Wpływ środków adhezyjnych na wielkość siły utrzymania protezy całkowitej górnej u pacjentów z przewlekłą suchością jamy ustnej w badaniach in vivo

Transkrypt

1 PROTET. STOMATOL., 2008, LVIII, 6, Wpływ środków adhezyjnych na wielkość siły utrzymania protezy całkowitej górnej u pacjentów z przewlekłą suchością jamy ustnej w badaniach in vivo Effects of dental adhesive materials on the retention of complete maxillary denture in patients with xerostomia in the in vivo study Zdzisław A. Bogucki Z Zakładu Materiałoznawstwa Stomatologicznego Katedry Protetyki Stomatologicznej AM we Wrocławiu Kierownik Katedry: dr hab. n. med. H. Panek prof. nadzw. HASŁA INDEKSOWE: preparaty adhezyjne, protezy całkowite Streszczenie Cel pracy. Porównanie wielkości siły utrzymania na podłożu protetycznym protezy całkowitej w obrębie szczęki u pacjentów z przewlekłą suchością jamy ustnej po zastosowaniu określonego środka oraz bez jego użycia. Materiał i metoda. Badania obejmowały grupę 36 pacjentów w wieku od lat. Każdy z zakwalifikowanych do leczenia miał całkowicie bezzębną szczękę. W wywiadzie pacjenci podawali odczuwanie suchości jamy ustnej. W pierwszym etapie badanym wykonano nowe uzupełnienia protetyczne. Następnie po okresie 3 tygodni wstępnej adaptacji nowych protez przez pacjentów oceniano ich retencję. Pomiary wielkości siły odrywającej protezę całkowitą górną od podłoża protetycznego przeprowadzono w kolejności bez użycia środka po spłukaniu protezy wodą destylowaną a następnie z użyciem preparatów adhezyjnych, po założeniu preparatu godzinę wcześniej, trzy godziny i sześć godzin przed pomiarem. ów podzielono na grupy w zależności od rodzaju zastosowanych preparatów adhezyjnych. Wyniki i wnioski. Uzyskane wyniki badań przedstawiono w tabelach. Zastosowanie u pacjentów z przewlekłą suchością jamy ustnej preparatów adhezyjnych powoduje wyraźny wzrost średniej siły utrzymania protezy całkowitej górnej na podłożu protetycznym. Większość badanych preparatów maksymalną średnią siłę utrzymania wykazywała w pierwszej godzinie po ich zastosowaniu. W badanej grupie pacjentów największą wartość siły odrywającej zanotowano po zastosowaniu środka w postaci kleju. KEY WORDS: denture adhesive, completely denture Summary Aim of the study. To estimate the retention effectiveness of prosthetic denture adhesives of maxillary complete denture in patients with xerostomia following the use of a certain kind of denture adhesive and without its use. Material and method. The study comprised 36 complete denture wearers who regularly used several kinds of denture adhesive during an observation period. Each patient had poor secretion of saliva, as well as unsatisfactory retention and stabilisation of the denture. The retention effectiveness of maxillary complete denture was determined with use of denture adhesives and without them. The estimations were made after one, three and six hours. The subjects were classified into groups according to the kind of denture adhesive used in a study. Results and conclusions. The results of the study are summarised in Tables 1 9. All patients had poor retention of the upper denture without denture adhesive, but it was much better after its use. The majority of the used denture adhesives showed the medium power of retention after one hour. Prosthetic denture adhesives in the form of glue were found to reveal the best retention effectiveness in patients with xerostomia. 424

2 Protezy całkowite Xerostomia prawdziwa może być samodzielną jednostką chorobową wywołaną pierwotnie zaburzeniami funkcji gruczołów ślinowych, bądź być jednym z objawów choroby ogólnoustrojowej. Przyczynami wystąpienia sialopenii mogą być czynniki miejscowe i ogólne. Do miejscowych zaliczyć można: częściową lub całkowitą aplazję gruczołów ślinowych, powiększenie ślinianek, guzy łagodne, mieszane i złośliwe oraz skutki napromieniowania okolicy głowy i karku. Natomiast czynnikami ogólnymi mogą być: zespół Sjögrena, choroba Mikulicza, awitaminozy, niedokrwistość złośliwa, niedobór żelaza, bezkwaśność soku żołądkowego, cukrzyca, przewlekły gościec stawowy, kolagenozy i choroby tarczycy, zaburzenia wydzielania gonad i kory nadnercza, niewydolności układu krążenia, ostre i przewlekłe choroby nerek, a także niektóre choroby zakaźne. W wydzielaniu śliny bardzo ważną rolę odgrywa układ neurowegetatywny. Od jego stanu zależy ilość oraz jakość śliny. Wyraźnie można to zaobserwować sytuacjach stresu lub zdenerwowania, często wówczas dochodzi do odruchowego zahamowania jej wydzielania. Również takie czynniki jak przyjmowanie leków, szczególnie neuropsychotropowych, spazmolitycznych, zmniejszających nadciśnienie tętnicze, antyalergicznych, neuroleptycznych, środków znieczulających czy wreszcie niektórych antybiotyków, może mieć wpływ na wystąpienie asialii (1-11). Pacjenci, u których występuje zmniejszone wydzielanie śliny mają duże trudności z użytkowaniem uzupełnień protetycznych. Związane to jest ze znacznie gorszym utrzymaniem protez całkowitych na podłożu protetycznym (9-18). Cel pracy Celem badań było określenie wpływu preparatów adhezyjnych na wielkość siły utrzymania protez całkowitych górnych na podłożu protetycznym u pacjentów z przewlekłą suchością jamy ustnej. Materiał i metoda Badania obejmowały grupę 36 pacjentów: 28 kobiety i 8 mężczyzn w wieku od lat. Każdy z zakwalifikowanych do leczenia miał całkowicie bezzębną szczękę i częściowe lub całkowite braki w obrębie żuchwy. W wywiadzie pacjenci podawali odczuwanie suchości jamy ustnej. Stan zmniejszonego wydzielania śliny potwierdzano w trakcie kolejnych wizyt kontrolnych wykonując trzykrotnie badanie ilości jej wydzielania w czasie 1 minuty na czczo w całkowitym spoczynku. Do badania używano kalibrowany, szklany pojemnik z podziałką. We wszystkich przypadkach wielkości te były niższe od wartości prawidłowych. Wg Fabera ilość wydzielanej śliny w tych warunkach powinna wynosić od 0,3 0,6 ml/min. (18-36 ml/h) (4, 5, 8). W pierwszym etapie badanym wykonano nowe uzupełnienia protetyczne: akrylową protezę całkowitą górną i częściową lub całkowitą protezę dolną. Następnie po okresie 3 tygodni wstępnej adaptacji nowych protez przez pacjentów oceniano ich retencje. Do pomiaru wielkości siły potrzebnej do oderwania protezy całkowitej górnej od podłoża protetycznego wykorzystano jako urządzenie pomiarowe dynamometr wskazujący wielkość siły w gramach oraz śrubę rozporową umocowaną pomiędzy drugimi zębami przedtrzonowymi a pierwszymi zębami trzonowymi protezy całkowitej górnej, co odpowiadało środkowi płyty protezy, jako miejsce przyłożenia siły odrywającej. Pomiar przeprowadzano do momentu zerwania protezy z podłoża. Przed rozpoczęciem właściwych badań sprawdzono czy stan błony śluzowej w obrębie pola protetycznego jest prawidłowy: bez zmian zapalnych, podrażnień lub odleżyn. Pomiary wielkości siły odrywającej protezę całkowitą górną od podłoża protetycznego przeprowadzono w kolejności bez użycia środka po spłukaniu protezy wodą destylowaną a następnie z użyciem preparatów adhezyjnych, po założeniu preparatu godzinę wcześniej, trzy godziny i sześć godzin przed pomiarem. ów podzielono na grupy w zależności od rodzaju zastosowanych preparatów adhezyjnych. Do badań wykorzystano następujące preparaty: 1. podściółki mocujące: Secure firmy Jonson&Jonson (preparat na bazie agaru, których skład nie został dokładnie podany przez producenta), 2. Protefix podściółki mocujące firmy Queisser Pharma (skład: mieszanina włókna wiskozowo-celulozowego 71g i alginian sodu 29 g). PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 6 425

3 Z. A. Bogucki 3. proszek mocujący: Protefix firmy Queisser Pharma (skład: alginian sodu 99,976 g, mentol, sole sodowe chlorofilinianu miedziowego). 4. klej do protez: Fitty-dent firmy Fittydent International GMBH (skład: karboksymetylceluloza sodowa, octan winylu, alkohol skażony, parafina mikrokrystaliczna, hydroksypropylceluloza) 5. klej Blend-a-dent Extra Stark firmy Wick Pharma (skład: polymethoksyethylen 2,7:1, Calciun-Zink Salz 302 mg, carmellose-natrium 192 mg) 6. krem mocujący: Corega Fix&Fest firmy Block Drug Comp. Inc. (skład: kopolimer metylowinyloeterowy kwasu maleinowego, sól sodowa magnezowa, cynkowa, sól sodowa karboksymetylocelulozy). ów podzielono w zależności od typu użytkowanego preparatu na cztery grupy, w 2 grupach wyodrębniono dodatkowo po 2 podgrupy osób stosujących różne środki. Mężczyźni zostali podzieleni w ten sposób aby każdy z nich stosował inny preparat adhezyjny. 12 pacjentów używało jako środka mocującego podściółki adhezyjne, 8 osób w drugiej grupie klej, natomiast po 6 w pozostałych proszek i krem mocujący. Sposób aplikacji preparatu był zgodny z instrukcją producentów. Do oczyszczania protez stosowano środki rekomendowane przez firmy produkujące poszczególne preparaty adhezyjne. Przed pomiarem wielkości siły odrywającej protezę od podłoża głowy pacjentów każdorazowo układano w tej samej pozycji przy użyciu planimetru uwzględniając przebieg płaszczyzny zwarcia w stosunku do linii Campera i linii źrenicznej. Wyniki i ich omówienie Wyniki pomiarów wielkości siły potrzebnej do oderwania protezy całkowitej szczęki od podłoża protetycznego u pacjentów z przewlekłą suchością jamy ustnej, u których użyto środki adhezyjne oraz pomiary siły odrywającej protezę bez preparatu przedstawiono w tabelach I-VI. Analizując uzyskane wyniki widać wyraźną różnicę wielkości siły potrzebnej do oderwania protezy od podłoża protetycznego w przypadku pomiarów dokonanych po zastosowaniu środków adhezyjnych i bez ich wykorzystania. Odnosi się to do całej grupy badanych i wszystkich preparatów. Różnice średniej wielkości w wielu przypadkach są ponad dwukrotne. Szczególnie wyraźnie zaznaczają się w przypadku użycia preparatów adhezyjnych z grupy klejów. Średnia wartość siły odrywającej protezę bez preparatu wynosiła w badanej grupie pacjentów 1055 T a b e l a I. Pomiar dynamometryczny siły odrywającej protezę całkowitą górną od podłoża protetycznego pacjentów po zastosowaniu podściółek mocujących Secure Średnia 1176,6 2161, Różnica* ,4 958,4 426 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 6

4 Protezy całkowite T a b e l a I I. Pomiar dynamometryczny siły odrywającej protezę całkowitą górną od podłoża protetycznego u pacjentów po zastosowaniu podściółek mocujących Protefix Średnia 1166, ,6 1563,3 Różnica* - 683, ,7 T a b e l a I I I. Pomiar dynamometryczny siły odrywającej protezę całkowitą górną od podłoża protetycznego pacjentów po zastosowaniu kleju Blenda-Dent Średnia , Różnica* , g a po w postaci kleju wzrosła w różnych przedziałach czasowych od 2945 do 3420 g. Jest rzeczą charakterystyczną, że najmocniejsze utrzymanie protez na podłożu dla tych preparatów wystąpiło w pierwszej godzinie po zastosowaniu i stopniowo malało, różnica wyniosła 451,7 g. Maksymalna wielkość siły odrywającej dla obu badanych preparatów tej grupy była zbliżona. Podobną dynamikę rozkładu sił można zaobserwować w przypadku preparatów adhezyjnych w postaci kremów, jednak wielkości siły odrywającej po zastosowaniu preparatu i bez jego użycia nie była tak znaczna jak w przypadku klejów i wynosiła 1341,6 g bez preparatu i 3178,3 g w pierwszej go- PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 6 427

5 Z. A. Bogucki T a b e l a I V. Pomiar dynamometryczny siły odrywającej protezę całkowitą górną od podłoża protetycznego pacjentów po zastosowaniu proszku mocującego Protefix Średnia 1108, , Różnica* , ,7 T a b e l a V. Pomiar dynamometryczny siły odrywającej protezę całkowitą górną od podłoża protetycznego pacjentów po zastosowaniu kleju Fitty-Dent Średnia 1273,3 3358,3 3233,3 2868,3 Różnica * dzinie po jego użyciu. Różnica średnich wielkości siły stopniowo malała i po sześciu godzinach wynosiła 1385 g. Pomiary dynamometryczne siły odrywającej protezę całkowitą górną po zastosowaniu preparatów adhezyjnych w postaci proszku wskazują na jej wzrost w porównaniu z siłą odrywającą bez preparatu. W badanej grupie pacjentów pierwotnie średnia siła odrywająca wynosiła 1108,3 g a po zastosowaniu preparatu wzrosła do 2145 g. Jej wartość stopniowo malała i po sześciu godzinach wyniosła 1830 g. 428 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 6

6 Protezy całkowite T a b e l a V I. Pomiar dynamometryczny siły odrywającej protezę całkowitą górną od podłoża protetycznego pacjentów po zastosowaniu kremu Corega Średnia 1341,6 3178,3 3023,3 2726,6 Różnica* 1836,7 1681, W przypadku preparatów adhezyjnych w postaci podściółek mocujących również widać różnice w wielkości siły odrywającej po ich zastosowaniu. Średnie wartości oscylowały od 1176,6 g bez preparatu do 2570 g po jego zastosowaniu. Jednak w przeciwieństwie do preparatów z pozostałych badanych grup tj. klejów, kremów i proszków mocujących, maksymalne utrzymanie na podłożu wystąpiło dla jednego preparatu po godzinie od zastosowania a dla drugiego z nich po trzech godzinach. Także różnica wielkości siły odrywającej dla obu badanych preparatów była większa niż np. w grupie klejów. Porównując średnie wartości siły potrzebnej do oderwania od podłoża protezy całkowitej górnej u pacjentów z przewlekłą suchością jamy ustnej największe wielkości zanotowano w pierwszej godzinie po zastosowaniu preparatu w postaci kleju 3420 g różnica w porównaniu z pomiarami bez preparatu wyniosła 2365 g. Wnioski 1. Zastosowanie u pacjentów z przewlekłą suchością jamy ustnej preparatów adhezyjnych powoduje wyraźny wzrost średniej siły utrzymania protezy całkowitej górnej na podłożu protetycznym. 2. Większość badanych preparatów maksymalną średnią siłę utrzymania wykazywała w pierwszej godzinie po ich zastosowaniu. 3. W badanej grupie pacjentów największą wartość siły odrywającej zanotowano po zastosowaniu środka w postaci kleju. Piśmiennictwo 1. Tarbet W. J., Grossman E.: Observations of denture-supporting tissue during six months of denture adhesive wearing. J. Am. Dent. Assoc., 1980, 101, Uysal H., Altay O. T., Alparslan N., Bilge A.: Comparison of four different denture cushion adhesives a subjective study. J. Oral Rehabil., 1998, 25, Kelsey C. C., Lang B. R., Wang R. F.: Examining patients Responses about the effectiveness of five denture adhesive pastes. J. Am. Dent. Assoc., 1997, 128, Bogucki Z. A.: Oddziaływanie na błonę śluzową szczęki środków zwiększających adhezję protez całkowitych górnych u pacjentów z przewlekłą suchością jamy ustnej. Protet. Stomatol., 2003, 53, 6, Berg R.: A clinical comparison of four denture adhesives. Int. J. Prosthodont., 1991, 4, 5, Dorocka-Bobkowska B., Szumała-Kąkol A.: Ocena wrażliwości grzybów z rodzaju Candida na leki przeciwgrzybicze po zastosowaniu proszku mocującego Protefix. Czas. Stomatol., 2000, LIII, 9, PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 6 429

7 Z. A. Bogucki Ekstrand K., Hensen-Pettersen A., Kullman A.: Denture Adhesives: cytotoxicity, microbal contamination and formaldehyde content. J. Prosthet. Dent., 1993, 69, 3, Ghani F., Picton D. C.: Some clinical investigations on retention forces of maxillary complete dentures with the use of denture fixatives. J. Oral Rehab., 1994, 21, 6, Gołębiewska M.: Wpływ użytkowania protez całkowitych na tkanki podłoża jamy ustnej. Przegląd piśmiennictwa. Protet. Stomatol., 1999, XLIX, 1, Gorzeńska A.: Preparaty adhezyjne stosowane do poprawy retencji protez całkowitych w świetle piśmiennictwa. Protet. Stomatol., 1999, XLIX, 2, Józefowicz W.: Ocena siły retencji protez całkowitych. Protet. Stomatol., 1972, XXII, 3, Koppang R., Berg E., Dahm S., Real C., Folystrand F.: A method for testing denture adhesives. J. Prost. Dent., 1995, 73, 5, Rusiniak K., Dzieniakowski T., Stysiak E.: Ocena kliniczna zastosowania preparatów adhezyjnych dla polepszenia utrzymania protez całkowitych. Protet. Stomatol., 1978, 28, 5, Shay K.: Denture adhesives. Choosing the right powders and pastes. J. Am. Dent. Assoc., 1991, 122, 1, Smosarska H.: Choroby błony śluzowej jamy ustnej. PZWL Warszawa 1980, wyd. II, Tello C. G., Ford P., Iacopino A. M.: In vitro evaluation of complex carbohydrate denture adhesive formulations. Quintessence Inter., 1998, 29, 9, Telmiński M.: Środki zwiększające utrzymanie protez całkowitych. Rozprawa doktorska, Wrocław 1978, Coates A. J.: Usage of denture adhesives. J. Dent., 2000, 28, Zaakceptowano do druku: 21.VIII.2008 r. Adres autora: Wrocław, ul. Krakowska 26. Zarząd Główny PTS PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 6