, a przed podaniem polewa się śmietaną. Kleiki i placki z mąki kukurydzianej są podstawowym pożywieniem w krajach afrykańskich. Spożywany z kukurydzą cukrową selen wraz z witaminą E i beta-karotenem broni nas przed działaniem wolnych rodników, zwiększa odporność i przedłuża młodość. Posiada również dwa silne antyoksydanty należące do karotenoidów: luteinę i zeaksantynę, które pomagają chronić plamkę żółtą oka przed zwyrodnieniem. 56 KUKURYDZA 1(52) 18

57 W ziarniakach kukurydzy cukrowej obecny jest również błonnik, który ułatwia trawienie. Charakterystyczny zapach zawdzięcza natomiast obecności dwusiarczku metylu. Luteina nie tylko chroni oczy, ale również przyczynia się do lepszego rozwoju płodu u kobiet w ciąży. Z kukurydzy cukrowej można gotować zupy, przyrządza się rozmaite farsze, dodaje do dań mięsnych i warzywnych. Jest ona najważniejszym składnikiem atoli - napoju z kukurydzy, miodu, brązowego cukru z trzciny i chili. Gotowane i grillowane kolby sprzedawane są na ulicy obok hot dogów, kiełbasek i hamburgerów. Kukurydza cukrowa w Polsce wciąż walczy o swoją pozycję na stole, przegrywając obecnie z fasolą i grochem. Można wyróżnić następujące kierunki wykorzystania surowca kukurydzy cukrowej: bezpośrednia konsumpcja (czyli tzw. świeży rynek) zbiór w dojrzałości mlecznej ziarna, przemysł przetwórczy, czyli konserwowanie całych kolb lub ziarna oraz mrożenie również całych kolb lub samego ziarna zbiór w dojrzałości późno-mlecznej, przerób ziarna, uzyskując takie produkty jak mąka czy kasza zbiór w dojrzałości pełnej ziarna, którą jednak w Polsce bardzo trudno jest uzyskać. Konsumpcja bezpośrednia, czyli wykorzystanie jej w gospodarstwie domowym umożliwia: spożywanie na surowo, po gotowaniu, przetwarzanie sposobami domowymi. Do bezpośredniej konsumpcji kukurydzę cukrową należy zbierać we wczesnej fazie dojrzałości mlecznej, gdy ziarniaki mają zawartość suchej masy około 24%. Są bardzo słodkie, delikatne, soczyste i zawierają mało skrobi. Im młodsze kolby, tym większa zawartość RGT TELEXX FAO (ziarno) EVGENI CS FAO (ziarno) NK FALKONE FAO (ziarno) ES ASTEROID FAO 240 (ziarno) SM HETMAN FAO 240 (ziarno, kiszonka) DKC 3730 FAO (ziarno) NIKITA FAO (kiszonka) NORICO FAO 240 (ziarno, kiszonka) SY UNITOP FAO 240 (kiszonka, ziarno) P.H.P. Agro-Efekt Sp. z o.o Syców, ul. Parkowa 14 Dział Nasion tel (62) (62) (52) 18 KUKURYDZA 57

58 cukru, ale ziarniaki są mniej wyrośnięte. Przy opóźnionym zbiorze ziarniaki twardnieją, wartość smakowa się pogarsza, maleje zawartość cukrów sacharozy, ziarniaki stają się mączyste, a skórka staje się coraz bardziej twarda. Ziarniaki można spożywać same lub dodawać do różnych surówek. Popularne jest gotowanie kolb bardziej dojrzałych, tzn. w pełnej lub w końcowej fazie dojrzałości mlecznej. Można ją również wekować, przeznaczając do tego celu ziarno całe lub rozdrobnione. Jest to popularny domowy sposób konserwowania różnych produktów. Z powodzeniem można mrozić całe kolby lub samo ziarno. Przed mrożeniem blanszuje się ją, czyli obgotowuje. Ma to na celu przerwanie aktywności enzymów, powodujących zmianę zabarwienia ziarna. Zamrażanie przeprowadza się w temperaturze minus 40 0 C, a przechowywanie w około minus 20 0 C. Przechowywać zamrożone ziarniaki można przez kilka miesięcy. W celu przygotowania jej do jedzenia postępuje się z nią po ugotowaniu podobnie jak z kukurydzą świeżą. W przypadku używania ziarna kukurydzy cukrowej jako surowca dla przemysłu przetwórczego, zbieramy ją w dojrzałości późno-mlecznej, wtedy ziarno zawiera % suchej masy i najwięcej składników pokarmowych. Ziarniaki są charakterystycznie błyszczące, w zależności od odmiany żółte lub białe. Do zbioru kukurydzy cukrowej powinno przystąpić się w chłodnych okresach dnia tzn. rano lub wieczorem. Zagospodarowanie plonu musi być możliwie szybkie (12-24 godzin po zbiorze). Ziarno przechowywane w temperaturze około 24 0 C traci po 24 godzinach około 30% cukru. W tym miejscu możemy przypomnieć o zawartości cukrów w ziarniaku kukurydzy cukrowej. W skład świeżych ziaren wchodzi 70-76% wody, 5-12% cukrów, 3-20% skrobi, 2-4,5% białka oraz 1,1-2,7% tłuszczów. Zawartość cukru waha się więc w dość szerokich granicach, w zależności od typu odmiany kukurydzy cukrowej, terminu zbioru oraz od warunków uprawy (w tym również pogodowych). Najpopularniejsze potrawy z ziarna kukurydzy cukrowej to: SAŁATKI, DANIA NA CIEPŁO kukurydza z wody, mamałyga, zupa z kukurydzy, gulasz z kukurydzy, kolby kukurydzy pieczone na grillu, PRZETWORY kukurydza marynowana, WYPIEKI chleb kukurydziany, babka gotowana, babka drożdżowa z mąki kukurydzianej. W naszym kraju najpopularniejsze są sałatki. Poniżej podano przepis na sałatkę Benjamin. Do przygotowania tej sałatki potrzebne są: 1 puszka kukurydzy, 1 pęczek rzodkiewek lub 1/3 średniej rzodkwi japońskiej, 10 dojrzałych śliwek węgierek, 3 łyżki posiekanych orzechów włoskich, 1 mały słoik majonezu, sól do smaku. Jak postępować przygotowując taką sałatkę? Kukurydzę osączyć. Rzodkiewki pokroić (rzodkiew zetrzeć na tarce o dużych oczkach). Śliwki wydrylować i pokroić w kostkę. Do naczynia włożyć: kukurydzę, rzodkiewki, śliwki i część posiekanych orzechów (zostawiając trochę do posypania). Polać majonezem, posolić, delikatnie wymieszać. Przed podaniem przełożyć do salaterki i posypać pozostawionymi orzechami. I tylko życzyć smacznego! Czy kukurydza cukrowa w uprawie wymaga specjalnych zabiegów agrotechnicznych? Niektóre elementy agrotechniki kukurydzy cukrowej i kukurydzy uprawianej na cele pastewne i przemysłowe są podobne. Jest jednak kilka elementów, które winny różnić uprawę tych form. Różnice w agrotechnice kukurydzy cukrowej i pastewnej dotyczą głównie możliwości uprawy w monokulturze, terminu siewu, obsady roślin, poziomu nawożenia, sposobu pielęgnacji oraz terminu i sposobu zbioru. Niektóre z propozycji żywieniowych przedstawiono na fotografiach poniżej: prof. dr hab. inż. Hubert Waligóra Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 58 KUKURYDZA 1(52) 18

59 Fot. 1. Zupa z kukurydzy (zbiór własny) Fot. 2. Mieszane warzywa i kukurydza marynowana (zbiór własny) Fot. 3. Sałatka śródziemnomorska (zbiór własny) Fot. 4. Babka z mąki kukurydzianej (zbiór własny) 1(52) 18 KUKURYDZA 59

60 Informacje PZPK Kukurydza jest rośliną o wielokierunkowym przeznaczeniu, stosowana jako pasza, wykorzystywana jako surowiec w kilku gałęziach gospodarki a także substytut w rozwiązywaniu problemów energetycznych; dzisiaj zajmuje ważną i rosnącą pozycję wśród roślin uprawnych. Wzrost zainteresowania kukurydzą dotyczy zarówno ziarna jak i całych roślin z kukurydzy. Jak wszechstronnie jest wykorzystywana kukurydza przedstawia załączony schemat, zresztą publikowany przed kilkunastoma laty na łamach naszego czasopisma Kukurydza ale warty przypomnienia. Dla zobrazowania tego zjawiska przytoczę szanownym czytelnikom kilka danych liczbowych publikowanych w wydawnictwach Niemieckiego Związku Producentów Kukurydzy DMK a dotyczących powierzchni uprawy i wielkości zbiorów ziarna kukurydzy na przestrzeni ostatnich trzech lat zarówno na świecie jak i w Europie. Przytoczone dane liczbowe dotyczące zarówno powierzchni zasiewów jak i wielkości zbiorów kukurydzy, przedstawiają informacje jak wielkie znaczenie we współczesnym świecie ma uprawa kukurydzy. Ten wzrost zainteresowania kukurydzą zarówno jako rośliny uprawnej jak i surowca wielu gałęzi przemysłu a przede wszystkim jako paszy dla zwierząt, obserwujemy także w polskim rolnictwie. Powierzchnia całkowita uprawy kukurydzy w ostatnich pięciu latach przekracza milion hektarów. Zainteresowanie uprawą kukurydzy związane jest również z jej uniwersalnością w zmianowaniu roślin, zarówno jako zboże jak i roślina okopowa. Poniżej przedstawione zostały wielkości powierzchni zasiewów jak i zbioru dwóch roślin, które w decydującym stopniu wpływają na produkcję żywności na świecie. Wielkości te charakteryzują także plenność tych gatunków. W 2017 r. zakończona została kolejna edycja programu prowadzonego przez Związek promującego wykorzystanie kukurydzy do celów spożywczych, organizowanego pod hasłem Kukurydza Słoneczne Ziarno Zdrowia. Realizacja tego programu finansowana była z Funduszu Promocji Ziarna Zbóż i Przetworów Zbożowych za pośrednictwem Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa KOWR. Powierzchnia zasiewów i wielkość zbiorów ziarna kukurydzy na świecie w r. Kraj Powierzchnia zasiewów w ha Wielkość zbioru ton Kanada USA Ameryka Płn./Środkowa Argentyna , Brazylia Ameryka Południowa Nigeria RPA Afryka Indie Chiny Azja Rosja Europa Świat KUKURYDZA 1(52) 18

61 Powierzchnia zasiewów kukurydzy na kiszonkę, ziarno i CCM w 1000 ha, r. Kiszonka Ziarno i CCM Kraj Belgia/Luksemburg Bułgaria Dania Niemcy Francja Grecja Włochy Chorwacja Holandia Austria Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Hiszpania Czechy Węgry Wielka Brytania UE Wielkości zbioru kukurydzy na kiszonkę, ziarno i CCM w 1000 ton, r. Kraj Kiszonka Ziarno i CCM Belgia/Luksemburg Bułgaria Dania Niemcy Francja * * * Grecja 227* 146* 151* Włochy Chorwacja Holandia Austria Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Hiszpania Czechy Węgry Wielka Brytania UE * wielkości dotyczą zbiorów podanych dla suchej masy 1(52) 18 KUKURYDZA 61

62 62 KUKURYDZA 1(52) 18

63 HERBICYD ULTRASZYBKIE I KOMPLETNE ZWALCZANIE CHWASTÓW! Zestaw handlowy do powschodowego zwalczania pełnego spektrum chwastów jednoliściennych i dwuliściennych w kukurydzy. Prawdopodobnie najszybsze zwalczanie chwastów w porównaniu do dostępnych na rynku herbicydów. Trzy substancje czynne o udowodnionej skuteczności działania. Nie zwalczaj chwastów w ciemno tylko te, które już powschodziły i widzisz na polu. Stosuj elastycznie powschodowo i bądź niezależny od warunków pogodowych, np. słaba skuteczność preparatów doglebowych przy wiosennych suszach.h. Nufarm Polska Sp. z o. o. ul. Grójecka 1/3, Warszawa tel Szukaj nas na: Nufarm Polska YouTube facebok.com/nufarmpolska Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.

64 Powierzchnia zasiewów pszenicy i kukurydzy na świecie w 1000 ha, r. Kontynent Pszenica Kukurydza Afryka Ameryka Północna Ameryka Południowa Azja Europa Świat Wielkość zbiorów pszenicy i kukurydzy na świecie w 1000 ton, r. Kontynent Pszenica Kukurydza Afryka Ameryka Północna Ameryka Południowa Azja Europa Świat W ramach realizacji podjętego programu zostały zorganizowane następujące działania: pokazy przyrządzania potraw z udziałem kukurydzy połączone z degustacją, warsztaty kulinarne z młodzieżą dla potraw z kukurydzą w roli głównej, publikacja artykułów oraz organizacja prelekcji nt, roli i znaczenia kukurydzy w żywieniu człowieka podkreślających jej walory odżywcze i zdrowotne, udział w targach rolniczych z programem propagowania kukurydzy w zdrowym odżywianiu, wydruk ulotek promujących spożycie kukurydzy zarówno wśród dorosłych jak i młodzieży, zorganizowanie konferencji prasowej podsumowującej promocję kukurydzy dla celów spożywczych. Ubiegły rok dla uprawy kukurydzy można ocenić jako korzystny, miał jednak dwa okresy, które w niektórych regionach kraju wywarły niekorzystne oddziaływanie na rozwój jej uprawy. Pierwszy to okres bardzo wczesnego wzrostu temperatur, który to spowodował, że w rejonie Polski południowej rozpoczęto siewy kukurydzy na początku kwietnia. Okres tych korzystnych temperatur trwał jednak krótko po czym nastąpiło znaczne ochłodzenie trwające prawie trzy tygodnie. Taki stan pogody zahamował proces kiełkowania ziarna kukurydzy, która do prawidłowego przebiegu potrzebuje C. Ta radykalna zmiana pogody spowodowała, że ziarno kukurydzy zasiane w zbyt zimną glebę nie kiełkowało; kiełki obumierały a plantacje kukurydzy trzeba było przesiać. Drugim okresem, może bardziej niekorzystnym, powodującym znaczne straty w plonach, zwłaszcza w kukurydzy przeznaczonej na zbiór ziarna to okres jesieni, w którym to czasie wskutek nadmiernych opadów deszczu niemożliwy był wjazd na pola kombajnów. Ta sytuacja spowodowała nie tylko zwiększone koszty zbioru ale również pogorszyła jakość zbieranego ziarna, a także zwiększyła straty w trakcie jego zbioru. Szacuje się, że ponad 10% plantacji ziarna kukurydzy zostało i zostanie zebranych w sposób nieprawidłowy. Wynika stąd wniosek, że rolnicy Polscy uprawiający kukurydzę na ziarno muszą się liczyć z niekorzystnym przebiegiem pogody podczas zbioru. Rok taki jakim był 2016 gdy kukurydza prawie doschła na polu zdarza się bardzo wyjątkowo. W większości lat opóźnianie zbioru ziarna kukurydzy przynosi rolnikom więcej strat aniżeli korzyści i o tym nie powinni zapominać. Ponadto producenci ziarna 64 KUKURYDZA 1(52) 18

65 Fot. 1. Stoisko PZPK na Rolniczych Targach w Nadarzynie 2017 r. Fot. 2. Stoisko z wyrobami spożywczymi z udziałem kukurydzy podczas promocji organizowanej pod hasłem Kukurydza Słoneczne Ziarno Zdrowia Fot. 3. Pokaz zbioru kukurydzy kiszonkowej w czasie Dnia Kukurydzy w Minikowie 1(52) 18 KUKURYDZA 65

66 Fot. 4. Wykład prof. dr hab. Adama Traczykowskiego podczas Dnia Kukurydzy kukurydzy, którzy nie dysponują własnym zapleczem suszarniczym muszą liczyć się z tym, że wiele podmiotów skupujących mokre ziarno zaprzestaje późną jesienią prowadzić dalszy skup ze względu na małą podaż mokrego ziarna a powtórne uruchomienie suszarni związane jest z dodatkowymi kosztami, co ma miejsce w roku bieżącym. Bieżący rok jest kolejnym, w którym powierzchnia całkowita zasianej kukurydzy przekroczyła jeden mln ha. Na podstawie informacji o wielkości wprowadzonego na rynek ziarna siewnego kukurydzy Związek oszacował powierzchnię jej uprawy na około tys. ha, z czego zbiór całych roślin przewidziano z powierzchni około 700 tys. ha. (na kiszonkę + biogaz). PZPK szacuje także, że średnie plony suchego ziarna kukurydzy za br. wyniosą około 7,0 ton z 1ha, a ogólny zbiór z uwagi na opóźnione i trwające jeszcze zbiory nie przekroczy 3,5 mln ton. Realizując swoje statutowe zadania w 2017 r. związek zorganizował spotkania polowe rolników pod hasłem Dnia Kukurydzy w PODR Szepietowo, IUNG RZD Osiny, oraz OHZ Osięciny. Na spotkaniach tych producenci mogli zapoznać się z szeroką ofertą odmian kukurydzy proponowaną do uprawy przez hodowlę krajową jak i zagraniczną. W trakcie tych spotkań prezentowane były referaty z zakresu aktualnych problemów kukurydzianych, a także przedstawiano szeroką ofertę środków do produkcji rolnej. Ten kierunek spotkań polowych będzie kontynuowany również w 2018 r. w którym to zaplanowano trzy spotkania; w PODR Szepietowo woj. podlaskie, RZD Osiny woj. lubelskie, GR Długie Stare woj. wielkopolskie. Imprezy te odbędą się w miesiącu wrześniu. W minionym roku w ramach organizowanych przez Związek doświadczeń z odmianami kukurydzy ocenie pod względem przydatności do uprawy w warunkach klimatyczno-glebowych poddano, zgłoszone przez firmy hodowlane 81 odmian kiszonkowych oraz 125 odmian ziarnowych. Wyniki tych doświadczeń opracowane znajdą czytelnicy w artykule wstępnym niniejszego wydania. Zachęcamy plantatorów kukurydzy do korzystania z doświadczeń odmianowych Związku przy podejmowaniu decyzji o wyborze odmiany kukurydzy w swoim gospodarstwie. Podobnie jak w minionych latach doświadczenia z odmianami prowadzone wspólnie z COBORU będą kontynuowane. Eugeniusz Piątek Dyr. Biura PZPK 66 KUKURYDZA 1(52) 18

67

68 68 KUKURYDZA 1(52) 18

69 Wnioski z debaty Odpowiedzialna produkcja rolna kluczowe wyzwani a 1. Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin zorganizowali wspólną debatę pt. 110dpowiedzialna produkcja rolna kluczowe wyzwania, która odbyła się w Warszawie 7 grudnia 2017 roku. 2. Jej celem była dyskusja na temat problemu występowania na unijnym rynku nielegalnych, potencjalnie niebezpiecznych pestycydów oraz wypracowanie rekomendacji zmierzających do ograniczenia tego zjawiska. 3. W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele: Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Senatu RP, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Krajowej Administracji Skarbowej, Komendy Głównej Policji, Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin, oraz przedstawiciele organizacji rolniczych. 4. Uczestnicy debaty podkreślili, że odpowiedzialna produkcja rolna jest celem wszystkich uczestników rynku rolnego, w szczególności producentów rolnych, producentów środków ochrony roślin, instytucji nadzorujących ich obrót i stosowanie, a także dystrybutorów tych preparatów. 5. Warunkiem prowadzenia odpowiedzialnej produkcji rolnej jest działanie zgodnie z prawem oraz przestrzeganie zasad Dobrej Praktyki Rolniczej, m.in. poprzez: a. stosowanie wyłącznie środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu i tasowania w Polsce, b. nabywanie ich w sklepach i hurtowniach, które są zarejestrowane i nadzorowane przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa, c. weryfikację, czy produkt ma etykietę w języku polskim trwale przytwierdzoną do opakowania, d. żądanie od sprzedawcy dowodu zakupu. 6. Tymczasem na całym świecie, także w Europie, wzrasta skala nielegalnych pestycydów. To wyzwanie dla rolników, nielegalne pestycydy w przeciwieństwie do oryginalnych środków ochrony roślin nie są bowiem poddawane restrykcyjnym badaniom, co oznacza, że nieznany jest ich wpływ na zdrowie osób je stosujących, na plony ()raz ich jakość, a także na środowisko naturalne. 7. Z danych Europolu wynika, że w proceder ten mogą być zaangażowane zorganizowane grupy przestęp cze. Dlatego niezbędne jest wprowadzenie do krajowego ustawodawstwa mechanizmów zwiększających efektywność walki z tym zjawiskiem, m.in. zmian w ustawie o środkach ochrony roślin. 8. Jako odpowiedzialni uczestnicy rynku rolnego pragniemy zadbać o to, by produkowana żywność była wysokiej jakości, spełniała wszelkie normy określone w przepisach prawa. 9. Od jakości polskiej żywności zależy to, w jakim stopniu będzie ona konkurencyjna na rynku polskim, europejskim i światowym. Stoimy na stanowisku, że tylko postępowanie zgodnie z prawem umożliwia produkcję bezpiecznych płodów rolnych, najwyższej jakości. 10. Uważamy, że ograniczenie występowania nielegalnych pestycydów wymaga zaangażowania ze strony organów władzy publicznej, organizacji zrzeszających rolników, przedsiębiorstw z sektora rolno-spożywczego, producentów środków ochrony roślin i dystrybutorów tych preparatów. 11. Wyrażamy nasze poparcie dla wszelkich działań organów władzy publicznej zmierzających do edukacji rolników w kwestii stosowania środków ochrony roślin oraz egzekwowania przepisów prawa. Przyczyni się to do utrzymania wysokiej jakości żywności i ochrony reputacji polskiego rolnictwa. Jesteśmy gotowi służyć wsparciem w tego typu działaniach. Zobowiązujemy się do rozpowszechniania i egzekwowania zasad zgodnych z prawem i odpowiedzialnej produkcji rolnej wśród członków naszych organizacji 1(52) 18 KUKURYDZA 69

70