METODA TOMATISA STYMULACJA AUDIO-PSYCHO-LINGWISTYCZNA OPRACOWAŁA. Sławomira Dąbrowska-Kopecka

Transkrypt

1 METODA TOMATISA STYMULACJA AUDIO-PSYCHO-LINGWISTYCZNA OPRACOWAŁA Sławomira Dąbrowska-Kopecka

2 Co to jest Metoda Tomatisa? Metoda Tomatisa to program stymulacji dźwiękowej obejmujący trening audiowokalny oraz diagnozę. Metodę opracował francuski otolaryngolog i foniatra Alfred Tomatis( ). Zauważył on,że słyszenie nie jest jednoznaczne ze słuchaniem. Słyszenie jest procesem biernym,zależnym od stanu narządu słuchu, natomiast słuchanie jest procesem aktywnym. Terapia metodą Tomatisa skupia się właśnie na procesie słuchania. Natomiast nie poprawia słuchu w przypadkach uszkodzenia narządu słuchu.słuchanie,czyli uwaga słuchowa,to umiejętność świadomego odbierania bodźców, która rozwija się przez całe życie. Zaburzenia słuchania mogą dawać podobne objawy jak zaburzenia słuchu. Umiejętnośc słuchania wpływa na rozwój języka, mowy,koncentrację uwagi, czynności motoryczne i relacje społeczne. Odgrywa zasadniczą rolę w procesie uczenia się.najczęstszymi objawami zaburzeń uwagi słuchowej są: zaburzenia koncentracji uwagi błędna interpretacja poleceń i pytań problemy ze zrozumieniem poleceń złożonych nadwrażliwość na dźwięki ubogie słownictwo mowa monotonna problemy z wyrazistością i płynnością mowy problemy z analizą i syntezą słuchową wyrazów problemy z czytaniem na głos trudności ze rozumieniem czytanego tekstu mylenie kolejności liter fałszowanie podczas śpiewania brak poczucia rytmu słaba koordynacja ruchowa niestaranne pismo wycofanie problemy z pracą zespołową brak motywacji do działania

3 Terapia metodą Tomatisa jest nieinwazyjna, bezpieczna, dobrze tolerowana przez dzieci i dorosłych. Należy ją traktować jako metodę wspomagającą w pracy z dziećmi posiadającymi: trudności szkolne autyzm ADHD dysleksję zaburzenia koordynacji ruchowej zaburzenia koncentracji zaburzenia głosu zaburzenia mowy oraz w eliminacji stresu zmniejszaniu napięcia i lęku w rozwoju kreatywności i potencjału w nauce jezyków obcych Terapii nie należy przeprowadzać u osób z padaczką oraz osób ze schorzeniami uszu takimi jak zapalenia z wyciekami, perforacje błony bębenkowej czy operacje uszu. Diagnoza Diagnoza w Metodzie Tomatisa obejmuje wywiad(i zapoznanie się z dokumentacją), w trakcie którego ustalamy z jakim problemem odbiorca zgłasza się na terapię oraz test uwagi i lateralizacjisłuchowej. Test taki wykonuje się przy pomocy specjalnego urządzenia - audiolaterometru. Test składa się z następujących elementów: 1. badania uwagi słuchowej zewnętrznej-dźwięk podawany jest drogą powietrzną przez słuchawki 2. badania uwagi słuchowej wewnętrznej-dźwięk podawany jest przez wibrator kostny założony na wyrostek sutkowaty (za uchem) 3. badania lokalizacji źródła dźwięku- wykonywane podczas badania uwagi słuchowej wewnętrznej.

4 4. dyskryminacji wysokości dźwięków- zmiana częstotliwości dźwięków w sekwencji 5. testu lateralizacji słuchowej Wykres uwagi słuchowej wewnętrznej i zewnętrznej dla ucha prawego i lewego Należy pamiętać,że dysfunkcje naszych podopiecznych często uniemożliwiają przeprowadzenie testu. W takich przypadkach opieramy się na wiedzy pochodzącej z wywiadu oraz dostępnej dokumentacji i bazujemy na programach podstawowych, uniwersalnych dla danej dysfunkcji. Przebieg terapii Przebieg terapii ma charakter treningu słuchowego. Nie jest on jednak muzykoterapią. Trening odbywa się w trzech cyklach dziesięciodniowych,

5 między którymi następuje kilkutygodniowa przerwa. Uczestnik wysłuchuje dziennie około 2 godzin materiału muzycznego (w zależności od programu czas i długość sesji mogą ulegać zmianom).słucha muzyki przez specjalnie przygotowane słuchawki zaopatrzone w przetwornik kostny umieszczony pod pałąkiem. Dzięki temu dźwięki płyną do odbiorcy jednocześnie drogą powietrzną i kostną,silnie stymulując uwagę słuchową zewnetrzną(powietrzną) i wewnętrzną(kostną). Najważniejszym elementem(urządzeniem) procesu terapeutycznego jest ucho elektroniczne. Przetwarza ono muzykę tak aby zapewnić maksymalny trening układu słuchowego.słuchanie dźwięków przez ucho elektroniczne zmusza mięśnie śróduszne do mikrogimnastyki co usprawnia ich funkcje.zaś różnicowanie natężenia dźwięku w prawej i lewej słuchawce ma za zadanie wyćwiczyć umiejętność słuchania prawym uchem (według Tomatisa prawidłową, fizjologiczną lateralizacją jest lateralizacja prawouszna).

6 Sprzęt do terapii i diagnozy Materiałem dźwiękowym,na którym opiera się terapia jest muzyka Mozarta (muzyka instrumentalna), chorały gregoriańskie(muzyka wokalna) i walce. Utwory Mozarta poprzez swoją dynamikę i dużą zawartość dźwięków o wysokiej częstotliwości działają bardzo stymulująco na mózg. Chorały gregoriańskie mają działanie wyciszające i uspakajające. Moje doświadczenia w pracy Metodą Tomatisa Uczestnikami terapii w naszej placówce są dzieci i młodzież w różnym wieku i na różnym poziomie edukacji: przedszkola, szkoły podstawowej,gimnazjum i szkoły zawodowej.najmłodsi uczestnicy mają 3 lata i w tym wieku jest to często oswajanie się z terapią i wprowadzenie do przeprowadzenia jej w pełnym wymiarze w przyszłości.różne są też dysfunkcje, ograniczenia i stopnie niepełnosprawności moich podopiecznych. Prowadzę zajęcia z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną różnego stopnia, zespołem Downa, porażeniem mózgowym,autyzmem,niepełnosprawnościami sprzężonymi i

7 zaburzeniami w zachowaniu.zajęcia prowadzę w grupach kilkuosobowych bądź indywidualnie. Pierwsze sesje zwykle nie przebiegają w pełnym wymiarze lecz z dnia na dzień wydłużam ich czas do zamierzonego.z moich obserwacji wynika,że wiek nie ma specjalnego wpływu na początkową wytrzymałość ucznia. Zależy to od indywidualnych predyspozycji i możliwości uczestników. Dzieci z nadwrażliwością dotykową, dźwiękową oraz z wysoką męczliwością potrzebują dłuższego startu, wdrażania w terapię. Bywa,że zaczynam pracę od treningu 15 minutowego lub wręcz od przyzwyczajenia dziecka do zakładania słuchawek. Są również tacy, którzy od pierwszego dnia odbywają trening dwugodzinny.dzieci w wieku przedszkolnym, wczesnoszkolnym i niemówiące idąc na moje zajęcia zabierają ze sobą znaczek będący symbolem terapii. Sala, w której odbywa się terapia jest odrębnym pomieszczeniem wyposażonym w dwa stanowiska do prowadzenia zajęć. Dodatkowe wyposażenie stanowi stół do pracy, sofa i materac, gdyż ważnym elementem terapii jest relaks. Zajęcia z przedszkolakami

8 Podczas pojedynczych sesji staram się nie narzucać uczestnikom aktywności, która jest dowolna. Dzieci niemówiące operują symbolami aby wskazać wybraną czynność. Tablica z symbolami umieszczona jest w dostępnym dla nich miejscu. Każdy z symboli oznacza inną aktywność. Dodatkowo istnieją symbole oznaczajace określenia: koniec, chcę jeszcze i toaleta. Jest to element komunikacji pozawerbalnej wdrażanej w naszej placówce.

9 Uczniowie sami podejmują decyzję jak wypełnią swój czas.ja staram się za nimi podążać.moją rolą jest dbałość o prawidłowy przebieg treningu słuchowego i jednocześnie wnikliwa obserwacja dziecka podczas zabawy(co jest niewyczerpanym źródłem informacji o nim i jego rozwoju), jak i dyskretne kierowanie jego działaniem, naprowadzanie na osiąganie zamierzonego celu. Wśród moich podopiecznych są osoby, które zasypiają podczas zajęć, głównie

10 w trakcie słuchania chorałów gregoriańskich i budzą sie z chwilą ich wyłączenia.uczniowie starsi chętnie korzystają z gier planszowych, gdzie ważnym elementem jest współzawodnictwo, szybkie przyswajanie nowych zasad i reguł. Często też wykorzystują terapię do wyciszenia,swobodnej rozmowy z nauczycielem, do rozwiązywania różnego rodzaju łamigłówek i pracy na materiale wyrazowym, liczbowym.mimo częstej deklaracji,że nie słuchają na co dzień takiej muzyki, przychodzą chętnie i systematycznie. Wychowankowie przedszkola i młodsi uczniowie wykorzystują czas terapii głównie na zabawę. Moją rolą jest dbanie o to, aby zabawa była atrakcyja i jednocześnie edukacyjna.dużo czasu poświęcamy lepieniu z mas plastycznych, zabawom z materiałami sypkimi (kasze, ziarna, ryż, makaron itp.), wycinankom, wyklejankom, naśladowaniu pracy dorosłych(sklep, lekarz,poczta), układankom, puzzlom, literkom, liczbom itd. Nieustanna obserwacja dzieci podczas zabaw jest dla mnie najlepszą inspiracją do tworzenia nowych pomocy. Często są to proste rzeczy ale bardzo atrakcyjne dla dziecka. W trakcie trwania terapii często można zaobserwować zmiany w zachowaniu dzieci:wzmożoną pobudliwość, wokalność. Jest to otwieranie układu słuchowego na dźwięki.stan ten jest przejściowy i ustępuje po przystosowaniu się do nowego sposobu słuchania. Efekty Najczęściej zgłaszanymi efektami terapii są: poprawa koncentracji uwagi poprawa wyrazistości mowy pojawienie się mowy,wyrazów czy naśladowania mowy u dzieci z autyzmem rozumienie mowy rozumienie poleceń złożonych wyciszenie poprawa wyników w nauce poprawa płynności czytania lepsza kontrola własnego głosu otwieranie się osób z autyzmem

11 Terapię kończymy diagnozą końcową. Zakończenie terapii nie oznacza zakończenia obserwacji dziecka. Terapeuta cały czas pozostaje w ścisłej współracy z wychowawcą dziecka, jego terapeutami, rodzicami. Ma to ogromne znaczenie gdyż największe efekty terapii pojawiają się dopiero po jej całkowitym zakończeniu. Efekty terapii, jak w przypadku każdej innej terapii, są różne dla różnych osób i zależą od wielu czynników. Bez względu na ich ilość, jakość i wielkość bardzo lubię te moje spotkania z uczniami.są pozbawione presji,że coś muszą. Mają charakter wspólnego tworzenia, zabawy. Terapeuta w tej sytuacji,oprócz swojej roli,dostaje też drugą rolę - partnera we wspólnym działaniu.w takiej relacji łatwiej jest uczniom pokonywać lęki,przełamywać bariery i łatwiej oswajać to co nowe i nieznane.