Zastosowanie testu uwagi i lateralizacji słuchowej w dysfonii dziecięcej
|
|
- Paweł Wójcik
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Prace Szkiełkowska oryginalne A, Miaśkiewicz B. Zastosowanie testu uwagi i lateralizacji słuchowej w dysfonii dziecięcej 197 Zastosowanie testu uwagi i lateralizacji słuchowej w dysfonii dziecięcej Application of listening and auditory lateralization tests in dysphonic children Agata Szkiełkowska 1,2/, Beata Miaśkiewicz 1/ 1/ Klinika Audiologii i Foniatrii Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie 2/ Katedra Audiologii i Foniatrii Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie Wprowadzenie. Zaburzenia głosu w wieku rozwojowym są bardzo trudnym problemem klinicznym, ze względu na szeroki wachlarz czynników etiologicznych, odmienność w budowie anatomicznej narządu głosu u dzieci, specyfikę zachowań i postaw emocjonalnych w wieku rozwojowym oraz małą efektywność terapeutyczną. Cel. Celem pracy była analiza wyników testów uwagi i lateralizacji słuchowej oraz ocena czułości zastosowanych testów w rozpoznaniu dysfonii dziecięcej. Materiał i metody. Materiał stanowiło 544 dzieci w wieku od 7 do 12 roku życia. Do grupy badanej zakwalifikowano 331 dzieci z zaburzeniami głosu o typie dysfonii hyperfunkcjonalnej. Grupę kontrolną stanowiło 213 dzieci z prawidłowym słuchem i bez zaburzeń głosu i mowy. U wszystkich przeprowadzono badanie laryngologiczno-foniatryczne oraz test uwagi i lateralizacji słuchowej przy użyciu urządzenia Tomatis Listening Test System zgodnie z procedurą przyjętą przez producenta. Wyniki. U wszystkich dzieci z dysfonią występowały zaburzenia uwagi słuchowej. U dzieci tych charakterystyczne było występowanie zaburzeń różnicowania częstotliwości dźwięku, zwłaszcza w niskim paśmie częstotliwości do 750 Hz. Czułość badania w rozpoznaniu dysfonii dziecięcej dla obu testów łącznie wynosiła 100%. Wnioski. Wyniki badań wskazują na współistnienie u dzieci z dysfonią zaburzeń procesów słuchowych. Wydaje się, że testy uwagi i lateralizacji słuchowej powinny zostać włączone do procedury diagnostycznej w dysfonii dziecięcej. Słowa kluczowe: dysfonia dziecięca, uwaga słuchowa, testy uwagi i lateralizacji słuchowej Otorynolaryngologia 2014, 13(4): Introduction. Voice disorders in developmental age are very difficult clinical issue, because of multiple etiological factors, differences in the anatomical structures of vocal organ of children, specificity of behaviors and attitudes in the developmental age as well as low therapeutical effectiveness. Aim. The aim of the study was to investigate the relationship between attentive listening, auditory lateralization and voice disorders. Material and methods. In total, 554 children aged 7-12, mean age 8 years 3 months, were included into this investigation. The study group comprised 331 children with hyperfunctional voice disorders. The control group consisted of 213 children with normal hearing and without voice or speech disorders. Laryngologic/phoniatric examinations and listening ability and auditory lateralization tests using the Tomatis Listening Test System were performed in all participants. Results. All dysphonic subjects were affected by listening attention abnormalities. The characteristics of the dysphonic children included disturbed sound frequency discrimination ability, which was particularly evident at low (to 750 Hz) frequency range. The sensitivity of the listening attention and the sound frequency discrimination tests in the diagnostics of dysphonia in children was 100% for both tests in total. Conclusions. The results indicate that dysphonia in children is accompanied by hearing disorders. The listening attention and the auditory lateralization tests should be included into the procedure for diagnosing of childhood dysphonia. Keywords: childhood dysphonia, auditory attention, listening, auditory lateralization, tests Adres do korespondencji / Address for correspondence Dr hab. med. Agata Szkiełkowska Klinika Audiologii i Foniatrii Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu ul. Mochnackiego 10, Warszawa tel ; a.szkielkowska@ifps.org.pl
2 198 Otorynolaryngologia 2014, 13(4): WPROWADZENIE Zaburzenia głosu u dzieci, w tym często występująca chrypka mają wpływ na efektywność nauczania i mogą stanowić przeszkodę w porozumiewaniu się z rówieśnikami w szkole. To może rodzić nadmierną agresję, emocje i problemy adaptacyjne w grupie [1]. Dane literaturowe wskazują na pełną zgodność autorów, że zaburzenia głosu u dzieci w wieku szkolnym są trudnym i ważnym problemem interdyscyplinarnym, który ma wpływ na szeroko rozumiany proces komunikowania się dzieci z otoczeniem, osiągane wyniki dziecka w nauce, dojrzałość społeczną oraz czynniki adaptacyjne i zachowanie dziecka [1-4]. Zaburzenia głosu w wieku rozwojowym są również istotnym problemem klinicznym ze względu na współistnienie wielu czynników etiologicznych, odmienność w budowie anatomicznej u dzieci, charakterystykę zachowań i postaw emocjonalnych w wieku rozwojowym oraz małą efektywność terapeutyczną stosowanych metod. Wymienione elementy powodują, że w populacji dzieci, zwłaszcza w wieku szkolnym spotyka się częste nawroty i niską efektywność prowadzonej terapii. Zaburzenia głosu u dzieci są trudnym problemem również dlatego, że jest to okres dużej zapadalności na choroby infekcyjne górnych dróg oddechowych, które sprzyjają nieprawidłowościom w obrębie traktu głosowego. U 3% dzieci zaburzenia głosu są przeszkodą w porozumiewaniu się, zaś u ok. 5% dzieci szkolnych chrypka wpływa negatywnie na uzyskiwane wyniki w nauce [5]. Problem zaburzeń głosu u dzieci jest zwykle pomijany mimo, że często współistnieje z różnymi zaburzeniami mowy i funkcji słuchowej, stanowiąc dowód funkcjonalnej integralności głosu, słuchu i mowy. Proces generowania głosu i mowy jest uwarunkowany wieloma czynnikami, które nadają mu indywidualny, osobniczy charakter. Najważniejszą rolę w tym procesie odgrywa prawidłowo funkcjonujący narząd słuchu. Uszkodzenie jego czynności powoduje, szczególnie u dzieci, szereg zaburzeń uniemożliwiających fizjologiczny rozwój procesu komunikowania się z otoczeniem [6]. Zaburzenia głosu powstałe na skutek uszkodzenia obwodowego narządu słuchu zwłaszcza odbiorczych niedosłuchów są znane i dobrze opisane w literaturze [7-10]. Nieliczni badacze sugerują, że podobne zaburzenia głosu można stwierdzić w przypadku zaburzeń procesów przetwarzania słuchowego [11,12]. Ważnym elementem w kształtowaniu się procesu komunikatywnego u dzieci jest uwaga selektywna, którą określa się jako zdolność koncentracji na bodźcu przy równoczesnym braku koncentracji na innych dostarczanych bodźcach. Chociaż już niemowlęta wykazują zaczątki uwagi selektywnej, istnieje ogólna tendencja rozwojowa do przechodzenia od kontrolowania uwagi przez bodźce do silniejszej samokontroli, opartej na własnych celach w miarę wzrostu i rozwoju dziecka [13]. Umiejętność selekcjonowania zewnętrznych bodźców słuchowych za pomocą kanału przetwarzania słuchowego i czerpania z nich informacji nazywamy uwagą słuchową. Bezpośrednio z procesem uwagi słuchowej związana jest lateralizacja słuchowa, która uwarunkowana jest procesami dominacji i specjalizacji w zakresie czynności psychicznych. Wieloletnie doświadczenia autorów z zakresie terapii słuchowej w różnych zaburzeniach mowy u dzieci, stały się inspiracją do badań w zakresie percepcji słuchowej u dzieci z czynnościowymi zaburzeniami głosu w celu określenia profilu słuchowego w tej grupie pacjentów oraz włączenia określonych testów słuchowych w procedurę diagnostyczną w dysfonii dziecięcej [14]. Celem pracy była analiza testów uwagi i lateralizacji słuchowej oraz ocena czułości zastosowanych testów w dysfonii dziecięcej. MATERIAŁ I METODY Badaniami objęto łącznie 544 dzieci w wieku od 7 do 12 roku życia. Do grupy badanej zakwalifikowano 331 dzieci z zaburzeniami głosu o typie dysfonii hyperfunkcjonalnej. Średnia wieku wynosiła 8,3 lat. W grupie badanej było 146 dziewczynek (44%) i 185 chłopców (56%). Grupę badaną reprezentowały dzieci z normą intelektualną, prawidłowym słuchem, bez istotnych zaburzeń mowy oraz wykluczoną alergią na podstawie przeprowadzonych testów i opinii dokonanej przez alergologa. Wszystkie dzieci były praworęczne. Należy podkreślić, że wszystkie dzieci z zaburzeniami głosu zakwalifikowane do procedury badawczej w przeszłości korzystały z różnych form terapii głosu bez efektu lub z efektem niezadawalającym. W chwili badania żadne dziecko nie miało równolegle prowadzonej terapii głosu. Grupę kontrolną stanowiło 213 dzieci w wieku od 7 do 12 roku życia z prawidłowym słuchem i bez zaburzeń głosu i mowy. W grupie kontrolnej dziewczynki stanowiły 56,4%, a chłopcy 43,6% dzieci. U wszystkich dzieci przeprowadzono badanie laryngologiczno-foniatryczne z oceną wideoendoskopową krtani przy użyciu fiberoskopu firmy Xion o średnicy 3,2 mm oraz wykonano badanie audiometrii tonalnej i impedancyjnej. Ocena uwagi i lateralizacji słuchowej przeprowadzona została przy użyciu urządzenia Tomatis Listening
3 Szkiełkowska A, Miaśkiewicz B. Zastosowanie testu uwagi i lateralizacji słuchowej w dysfonii dziecięcej 199 Test System zgodnie z procedurą przyjętą przez producenta. Badanie przeprowadzono w cichym pomieszczeniu, pozbawionym zakłóceń dobiegających z otoczenia. Dla potrzeb niniejszej pracy przeprowadzono: 1. badanie uwagi słuchowej zewnętrznej (drogą powietrzną); 2. badanie uwagi słuchowej wewnętrznej (drogą kostną); 3. badanie umiejętności dyskryminacji wysokości dźwięku (tzw. selekcji dźwięku); 4. badanie lateralizacji słuchowej. Do oceny uwagi słuchowej przyjęto procedurę wyznaczania progów uwagi analogicznie do procedury stosowanej w audiometrii tonalnej, z tą różnicą, że rejestrowano wyłącznie pierwszą odpowiedź dziecka na podany bodziec metodą wstępującą dla poszczególnych tonów, podawanych zarówno drogą powietrzną jak i kostną. Test słuchania oparty jest na pomiarze rzeczywistej czułości ucha w zakresie szerokiego pasma częstotliwości i przedstawiony w postaci krzywej progowej w db SPL (sound pressure level, poziom ciśnienia akustycznego). Wartości progowe wyznaczane są dla częstotliwości 125; 250; 500; 750; 1000; 1500; 2000; 3000; 4000; 6000; 8000 Hz dla przewodnictwa powietrznego oraz w paśmie Hz dla przewodnictwa kostnego. W teście słuchania wartości progowe dla krzywej kostnej są niższe w stosunku do krzywej powietrznej (ryc. 1). Istotnymi parametrami w ocenie testu słuchowego były stosunek krzywej kostnej do krzywej powietrznej w każdym uchu, porównanie krzywych w obu uszach oraz morfologia zapisu. W teście uwagi słuchowej badana była umiejętność detekcji dźwięków podawanych drogą powietrzną i kostną metodą wstępującą. Test dyskryminacji wysokości dźwięków polegał na podawaniu dźwięków drogą powietrzną w odstępie pół oktawy w paśmie częstotliwości Hz i co oktawę w paśmie Hz. Powyższe testy wykonywano oddzielnie dla każdego ucha. Test lateralizacji słuchowej wg procedury Tomatisa wykonywano obserwując motorykę mięśni mimicznych twarzy przy jednoczesnej stymulacji akustycznej ze zmianą balansu między uchem prawym i lewym. Przy ocenie wyniku testu brano pod uwagę poziom uwagi słuchowej zewnętrznej (dźwięków podawanych drogą powietrzną) i wewnętrznej (dźwięków podawanych drogą kostną) w pasmach częstotliwości niskich (od 125 Hz do 750 Hz), średnich (powyżej 1000 Hz do 3000 Hz) oraz wysokich (powyżej 4000 Hz do 8000 Hz). Za odchylenie brane pod uwagę w niniejszej pracy uważano odchylenie poziomu uwagi słuchowej o więcej niż 10dB w stosunku do normy dla przynajmniej dwóch częstotliwości w danym paśmie częstotliwości. Badanie przeprowadzone było przez certyfikowanego terapeutę i członka IARCTC (International Association of Registered Certified Tomatis Consultants). Wyniki otrzymane w pracy poddano opracowaniom statystycznym za pomocą programu Statistica 7.0 firmy Stat-soft. Do oceny zależności wykorzystano test t-studenta dla prób powiązanych i niezależnych, test U Manna-Whitney oraz test korelacji liniowej. Oceny czułości testów dokonano za pomocą matrycy decyzyjnej, w której za metodę odniesienia (gold standard) przyjęto wyniki obrazu ucho prawe ucho lewe Ryc. 1. Przebieg krzywych progowych w prawidłowym teście słuchania Krzywa progowa dla przewodnictwa powietrznego oznaczona kolorem czarnym Krzywa progowa dla przewodnictwa kostnego oznaczona kolorem szarym
4 200 Otorynolaryngologia 2014, 13(4): wideolaryngoskopowego i jakości głosu charakteryzujących dysfonię hyperfunkcjonalną. W pracy wyznaczano czułość dla kombinacji testów. Wynik dodatni w tych testach oznaczał występowanie nieprawidłowego wyniku przynajmniej jednego z testów w kombinacji. WYNIKI Ocena kliniczna Na podstawie przeprowadzonego badania widelaryngoskopowego u większości dzieci stwierdzono nadmiernie napięte fałdy głosowe, z widocznymi miernymi obrzękami zlokalizowanymi w przedniej części fałdów głosowych. W grupie tej u ponad 30% osób stwierdzono brak zwarcia podczas fonacji w 1/3 tylnej szpary głośni, zaś u pozostałych nadmierne zwarcie fałdów głosowych na całej długości. Zastosowanie miękkiego fiberoskopu do badania laryngoskopowego i stroboskopowego pozwoliło ocenić występowanie cech dysfonii hyperfunkcjonalnej, jak również pozycję spoczynkową i fonacyjną na poziomie gardła i przedsionka krtani. W grupie badanej widoczna była silna kompresja przednio-tylna, często współudział fałdów rzekomych w jej początkowej fazie fonacji oraz elementy prymitywnego, sfinkterowatego mechanizmu tworzenia głosu. Zaobserwowano dużą aktywność mięśniową struktur okolicy nagłośniowej, powyżej fałdów głosowych prawdziwych, co powodowało zredukowanie przestrzeni okolicy przedsionka krtani i gardła dolnego. W badaniu palpacyjnym u wszystkich dzieci stwierdzono nadmierne napięcie mięśni szyi w tym mięśni zewnętrznych krtani, wysokie ułożenie krtani, nadmierne napięcie mięśni podbródkowych i zredukowanie przestrzeni pierścienno-tarczowej. Charakterystyczne było również wysuwanie szyi ku przodowi i ku górze podczas zadań głosowych. Znamienna była mała szpara mowna, niedbała artykulacja i duże natężenie głosu oraz party sposób tworzenia w mowie spontanicznej. W badaniu wideootoskopowym nie stwierdzono istotnych zmian w obrębie ucha zewnętrznego i błony bębenkowej, które mogłyby zaburzać słuch dziecka. Niedosłuch wykluczony został na podstawie badań audiometrii tonalnej i impedancyjnej. Ocena odsłuchowa głosu przeprowadzona podczas badania wykazała u wszystkich dzieci głos matowy, obłożony, w większości przypadków ochrypnięty w stopniu umiarkowanym, tworzony najczęściej z wysiłkiem, z twardym nastawieniem i dużym natężeniem. Dzieci najczęściej posługiwały się głosem zbyt wysokim. Uwaga słuchowa W badaniu uwagi słuchowej u wszystkich dzieci stanowiących grupę badaną zaobserwowano asymetrię w zakresie percepcji prawousznej w stosunku do lewousznej. Wykresy dla UL (ucho lewe) i UP (ucho prawe) były odmienne. W krzywej uwagi słuchowej lewo usznej występowało znacznie częściej obniżenie percepcji własnych dźwięków (odbieranych drogą kostną) w stosunku do percepcji dźwięków zewnętrznych (odbieranych drogą powietrzną). Natomiast w percepcji prawousznej, w paśmie Hz znacznie częściej pojawiała się przewaga uwagi słuchowej dla dźwięków odbieranych drogą kostną nad dźwiękami zewnętrznymi, odbieranymi drogą powietrzną. W zakresie percepcji lewousznej zaburzenia uwagi słuchowej wewnętrznej występowały u 79,2% dzieci, natomiast zewnętrznej u 35% dzieci z dysfonią. Znamienne było również pojawienie się u wszystkich pacjentów podwyższenia uwagi słuchowej dla niskich dźwięków podawanych drogą powietrzną. W grupie kontrolnej odsetek dzieci z zaburzeniami uwagi słuchowej był niewielki. W zakresie ucha prawego zaburzenia uwagi słuchowej zewnętrznej były częstsze (12%), zaburzenia uwagi słuchowej wewnętrznej występowały u 6% dzieci z grupy kontrolnej. Zaburzenia uwagi słuchowej zewnętrznej i wewnętrznej w zakresie ucha lewego występowały w bardzo małym odsetku i nie przekraczały 4,4% dzieci z grupy kontrolnej. W zakresie percepcji prawousznej zaburzenia uwagi słuchowej wewnętrznej zaobserwowano u 84,9%, a uwagi zewnętrznej u 58,5% dzieci z dysfonią. Na podstawie otrzymanych wyników w teście uwagi i lateralizacji słuchowej dokonano analizy porównawczej pomiędzy grupą kontrolną i grupą badaną (ryc. 2). Stwierdzono, że zaburzenia uwagi słuchowej występują istotnie statystycznie częściej (p<0,0000) wśród dzieci z grupy badawczej. U większości dzieci stwierdzano jednocześnie zaburzenia uwagi zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej. Dlatego zaburzenia uwagi słuchowej (przynajmniej w jednym uchu lub przynajmniej jednego rodzaju) stwierdzono u prawie wszystkich dzieci w grupie badanej. U dzieci z dysfonią w zakresie uwagi słuchowej wewnętrznej stwierdzono znamiennie częściej występujące nieprawidłowości w uchu prawym w porównaniu z grupą kontrolną. W zakresie uwagi słuchowej zewnętrznej wykazano również znamienne odchylenia w porównaniu z grupą kontrolną, zarówno dla ucha prawego jak i lewego. Dzieci z dysfonią charakteryzowały najczęściej prawouszność w zakresie percepcji dźwięków oraz występujące w tym uchu zaburzenia uwagi słuchowej wewnętrznej.
5 Szkiełkowska A, Miaśkiewicz B. Zastosowanie testu uwagi i lateralizacji słuchowej w dysfonii dziecięcej 201 % grupa kontrolna dysfonia ucho prawe ucho lewe ucho prawe ucho lewe uwaga słuchowa zewnętrzna uwaga słuchowa wewnętrzna Ryc. 2. Odsetek nieprawidłowych wyników testu uwagi słuchowej w grupie kontrolnej oraz w grupie badanej Dyskryminacja wysokości dźwięków Na podstawie wyników w zakresie dyskryminacji częstotliwości podawanych dźwięków, przeprowadzono analizę porównawczą pomiędzy grupą kontrolna i grupą badaną. W grupie kontrolnej stwierdzono istotnie statystycznie częstsze występowanie wyników prawidłowych, dla ucha prawego na poziomie 78% i dla ucha lewego na poziomie 84%. Stwierdzono, że zaburzenia dyskryminacji występują istotnie statystycznie częściej (p<0,0000) wśród dzieci z grupy badanej. W ocenie dyskryminacji częstotliwości analiza statystyczna wykazała, że u ponad 80% dzieci z dysfonią występują zaburzenia dyskryminacji w całym paśmie częstotliwości w uchu prawym oraz u 77% dzieci w uchu lewym. Najwięcej nieprawidłowości stwierdzono w paśmie częstotliwości Hz. W grupie badanej zaobserwowano istotne statystycznie częstsze występowanie zaburzeń dyskryminacji do 750 Hz oraz powyżej 1000 Hz w porównaniu do wyników w grupie kontrolnej (ryc. 3). Znamienne było to, że w grupie kontrolnej w żadnym przypadku nie stwierdzono zaburzeń dyskryminacji w niskim paśmie częstotliwości od Hz, podczas gdy u dzieci z dysfonią w jednym i drugim uchu stwierdzono występowanie zaburzeń dyskryminacji w niskim paśmie częstotliwości u średnio 40% dzieci. Lateralizacja słuchowa Przeprowadzono analizę porównawczą pomiędzy grupą kontrolną i grupą badaną w zakresie lateralizacji słuchowej. W grupie kontrolnej stwierdzono częstsze występowanie preferencji ucha prawego w percepcji słuchowej. U badanych dzieci z dysfonią dziecięcą stwierdzono u większości również prawostronną lateralizację słuchową, która jest ważna dla prawidłowej percepcji dźwięków mowy. Odsetek dzieci z lateralizacją prawouszną w grupie kontrolnej i badanej był na porównywalnym poziomie. W grupie badanej preferencja ucha prawego występowała u 64% dzieci dysfonią. U pozostałych 36% dzieci obserwowano preferencję ucha lewego. W znacznie mniejszym odsetku lateralizacja w zakresie funkcji słuchania była nieokreślona, przy czym lateralizacja nieokreślona w zakresie percepcji słuchowej występowała u większego odsetka dzieci w grupie kontrolnej niż badanej (ryc. 4). U dzieci z dysfonią, u których stwierdzono preferencję ucha prawego, równie często występowały zaburzenia uwagi słuchowej wewnętrznej związane z odbiorem własnych dźwięków (drogą kostną), jak i zaburzenia uwagi słuchowej zewnętrznej, związanej z odbiorem dźwięków zewnętrznych z otoczenia (drogą powietrzną). Nie znaleziono istotnej zależności pomiędzy preferencją w zakresie ucha a rodzajem zaburzeń słuchowych. % prawidłowa do 1000 Hz powyżej 1000Hz powyżej 4000Hz nieprawidłowa dyskryminacja nieprawidłowa dyskryminacja Ryc. 3. Odsetek prawidłowych i nieprawidłowych wyników testu dyskryminacji częstotliwości w grupie kontrolnej i badanej % ucho prawe preferencja ucha prawego prawidłowa preferencja ucha lewego do 1000 Hz ucho lewe grupa kontrolna grupa badana powyżej 1000Hz nieokreślona powyżej 4000Hz grupa kontrolna grupa badana Ryc. 4. Wyniki testu lateralizacji słuchowej w grupie kontrolnej oraz w grupie badanej
6 202 Otorynolaryngologia 2014, 13(4): W całej grupie badanej zaburzenia uwagi słuchowej w większości były związane z zaburzonym odbiorem dźwięków własnych w uchu dominującym. Interesujące było obserwowane w percepcji prawousznej zwiększenie uwagi słuchowej na dźwięki własne w stosunku do dźwięków zewnętrznych. Charakterystyczne było występowanie zaburzeń różnicowania częstotliwości dźwięku zwłaszcza w zakresie pasm niskich i średnich częstotliwości, charakterystycznych dla mowy ludzkiej. Znamienne było również występowanie zaburzeń dyskryminacji w niskim paśmie częstotliwości wyłącznie u dzieci z dysfonią. Takiej nieprawidłowości nie stwierdzono w żadnym przypadku w grupie kontrolnej. Ocena czułości testów Kolejny etap analiz polegał na ocenie czułości testu uwagi i lateralizacji słuchowej w rozpoznaniu dysfonii dziecięcej. Czułość zbadano w zakresie następujących testów: 1) uwagi słuchowej, 2) dyskryminacji wysokości dźwięku (tzw. selekcji dźwięku). Nie badano czułości w zakresie lateralizacji słuchowej spodziewając się, na podstawie przeprowadzonych i opisanych wcześniej analiz, niskiej czułości z uwagi na porównywalne występowanie lateralizacji prawousznej w dzieci bez zaburzeń głosu i u dzieci z dysfonią. W wyznaczaniu czułości w stosunku do badania uwagi słuchowej nie rozróżniano ucha prawego i lewego, z tego względu, że co prawda badanie wykonuje się dla każdego ucha oddzielnie, ale całościowy protokół badawczy obejmuje badanie obu uszu, które czyni to badanie interpretacyjnie wartościowe. W wyniku przeprowadzonej analizy statystycznej określono czułość dla badania uwagi słuchowej na poziomie 94%. Natomiast czułość badania dyskryminacji dźwięków wynosiła 90%. Połączenie zaś obu badań dało czułość testu na poziomie 100%. Czułość 100% oznacza, że wszystkie osoby z konkretnymi poszukiwanymi zaburzeniami, w tym przypadku dzieci z dysfonią, zostaną rozpoznane na podstawie przeprowadzonego testu (tab. I). Tabela I. Liczba oraz odsetek dzieci z prawidłowo rozpoznaną dysfonią na podstawie testów uwagi słuchowej i dyskryminacji oraz połączenia wyników obu badań Rodzaj parametru Liczba dzieci Procent (%) uwaga słuchowa prawostronna ,7 uwaga słuchowa lewostronna ,0 uwaga słuchowa ,3 dyskryminacja prawostronna ,9 dyskryminacja lewostronna ,4 dyskryminacja prawo lub lewostronna ,6 uwaga słuchowa lub dyskryminacja ,0 DYSKUSJA Zaburzenia głosu w populacji dzieci mogą mieć etiologię organiczną ale znacznie częściej, szczególnie w populacji dzieci szkolnych związane są z nadużywaniem lub nieprawidłowym sposobem tworzenia głosu lub mają podłoże psychogenne [15]. Dzieci z dysfonią są krzykliwe, bardzo ruchliwe, nadużywające głosu w czasie zabaw. Green zauważył u nich szczególnie często skłonność do agresji, roztargnienie, zaburzone kontakty rówieśnicze i niedojrzałość emocjonalną [16]. Dysfonia dziecięca określana jest jako przewlekłe zaburzenia głosu u dzieci, które uwarunkowane są przeciążaniem narządu głosu, a więc mówieniem zbyt głośnym, śpiewaniem lub krzykiem [17]. Istotnym czynnikiem jest nadużywanie głosu, które występuje u 45% procent dzieci [18]. Zaburzenia uwagi słuchowej mogą powodować nieumiejętność kontroli własnego głosu u dzieci z dysfonią i zaburzać procesy percepcyjne. Percepcja i uwaga są powiązane ze sobą nie tylko przez cały okres wzrostu i rozwoju dziecka ale przez całe życie człowieka [19]. Bezpośrednio z procesem uwagi słuchowej związana jest lateralizacja słuchowa, która uwarunkowana jest procesami dominacji i specjalizacji w zakresie czynności psychicznych. Dominacją nazywamy przewagę jednej z półkul w regulacji danej czynności psychicznej zaś specjalizacja to wyższa kompetencja jednej z półkul w regulowaniu aspektów danej czynności psychicznej. Natomiast lateralizacja czynności psychicznych polega na zróżnicowanej półkulowo kontroli w przebiegu i organizacji zachowania. Wyniki otrzymane w niniejszej pracy wykazały, że większość badanych dzieci z dysfonią prezentowała preferencje prawostronną w zakresie percepcji słuchowej. Odmienne wyniki w zakresie lateralizacji słuchowej autorzy uzyskali w badaniach pilotażowych prowadzonych na grupie 30 dzieci z guzkami głosowymi [14]. W tej grupie dzieci stwierdzono preferencję lewostronną w zakresie percepcji słuchowej. Różnice te mogły wynikać z małej liczebności i specyfiki badanej grupy dzieci. Interesujące było obserwowane w percepcji prawousznej zwiększenie uwagi słuchowej na dźwięki własne w stosunku do dźwięków zewnętrznych. Ten sposób percepcji może powodować problemy z słuchaniem innych osób i wywoływać nadmierne skoncentrowanie się na sobie oraz implikować trudności w komunikowaniu się z otoczeniem. Podwyższona uwaga słuchowa wewnętrzna może oznaczać większe i niekontrolowane pobudzenie motoryczne u dzieci [20]. Charakterystyczne było również występowanie zaburzeń różnicowania częstotliwości dźwięku zwłaszcza w zakresie pasm niskich i średnich czę-
7 Szkiełkowska A, Miaśkiewicz B. Zastosowanie testu uwagi i lateralizacji słuchowej w dysfonii dziecięcej 203 stotliwości, charakterystycznych dla mowy ludzkiej. Opisana asymetria pomiędzy uwagą słuchową prawouszną a lewouszną, a także ograniczenie selekcji dźwięków najprawdopodobniej wymaga od dziecka znacznego wysiłku i koncentracji, co może być przyczyną nadmiernych napięć w obrębie aparatu fonacyjnego i artykulacyjnego i powodować nadmierną męczliwość w procesie tworzenia głosu. Wyniki otrzymane w pracy, pokazały, że uwaga słuchowa odgrywa kluczową rolę w zakresie kontroli słuchowej tworzonego głosu. Zaburzenia uwagi słuchowej w pracy występowały u prawie wszystkich dzieci z dysfonią. Uwaga słuchowa umożliwia nie tylko selekcjonowanie informacji, ale również intensyfikację przetwarzania. Każde ucho jest odrębnym kanałem informacyjnym i ma własny rejestr zmysłowy. Uwaga słuchowa powoduje zatem preferencje przetwarzania informacji z prawego lub lewego ucha; może powodować selekcję informacji na różnych jej poziomach. Uwaga dziecka do 5 roku życia ma charakter mimowolny. Dziecko skupia ją na bodźcach atrakcyjnych i o dużej intensywności. Zmiana w zakresie uwagi pojawia się między 5 a 7 rokiem życia, kiedy uwaga zaczyna być kontrolowana przez wewnętrzne reguły poznawcze, na przykład strategie selektywnego poszukiwania. W okresie późnego dzieciństwa a więc w okresie szkolnym, następuje postęp w funkcjonowaniu uwagi dziecka w związku z dojrzewaniem centralnego układu nerwowego oraz procesem uczenia się [19]. Uwaga ma podstawowe znaczenie dla procesów poznawczych u dziecka. Dzięki uwadze możliwe jest zarówno uzyskanie potrzebnych informacji jak i ich przetworzenie oraz zapamiętanie. Dokonuje się to za pośrednictwem ukierunkowanego przeglądu eksponowanych bodźców; eliminacji bodźców zbędnych lub nieadekwatnych; zahamowaniu działań impulsywnych oraz selekcji i kontroli reakcji właściwych [20]. Wykazanie związku pomiędzy uwagą słuchową a zaburzeniami czynnościowymi głosu u dzieci oraz wysoka czułość zastosowanych testów podkreślają konieczność włączenia zaprezentowanych testów do procedury diagnostycznej. Na podstawie przeprowadzonych badań i analizy uzyskanych wyników sformułowano poniższe wnioski: 1. Analiza wyników badań wskazuje na współistnienie z dysfonią zaburzeń procesów słuchowych u dzieci. 2. Zaburzenia uwagi słuchowej stanowią istotny czynnik w patomechanizmie zaburzeń głosu o typie dysfonii dziecięcej, stanowiąc istotny problem medyczny, edukacyjny i społeczny. 3. Testy uwagi i lateralizacji słuchowej charakteryzują się wysoką czułością u dzieci z zaburzeniami głosu w związku z tym powinny zostać włączone w procedurę diagnostyczną w dysfonii dziecięcej. 4. Nieprawidłowości w zakresie uwagi słuchowej i dyskryminacji dźwięków stanowią podstawę do wdrożenia stymulacji słuchowej w terapii dzieci z dysfonią. Piśmiennictwo 1. Connor NP, Cohen SB, Theis SM, Thibeault SL, Heatley DG, Bless DM. Attitudes of children with dysphonia. J Voice 2008; 22(2): Ruscello DM, Lass NJ, Podbesek J. Listeners perceptions of normal and voice-disordered children. Folia Phoniatrica 1988; 40(6): McMurray JS. Medical and surgical treatment of pediatric dysphonia. Otolaryngol Clin North Am 2000; 33(5): Pean V, Ouayoun M, Fugain C, Meyer B, Chouard CH. A fractal approach to normal and pathological voices. Acta Otolaryngol 2000; 120(2): Toohill RJ. The psychosomatic aspects of children with vocal nodules. Arch Otolaryngol 1975; 101(10): Sadowski B. Rola mózgu w procesach nadawania i odbioru mowy. (w) Podstawy Neurologopedii. Gałkowski T, Szeląg E, Jastrzębowska G (red.). Opole 2005: Pruszewicz A, Demenko G, Wika T. Varability analysis of Fo parameter in voice of individuals with hearing disturbances. ActaOtolaryng. (Stockh.). 1993; 113(3): Maniecka-Aleksandrowicz B, Szkiełkowska A, Dolecki J. Głos dziecka implantowanego. Audiofonologia. 1998; 12: Szkiełkowska A, Maniecka-Aleksandrowicz B, Dolecki J. Rehabilitacja głosu dzieci zaaparatowanych. Audiofonologia. 1999; 15: Szkielkowska A, Ratyńska J, Skarżyński H, Michalak T. Acoustic structure of the voice in children considered for partial deafness treatment. JHS 2012; 2(2): Tomatis AA. L oreille et la voix. Robert Laffont, Paris Araunt MA, Agostinho CV, Pereira LD, Weckx LL, Brando de Avila CR. Auditory processing in dysphonic children. Braz J Otorhinolaryngol 2011; 77(3): Flavell JH. Cognitive development (2 ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall, Szkiełkowska A, Ratyńska J, Barański B, Markowska R, Kurkowski ZM, Skarżyński H. Wyniki stymulacji audiopsycho-lingwistycznej u dzieci z guzkami głosowymi. Otorynolaryngologia 2003; 2(4): Dejonckere PH. Pathogenesis of voice disorders In childhood. Acta Otorhinolaryngol Belg 1984; 38(3):
8 204 Otorynolaryngologia 2014, 13(4): Green G. Psycho-behavioral characteristics of children with vocal nodules: WPBIC ratings. J Speech Hear Disord. 1989; 54(3): Hirschberg J, Dejonckeer PH, Hirano M, Mori K, Schultz- Coulon HJ, Vrticka K. Voice disorders in children. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 1995; 32(suppl.): Connelly A, Clemente WA, Kubba H. Management of dysphonia in children. Laryngol Otol. 2009; 123(6): Vasta R, Haith M, Miller SA. Psychologia dziecka. WSiP, Warszawa Tomatis AA. Les troubles scolaire. Paris: ERGO PRESS, Stefańska-Klar R. Późne dzieciństwo. Młodszy wiek szkolny. (w) Psychologia rozwoju człowieka. Harwas-Napierała B, Trempała J (red.). Psychologia rozwoju człowieka. PWN Warszawa 2000:
Zasady stosowania Metody Tomatisa w zaburzeniach głosu i mowy
Zasady stosowania Metody Tomatisa w zaburzeniach głosu i mowy Joanna Ratyńska 1. Wprowadzenie 2. Metoda Tomatisa 3. Zaburzenia uwagi słuchowej i lateralizacji słuchowej w patologii głosu i mowy 4. Rola
Bardziej szczegółowośrodkowego bez towarzyszących cech ostrego stanu zapalnego prowadzi środkowego, ale również w pływać niekorzystnie rozwój mowy oraz zdolności
Streszczenie Wysiękowe zapalenie ucha środkowego to proces chorobowy obejmujący struktury ucha środkowego. Przewlekłe zaleganie płynu w przestrzeniach ucha środkowego bez towarzyszących cech ostrego stanu
Bardziej szczegółowoMETODA TOMATISA. Stymulacja audio psycho. Trening uwagi słuchowej Stymulacja słuchowa
METODA TOMATISA Stymulacja audio psycho lingwistyczna Trening uwagi słuchowej Stymulacja słuchowa mgr Jolanta Kowalczyk Łokaj mgr Anna Kocięcka Zbylut mgr Małgorzata Lewandowska Prawa Tomatisa Głos człowieka
Bardziej szczegółowoAsymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Grażyna Gwizda Asymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem. Streszczenie rozprawy
Bardziej szczegółowoAlfred Tomatis ( )
Alfred Tomatis (1920 2001) syn śpiewaka operowego otolaryngolog (doktorat z medycyny) psycholog Rycerz Zdrowia Publicznego we Francji złoty medal za swoje badania naukowe 1 niedosłuch jako bezpośrednia
Bardziej szczegółowoMowa w protetyce słuchu
Technologie mowy 12.01.2015 Agenda Wstęp Skąd ten temat? Mowa w badaniach słuchu Mowa w dopasowaniu aparatów słuchowych metody, ocena Systemy wspomagające zrozumienie mowy w cyfrowych aparatach słuchowych
Bardziej szczegółowoKształtowanie się dominacji stronnej
Kształtowanie się dominacji stronnej Lateralizacja wyraża się np. większą sprawnością ruchową kończyn prawych od kończyn lewych. Lateralizacja to inaczej "stronność" - asymetria czynnościowa prawej i lewej
Bardziej szczegółowoŻabno, dnia r.
Żabno, dnia 07.03.2014r. EUROPEJSKI DZIEŃ LOGOPEDY PPPP W TARNOWIE, FILIA ŻABNO NIEDOSŁUCH LUB GŁUCHOTA UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ALALIA ALALIA PROLONGATA NIEDOKSZTAŁCENIE MOWY O TYPIE AFAZJI AFAZJA (DYZFAZJA)
Bardziej szczegółowoROLA MIOGENNYCH PRZEDSIONKOWYCH POTENCJAŁÓW WYWOŁANYCH W DIAGNOSTYCE ZAWROTÓW GŁOWY O RÓŻNEJ ETIOLOGII
Dominik Bień ROLA MIOGENNYCH PRZEDSIONKOWYCH POTENCJAŁÓW WYWOŁANYCH W DIAGNOSTYCE ZAWROTÓW GŁOWY O RÓŻNEJ ETIOLOGII ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH BADANIA WYKONANO W KLINICE OTORYNOLARYNGOLOGII
Bardziej szczegółowoCO NOWEGO W NASZEJ PORADNI?!
CO NOWEGO W NASZEJ PORADNI?! Od 2001 roku prowadzimy w naszej Poradni przesiewowe badania słuchu i uwagi słuchowej w ramach Systemu Słyszę (szkolenie, sprzęt do badań zapewnił Instytut Fizjologii i Patologii
Bardziej szczegółowoNeurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych. Halszka Kwiatkowska
Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych Halszka Kwiatkowska Co to są emocje? Termin wywodzi się od łacińskiego czasownika movere oznaczającego poruszyć Każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, każdy
Bardziej szczegółowobłony śluzowej na czynniki mechaniczne i fizyczne
Istnieje wiele czynników o zróżnicowanym charakterze, które przyczyniają się do zaburzeń funkcjonowania narządu głosowego. Zostały one usystematyzowane w poniższej tabeli. Największym zagrożeniem dla głosu
Bardziej szczegółowoDiagnostyka funkcjonalna krtani
Diagnostyka funkcjonalna krtani Kompleksowa ocena głosu dr hab. med. Ewa Niebudek- Bogusz, prof.imp Klinika Audiologii i Foniatrii IMP w Łodzi www.ptaf.pl Górne drogi oddechowe Krtań - narząd d głosug
Bardziej szczegółowoPercepcja słuchowa dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim
Uniwersytet im. Adama mickiewicza w Poznaniu Seria psychologia i pedagogika nr 168 Anna Jakoniuk-Diallo Percepcja słuchowa dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim Poznań 2012 Spis treści
Bardziej szczegółowoSystemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie)
Systemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie) specjalizacja strukturalna i funkcjonalna ze względu na rodzaj bodźca oraz
Bardziej szczegółowoSystem diagnostyki słuchu
System diagnostyki słuchu Politechnika Gdańska ul. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk www.pg.gda.pl 1. Wprowadzenie Celem opracowanej aplikacji jest umożliwienie przeprowadzenie podstawowych testów słuchu,
Bardziej szczegółowoModuły rehabilitacji głosu
Moduły rehabilitacji głosu dr hab.med. Ewa Niebudek-Bogusz,prof.IMP Klinika Audiologii i Foniatrii Instytut Medycyny Pracy w Łodzi Terapia zaburzeń głosu Pośrednia Bezpośrednia Ulotka dotycząca zawodowych
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH LOGOPEDIA OGÓLNA
PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH LOGOPEDIA OGÓLNA Cel studiów: Celem studiów jest przygotowanie słuchaczy do zawodu logopedy terapeuty z zakresu diagnozy, terapii mowy i wymowy pracującego z dziećmi, młodzieżą
Bardziej szczegółowoAlfred Tomatis (1920 2001)
Alfred Tomatis (1920 2001) syn śpiewaka operowego otolaryngolog (doktorat z medycyny) psycholog Rycerz Zdrowia Publicznego we Francji (1951) złoty medal za swoje badania naukowe (Bruksela, 1958) 1 niedosłuch
Bardziej szczegółowoINTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
INTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY zjawisko dotyczące wolniejszego wykształcenia się zdolności percepcyjnych lub/i ekspresyjnych
Bardziej szczegółowoTERAPIA SŁUCHOWA- rozwija mowę, ciało i umysł.
prof. Alfred Tomatis TERAPIA SŁUCHOWA- rozwija mowę, ciało i umysł. prof. Alfred Tomatis (ur. 1 stycznia 1920r. w Nicei, zm. 25 grudnia 2001 r. w Carcassonne). Był znanym otolaryngologiem, naukowcem i
Bardziej szczegółowoOCENA TESTU UWAGI I LATERALIZACJI SŁUCHOWEJ U 7-LATKÓW PO ZASTOSOWANIU STYMULACJI DŹWIĘKOWEJ
Mgr Marzena Mularzuk OCENA TESTU UWAGI I LATERALIZACJI SŁUCHOWEJ U 7-LATKÓW PO ZASTOSOWANIU STYMULACJI DŹWIĘKOWEJ Streszczenie Zaburzenia percepcji słuchowej u dzieci, mające ścisły związek z zaburzeniami
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych. Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: NEUROLOGOPEDIA Z ELEMENTAMI AUDIOLOGII I FONIATRII Typ studiów: kwalifikacyjne/doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów
Bardziej szczegółowoRozdział 7. Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych
Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych Czucie proprioceptywne (głębokie) to drugi, poza czuciem powierzchownym,
Bardziej szczegółowoWIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne
WIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne uwarunkowania wypowiedzi językowych. K_W03 Posiada usystematyzowaną
Bardziej szczegółowodr med. Ewa Kazanecka Podstawy Foniatrii Katedra Audiologii i Foniatrii Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie
dr med. Ewa Kazanecka Podstawy Foniatrii Katedra Audiologii i Foniatrii Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie Foniatria dziedzina medycyny (wywodząca się z laryngologii) zajmująca się procesem
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia. Studia Podyplomowe Neurorozwojowa diagnoza i korekcja wad postawy ciała u dzieci i młodzieży /nazwa studiów podyplomowych/
Załącznik nr 1 do uchwały nr AR001-7-XI/2014 z dnia 25.11.14. Opis efektów kształcenia Studia Podyplomowe Neurorozwojowa diagnoza i korekcja wad postawy u dzieci i młodzieży /nazwa studiów podyplomowych/
Bardziej szczegółowoImplanty słuchowe jako nowoczesna metoda leczenia niedosłuchu
Implanty słuchowe jako nowoczesna metoda leczenia niedosłuchu Andrzej Molisz, Janusz Siebert Katedra Medycyny Rodzinnej Gdański Uniwersytet Medyczny VI Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska Łódź, 19 września 2016 r. Kierownik Kliniki Audiologii i Foniatrii Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi
Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska Łódź, 19 września 2016 r. Kierownik Kliniki Audiologii i Foniatrii Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi Recenzja pracy doktorskiej lek. med. Izabeli Szlązak pt.
Bardziej szczegółowoZajęcia z Audiometrii Obiektywnej (AO) obejmują:
Celem Pracowni Audiometrii Obiektywnej jest zapoznanie się z techniką wykonywania badań z zakresu audiometrii impedancyjnej, otoemisji akustycznej oraz słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu. Zajęcia
Bardziej szczegółowoMałgorzata Marć, Barbara Zając Instytut Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, Wydział Medyczny, Uniwersytet Rzeszowski
GERONTOLOGIA POLSKA 2015, 1, 19-23 ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER zgłoszono 09.03.2015; poprawiono 12.03.2015; zaakceptowano 27.03.2015 Charakterystyka zaburzeń słuchu u osób starszych po 75 roku życia
Bardziej szczegółowoTERAPIA METODĄ PROFESORA ALFREDA A.TOMATISA Metoda kształcenia uwagi słuchowej. Joanna Jasiuk SOSW w Białymstoku
TERAPIA METODĄ PROFESORA ALFREDA A.TOMATISA Metoda kształcenia uwagi słuchowej Joanna Jasiuk SOSW w Białymstoku PROFESOR ALFRED A.TOMATIS Tytuły Profesor Audio-Psycho-Fonologii, Szkoła Antropologii, Paryż
Bardziej szczegółowoSOSW NR 5 PRACA Z DZIECKIEM Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ
SOSW NR 5 PRACA Z DZIECKIEM Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Metoda EEG-biofeedback znalazła również zastosowanie w leczeniu pacjentów z padaczką lekooporną. W treningach EEG-biofeedback uczestniczą także osoby,
Bardziej szczegółowoMózg ludzki stanowi częśd ośrodkowego układu nerwowego. Jego główną funkcją jest sterowanie wszystkimi procesami zachodzącymi w organizmie.
Mózg ludzki stanowi częśd ośrodkowego układu nerwowego. Jego główną funkcją jest sterowanie wszystkimi procesami zachodzącymi w organizmie. Mózg nie jest symetryczny ani pod względem strukturalnym, ani
Bardziej szczegółowoROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1. dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna EPIDEMIOLOGIA DYSFUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z NF1 Dysfunkcje poznawcze
Bardziej szczegółowoUPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE. Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow Upośledzenie umysłowe Obniżenie sprawności umysłowej powstałe w okresie rozwojowym. Stan charakteryzujący się istotnie niższą od przeciętnej ogólną
Bardziej szczegółowoModel predykcyjny rozwoju słuchowego małego dziecka
Warszawski Uniwersytet Medyczny II Wydział Lekarski lek. Jolanta Serafin-Jóźwiak Model predykcyjny rozwoju słuchowego małego dziecka Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor prof. dr
Bardziej szczegółowoRegionalny Program Polityki Zdrowotnej
Regionalny Program Polityki Zdrowotnej Program badań przesiewowych słuchu oraz mowy dla uczniów pierwszych klas szkół podstawowych z terenu województwa łódzkiego na lata 2018-2020 Jeśli jesteś rodzicem
Bardziej szczegółowoZastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych
Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych Kasper Czech Zakład Psychologii Klinicznej i Sądowej Uniwersytet Śląski Definicja metody Biofeedback Metoda umożliwiająca zmianę wybranych
Bardziej szczegółowoTERAPIA ZABURZEŃ CZYNNOŚCI SYSTEMU ŻUCHWOWO-GNYKOWO-CZASZKOWEGO PROGRAM KURSU
TERAPIA ZABURZEŃ CZYNNOŚCI SYSTEMU ŻUCHWOWO-GNYKOWO-CZASZKOWEGO PROGRAM KURSU Dla stomatologów, foniatrów, laryngologów, okulistów i fizjoterapeutów WERSJA 2014.2 20 godzin akademickich zrealizowanych
Bardziej szczegółowoPrzygotowała: prof. Bożena Kostek
Przygotowała: prof. Bożena Kostek Ze względu na dużą rozpiętość mierzonych wartości ciśnienia (zakres ciśnień akustycznych obejmuje blisko siedem rzędów wartości: od 2x10 5 Pa do ponad 10 Pa) wygodniej
Bardziej szczegółowoEEG Biofeedback. Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu
EEG Biofeedback Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu EEG Biofeedback to skuteczna metoda terapeutyczna zwiększająca skuteczność funkcjonowania
Bardziej szczegółowoWyciąg ze sprawozdania
Wyciąg ze sprawozdania z realizacji Programu pn.: Badania przesiewowe słuchu u dzieci szkół podstawowych zamieszkałych na terenie wiejskim Warszawa, grudzień 2011 Badania przesiewowe prowadzone, w ciągu
Bardziej szczegółowoLaboratorium Elektronicznej Aparatury Medycznej I
Laboratorium Elektronicznej Aparatury Medycznej I Politechnika Wrocławska Wydział Podstawowych Problemów Techniki Katedra Inżynierii Biomedycznej Dr inż. Wioletta Nowak ĆWICZENIE NR 1 POMIARY AUDIOMETRYCZNE
Bardziej szczegółowoPodstawy audiologii i foniatrii Kod przedmiotu
Podstawy audiologii i foniatrii - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Podstawy audiologii i foniatrii Kod przedmiotu 05.6-WP-PEDP-AUD Wydział Kierunek Wydział Pedagogiki, Psychologii i Socjologii
Bardziej szczegółowoOcena porównawcza wyników audiometrii tonalnej oraz badań rozumienia mowy w aspekcie orzekania o społecznej wydolności słuchu
Otorynolaryngologia Śliwińska-Kowalska M 29, i wsp. 8(4): Ocena 177-183 porównawcza wyników audiometrii tonalnej oraz badań rozumienia mowy... 177 Ocena porównawcza wyników audiometrii tonalnej oraz badań
Bardziej szczegółowoDlaczego logopedzi boją się jąkania? Analiza lingwistyczno-terapeutyczna zjawiska. dr Anna Walencik-Topiłko
Dlaczego logopedzi boją się jąkania? Analiza lingwistyczno-terapeutyczna zjawiska dr Anna Walencik-Topiłko adiunkt w Katedrze Logopedii Uniwersytetu Gdańskiego; językoznawca, neurologopeda, terapeuta głosowy,
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO OLIGOFRENOPEDAGOGIKA
Bardziej szczegółowoSłyszenie to proces fizjologiczny, bierny, zależny od stanu obwodowej części narządu słuchu
METODA TOMATISA Pisząc niniejszą publikację mam na celu zapoznanie koleżanek i kolegów nauczycieli oraz rodziców naszych uczniów z terapią metodą Tomatisa. Dzięki projektowi Ministerstwa Edukacji i Nauki,
Bardziej szczegółowoEGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2019 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2019 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług medycznych w zakresie protetyki słuchu Oznaczenie kwalifikacji:
Bardziej szczegółowoO sztuce prawidłowego mówienia. Prof. Krzysztof Szydzisz
O sztuce prawidłowego mówienia Prof. Krzysztof Szydzisz O sztuce prawidłowego mówienia Prof. Krzysztof Szydzisz VOCAL PROFESSIONAL? Narząd mowy w życiu człowieka akustyczny nośnik mowy przyjmowanie werbalnych
Bardziej szczegółowoEGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2017 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2016 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług medycznych w zakresie protetyki słuchu Oznaczenie kwalifikacji:
Bardziej szczegółowoJ.Rostkowska, A. Geremek-Samsonowicz, H. Skarżyński
J.Rostkowska, A. Geremek-Samsonowicz, H. Skarżyński Niedosłuch w grupie 65+ 75% osób po 70 roku życia ma różne problemy związane ze słuchem. (Sprawozdanie merytoryczno-finansowe Instytutu Fizjologii i
Bardziej szczegółowodr inż. Piotr Kowalski, CIOP-PIB Wprowadzenie
PRACOW NIA DRGAŃ M ECH ANICZ NY CH Wyniki badań pilotażowych wybranych funkcji fizjologicznych i psychomotorycznych pracownika poddanego ekspozycji na niskoczęstotliwościowe drgania o działaniu ogólnym
Bardziej szczegółowoNazwa kwalifikacji: Świadczenie usług medycznych w zakresie protetyki słuchu Oznaczenie kwalifikacji: Z.18 Numer zadania: 01
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2017 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług medycznych w zakresie protetyki słuchu Oznaczenie kwalifikacji:
Bardziej szczegółowoTerminologia, definicje, jednostki miar stosowane w badaniach audiologicznych. Jacek Sokołowski
Terminologia, definicje, jednostki miar stosowane w badaniach audiologicznych Jacek Sokołowski Akustyka Akustyka jest to nauka o powstawaniu dźwięków i ich rozchodzeniu się w ośrodkach materialnych, zwykle
Bardziej szczegółowoTest uwagi słuchowej i lateralizacji The Listening Test and the Laterality Test
Nr 8(1) STUDENT NIEPEŁNOSPRAWNY 2008 Szkice i Rozprawy Grażyna Szymańska Instytut Pedagogiki Katedra Edukacji Artystycznej, Zakład Muzyki Akademia Podlaska w Siedlcach Test uwagi słuchowej i lateralizacji
Bardziej szczegółowoRecenzja pracy doktorskiej lek. Agaty Pala-Sadzy. Przedstawiona mi do oceny praca doktorska dr Agaty Pala - Sadzy przeprowadzona
KATEDRA I KLINIKA OTOLARYNGOLOGII WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO 02-097 Warszawa, ul. Banacha la tel. 599 25 21 tel. / fax. 599 25 23 e mail: otolaryngology@wum.edu.pl Kierownik Katedry i Kliniki:
Bardziej szczegółowoJeszcze bardziej dostepne, badania przesiewowe!
Jeszcze bardziej dostepne, badania przesiewowe! Platforma Badań Zmysłów jest sprawdzonym urządzeniem przeznaczonym do przesiewowego badania słuchu, wzroku oraz mowy. Przez kilka lat funkcjonowania urządzenia
Bardziej szczegółowoPozwólmy dzieciom usłyszeć siebie- informator o badaniach przesiewowych słuchu dla rodziców.
Pozwólmy dzieciom usłyszeć siebie- informator o badaniach przesiewowych słuchu dla rodziców. Proces słyszenia i rozumienia mowy jest zjawiskiem bardzo złożonym. Na jego jakość wpływa nie tylko prawidłowo
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 6 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 845.z dnia r. Druk DNiSS nr Sp-PK_IIID
Załącznik nr 6 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 845.z dnia 3.0.204 r. Druk DNiSS nr Sp-PK_IIID OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Surdologopedia/Kształcenie w zakresie medycznych
Bardziej szczegółowoDźwięk i słuch. Percepcja dźwięku oraz funkcjonowanie narządu słuchu
Dźwięk i słuch 1 Percepcja dźwięku oraz funkcjonowanie narządu słuchu Broszura ta jest pierwszą z serii broszur firmy WIDEX poświęconych słuchowi oraz tematom z nim związanym. Od fal dźwiękowych do słyszenia
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoRehabilitacja glosu dzieci zaaparatowanych
A u d i o fo n o J o g i a Tom XV 1999 Agata Szkielkowska, Barbara Maniecka-Aleksandrowicz Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu Warszawa Jerzy Dolecki Zakład Kryminalistyki Specjalnej UOP Warszawa Rehabilitacja
Bardziej szczegółowoMETODA TOMATISA STYMULACJA AUDIO-PSYCHO-LINGWISTYCZNA OPRACOWAŁA. Sławomira Dąbrowska-Kopecka
METODA TOMATISA STYMULACJA AUDIO-PSYCHO-LINGWISTYCZNA OPRACOWAŁA Sławomira Dąbrowska-Kopecka Co to jest Metoda Tomatisa? Metoda Tomatisa to program stymulacji dźwiękowej obejmujący trening audiowokalny
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.
Bardziej szczegółowoProgram usprawniania
Program usprawniania i wspomagania rozwoju psychoruchowego uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych metodą stymulacji audio psycho lingwistycznej A. Tomatisa Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra
Bardziej szczegółowoDiagnostyka audiologiczna
SYLLABUS + PROGRAM ZAJĘĆ I semestr rok akademicki 2017/2018 A. Ogólny opis : Nazwa pola Nazwa (w języku polskim oraz angielskim) Komentarz Diagnostyka audiologiczna Jednostka oferująca przedmiot Audiology
Bardziej szczegółowoUWAGA : W KWIETNIU BEZPŁATNE 2012 ZAPRASZAMY TESTY NA UWAGI I LATERALIZACJI impulsterapia@onet. pl
UWAGA : W KWIETNIU BEZPŁATNE 2012 ZAPRASZAMY TESTY NA UWAGI I LATERALIZACJI impulsterapia@onet. SŁUCHOWEJ pl Czym jest metoda Integracji Sensorycznej (SI)? Do jakich dzieci jest skierowana? Integracja
Bardziej szczegółowoCentralne zaburzenia przetwarzania słuchowego to problemy ze słyszeniem części dźwięków mimo poprawnego słuchu. Są one spowodowane uszkodzeniem
Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego to problemy ze słyszeniem części dźwięków mimo poprawnego słuchu. Są one spowodowane uszkodzeniem centralnej nerwowej - części układu słuchowego. Rola dźwięku
Bardziej szczegółowoInstytut Ochrony Zdrowia, Zakład Fizjoterapii. djeziers@ump.edu.pl
Kod przedmiotu: PLPILA02-IOZFIZ-L-3k22-2013 Pozycja planu: C22 1. INFORMACJE O PRZEDMIOCIE A. Podstawowe dane 1 Nazwa przedmiotu Protetyka słuchu 2 Kierunek studiów Fizjoterapia 3 Poziom studiów I stopnia
Bardziej szczegółowoZROZUMIEĆ UBYTEK SŁUCHU
ZROZUMIEĆ UBYTEK SŁUCHU Ubytek słuchu i jego pierwsze symptomy Ubytek słuchu (niedosłuch) jest zaburzeniem funkcjonowania układu słuchowego, objawiającym się ograniczeniem zdolności do słyszenia dźwięków.
Bardziej szczegółowoOpracowała : mgr Elżbieta Książkiewicz-Mroczka
PROGRAM TERAPII LOGOPEDYCZNEJ DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. JANA PAWŁA II W GŁOJSCACH NA ROK SZKOLNY 2015/2016 W RAMACH POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ Opracowała : mgr Elżbieta Książkiewicz-Mroczka
Bardziej szczegółowoEGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2017 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług medycznych w zakresie protetyki słuchu Oznaczenie kwalifikacji:
Bardziej szczegółowoZ tego rozdziału dowiesz się:
Rozdział 2 Jak powstaje głos? Z tego rozdziału dowiesz się: które partie ciała biorą udział w tworzeniu głosu, jak przebiega proces wzbudzania dźwięku w krtani, w jaki sposób dźwięk staje się głoską, na
Bardziej szczegółowoProjekt. Więcej możliwości, więcej szans
Projekt Więcej możliwości, więcej szans Projekt Więcej możliwości, więcej szans nr WND POKL.09.01.02-04-015/09, współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego
Bardziej szczegółowoPOMIARY AUDIOMETRYCZNE
Laboratorium Elektronicznej Aparatury Medycznej Politechnika Wrocławska Wydział Podstawowych Problemów Techniki Katedra Inżynierii Biomedycznej ĆWICZENIE NR 9 POMIARY AUDIOMETRYCZNE Cel ćwiczenia Zapoznanie
Bardziej szczegółowoEGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2019 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2018 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług medycznych w zakresie protetyki słuchu Oznaczenie kwalifikacji:
Bardziej szczegółowoPRZYCZYNY WAD I ZABURZEŃ MOWY U DZIECI
PRZYCZYNY WAD I ZABURZEŃ MOWY U DZIECI Wstępują różne typy zaburzeń mowy wynikające z różnych przyczyn. U podłoża wszystkich zaburzeń mowy mogą leżeć przyczyny funkcjonalne, organiczne, emocjonalne lub
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla I i II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla I i II ROKU STUDIÓW NAZWA PRZEDMIOTU: WYBRANE ZAGADNIENIAZ PROTETYKI SŁUCHU 1. NAZWA
Bardziej szczegółowoPOTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE
POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A Klinika Neurologii Rozwojowej Gdański Uniwersytet Medyczny Ewa Pilarska Dystrofie mięśniowe to grupa przewlekłych
Bardziej szczegółowoMetoda opracowana przez prof. Jagodę Cieszyńską opiera się na wieloletnich doświadczeniach w pracy z dziećmi z zaburzona komunikacją językową.
Metoda Krakowska Metoda opracowana przez prof. Jagodę Cieszyńską opiera się na wieloletnich doświadczeniach w pracy z dziećmi z zaburzona komunikacją językową. Jest to metoda sylabowa oparta na wspomaganiu
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 11 do Uchwały Nr 15 Senatu UMK z dnia 24 lutego 2015 r.
Załącznik nr 11 do Uchwały Nr 15 Senatu UMK z dnia 24 lutego 2015 r. E f e k t y k s z t a ł c e n i a d l a k i e r u n k u i i c h r e l a c j e z e f e k t a m i k s z t a ł c e n i a d l a o b s z
Bardziej szczegółowoM1_W04 M1_W10 K_W 01 M1_W01 M1_W02 M1_W10 K_W 02 M1_W05 M1_W03 K_W 03 M1_W08 M1_W11, M1_W12 M1_W01 M1_W02 M1_W03 M1_W07 M1_W10 M1_W01 M1_W07 M1_W10
TABELA ODNIESIENIA EFEKTÓW KIERUNKOWYCH DO EFEKTÓW OBSZAROWYCH KIERUNEK FIZJOTERAPIA POZIOM KSZTAŁCENIA - studia i stopnia PROFIL KSZTAŁCENIA - praktyczny OBSZAR KSZTAŁCENIA - obszar nauk medycznych, nauk
Bardziej szczegółowoBarbara Polaczek-Krupa. Zastosowanie analizy grubości siatkówki w okolicy plamki jako nowej metody w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta
Barbara Polaczek-Krupa Zastosowanie analizy grubości siatkówki w okolicy plamki jako nowej metody w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta Praca doktorska Praca finansowana w ramach projektu CMKP
Bardziej szczegółowoEGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2018 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług medycznych w zakresie protetyki słuchu Oznaczenie kwalifikacji:
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego
Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Profil oraz rodzaj komórki
Bardziej szczegółowoPrzyczyny nieadekwatnych interwencji kardiowertera-defibrylatora
Przyczyny nieadekwatnych interwencji kardiowertera-defibrylatora Dr n. med. Aleksander Maciąg Pracownia Elektrofizjologii Klinicznej II Kliniki Choroby Wieńcowej Instytutu Kardiologii w Warszawie 1 Deklaracja
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoARKUSZ WIELOSPECJALISTYCZNEJ OCENY FUNKCJONOWANIA UCZNIA
ARKUSZ WIELOSPECJALISTYCZNEJ OCENY FUNKCJONOWANIA UCZNIA Obszar funkcjonowania PODSUMOWANIE OCENY FUNKCJONOWANIA UCZNIA na podstawie diagnoz cząstkowych Opis funkcjonowania dziecka w danym obszarze Mocne
Bardziej szczegółowoPrezentacja, którą czytacie jest jedynie zbiorem sugestii. Nie zawiera odpowiedzi na pytania wprost. Jeżeli nie wiedzielibyście jak odpowiedzieć na
Prezentacja, którą czytacie jest jedynie zbiorem sugestii. Nie zawiera odpowiedzi na pytania wprost. Jeżeli nie wiedzielibyście jak odpowiedzieć na któreś z pytań, to poniżej macie kierunek w jakim podążać
Bardziej szczegółowoKINEZJOLOGIA EDUKACYJNA. jako metoda pracy z dziećmi z dysfunkcjami rozwojowymi
KINEZJOLOGIA EDUKACYJNA jako metoda pracy z dziećmi z dysfunkcjami rozwojowymi Autorzy Kinezjologii Edukacyjnej Paul Dennison dyslektyk, z wadą wymowy, wadą wzroku Gail Dennison tancerka, choreograf Chcieli
Bardziej szczegółowoPoznawcze znaczenie dźwięku
Poznawcze znaczenie dźwięku Justyna Maculewicz Uniwersytet im. A. Mickiewicza, kognitywistyka (IV rok) akustyka (II rok) e-mail: justynamaculewicz@gmail.com Klasyczne ujęcie słyszenia jako percepcji zdarzeń
Bardziej szczegółowoProgram terapii i edukacji dzieci z autyzmem TEACCH Treatment and Education of Autistic Communication Handicapped Children
Program terapii i edukacji dzieci z autyzmem TEACCH Treatment and Education of Autistic Communication Handicapped Children Elementy programu TEACCH w pracy z uczniem z umiarkowaną lub znaczną niepełnosprawnością
Bardziej szczegółowoPewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej.
Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej. Gotowość szkolna- sylwetka dziecka dojrzałego i niedojrzałego do rozpoczęcia nauki w szkole Edukacja szkolna jest
Bardziej szczegółowoINDYWIDUALNA STYMULACJA SŁUCHU DR K. JOHANSENA
INDYWIDUALNA STYMULACJA SŁUCHU DR K. JOHANSENA P R Z Y G O T O W A Ł A : A N E T T A M I C H A L A K DR KJEDL JOHANSEN duński nauczyciel i psycholog, dyrektor Bałtyckiego Laboratorium Badań Nad Dysleksją.
Bardziej szczegółowoMechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory
Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Iinformacja o intensywności bodźca: 1. Kodowanie intensywności bodźca (we włóknie nerwowym czuciowym) odbywa się za pomocą zmian częstotliwość
Bardziej szczegółowoDziałania służby medycyny pracy w aspekcie profilaktyki narażenia na hałas w miejscu pracy
Działania służby medycyny pracy w aspekcie profilaktyki narażenia na hałas w miejscu pracy Katarzyna Skręt Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Rzeszowie Hałas Dźwięk wrażenie słuchowe, spowodowane falą
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych Nr 45/2011 z dnia o projekcie programu zdrowotnego Program profilaktyki chorób narządu głosu spowodowanych nadmiernym
Bardziej szczegółowoMetody badań słuchu. Badania elektrofizjologiczne w diagnostyce audiologicznej. Zastosowanie metod obiektywnych. dzieci. osoby dorosłe 2015-09-14
NSTYTUT FZJOLOG PATOLOG SŁUCHU WARSZAWA Krzysztof Kochanek Badania elektrofizjologiczne w diagnostyce audiologicznej Metody badań słuchu Metody psychoakustyczne behawioralne audiometryczne audiometria
Bardziej szczegółowo