Podstawy ekonomii wykład 04. dr Adam Salomon KTiL

Transkrypt

1 Podstawy ekonomii wykład 04 dr Adam Salomon KTiL

2 Podstawy Ekonomii: KONKURENCYJNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW I NIEUCZCIWA KONKURENCJA Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 2

3 Konkurencja (1/6) Konkurencja jest podstawowym mechanizmem ekonomicznym gospodarki rynkowej. Z ekonomicznego punktu widzenia konkurencja ma na celu maksymalizowanie przez podmioty gospodarcze przychodu ze sprzedaży lub korzyści z zakupu produktów i usług. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 3

4 Konkurencja (2/6) Konkurencja oznacza rywalizację o źródła zaopatrzenia w środki produkcji i kapitał pracowniczy a przede wszystkim rynki zbytu. Działania przedsiębiorstw zmierzają do pozyskania rynku i zwiększenia swojego udziału. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 4

5 Konkurencja (3/6) Konkurencyjność wywodzi się od konkurencji i jest jej elementem. Konkurencyjnością nazywa się zdolność podmiotu do konkurowania. Jest to pojęcie wieloznaczne i relatywne. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 5

6 Konkurencja (4/6) Konkurencyjność jako kategoria teoretyczna wydaje się niełatwa do zastosowania w badaniu realnie kształtujących się procesów gospodarczych, gdy wymaga porównania z otoczeniem zewnętrznym, to znaczy z obiektem konkurencyjnym. Z tego wynika, że badania empiryczne w odniesieniu do konkurencyjności powinno poprzedzać określenie miar ocen, ich wag oraz wybór metod badawczych, dostosowanych do badanego podmiotu. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 6

7 Konkurencja (5/6) Wielu autorów, dyskutując na temat konkurencyjności, nie definiuje tej kategorii. Zarówno w polskiej literaturze ekonomicznej, jak i światowej również trwa pewnego rodzaju spór o zakres pojmowania tego pojęcia i dobór mierników oceny konkurencyjności. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 7

8 Konkurencja (6/6) Konkurencyjność jest często odnoszona do rynku międzynarodowego, czyli gospodarki otwartej. Chodzi o rynek globalny, na którym występuje dany kraj, przedsiębiorstwo, towary, marki. Jest też pogląd, że o sukcesie na rynku globalnym decyduje wcześniej wygrana walka konkurencyjna na rynku lokalnym, regionalnym, krajowym. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 8

9 Podmioty konkurencyjności państwo (skala makro) sektor, branża, gałąź (skala mezo) grupa krajów, makroregion (skala mega) przedsiębiorstwo (skala mikro) towar, usługa (skala mikro-mikro) Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 9

10 Cechy konkurencyjności Można przyjąć, że konkurencyjność jest pojęciem wartościującym, określającym pewien stan pożądany. Termin ten w odniesieniu do gospodarki i przedsiębiorstwa zawiera m.in. takie cechy, jak: 1) sprzedawanie wyrobów z zyskiem w kraju i za granicą; 2) zdolność do utrzymywania a nawet umacniania udziałów w rynkach; 3) zdolność do zrównoważonego rozwoju w długim okresie. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 10

11 Definicja konkurencyjności gospodarki (OECD) Z definicji przyjętej przez OECD wynika, że konkurencyjność gospodarki to zdolność do sprostania konkurencji międzynarodowej, a więc realizowania znaczącego eksportu i utrzymania wysokiego poziomu i tempa wzrostu popytu wewnętrznego, bez pogorszenia salda rachunku obrotów bieżących. W definicji tej akcentuje się zachowanie zmiennych makroekonomicznych. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 11

12 Inna definicja konkurencyjności Inna definicja konkurencyjności określa ją jako zdolność do projektowania, wytwarzania i sprzedawania towarów, których ceny, jakość i inne walory są bardziej atrakcyjne od odpowiednich cech towarów oferowanych przez konkurentów. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 12

13 Konkurencyjność podstawowa i kluczowa D. Faulkner i C. Bowman (Faulkner D., Bowman C., Strategie konkurencji, Gobether i S-ka, Warszawa 1996, s. 44) wyróżniają konkurencyjność podstawową i kluczową. Konkurencyjność podstawowa obejmuje procesy i systemy, które dają firmie pozycję lidera w branży i jest związana z umiejętnością zwiększania przez przedsiębiorstwo wartości użytkowej postrzeganej przez klienta. Konkurencyjność kluczowa natomiast utożsamiana jest z umiejętnościami wymaganymi do zdobycia trwałej przewagi konkurencyjnej na danym rynku i może ona niezupełnie pokrywać się z konkurencyjnością podstawową, w skład której wchodzi konkurencyjność operacyjna i systemowa. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 13

14 Definicja konkurencyjności operacyjnej i systemowej Konkurencyjność operacyjną przywołani autorzy definiują jako konkretne, techniczne umiejętności, które są istotne z punktu widzenia funkcjonowania na określonym rynku. Dotyczyć to może technologii, dystrybucji, logistyki, kontroli itp. Konkurencyjność systemowa to zespół działań wykonywanych przez firmę w zakresie efektywności ogólnej i kosztowej. Obejmuje ona zapewnienie wartości, podnoszenie wartości i innowacyjności. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 14

15 Definicja konkurencyjności przedsiębiorstw Istnieje wiele definicji konkurencyjności przedsiębiorstw. Konkurencyjność przedsiębiorstw postrzegana jest jako proces, w którym uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swoich interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty ceny, jakości lub innych cech wpływających na decyzje zawarcia transakcji. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 15

16 Rodzaje źródeł konkurencyjności (1/9) Produkcyjne konkurencyjność firmy wynika z przywództwa kosztowego lub/i wyższej jakości. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 16

17 Rodzaje źródeł konkurencyjności (2/9) Dystrybucyjne konkurencyjność firmy wynika z niższego kosztu zamrożenia kapitału i kosztów transportu oraz lepszej obsługi nabywców. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 17

18 Rodzaje źródeł konkurencyjności (3/9) Marketingowe konkurencyjność firmy wynika z lepszego rozpoznania potrzeb rynku i w efekcie lepszego dostosowania produktu oraz jego dystrybucji do tych potrzeb. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 18

19 Rodzaje źródeł konkurencyjności (4/9) Technologiczne konkurencyjność firmy wynika z pierwszeństwa, osiągniętego dzięki: pracom naukowobadawczym, innowacyjności technologicznej, innowacjom produktowym. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 19

20 Rodzaje źródeł konkurencyjności (5/9) Miejsce na rynku: znak firmowy, patenty, reputacja konkurencyjność firmy wynika z lojalności nabywców wobec znaku firmowego i unikalności produktu w przypadku posiadania patentów. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 20

21 Rodzaje źródeł konkurencyjności (6/9) Unikalność firmy i jej produktu konkurencyjność firmy wynika z osiągnięcia pozycji minimonopolu poprzez np. skuteczne różnicowanie produktu. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 21

22 Rodzaje źródeł konkurencyjności (7/9) Jakość zarządzania fachowość zarządzania, talenty menedżerskie itp. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 22

23 Rodzaje źródeł konkurencyjności (8/9) Wiedza i informacja dużą rolę odgrywa zdobywanie wiedzy o: procesie produkcji, produkcie, sprawnych systemach informacyjnych, nabywcach itp. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 23

24 Rodzaje źródeł konkurencyjności (9/9) Gospodarowanie czasem zdolność do szybszego niż konkurenci reagowania na zmiany rynkowe, umiejętności działania w firmie w dłuższym horyzoncie czasowym. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 24

25 Koncepcje konkurencyjności przedsiębiorstwa (nowe) 1) informacja oraz systemy informatyczne (Internet, Intranet) jako źródła przewagi konkurencyjnej; 2) wirtualne formy organizacyjne oraz sieci przedsiębiorstw; 3) organizacje uczące się oraz oparte na wiedzy. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 25

26 Elementy potencjału konkurencyjności przedsiębiorstw (1/5) Kapitał ludzki jakość kadr marketingowych (logistyka, dystrybucja, sprzedaż), jakość kadr technicznych i finansowych, jakość kadr menedżerskich (skłonność do ryzyka, przedsiębiorczość i zaangażowanie w sprawy jakości), pracownicy (kwalifikacje, wydajność pracy, kreatywność). Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 26

27 Elementy potencjału konkurencyjności przedsiębiorstw (2/5) Zasoby fizyczne (jakość, substytucyjność, komplementarność, struktura) - maszyny, urządzenia, środki transportu, infrastruktura informatyczna. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 27

28 Elementy potencjału konkurencyjności przedsiębiorstw (3/5) Zasoby finansowe rozmiar zysku, wartość aktywów netto, rentowność kapitałów własnych, płynność finansowa, środki pieniężne i należności. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 28

29 Elementy potencjału konkurencyjności przedsiębiorstw (4/5) Zasoby niewidoczne informacja, technologie, innowacje, renoma firmy, unikatowe umiejętności, powiązania nieformalne z ośrodkami decyzyjnymi, patenty, licencje, klimat pracy, kultura organizacyjna, marki produktów, doświadczenie, kontakty. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 29

30 Elementy potencjału konkurencyjności przedsiębiorstw (5/5) Zasoby organizacyjne system podejmowania decyzji, organizacja sieci dystrybucji i logistyki, wielkość przedsiębiorstwa, struktura organizacyjna, zarządzanie jakością, sposoby powiązań z dostawcami i odbiorcami, system monitoringu. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 30

31 Przewaga konkurencyjna Przewaga konkurencyjna oznacza lepsze usytuowanie przedsiębiorstwa na rynku w stosunku do konkurentów. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 31

32 Przewaga konkurencyjna może być uzyskana poprzez: zaspokajanie potrzeb klientów 1) lepiej lub bardziej efektywnie niż konkurencja; 2) w sposób, który jest trudny do naśladowania. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 32

33 Przewaga konkurencyjna - definicja Przewaga konkurencyjna oznacza lepsze usytuowanie przedsiębiorstwa na rynku w stosunku do konkurentów. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 33

34 Czynniki wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa Źródła przewagi konkurencyjnej restrukturyzacja, postęp technologiczny, innowacje, koncentracja, konsolidacja, przejście, system kształcenia, inwestycje bezpośrednie, preferencje konsumenckie. Potencjał konkurencyjności i umiejętności (skutek) potencjał rzeczowy i finansowy, jakość procesów (ISO, HACCP), zarządzanie logistyką, kultura organizacji, zarządzanie wiedzą, realizacje z dostawcami i odbiorcami, niskie koszty, informacje o klientach, jakość kadr marketingu, zarządzanie dystrybucją, więzi nieformalne z dostawcami i odbiorcami, posiadanie systemu jakości, marka. Instrumenty konkurowania jakość wyrobu, warunki płatności, cena produktu i usługi, renoma firmy, szerokość asortymentu, promocja sprzedaży, zakres usług posprzedażnych, promocja, marka wyrobu, wizerunek firmy, zróżnicowanie produktu, jakość produktów i usług. Otoczenie siła przetargowa odbiorców, pozycja konkurentów, polityka kredytowa i fiskalna, struktura organizacyjna podmiotów, faza cyklu rozwoju gospodarki, prawne aspekty ekologizacji środowiska, stopień edukacji technicznej społeczeństwa, system finansowy, zwyczaje i normy etyczne, stopa bezrobocia, liberalizacja ceł, siła przetargowa odbiorców, dochody realne konsumentów. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 34

35 Analiza strategii konkurencji Michaela Eugene Portera Podejście pozycjonowania do analizy strategii konkurencji rozwinął i upowszechnił M.E. Porter. Teoretyczne uogólnienia oraz praktyczne wskazania oparł na analizie przedsiębiorstw działających w okresie gospodarki przemysłowej. Teoria ta opiera się na trzech podstawowych koncepcjach: siłach konkurencji, określających atrakcyjność strukturalną gałęzi, ogólnych strategiach konkurencji, umożliwiających firmie stawienie czoła konkurencji, oraz łańcuchu wartości. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 35

36 Sytuacja konkurencyjna w gałęzi zależy od następujących pięciu podstawowych sił konkurencji 1) groźby wejścia nowych konkurentów; 2) intensywności rywalizacji między istniejącymi firmami; 3) nacisków ze strony substytucyjnych produktów lub usług; 4) siły przetargowej nabywców; 5) siły przetargowej dostawców. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 36

37 5 podstawowych sił konkurencji Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 37

38 Konkurencyjność przedsiębiorstwa Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 38

39 Potencjał konkurencyjności w budowaniu konkurencyjności przedsiębiorstwa Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 39

40 Trwała przewaga konkurencyjna w ujęciu przedsiębiorczości strategicznej Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 40

41 System instrumentów konkurowania i strategii konkurencyjności przedsiębiorstwa Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 41

42 Model międzynarodowej konkurencyjności przedsiębiorstw wg M. Ma oraz M. Liao Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 42

43 Model międzynarodowej konkurencyjności przedsiębiorstw wg Nelly Daszkiewicz Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 43

44 Model międzynarodowej konkurencyjności przedsiębiorstw według Piotra Trąpczyńskiego i Thomasa Wrony Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 44

45 Macierz postaw międzynarodowej konkurencyjności przedsiębiorstw w koncepcji Jean-Claude Larreche a Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 45

46 Przewaga konkurencyjna może być uzyskana poprzez: Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 46

49 Jak dochodowa firma przestaje być dochodowa po akwizycji, a jej do tej pory dobre i rentowne lokalizacje mogą przestać być i dobre, i rentowne Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 49

51 Zmiana strategii finansowej firmy branży TSL: Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 51

52 Nieuczciwa konkurencja Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 52

53 Nieuczciwa konkurencja Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U nr 47 poz. 211) definiuje pojęcie nieuczciwej konkurencji, przez które należy rozumieć działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 53

54 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (1/13) Oznaczenie przedsiębiorstwa wprowadzające w błąd Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić w błąd klientów co do jego tożsamości, na przykład używanie firmy lub skrótu firmy innego przedsiębiorstwa. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 54

55 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (2/13) Wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług Za czyn nieuczciwej konkurencji w każdym przypadku uznane będzie takie oznaczenie towarów lub usług, które może wprowadzić w błąd klientów co do istotnych cech tych towarów lub usług, takich jak ich pochodzenie, ilość, jakość, składniki, sposób zastosowania, a także ryzyko, związane z korzystaniem z nich. Ponadto czynem nieuczciwej konkurencji jest oznaczanie towaru lub usługi fałszywym lub wprowadzającym w błąd oznaczeniem geograficznym. Oznaczenia geograficzne odnoszą się najczęściej do: produktów rolnych, środków spożywczych, win, napojów spirytusowych i produktów przemysłowych ( Ciasteczka lubelskie, Prosciutto di Parma ) Ponadto czynem nieuczciwej konkurencji jest fałszywe lub oszukańcze używanie chronionych oznaczeń geograficznych i chronionych nazw pochodzenia. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 55

56 Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 56

57 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (3/13) Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa Tajemnicę przedsiębiorstwa stanowią nieujawnione do wiadomości publicznej informacje przedsiębiorstwa (techniczne, technologiczne, organizacyjne lub inne wchodzące w zakres tzw. know-how) posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. W każdym przypadku za czyn nieuczciwej konkurencji będzie uznane: przekazanie, ujawnienie, wykorzystanie, nabycie od nieuprawnionego cudzych informacji, stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 57

58 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (4/13) Nakłanianie do niewykonania umowy lub obowiązków pracowniczych Za czyn nieuczciwej konkurencji uznaje się także nakłanianie: pracownika przedsiębiorcy do niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, lub też klienta przedsiębiorcy do rozwiązania lub niewykonania umowy z tym przedsiębiorcą, w celu osiągnięcia korzyści lub zaszkodzenia przedsiębiorcy. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 58

59 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (5/13) Naśladownictwo produktów Naśladowanie gotowego produktu poprzez kopiowanie zewnętrznej postaci tego produktu stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, jeżeli może wprowadzić klienta w błąd co do tożsamości produktu lub producenta. Dozwolone jest naśladowanie cech funkcjonalnych produktu, chyba że wiąże się z naśladowaniem charakterystycznej formy produktu i przez to mogłoby wprowadzić klienta w błąd co do tożsamości tego produktu lub producenta. Przyjmuje się, że prawo naśladowania cech funkcjonalnych produktu może wchodzić w rachubę wyłącznie wówczas, gdy jest niezbędne dla zapewnienia produktowi funkcjonalności lub użyteczności (np. skopiowanie kształtu tubki, w którym sprzedawany jest krem do rąk, ale już nie jej kolorystki). Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 59

60 Naśladownictwo produktów (przykłady) Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 60

61 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (6/13) Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji Czynem nieuczciwej konkurencji jest rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji o swoim lub innym przedsiębiorstwie lub przedsiębiorcy, jeżeli ma na celu przysporzenie korzyści lub wyrządzenie szkody. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 61

62 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (7/13) Utrudnianie dostępu do rynku Wśród tych działań ustawa wymienia m.in. sprzedaż towarów/usług poniżej kosztów wytworzenia lub kosztów zakupu (dumping), bezzasadnie zróżnicowane traktowanie klientów, czy pobieranie opłat za przyjęcie towaru innych niż marża handlowa. Ustawa także stwierdza, że czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie dostępu do rynku małym przedsiębiorcom poprzez sprzedaż towarów lub usług w sklepach o powierzchni powyżej 400 m 2, po cenie nieuwzględniającej marży handlowej. Wyjątkiem od zakazu takiej sprzedaży jest możliwość prowadzenia sprzedaży w ramach: wyprzedaży posezonowej, prowadzonej dwa razy w roku, na koniec sezonu letniego i zimowego, trwającej każdorazowo nie dłużej, niż miesiąc; wyprzedaży ze względu na upływający termin przydatności do spożycia lub minimalnej trwałości towaru; likwidacji placówki handlowej. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 62

63 Koncerny farmaceutyczne dają aptekarzom rabaty i promocje. Ale dyskryminują przy tym małe placówki. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 63

64 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (8/13) Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną Czynem nieuczciwej konkurencji jest przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, stanowiące jednocześnie przestępstwo, zgodnie z przepisami Kodeksu karnego. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 64

65 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (9/13) Kradzież sygnału telewizyjnego Zgodnie z przepisami polskiego prawa, niektóre usługi, świadczone drogą elektroniczną, a oparte na dostępie warunkowym, podlegają ochronie. Do usług takich należy przede wszystkim rozpowszechnianie i rozprowadzanie programów telewizyjnych i radiowych. W związku z tym m.in. wytwarzanie, import, dystrybucja, sprzedaż czy posiadanie urządzeń niedozwolonych, tj. służących do bezprawnego uzyskiwania dostępu do chronionych usług, następujące w celach zarobkowych, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 65

66 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (10/13) Nieuczciwa reklama W świetle ustawy czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest zwłaszcza: reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka; reklama wprowadzająca klienta w błąd, gdy może to wpłynąć na jego decyzję o zakupie towaru; reklama, która wywołuje u klientów lęk, wykorzystuje przesądy czy łatwowierność dzieci; reklama ukryta - sprawiająca wrażenie neutralnej informacji; reklama istotnie ingerująca w prywatność, np. uciążliwe nagabywanie w miejscach publicznych. Niedopuszczalna jest także reklama porównawcza, jeśli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami. Dla zgodności reklamy porównawczej z dobrymi obyczajami wymagane jest spełnienie przez nią szeregu kryteriów odwołujących się do jej rzetelności i obiektywizmu. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 66

67 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (11/13) Promocja Zasadą jest, że za czyn nieuczciwej konkurencji uważa się sprzedaż konsumentom towarów lub usług połączoną z przyznaniem wszystkim lub niektórym nabywcom nieodpłatnej premii, którą stanowią towary lub usługi odmienne od stanowiących przedmiot sprzedaży. Czynu nieuczciwej konkurencji nie stanowi jednak sprzedaż promocyjna, jeżeli premią jest towar lub usługa: niewielkiej wartości (lub próbka towaru); lub wygrana w loterii promocyjnej, organizowanej na podstawie przepisów Ustawy o grach hazardowych, lub ewentualnie w konkursie, którego wynik nie zależy od przypadku. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 67

68 Nieuczciwa promocja Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 68

69 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (12/13) Systemy sprzedaży lawinowej Do czynów nieuczciwej konkurencji zaliczane jest organizowanie systemu sprzedaży lawinowej, tj. systemu, w którym proponuje się nabywanie towarów lub usług poprzez składanie nabywcom obietnicy uzyskania korzyści materialnych w zamian za nakłonienie innych osób do dokonania takich samych transakcji. Organizowanie systemu sprzedaży lawinowej nie będzie jednak uznane za czyn nieuczciwej konkurencji, jeżeli: obiecane korzyści materialne pochodzą ze środków uzyskiwanych z zakupu lub ze sprzedaży dóbr i usług po cenie, której wartość nie może rażąco przekraczać rzeczywistej wartości rynkowej tych dóbr i usług; oraz osoba rezygnująca z udziału w systemie ma prawo do odsprzedaży organizatorowi systemu za co najmniej 90% ceny zakupu wszystkich towarów, zakupionych od organizatora w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 69

70 Systemy sprzedaży lawinowej Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 70

71 Afera Amber Gold Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 71

72 Katalog czynów nieuczciwej konkurencji (13/13) Sprzedaż w sklepach dyskontowych pod własną marką Czynem nieuczciwej konkurencji jest wprowadzanie do obrotu przez sieci sklepów dyskontowych towarów pod własną marką, tj. oznaczonych marką stanowiącą własność właściciela sieci lub podmiotów zależnych, jeżeli towary te stanowią ponad 20% wartości obrotów. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 72

73 Sposoby zwalczania nieuczciwej konkurencji (1/3) Nieuczciwa konkurencja nie musi pozostać bezkarna. Przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może zgłosić do sądu pozew oraz domagać się pociągnięcia podmiotu dopuszczającego się nieuczciwej konkurencji do odpowiedzialności cywilnej lub karnej - w zależności od rodzaju popełnionego czynu. Możliwość zgłaszania roszczeń z tytułu nieuczciwej konkurencji ulega przedawnieniu z upływem trzech lat. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 73

74 Sposoby zwalczania nieuczciwej konkurencji (2/3) Wykroczenia te są jednak egzekwowane wyłącznie na wniosek poszkodowanego. W pozwie należy wskazać, na czym polega czynność uznana za niezgodną z prawem, opisać działalność podmiotu oraz udokumentować, że działania pozwanego podlegają definicji nieuczciwej konkurencji. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 74

75 Sposoby zwalczania nieuczciwej konkurencji (3/3) Powód może wystąpić do sądu m.in. z roszczeniem o zaniechanie niedozwolonych działań, czy też usunięcie skutków niedozwolonych działań. W praktyce żądanie może polegać na nakazie zmiany zachowania pozwanego, np. usunięcie logo, które naśladuje oznaczenie innego przedsiębiorstwa. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 75

76 Odpowiedzialność z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji Popełnienie czynu nieuczciwej konkurencji może rodzić odpowiedzialność cywilnoprawną, a także odpowiedzialność karnoprawną. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 76

77 Odpowiedzialność cywilna Przedsiębiorca, którego interes został naruszony, lub chociażby tylko zagrożony, w związku z dokonanym czynem nieuczciwej konkurencji, może żądać od przedsiębiorcy dokonującego czynu nieuczciwej konkurencji: 1) zaniechania niedozwolonych działań; 2) usunięcia skutków tych działań; 3) złożenia określonego oświadczenia; 4) naprawienia wyrządzonej szkody, 5) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści; 6) zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny - jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony. Z wymienionymi wyżej roszczeniami (z pewnymi wyjątkami) może także wystąpić organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów przedsiębiorców. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 77

78 Odpowiedzialność karna Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wprowadza odpowiedzialność karną z tytułu popełnienia niektórych z przewidzianych w tej ustawie czynów nieuczciwej konkurencji. Popełnienie jednego z opisanych w ustawie przestępstw (lub wykroczeń) zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności a nawet pozbawienia wolności (maksymalnie do 8 lat). Ściganie przestępstw (lub wykroczeń) z Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji następuje na wniosek (żądanie) pokrzywdzonego. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 78

79 Jak uniknąć nieuczciwej konkurencji? 1) znać prawo i śledzić zmiany w ustawodawstwie; 2) przekazywać prawdę w komunikatach marketingowych. Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 79

80 Podstawy ekonomii (WN UM w Gdyni) dziękuję za uwagę Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 80