Strategia Rozwoju Gminy Rabka-Zdrój. na lata

Transkrypt

1 Strategia Rzwju Gminy Rabka-Zdrój na lata RABKA-ZDRÓJ, STYCZEŃ 2014

2 Spis treści 1. Wstęp Miejsce strategii w zarządzaniu gminą Wielletni Plan Finanswy (WPF) Budżet Analiza tczenia spłeczn-gspdarczeg Charakterystyka Miasta i Gminy Rabka-Zdrój Zagspdarwanie przestrzenne Spłeczeństw Kultura Eklgia Gspdarka Finanse gminy Załżenia d Strategii Rzwju Gminy Rabka-Zdrój Szanse i bariery rzwjwe Rabki-Zdrój Ranking barier na drdze d realizacji celów Ranking efektywnści instrumentów dynamizujących rzwój Gminy Obszary strategiczne Wizja i Cele rzwjwe Rabki-Zdrój na lata Wizja Gminy Rabka-Zdrój Cele strategiczne i peracyjne Prgram Operacyjny na lata Zadania w bszarze Zagspdarwanie przestrzenne Zadania w bszarze Spłeczeństw Zadania w bszarze Eklgia Zadania w bszarze Kultura, sztuka i prmcja Zadania w bszarze Gspdarka Instrumenty wdrażania prgramu i kmunikacji spłecznej Pzim merytryczny Pzim rganizacyjny Pzim spłeczny

3 Spis tabel Tabela 1. Dane ujęciach wód leczniczych Tabela 2. Szpitale i sanatria uzdrwiskwe w Rabce-Zdrój Tabela 3. Pwierzchnia terenów zielnych w strefie A i B chrny uzdrwiskwej Tabela 4. Liczba ludnści faktycznie zamieszkałej w Rabce-Zdrój na przestrzeni lat Tabela 5. Struktura ludnści według grup wiekwych w latach Tabela 6. Placówki edukacyjne na terenie Gminy Rabka-Zdrój Tabela 7. Interwencje Straży Miejskiej w Rabce-Zdrju w latach Tabela 8. Pdział gminy ze względu na rejny Tabela 9. Obszary i cele strategiczne Tabela 10. Cele peracyjne i grupy zadań w ramach bszaru Zagspdarwanie przestrzenne Tabela 11. Cele peracyjne i grupy zadań w ramach bszaru Spłeczeństw Tabela 12. Cele peracyjne i grupy zadań w ramach bszaru Eklgia Tabela 13. Cele peracyjne i grupy zadań w ramach bszaru Kultura, sztuka, prmcja Tabela 14. Cele peracyjne i grupy zadań w ramach bszaru Gspdarka Spis wykresów Wykres 1. Liczba sób krzystających z nclegów w Rabce-Zdrój w latach (wg GUS) Wykres 2. Liczba biektów w Rabce-Zdrój (bszary miejskie i wiejskie) wg. statystyk GUS Wykres 3. Krzystający z nclegów gółem (wg. statystyk GUS) raz nclegi udzielne w zakładach uzdrwiskwych w latach z uwzględnieniem nclegów udzielnych gścim zagranicznym Wykres 4. Wpływy z płaty uzdrwiskwej d budżetu Gminy w latach Wykres 5. Wskaźnik zaludnienia w Rabce-Zdrój na tle innych gmin pwiatu nwtarskieg Wykres 6. Prgnza demgraficzna d r dla pwiatu nwtarskieg i wj. małplskieg Wykres 7. Wskaźnik przyrstu naturalneg gminy Rabka-Zdrój na tle innych gmin pwiatu nwtarskieg (prównanie rk 2009 i 2012) Wykres 8. Struktura kbiet i mężczyzn w gólnej licznie ludnści Rabki-Zdrój na przestrzeni l Wykres 9. Struktura mieszkańców Gminy Rabka-Zdrój Wykres 10. Wskaźnik bciążenia demgraficzneg w latach 2009 i Wykres 11. Struktura ludnści w pdziale na grupy w pwiecie nwtarskim w rku Wykres 12. Sald migracji w Rabce-Zdrój w latach Wykres 13. Wskaźnik salda migracji- Rabka-Zdrój na tle pwiatu i wjewództwa (dane za rk 2010) 41 Wykres 14. Wskaźnik dstępnści przedszkli - liczba dzieci w wieku przedszklnym (3-6 lat) przypadająca na jedn miejsce w przedszklu Wykres 15. Wskaźnik Współczynnik sklaryzacji nett w szkłach pdstawwych i gimnazjach Rabki- Zdrój w rku 2010 nett Wykres 16. Wydatki gminy Rabka-Zdrój na światę i wychwanie (dział 801) na jedneg mieszkańca w rku 2010 na tle pwiatu Wykres 17. Stan uczniów w szkłach w Rabce-Zdrju Wykres 18. Wskaźnik dstępnści ambulatryjnej pieki lekarskiej w gminach pw. nwtarskieg.. 47 Wykres 19. Udział sób krzystających z pmcy spłecznej w liczbie ludnści gółem Wykres 20. Liczba puczeń, mandatów i wnisków skierwanych d sądu przez SM w Rabce-Zdrju w latach Wykres 21. Liczba ludnści Rabki-Zdrój przyłączna d sieci kanalizacyjnej i wdciągu raz stsunek sieci kanalizacyjnej d wdciągwej Wykres 22. Pdmity gspdarcze w Rabce-Zdrój w latach Wykres 23. Struktura branż na terenie miasta w Wykres 24. Struktura budżetu Gminy Rabka-Zdrój w rku dchdy Wykres 25. Struktura budżetu Gminy Rabka-Zdrój w rku 2012 wydatki Wykres 26. Dchdy Gminy Rabka-Zdrój w latach i prgnza [zł] Wykres 27. Wydatki Gminy Rabka-Zdrój w latach i prgnza na [zł] Wykres 28. Dpuszczalne i mżliwe pzimy bsługi zadłużenia Rabka-Zdrój w l Wykres 29. Dpuszczalne i mżliwe pzimy bsługi zadłużenia Gminy Rabka-Zdrój w l

4 1. WSTĘP Strategia Rzwju Gminy Rabka-Zdrój na lata jest pdstawwym i najważniejszym dkumentem lkalneg samrządu, kreślającym bszary, cele i kierunki interwencji plityki rzwju, prwadznej na bszarze Gminy Rabka-Zdrój. Zgdnie z zapisami ustawy samrządzie lkalnym, t na władzach samrządwych spczywa bwiązek twrzenia i realizacji strategii rzwju, która bejmując wszystkie ważne elementy życia lkalnej spłecznści, kncentrwać się będzie na kształtwaniu szerk rzumianej świadmści bywatelskiej i kulturwej, nwczesnym rzwju gspdarczym, a także zrównważnym gspdarwaniu śrdwiskiem i przestrzenią (Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 rku zasadach prwadzenia plityki rzwju). W systemie zarządzania plityką rzwju strategia pełni kluczwą rlę, jak generalny plan pstępwania władz samrządu lkalneg w prcesie zarządzania gminą, ale również jak narzędzie kmunikwania się i partnerskiej współpracy z lkalną spłecznścią. Strategia Rzwju Gminy Rabka-Zdrój na lata mówi tym c, jak lkalna spłecznść, mżemy i chcemy siągnąć w perspektywie najbliższych dziesięciu lat wbec naszej becnej pzycji rzwjwej raz dzięki naszym czekiwanim i aspiracjm na przyszłść. Strategia jest narzędziem wspierania pzytywnych zmian w naszej Gminie raz niwelwania barier pjawiających się w jej tczeniu. W dynamicznie zmieniającej się rzeczywistści, Strategia ma na celu wspierać człnków spłecznści lkalnej w skutecznym dkrywaniu ptencjałów i pełnym wykrzystywaniu szans na rzwój, stwarzanych zarówn przez nasze własne aktywnści, jaki i rzwijające się tczenie naszej Gminy. Ostateczny dkument jest wynikiem zaangażwania się szerkieg grna sób i instytucji zaintereswanych rzwjem Rabki-Zdrój, uczestniczących w pracach nad tym dkumentem. W efekcie prwadznych knsultacji, sptkań i warsztatów udał się wypracwać spójny i przejrzysty plan strategiczny rzwju Rabki-Zdrój w perspektywie najbliższych 10 lat, który wykracza pza kmpetencje samrządu i pwinien stać się pdstawą budwania swisteg knsensus wkół naszych wspólnych celów rzwjwych. W pracach nad becną Strategią wykrzystan także szereg materiałów ze sptkań twarzyszących pracwywanym w latach dwóm niezwykle ważnym dkumentm, także charakterze strategicznym, które becnie są wdrażane w życie. Mwa tu Prgramie Rewitalizacji Obszarów Miejskich Rabki-Zdrju raz Planie Rzwju Uzdrwiska Rabka-Zdrój na lata Zapisy becnej Strategii pzstają w pełnej zgdnści i twórcz rzwijają tezy i załżenia bu wspmnianych dkumentów. Pprzednia Strategia Rzwju Miasta i Gminy Rabka zstała pracwana w rku 1999 z dziesięciletnim hryzntem czaswym. Od teg czasu zarówn w tczeniu zewnętrznym, jak i w relacjach wewnętrznych zaszł szereg zmian mających isttne znaczenie dla rzwju lkalneg. Także wyzwania, przed którymi staje becnie samrząd Rabki-Zdrój w perspektywie najbliższych lat sprawiają, iż kniecznym stał się stwrzenie zupełnie nweg dkumentu, który wyznaczy nwe cele rzwjwe na najbliższe lata. Twrząc niniejszy dkument bran pd uwagę zarówn wyzwania glbalne, a także reginalne, które determinwać będą prcesy rzwjwe w najbliższych latach. Wśród czynników charakterze pnadreginalnym wart wskazać przede wszystkim na: wpisanie się dkumentu i przyjętej wizji rzwju w nwą perspektywę finanswą Unii Eurpejskiej na lata , w tym w szczególnści Strategii na rzecz inteligentneg i zrównważneg rzwju sprzyjająceg włączeniu spłecznemu Eurpa 2020; 4

5 zapewnienie spójnści z celami dkumentów strategicznych na pzimie krajwym szczególnie celami Krajwej Strategii Rzwju Reginalneg : Reginy, Miasta, Obszary Wiejskie. Z klei wśród czynników i wyzwań charakterze wewnątrzreginalnym, które determinwać będą w najbliższych latach prcesy rzwjwe w Małplsce należy wskazać m.in 1.: zapewnienie spójnści z becną strategią reginalną i planem zagspdarwania przestrzenneg wjewództwa, a także wypracwanym przez samrząd wjewództwa mdelem plityki reginalnej i subreginalnej w nwej perspektywie finanswej UE ; zróżnicwany pzim i temp rzwju spłeczn-gspdarczeg pmiędzy pszczególnymi częściami wjewództwa, szczególnie w ujęciu subreginalnym; rsnącą presję zewnętrzną na kncentrację i specjalizację, zarówn w wymiarze tematycznym, jak i terytrialnym, przy wykrzystaniu ptencjałów decydujących przewadze knkurencyjnej reginu; rsnące znaczenie przestrzennej dstępnści dóbr i usług dla rzwju gspdarczeg i spłeczneg; brak jednznacznie kreślnej rli i plityki wbec bszarów funkcjnalnych, rzumianych jak bszary integracji przestrzennej; wzrastającą rlę śrdków miejskich w generwaniu wyskiej jakści, trwałych miejsc pracy przy wyraźnie pstępującym prcesie suburbanizacji; przemiany funkcjnalne bszarów wiejskich raz ich wyski, wciąż niedstatecznie wykrzystywany ptencjał rezydencjnalny; rsnące ddziaływanie zmian demgraficznych dla prcesów gspdarczych zachdzących w przestrzeni reginalnej; rsnące znaczenie wielaspektweg bezpieczeństwa, szczególnie w wymiarze śrdwiskwym, zdrwtnym i spłecznym dla równważenia rzwju raz jakści życia. Działania bieżące samrządu i rzwiązywanie bieżących prblemów wspólnty samrządwej nie sprzyjają długterminwej, strategicznej refleksji nad wpływem wyżej wymieninych czynników na prcesy rzwjwe w Gminie. Nie sprzyja temu również rczna perspektywa budżetu gminy - pdstawweg planu finansweg i źródła finanswania zadań lkalnych. Stąd knieczna jest refleksja i kreślenie długterminwych celów wspólnty, p t, by realizując zadania bieżące łatw był rzpznać czy wpisują się ne w realizację celów długterminwych i w spsób rzeczywisty kreują rzwój Gminy raz stwarzają nwe szanse dla lkalnej wspólnty samrządwej. Strategia jest prcesem twórczym. Jej dmeną jest zidentyfikwanie najważniejszych zjawisk raz uzgdnienie wiarygdnych celów, zadań, a w knsekwencji całej strategii działań. Celem tak rzumianej Strategii jest świadme wywieranie wpływu na twrzenie lkalneg rzwju spłeczn-gspdarczeg, czyli prcesu, dzięki któremu samrząd pdnsi jakść życia swich mieszkańców, twrząc przez t nwą jakść wspólnty raz pbudzając pstęp gspdarczy. Lkalny rzwój spłeczn-gspdarczy jest prcesem przewidywalnym, planwanym i wdrażanym dzięki spójnym działanim i prgramm pdejmwanym przez sektr publiczny raz prywatny tzn. samrząd wraz z lkalną spłecznścią. 1 Na pdstawie wyzwań charakterze wewnątrzreginalnym zdefiniwanych w Strategii Rzwju Wjewództwa Małplskieg , Załącznik nr 1 d Uchwały Nr XII/183/11 Sejmiku Wjewództwa Małplskieg z dnia 26 września 2011 rku. 5

6 Isttnym elementem partnerskieg planwania strategiczneg jest siągnięcie knsensusu pmiędzy wszystkimi uczestnikami prcesu tak, aby zapisane cele dpwiadały czekiwanim większści spłecznści lkalnej. Ważne jest, by cele były realne w załżnej, długiej perspektywie czaswej. Stąd też efektywne planwanie strategiczne pwinn psiadać trzy cechy: pwinn pmagać samrządwi w sfrmułwaniu wspólnych i akceptwanych celów, a także tak wpływać na rzwój spłeczn gspdarczy, by mżliwe był ich siąganie; pwinn przedstawiać samrządwi cele i zadania rzwju spłeczngspdarczeg. Mówiąc inaczej pwinn pdpwiadać jakie plany są d zrealizwania, jakie są niezbędne ku temu zasby i jak siągać załżne cele; w przeciwieństwie d innych metd planistycznych pwinn skupiać się na przedsięwzięciach wyknalnych. Niezwykle isttnym elementem Strategii, warunkującym trafnść dknywania klejnych rzstrzygnięć jest realistyczna cena lkalnych zasbów, szans i zagrżeń. Niniejszy dkument jest generalną dpwiedzią na pwyższe kwestie wypracwaną w trakcie warsztatów lkalnych, wspartą gólną diagnzą stanu gminy. Pdstawwy kształt Strategii zstał wypracwany i uzgdniny w trakcie cyklu sptkań, w tym dwóch sesji warsztatów planwania strategiczneg, które dbyły się w październiku i listpadzie 2010 rku na terenie Instytutu Gruźlicy i Chrób Płuc w Rabce-Zdrju raz Urzędu Miejskieg w Rabce-Zdrju raz dwóch sptkań aktualizujących wypracwane wtedy załżenia, które dbyły się w listpadzie 2012 rku i czerwcu rku 2013 z udziałem radnych raz przedstawicieli instytucji szczególnie zaintereswanych krewaniem planów rzwjwych Rabki-Zdrój. Ostateczny kształt dkumentu pwstał dzięki wkładwi merytrycznemu wypracwanemu w trybie indywidualnych knsultacji z władzami samrządwymi Gminy Rabka-Zdrój. W warsztatach strategicznych uczestniczyli przedstawiciele samrządu gminy, a także liderzy lkalnych śrdwisk radni, słtysi, przedsiębircy, przedstawiciele ważnych instytucji sektra edukacji i kultury, chrny śrdwiska, rganizacji pzarządwych raz służb prządkwych (plicji i chtniczej straży pżarnej). Prces planwania Strategii był mderwany i wspierany przez zewnętrznych knsultantów - głównie w zakresie metdlgii i prcedury prac, aktualizacji diagnzy stanu gminy, mderwania warsztatów strategicznych raz pracwania i syntezy wyników prac. Zakres prezentwanej Strategii bejmuje widące z punktu widzenia rzwju lkalneg bszary aktywnści władz lkalnych i skupia się przede wszystkim na prirytetach. Zgdnie z zamierzeniami twórców dkumentu nie bejmuje n wszystkich zadań realizwanych przez Gminę, a jedynie te, które wydają się kluczwe dla dalszeg rzwju spłeczn-gspdarczeg i jakści życia wspólnty gminnej. Isttą Strategii jest więc wyznaczenie głównych, najważniejszych kierunków działań średni- i długkreswych i takie pisanie spsbu ich realizacji, który pzwli na wykrzystanie dkumentu Strategii d wspmagania zarządzania Gminą, i c równie ważne w dzisiejszych czasach sięgania p zewnętrzne źródła finanswania kluczwych, z punktu widzenia rzwju Gminy, inwestycji i prjektów. Pza wskazaniem głównych bszarów i kierunków działania Strategia ustala również, w jaki spsób mnitrwane będą pstępy w jej realizacji i jaki pwinien być mechanizm ich ceny. Strategia Rzwju Gminy Rabka-Zdrój na lata jest głównym średnii długterminwym dkumentem prgramwym przygtwywanym przez władze samrządwe i ma charakter kierunkujący pzstałe prace prgramwe. Klejnym krkiem będzie zintegrwanie ze Strategią istniejących prgramów i planów dziedzinwych (także tych już istniejących), a także przygtwanie na tej pdstawie zaktualizwanych 6

7 szczegółwych planów realizacyjnych rzwju w pszczególnych bszarach strategicznych. Osią tych planów będą prirytety ujęte w Strategii, uzupełnine plan realizacji pzstałych ważnych zadań w danej dziedzinie. Ustalenia zawarte w dkumencie Strategii raz w związanych z nią dkumentach prgramwych i planach realizacyjnych winny być crcznie wykrzystywane jak pdstawwe wytyczne przy frmułwaniu prjektu budżetu Gminy raz przy frmułwaniu strategii pstępwania w zakresie pzyskiwania przez Gminę zewnętrznych śrdków pmcwych, szczególnie ze źródeł UE. Pwinny być także wykrzystywane jak wskazówki d współpracy Gminy z partnerami samrządwymi i spłecznymi, a w knsekwencji d pdejmwania wspólnych przedsięwzięć służących zaspkjeniu ptrzeb spłecznści Rabki- Zdrój. 7

8 2. MIEJSCE STRATEGII W ZARZĄDZANIU GMINĄ 2 Strategia jest narzędziem umżliwiającym zarządzanie jednstką samrządu terytrialneg w długim przedziale czaswym. Ze wszystkich narzędzi zarządzania strategia psiada najdłuższą perspektywę czaswą. Z teg względu inne narzędzia zarządzania są ze strategią pwiązane w spsób bezpśredni, bądź pśredni. Strategia wyznacza długterminwe cele stjące przed spłecznścią lkalną. Wdrażana jest przez całą spłecznść lkalną, a nie tylk Urząd Miejski, dla któreg wskazuje drgę d siągnięcia celów stjących przed spłecznścią. Część zadań mże być realizwana przez inne jednstki, w szczególnści przez rganizacje pzarządwe. Inne jednstki mgą być finanswane z budżetu Gminy, alb też mgą realizwać zadania z innych śrdków. Strategia wyznacza cele długterminwe, natmiast nie definiuje dkładnie szczegółów realizacji. W przypadku celów wymagających realizacji zadań nieinwestycyjnych, śrdki na realizację tych zadań pwinny zstać zaplanwane w budżetach rcznych. Pnieważ zadania nieinwestycyjne zwykle nie wymagają tak skmplikwaneg planwania jak inwestycyjne, zwykle nie jest ptrzebny etap pśredni między strategią, a budżetem rcznym (wyknaniem), bądź jest ptrzebny uprszczny etap pśredni w pstaci planu. Zadania inwestycyjne wymagają dkładniejszeg planwania. Zwykle sam przygtwanie inwestycji trwa dłużej niż rczny plan finanswy Gminy, czyli budżet. Należy wyknać dkumentację przedinwestycyjną w pstaci studium wyknalnści, ceny ddziaływania na śrdwisk, prjektu techniczneg, a częst aplikacji dfinanswanie ze śrdków zewnętrznych. Analizy te wyknuje się w celu wybru ptymalneg - z punktu widzenia spłecznści lkalnej wariantu realizacji inwestycji. Strategia identyfikuje i zapisuje cele, d których dąży spłecznść lkalna raz definiuje drgę djścia d knkretnych rzwiązań (ale nie same rzwiązania) Wielletni Plan Finanswy (WPF) Gminne plany finanswe są narzędziem realizacji ich strategii rzwjwych. Same plany strategiczne nie wymagają jeszcze bilanswania ptrzeb i mżliwści inwestycyjnych gmin, z uwagi na dłuższy hryznt czaswy i inny frmat pracwania. Wiarygdnść samrządu w zakresie zamierzeń rzwjwych staje się mżliwa dpier dzięki dbrze pracwanemu WPF; przypisuje n pszczególnym przedsięwzięcim harmngramy finanswania zadań raz kreśla całkwite mżliwści finanswe. Opracwanie WPF ma znaczenie: dla kntaktów ze spłecznścią lkalną. Na wszystkich etapach prcesu inwestycyjneg - d fazy przygtwawczej prjektu d fazy eksplatacji - mżna minimalizwać wpływ partykularnych interesów, które są sprzeczne z dbrem publicznym, rzumianym jak knsensus spłeczny dtyczący plityki inwestycyjnej samrządu. Wielletnie plany inwestycyjne dają władzm samrządwym wielfunkcyjny instrument plityki infrmacyjnej. Przede wszystkim mieszkańcy, mając mżliwść zapznania się z przeznaczeniem śrdków publicznych, mgą wpływać na kierunki inwestwania w gminie. 2 Opracwan na pdstawie: Krzysztf Pakński, Zarządzanie finanswe i i strategiczne, Warszawa 2003 raz Wielletnie Plany Inwestycyjne, praca zbirwa pd red. Rafała Stanka i Dariusza Śmiałkwskieg, Warszawa

9 Dkument WPF, jak baza infrmacyjna zadaniach inwestycyjnych, jest też sweg rdzaju fertą dla ptencjalnych inwestrów; dla kntaktów finanswych. - Gminy dyspnujące wielletnimi planami inwestycyjnymi stają się atrakcyjniejszymi, a przede wszystkim wiarygdnymi partnerami banków i instytucji finanswych, c znacza swbdniejsze pruszanie się na rynku kapitałwym i łatwiejszy dstęp d zewnętrzneg finanswania inwestycji. WPF pwinien kreślać: prgnzę dchdów gminy; niezbędną wielkść wydatków peracyjnych raz bsługę i spłatę zaciągniętych zbwiązań; przewidywaną wielkść pżyczek i kredytów; wielkść śrdków przeznacznych na inwestycje; przewidywaną wielkść skumulwaneg długu raz przepływy finanswe w latach bejmujących kres planwania. WPF zawiera listę zadań inwestycyjnych przewidzianych d realizacji wraz z zakresem (finanswym), w rzbiciu na pszczególne lata z uwzględnieniem kresów prgramwania np. lat czy Budżet Budżet jest rcznym planem finanswym jednstki samrządu terytrialneg. Z punktu widzenia finanswania pszczególnych zadań jest dkumentem najważniejszym. Jednak prces uchwalania budżetu nie sprzyja pdejmwaniu decyzji w parciu cele długterminwe. Dlateg prces pracwywania i uchwalania budżetu pwinien uwzględniać decyzje pdjęte przy pracwywaniu strategii rzwju gminy raz wielletnieg planu inwestycyjneg. W przypadku zastswania takieg schematu mżemy mówić zintegrwanym pdejściu d zarządzania. W przypadku Jednstki Samrządu Terytrialneg, jaką jest gmina zarządzanie takie pwinny cechwać następujące elementy: wielletnia perspektywa w planach zadań inwestycyjnych i peracyjnych (psiadanie WPF); kmpletnść planów realizacyjnych budżetu i wszystkich jednstek świadczących usługi dla mieszkańców, niezależnie d ich frmy prawnej; efektywnść zarządzania; uczestnictw mieszkańców w zarządzaniu gminą pprzez swich reprezentantów. Wśród innych warunków skuteczneg zarządzania strategiczneg gminą wart zwrócić uwagę także na: dpwiedni wcześnie ustalny cel pdejmwania prac planistycznych, który pwinien być zrzumiały dla wszystkich ptencjalnych uczestników. Każdy z uczestników mże identyfikwać się z innym (pśrednim) celem, w zależnści d funkcji, jaką pełni w strukturach i wspólncie samrządwej; jednznacznie i precyzyjnie kreślny zakres kmpetencji i bwiązków wszystkich sób i jednstek zaangażwanych w prace planistyczne; stswne decyzje administracyjne, zasady pracwywania (pcząwszy d sprządzania wnisków aż d uchwalenia planu) i zastswana terminlgia pwinna być wyjaśnina, pisana i usankcjnwana prawnie; 9

10 długfalwść strategii, która winna być zintegrwana z planami zagspdarwania przestrzenneg i strategiami branżwymi; zadbanie dpwiednie ramy prawne - nadanie strategii rangi uchwały rganu stanwiąceg; załżenie, że skutki wdrżenia będą pddawane mnitrwaniu w fazie funkcjnwania. Dzięki temu system będzie twarty na wprwadzanie zmian i stpniwe udsknalenie. Należy pdkreślić, że planwanie strategiczne stanwi pełny cykl zarządzania, w skład, któreg wchdzi również etap mnitrwania (ceny i wnisków). Etap mnitrwania pwinien wpływać na mdyfikację planów długterminwych, w taki spsób, aby uwzględniać ewentualne zmiany. Zmieniające się uwarunkwania zewnętrzne częst bwiem pwdują kniecznść mdyfikacji planów. 10

11 3. ANALIZA OTOCZENIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO 3.1. Charakterystyka Miasta i Gminy Rabka-Zdrój Gmina Rabka-Zdrój jest gminą miejsk-wiejską płżną w wjewództwie małplskim, w pwiecie nwtarskim. Płżna jest w płudniwej części wjewództwa, d półncy i półncneg-zachdu graniczy z gminą Lubień, d wschdu z gminą Mszana Dlna raz gminą Niedźwiedź, d płudnia z gminą Nwy Targ, zaś d strny zachdniej z gminą Raba Wyżna. Gmina zajmuje bszar 69 km 2. Jej strukturę administracyjną twrzą: miast Rabka-Zdrój, zajmujące pwierzchnię 36 km 2 raz 3 słectwa (Chabówka, Pnice, Rdzawka). Dzięki mikrklimatwi i zasbm wód mineralnych Miast Rabka-Zdrój jest znanym w kraju uzdrwiskiem. Funkcję uzdrwiskwą pełni d płwy XIX wieku, zaś na listę miejscwści uznanych za Uzdrwisk zstała wpisana na mcy Zarządzenia Ministra Zdrwia i Opieki Spłecznej z dnia 25 lipca 1967 rku. Wdy mineralne występujące w Rabce-Zdrju należą d slanek chlrkw-sdwejdkwe. Slanki stswane są d kuracji kąpielwej, pitnej i wziewnej. Przy ich użyciu mżna leczyć nieżyty dróg ddechwych, niedkrwistść, chrby alergiczne, astmę skrzelwą, skazę wysiękwą, krzywicę, chrby przemiany materii, układy krążenia, miażdżycę. Lasy taczające uzdrwisk spełniają głównie funkcje chrnne dla wód mineralnych, źródeł i wód bieżących, pnadt ddziaływają łagdząc na lkalny klimat. Stanwią także tulinę uzdrwiskwą i z mcy ustawy włączne są d bszarów chrninych. Pza zasbami wód mineralnych i walrami krajbrazwymi atutem Rabki-Zdrój jest klimat. Tutejszy klimat jest dmienny d klimatu górskieg, gdyż kształtują g ścierające się wpływy mas pwietrza plarn-kntynentalneg i plarn-mrskieg. Najlepsze warunki d klimatterapii panują d maja d września. W kresie występwania warunków przegrzania lat, najwłaściwszą frmą terapii jest leżakwanie w cieniu. W miesiącach jesiennych celwe jest stswanie klimatterapii ruchwej. Rysunek 1. Usytuwanie Rabki-Zdrój na mapie Wjewództwa małplskieg Źródł: 11

12 Rys histryczny Histria Rabki-Zdrój związana jest bezpśredni z występującymi tu źródłami slnymi. W latach trzydziestych XIII wieku klasztr Cystersów trzymał upważnienie d wjewdy krakwskieg, Tedra Gryfity d prwadzenia akcji sadniczej i wykrzystywania sli wydbywanej na terenie Rabki na ptrzeby klasztru. Nazwę Rabka p raz pierwszy wymienił Jan Długsz, wspminając dkumencie Blesława Wstydliweg, który ptwierdzając nadanie tych ziem Cystersm, użył stwierdzenia Sal in Rabschyca. W 1382 rku Rabka zstała debrana klasztrwi Cystersów przez Ludwika Węgierskieg, zaś d czasów Władysława Jagiełły ziemie te dzierżawine były przez mżne rdy rycerskie. Znaczące w rzwju miejscwści był nadanie jej przywileju lkacyjneg na prawie magdeburskim (15 sierpnia 1446 r.) dla Andrzeja i Pitra Jakuszów z Olszówki. Ważnym dla Rabki kresem były również czasy, w których władał tu ród Jrdanów z Zakliczyna. Wtedy t wybudwan tu pierwszy kściół (w 1557 r.) raz prawdpdbnie dwór charakterze brnnym zlkalizwany na skarpie w widłach Raby i Pniczanki. Zwiększenie zaintereswania slankami w Rabce datwane jest na drugą płwę XVI w., kiedy t uważan, że slanki mają właściwści uzdrawiające. W 1568 r. Jerzy Grssman uzyskał d Zygmunta Augusta zgdę na pszukiwanie i kpanie sli, jednak próby pzyskiwania sli drgą górniczą nie przynisły rezultatu i prace zstały przerwane. W 1813 rku zabrca austriacki w trsce mnpl państwwy na wydbywanie sli zabrnił czerpania wód slankwych i nakazał ich zasypanie. W płwie XIX wieku tereny Rabki-Zdrój nabył Józef Zubrzycki, któreg syn, Julian Zubrzycki, stał się twórcą rabczańskieg uzdrwiska. W rku 1857 Kmisja Balnelgiczna Krakwskieg Twarzystwa Naukweg zaintereswała się walrami uzdrwiskwymi Rabki. Z jej inicjatywy dr Fryderyk Skbel przeprwadził w 1858 rku pierwszą analizę chemiczną slanki i efektów jej ddziaływania na ludnści miejscwej. W wyniku badań stwierdzn, że slanki zawierają m.in. jd i brm, stężeniu, które stawia je na człwym miejscu w Eurpie. Na tej pdstawie pstulwan twarcie zakładu kąpielweg tzw. łazienek, c sptkał się z pparciem prf. Józefa Dietla. W 1861 rku czyszczn zasypane źródła, a w rku 1864 ficjalnie twart uzdrwisk. W kresie tym wytyczne zstały zasadnicze sie załżenia zdrjweg w tym utwrzn park. Centrum uzdrwiska zlkalizwan w sąsiedztwie eksplatwanych wówczas źródeł. Największą budwlą był Dm Zdrjwy, a głównym punktem zdrju kryty deptak usytuwany równlegle d łazienek. Klejny etap bjął budwę apteki i restauracji z salą widwiskw-redutwą. W czasie tym Rabka ferwała gścim zaledwie 4 biekty nclegwe. W rku 1882 pensjnatów był już 15 (240 pki). Zbudwan także kaplicę zdrjwą raz altanę dla rkiestry zdrjwej. Rzwój uzdrwiska zdynamizwały, twarte w rku 1885, płączenia klejwe Kraków-Chabówka i Chabówka-Rabka. W ciągu 5. lat liczba kuracjuszy wzrsła siedmikrtnie z 164 d sób. W rku 1887 Julian Wieniawa Zubrzycki przekazał parcelę pd budwę klnii dla dzieci skrfulicznych, c zapczątkwał specjalizację Rabki, jak uzdrwiska dziecięceg. Miast zaczęł się dynamicznie rzwijać. W rku 1896 wybudwan kanalizację, w 1900 dknan elektryfikacji, a w klejnych latach wprwadzn wdciąg. W kresie tym pwiększn również park zdrjwy, który w rku 1920 r. liczył aż 80 mrgów. W latach wybudwan nwy kściół parafialny p.w. Świętej Marii Magdaleny, zaś stary kściół przeznaczn na muzeum. W pierwszych latach XX w. i kresie międzywjennym Rabka-Zdrój zyskała sławę międzynardwą jak uzdrwisk dziecięce. Liczba kuracjuszy zwiększała się rkrcznie: sób w rku 1914, sób rk 1934, sby rk 1938, sby rk

13 Na mcy Rzprządzenia Prezydenta Rzeczypsplitej Plskiej z dnia 16 luteg 1928 r. uzdrwisk Rabka zstał zaliczne d miejscwści zasługujących na chrnę krajbrazu. W kresie tym nastąpił dynamiczny rzwój życia kulturalneg miasta. W rku 1936 twrzn tu Muzeum im. Władysława Orkana. Zdjęcie 1. Archiwalne zdjęcia Rabki-Zdrój Źródł: W latach drugiej wjny światwej uzdrwisk w Rabce był nieczynne, źródła zstały zanieczyszczne, aparatura zniszczna lub wywiezina d Niemiec. W pensjnatach przebywali ranni żłnierze niemieccy raz zrganizwan tu siedziby rganizacji paramilitarnych m.in. NSDAP raz szkłę plicyjną. Wycfujące się wjska niemieckie zniszczyły uzdrwisk, m.in. spaln zakład przyrdleczniczy. P zakńczeniu wjny zniszczne uzdrwisk zstał debrane właścicielm rdzinie Kadenów-Wieczrkwskich i przejęte przez Skarb Państwa. W pwjennej Plsce pważnym prblemem był zwiększenie zachrwalnści na gruźlicę zwłaszcza wśród dzieci. Rabka ze swim klimatem zstała centralnym śrdkiem leczenia gruźlicy. Dzięki temu infrastruktura uzdrwiskwa miasta zstała szybk dbudwana. W klejnych latach unwcześnin śrdki lecznicze, pwstał nwy park zdrjwy, liczne zieleńce, wybudwan ciągi kmunikacyjne, uregulwan bieg ptków Słnka i Pniczanka. W centrum uzdrwiska wybudwan muszlę kncertwą i kin. Działalnść reaktywuje Plskie Twarzystw Turystyczn-Krajznawcze raz Grczański Oddział Związku Pdhalan. Spłecznymi siłami rzwija się utwrzny w 1949 rku teatrzyk lkalny Rabci-Zdrwtek, dzisiaj znany w całym kraju i funkcjnujący pd nazwą Teatr Lalek Rabci. Rzwija się także sieć gastrnmiczna, handlwa i usługwa. Napływ niezbędnych dla funkcjnwania uzdrwiska kadr i persnelu pmcniczeg pwduje wyż demgraficzny. Odczuwalny staje się deficyt mieszkaniwy. Pd kniec lat 50. pwstaje spółdzielnia mieszkaniwa i wybudwane zstają typwe wielkie blki, nieprzystające d architektniczneg i urbanistyczneg brazu Rabki, które z uwagi na lkalizację w centrum miasta, zasłaniają piękną panramę masywu Lubnia. Spadek zachrwalnści na gruźlicę w latach 60. łączył się ze zmianą prfilu leczniczeg placówek sanatryjnych w kierunku przewlekłych chrób układu ddechweg. W latach 70. rzpczęła się budwa zakładu przyrdleczniczeg. W czerwcu 1996 rku, w trakcie I Światweg Zltu Kawalerów Orderu Uśmiechu, Rabka trzymała, nadany przez Kapitułę Orderu Uśmiechu, UNESCO i Wjewdę Nwsądeckieg, tytuł Miasta Dzieci Świata. W 1999 rku nazwa miasta i gminy zstała zmienina na Rabka-Zdrój, która szczególnie pdkreśla jej uzdrwiskwy charakter. Zdjęcie 2. Dawne infrmatry prezentujące Rabkę-Zdrój Źródł: 13

14 Rabka-Zdrój dzięki uzdrwiskwemu, histrycznemu charakterwi, walrm turystycznym jest miastem, które ma szanse w najbliższych latach uzyskać nwy impuls rzwjwy i stać się miejscem atrakcyjnym zarówn dla mieszkańców, kuracjuszy, turystów jak i inwestrów zaintereswanych branżą turystyczn-rekreacyjną na terenie uzdrwiskwym Zagspdarwanie przestrzenne Budwanie Rabki-Zdrój przez wiele wieków w parciu walry uzdrwiskwe dzisiaj prcentuje charakterystyczną architekturą raz rganizacją przestrzeni. Niekwestinwanym atutem Rabki-Zdrój jest fakt, iż znaczną część gruntów stanwią tereny zielne. Odnsząc je d średniej dla wjewództwa, która stanwi 0,21% terenów zielnych (parki, zieleńce i tereny zieleni siedlwej), w Rabce-Zdrju tereny te stanwią aż 1,32% pwierzchni sameg miasta, c bardz wyraźnie pkazuje jej charakter rekreacyjn-uzdrwiskwy. Isttne z punktu widzenia rzwju Gminy, pełnienia funkcji uzdrwiskwej i dpwiednieg zagspdarwania terenu są: A. wyznaczne w Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg Gminy Miast Rabka-Zdrój (Uchwała Rady Miasta Rabka-Zdrój nr XXXV/255/01 z dnia 28 marca 2001 rku) bszary użytkwe. Wyróżnia się następujące bszary: I. Obszary przewadze funkcji gólnmiejskich raz sadniczych: II. Strefa centrum miejskieg - teren kncentracji różnych frm usług płączny z zabudwą mieszkaniwą, płżna pmiędzy ulicami Zakpiańską i Piłsudskieg a rzeką Rabą; Strefa intensywneg zainwestwania miejskieg - teren zwartej zabudwy, głównie mieszkaniwej wielrdzinnej, w płączeniu z usługami; Strefa aktywizacji gspdarczej - tereny zainwestwane raz kmpleksy dtychczas nie zainwestwane, płżne pza strefą chrny uzdrwiskwej A", dgdnej lkalizacji kmunikacyjnej, z mżliwścią uzbrjenia terenu, w rejnie ulicy Kilińskieg raz drgi nr 1668 K w Zabrni; Strefa rezerwy terenu dla funkcji usługwych drębnych regulacjach planistycznych - jest t bszar niezagspdarwanych terenów rlnych płżnych p wschdniej strnie drgi krajwej nr 7 przy zjeździe ze Zbójeckiej Góry w kierunku Zabrni; Strefa intensywnej zabudwy jednrdzinnej - swim zasięgiem bejmuje tereny przewadze funkcji mieszkaniwej, z przewagą zabudwy jednrdzinnej i małym udziałem funkcji uzdrwiskwych, również tereny pzbawine planów zainwestwania, przeznaczne jak rezerwa terenwa dla rzwju mieszkalnictwa; Strefa zainwestwania ekstensywneg - bejmuje układy sadnicze, przede wszystkim zabudwy jednrdzinnej i zagrdwej wraz z usługami, charakterze pdmiejskim i wiejskim zlkalizwane w części Chabówki, Rdzawce, Pnicach, Rabce Zaryte. Obszary przewadze funkcji uzdrwiskwych Strefa lecznictwa uzdrwiskweg - bszary istniejącej zabudwy uzdrwiskwej zamkniętej w pstaci szpitali, klinik i sanatriów i zabudwy uzdrwiskwej twartej z biektami uzupełniającymi; Strefa zieleni uzdrwiskwej - park Zdrjwy z brzeżem leśnym i brzegami Pniczanki, tereny w strefie A ; 14

15 Strefa zabudwy mieszkaln-pensjnatwej - bszary zlkalizwane w strefie A" z zabudwą charakterze pensjnatwym, a także zabudwa jednrdzinna i biekty usługwe, w tym związane z lecznictwem, 15 ha terenu przewidzianeg pd rzbudwę bazy uzdrwiskwej. III. Obszary gspdarki rlnej i leśnej raz funkcji śrdwiskwych i chrnnych Strefa gspdarki rlnej uprawwej - bszary przeznaczne dla gspdarki rlnej bez graniczeń w spsbach użytkwania gruntu (także funkcji rnej), bszary wyłączne z zabudwy z uwagi na wyskie walry krajbrazwe dcinka drgi nr 1668 K i dużą dległść d istniejących zespłów sadniczych; Strefa gspdarki rlnej wypaswej - tereny przeznaczne dla gspdarki rlnej, ze wskazaniem dla trwałych użytków zielnych i pastwisk. Wyłączne z zabudwy z uwagi na w większści niekrzystne warunki fizjgraficzne; Strefa gspdarki leśnej i śrdwisk przejściwych - lasy, grunty rlnicz nieprzydatne, grunty rlne na terenach źródliskwych, suwiskwych, w przeważającej części na spadkach pwyżej 20%, wielletnie tereny dłgwe na bszarach rlniczych; Strefa bszarów przywdnych - dliny cieków wdnych, wdy płynące wraz z ich tuliną bilgiczną, tereny zalewwe w granicach wdy jednprcentwej. IV. Obszary i strefy specjalne ( szczególnych warunkach zagspdarwania) Obszary chrny uzdrwiskwej - tereny płżne w strefach A, B i C chrny uzdrwiskwej; Strefa zasięgu ddziaływań kmunikacyjnych - tereny charakterze rlnym, mieszkaniwym i usługwym zlkalizwane wzdłuż prjektwanej drgi ekspreswej S 7 (drgi krajwe nr 7, 28 i 47). Jedncześnie gmina w rku 2010 przystąpiła d prac nad pracwaniem nweg Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg gminy Rabka - Zdrój. Planuje się, iż przyjęcie nweg Studium nastąpi w rku B. wyznaczne w Statucie Uzdrwiska Rabka-Zdrój (Uchwała Nr XXXVII/254/09 Rady Miasta Rabka-Zdrój z dnia 26 luteg 2009 r. w sprawie uchwalenia Statutu Uzdrwiska Rabka-Zdrój) strefy chrnne: strefę A pwierzchni 168,1 ha strefę B pwierzchni 722,4 ha strefę C pwierzchni 2.779,3 ha Kmunikacja Przez Gminę Rabka-Zdrój przebiegają drgi pwiatwe, krajwe i wjewódzkie, na których głównie piera się system kmunikacyjny gminy. Są t: drga krajwa nr 7 (Gdańsk Chyżne Budapeszt) na terenie Rabki-Zdrój drga przebiega przez ul. Kilińskieg; drga krajwa nr 47 (Rabka-Zdrój Nwy Targ Zakpane przebiega przez ul. Kilińskieg w Rabce-Zdrju i miejscwści Chabówka i Rdzawka); drga krajwa nr 28 (Zatr Medyka) na terenie Rabki-Zdrój drga przebiega przez ul. Krakwską, Sądecką, Zaryte; drga wjewódzka nr 958 (Chabówka Raba Wyżna Czarny Dunajec); 15

16 drga pwiatwa nr 1668 K ul. Sądecka, Rynek, Kilińskieg, drga pwiatwa nr 1667 K - ul. Pdhalańska, Pnice, drga pwiatwa nr 1666 K Pnice, Rdzawka. Pdstawwym śrdkiem kmunikacji na terenie Rabki-Zdrój są usługi świadczne przez Zrzeszenie Samchdweg Transprtu Prywatneg (ZSTP) i innych, które bsługują zarówn płączenia lkalne, jak i reginalne na kilkuset dziennych kursach, m.in.: Rabka-Zdrój Mszana Dlna Kraków; Rabka-Zdrój Skmielna Biała Kraków; Rabka-Zdrój Klikuszwa Nwy Targ; Rabka-Zdrój Raba Wyżna Czarny Dunajec; Rabka-Zdrój Spytkwice Jabłnka; Rabka-Zdrój - Jrdanów; Rabka-Zdrój Czarny Dunajec Nwy Targ; Rabka-Zdrój Zakpane; Rabka-Zdrój Olszówka; Rabka-Zdrój - Skawa - Jrdanów. Linie te bsługują również miejscwści wiejskie zlkalizwane na trasie pszczególnych płączeń. Są ne wykrzystywane przez miejscwą ludnść, jak i turystów raz kuracjuszy. Przez Gminę Rabka-Zdrój biegnie k. 9 km linii klejwej. Przebiegają tu następujące dcinki jedntrwej zelektryfikwanej linii klejwej: linia nr 95 (Sucha Beskidzka Chabówka); linia nr 99 (Chabówka Raba Wyżna Nwy Targ Zakpane); linia nr 104 (Chabówka Rabka-Zdrój Nwy Sącz), linia zelektryfikwana na dcinku Chabówka Rabka-Zdrój. Najważniejszym elementem infrastruktury klejwej jest stacja klejwa Chabówka. Przewidywana jest mdernizacja linii klejwych na terenie gminy i pdniesienie jej standardu prędkści. Planuje się również płączenie linią klejwą uzdrwisk: Rabka-Zdrój, Krynica-Zdrój, Piwniczna-Zdrój, Muszyna, Żegiestów-Zdrój. Będzie t mżliwe wyłącznie wtedy kiedy PKP Plskie Linie Klejwe zdecydują się na budwę płączenia klejweg Pdłęże Piekiełk (w ramach sieci TEN-T) wraz z mdernizacją istniejących linii Architektura miasta W Rabce-Zdrju zachwał się stsunkw duż budwli drewnianych. Jeszcze w latach 30. XX wieku wille ścianach z płazów (bali) lub knstrukcji drewnianej szalwane deskami, częst kryte gntem stanwiły większść nw wznsznych budynków mieszkalnych przeznacznych dla kuracjuszy i dla stałych mieszkańców. Ze względu na funkcje (przeznaczenie), jakie budwle drewniane w mmencie ich wzniesienia 3 W płwie stycznia 2013r. PKP Plskie Linie Klejwe wybrały najkrzystniejszą fertę w przetargu pd nazwą: Aktualizacja studium wyknalnści dla zadania: Budwa nwej linii klejwej Pdłęże Szczyrzyc Tymbark/Mszana Dlna raz mdernizacja istniejącej linii klejwej nr 104 Chabówka Nwy Sącz w ramach prjektu Budwa nwej linii klejwej Pdłęże Szczyrzyc Tymbark/Mszana Dlna raz mdernizacja dcinka linii klejwej Nwy Sącz Muszyna granica państwa i Chabówka Nwy Sącz. 16

17 i pczątkweg użytkwania pełniły, mżna je pdzielić na cztery grupy: I. Budwle kścielne, II. Zagrdy miejskie, III. Wille uzdrwiskwe, IV. Rezydencje. Występwał także typ pśredni chałup z pkjami na wynajem, kiedy t bardziej przedsiębirczy rlnicy nadbudwywali wzwyż lub pszerzali swje dmy pprzez ddanie alkierzy i część pmieszczeń wynajmwali wczaswiczm. Chć ustąpił pla dmm murwanym - budwnictw drewniane nie zamarł i nadal są stawiane - prócz dmów mieszkalnych, niekiedy używanych tylk seznw - także, drewniane biekty małej architektury wiaty, kiski, a statni piękny kmpleks Tężnia Slankwa i Pijalnia Wód Leczniczych 2 pawilny płączne przewiązką. Specyficzna architektura drewniana Rabki-Zdrój stanwi atrakcję dla kneserów, ale także buduje klimat uzdrwiskwy miasta i warta jest prmwania. Zdjęcie 3. Architektura uzdrwiskwa Rabki-Zdrój Źródł: Interregi raz UM Rabka-Zdrój Atrakcje turystyczne i rekreacyjne Miasta i Gminy Rabka-Zdrój Oferta turystyczn-rekreacyjna Rabki-Zdrój jest ukierunkwana głównie w strnę zagspdarwania czasu wlneg dzieci i młdzieży, czyli pdstawwej grupie przebywającej w Gminie. Nie należy jednak zapminać, że Rabka-Zdrój pwinna także stanwić miejsce atrakcyjne dla szerszej grupy dbirców, tym bardziej, że taki ptencjał istnieje. W Rabce- Zdrój mżna spędzać czas aktywnie (latem - szlaki piesze i rwerwe, jazda knna, zimą - narty, łyżwy, sanki), mżna także pznawać histrię reginu raz jeg tradycję (szlak architektury drewnianej, pracwnie garncarskie, malwanie na szkle, pracwnia lutnicza). Specyfika Rabki-Zdrój, kreślanej Miastem Dzieci Świata, narzuca także prfil atrakcji: Teatr Lalek Rabci, Rabkland, liczne imprezy adreswane d dzieci i młdzieży, ale również i drsłych, pzwalają na atrakcyjne zagspdarwanie czasu wlneg Parki i ścieżki edukacyjne Grczański Park Nardwy Grczański Park Nardwy bejmuje część pasma górskieg zwaneg Grcami. Półncna granica Grców biegnie dliną Raby (d Rabki-Zdrój d Mszany Dlnej) raz dliną Mszanki, d płudnia drgą z Krścienka d Nweg Targu, d wschdu granicę stanwi rzeka Dunajec, a d zachdu Pasm Pdhalańskie na dcinku z Nweg Targu d Chabówki. Najwyższym szczytem Grców jest Turbacz, wznszący się na wyskść m n.p.m. Najatrakcyjniejsze części Grców są chrnine w Grczańskim Parku Nardwym (pwierzchnia ha), który zstał utwrzny w 1981 r., celem chrny tutejszej flry i fauny - przepięknych brów karpackich, a także rślinnści alpejskiej i subalpejskiej. Symblem Grczańskieg Parku Nardweg jest salamandra plamista, największy płaz gniasty występujący w Plsce. W Grcach istnieją wspaniale warunki d uprawiania turystyki pieszej i narciarskiej. T góry, które zachwycają niezwykłymi walrami krajbrazwymi i pięknymi widkami Pdhala i Tatr. 17

18 Rysunek 2. Szlaki w Grczańskim Parku Nardwym Źródł: Atrakcją Grców i Grczańskieg Parku Nardweg są również bgate walry przyrdnicze, między innymi prabry karpackie ze wspaniałą szatą rślinną i ciekawym światem zwierząt (jelenie, sarny, dziki, rysie czy wilki, a nawet niedźwiedzie raz liczne gatunki ptaków takich jak: rzeł przedni, myszłów, trzmieljad, kbuz, jastrząb, swy raz kuraki leśne i płazy, w tym: jaszczurka żywrdna, salamandra plamista). Zdjęcie 4. Grce wisną i jesienią Źródł: http.://pl.wikipedia.rg raz lg parku nardweg Na terenie Grczańskieg Parku Nardweg wytyczn 10 ścieżek edukacyjnych prwadzących przez eksystemy charakterystyczne dla całych Grców. Ścieżki znakwane są białym kwadratem z zielnym ukśnym paskiem. Na pczątku każdej z nich znajduje się tablica z gólną infrmacją tematyce, długści, liczbie przystanków, stpniu trudnści raz mapą brazującą jej przebieg. Grczańskie ścieżki edukacyjne t: Park pdwrski i góra Chabówka (Pręba Wielka) zapznaje z tematyką przyrdniczą raz histrią parku pdwrskieg i dwru - dawnej siedziby Wdzickich; Dlina Ptku Turbacz (Kninki) przedstawia eksystemy leśne: bór jdłw-świerkwy, buczynę karpacką i lszynę górską, umżliwia pznanie mieszkańców grczańskich lasów, przybliża gelgię Grców; Na Turbaczyk (Kninki) zapznaje z histrią działalnści człwieka w Grcach, i ukazuje zmiany jakie człwiek spwdwał w przyrdzie. Prwadzi przez miejsca związane z Władysławem Orkanem; 18

19 Wkół Dliny Pręby (Kninki) przybliża różnrdne zagadnienia dtyczące histrii i przyrdy Grców, prwadzi przez planę Suhra z bserwatrium astrnmicznym; Dlina Kamienicy (Lubmierz-Rzeki) ukazuje eksystemy GPN, prcesy gemrflgiczne związane z górskimi ptkami, dprwadza d schrnu Papieżówka; Dlina Grcweg Ptku (Lubmierz-Rzeki) przedstawia zagadnienia dtyczące grczańskich lasów, plan, klimatu i gemrflgii, a także szałaśnictwa i histrii przemysłu u pdnóży Grców; Z Łpusznej na Janówki (Łpuszna) ukazuje różnrdnść śrdwiska przyrdniczeg pdlegająceg chrnie, przybliża zagadnienia dtyczące lasu i rli prstów, ukazuje bgactw flry na grczańskich planach; Dlna Ptku Jaszcze (Ochtnica Górna) biegnie przez bszar chrny ścisłej, ukazując charakterystyczne zbirwiska rślinne i prwadzi d miejsca katastrfy amerykańskieg samltu Liberatr w 1944 r.; Z Turbacza na Jawrzynę Kamienicką (łączy 2 najwyższe szczyty w Grcach) przedstawia prblematykę chrny przyrdy w GPN, ze szczególnym uwzględnieniem chrny czynnej plan; Partyzancką Ścieżką na Turbacz (Łpuszna) pdczas wędrówki mżna pznać miejsca związane z działalnścią ddziałów partyzanckich w latach , a także zbaczyć z bliska grczańską przyrdę. Leśna Ścieżka Edukacyjna w Rabce-Zdrju Leśna Ścieżka Edukacyjna na terenie Urczyska Krzywń, przy ulicy Pdhalańskiej, pwstała w rku 2004 dla turystów i klicznych mieszkańców. Pnad dwukilmetrwą trasę mżna pknać w ciągu gdziny. Zwiedzający znajdą tu wygdne przystanki z miejscami d dpczynku. Trasę rzpczyna stylwy, drewniany pawiln z miejscem na grill. Przy trasie ścieżki pwstał siem przystanków, przy których zwiedzający mgą dwiedzieć się, jakie gatunki drzew rsną w klicznych lasach, a także jakie ptaki, gady i płazy je zamieszkują. Na trasie znajduje się czk wdne, mczary, źródełk i studnia, a także punkt widkwy. Ścieżka dydaktyczna t nie tylk atrakcja turystyczna, ale także znakmite miejsce na lekcje przyrdy dla młdzieży. Zdjęcie 5. Tablice infrmacyjne na ścieżce edukacyjnej Źródł: Park Zdrjwy W centrum Rabki-Zdrój płżny jest piękny i rzległy (32,5 ha) Park Zdrjwy. W wyniku przeprwadznej kmplekswej rewitalizacji, Park Zdrjwy zstał kmpzycyjnie pdzielny na dwie części dmiennym charakterze. Obecnie część zachdnia tzw. strefa słńca, pełni funkcje reprezentacyjn-wypczynkwą. Przygtwan tu 10 grdów tematycznych z różnrdną rślinnścią m.in. gród różany, skalny, pnączy 19

20 i wrzswisk. Różnrdnych kwiatów i krzewów pśród alejek zachęca d długich spacerów raz kąpieli słnecznych. W tej części znajdują się również największe atrakcje Parku: tężnia slankwa, place zabaw, krty teniswe i kawiarnia. Druga (wschdnia) część Parku t tzw. strefa cienia charakterze spacerw-refleksyjnym, nawiązującym d atmsfery parku angielskieg. Alejki zstały w niej pprwadzne p liniach prstych pśród wyskich drzew i krzewów. Prócz pięknej przyrdy Park feruje dwiedzającym zespół urządzeń sprtwych na ścieżce zdrwia, biska sprtwe raz place zabaw dla dzieci. W śrdku parku sti dnwina drewniana altana Pd Grzybkiem dsknałe miejsce d rganizacji rzmaitych wydarzeń artystycznych. Park p przeprwadznej rewitalizacji stał się prawdziwą wizytówką uzdrwiska. Zdjęcie 6. Park Zdrjwy Źródł: i Szlaki turystyczne Rabka-Zdrój feruje aktywnym turystm piesze i rwerwe szlaki turystyczne. Pczątek wszystkich szlaków pieszych znajduje się przy skrzyżwaniu ulic Chpina z Orkana. Szlaki prwadzą w Grce, Beskid Wyspwy raz Beskid Żywiecki. Są t: szlak zielny: Rabka-Zdrój Lubń Wielki, długść trasy 7,4 km, czas wejścia k h, zejścia k h; szlak żółty: Rabka-Zdrój Piątkwa, długść trasy 5,3 km, czas wejścia k.1.20 h, zejścia k. 55 min.; szlak czerwny: Rabka-Zdrój Maciejwa Bard Stare Wierchy Grniki Obidwiec Turbacz, długść trasy 16 km, czas wejścia k h, czas zejścia k. 4 h, szlak czerwny: Rabka-Zdrój Jrdanów; długść trasy 14 km, czas przejścia k. 3 h, pwrót k. 3 h; szlak niebieski: Rabka-Zdrój Olszówka Pręba Wielka Plana Hucisk Czł Turbacza Hala Turbacz Schrnisk PTTK na Turbaczu, długść trasy 20 km, czas wejścia k. 5 h, zejścia k h; szlak niebieski: Rabka-Zdrój Królewska Góra Zaryte Lubń Wielki, długść trasy 7 km, czas wejścia k h, zejścia k h. 20

21 Rysunek 3. Szlaki turystyczne w rejnie Rabki-Zdrój Źródł: Dla amatrów turystyki rwerwej w rejnie Rabki-Zdrój wytyczn cztery trasy: Trasa 1: Rabka-Zdrój Raba Wyżna Bukwina Harkabuz Spytkwice Rabka-Zdrój, długść trasy wynsi 45,5 km; Trasa 2: Rabka-Zdrój Harkabuz Odrwąż Pieniążkwice Bielanka Raba Wyżna Rabka-Zdrój, długść trasy wynsi 36,5 km; Trasa 3: Rabka-Zdrój Raba Wyżna Sieniawa Klikuszwa Obidwa Rdzawka Rabka-Zdrój, długść trasy wynsi 31,5 km; Trasa 4: Rabka-Zdrój Olszówka Niedźwiedź Pręba Wielka Jasinów Rabka-Zdrój; długść trasy wynsi 30 km Obiekty zabytkwe należą: Na terenie Rabki-Zdrój znaleźć mżna liczne biekty zabytkwe. D najciekawszych Kściół p.w. Św. Marii Magdaleny w Rabce-Zdrój wybudwany w rku 1606 becnie budynek Muzeum im. Wł. Orkana. Mdrzewiwy kściółek tczny jest kamiennym murem, w którym znajduje się 14 kapliczek ze stacjami Męki Pańskiej. Przy wejściu sti kamienna krpielnica z piaskwca z widczną datą Wnętrze świątyni kryje zabytkwe rgany z 1778 rku wyknane w stylu rkk, stanwiące kmpzycyjną całść wraz z chórem. Ściany i sufit pkrywają piękne plichrmie z 1802 rku. Drewniany łtarz główny zdbią plichrmwane figury świętych i braz Św. Trójcy adrwanej przez Św. Dminika i Franciszka. Ołtarz ten pchdzi z II płwy XIX wieku. Od 1908 rku w związku z wybudwaniem niepdal nweg kściła, nie sprawuje się tu nabżeństw. Zdjęcie 7. XVII wieczny drewniany kściół p.w. Św. Marii Magdaleny becnie muzeum Źródł: Kściółek Św. Krzyża na Górze Piątkwej w Chabówce - zbudwany w rku Kściół płżny w malwniczym miejscu przy drdze Kraków-Zakpane. 21

22 Wybudwany zstał w miejscu mniejszej, drewnianej kapliczki, wystawinej jak głsi legenda przez kupca, któreg mdły d św. Krzyża uratwały d śmierci z rąk zbójców. Obecny budynek fundacji Jana Wielplskieg, wzniesiny zstał w stylu pdhalańskim przez annimweg budwniczeg. Skrmną namitwą bryłę wieńczy dwuspadwy dach z gntu, na nim izbica zwieńczna barkwym hełmem z sygnaturką. Wnętrze jest w stylu barkwym, rgany z 1775 r. Budynek zstał pdpalny w rku 1994, dbudwany i zreknstruwany w rku Otczny niewyskim murkiem i starymi drzewami, z których część uległa zniszczeniu pdczas pżaru. Zdjęcie 8. Kściół na Górze Piątkwej w Chabówce Źródł: Zabytkwa Organistówka przy ulicy Sądeckiej 9 w Rabce-Zdrój - wybudwana zstała w rku Obiekt znajduje się w zacieninym grdzie, tuż za półncnym murem taczającym kściół. Budwla z bali, dach kryty gntem prstej prprcjnalnej bryle. Pczątkw mieściła się w niej karczma, becnie stanwi własnść prywatną. Zdjęcie 9. Organistówka Źródł: Dm Pd Madnnami - chałupa reginalna z rku budwy 1884 (przebudwana), przy ulicy Sądeckiej 4 Kaplica cmentarna rdziny Zubrzyckich (XIX-wiecznych dziedziców rabczańskich) z rku 1892, znajdująca się na cmentarzu parafialnym przy ul. Orkana; Osiedle zabudwy zagrdwej Mlekdajówka z czterema zagrdami i jednym budynkiem przy ulicy Jana Pawła II 50-54, rk budwy druga płwa XIX wieku.; Zespół dwrca klejweg przy ulicy Orkana 27, rk budwy 1925; Budynek plebani (częściw przebudwany) przy ulicy Orkana 8, rk budwy Obiekty ukazujące typwe XIX-wieczne budwnictw uzdrwiskwe: Willa Pd Trzema Różami, przy ulicy Orkana 30, rk budwy k. 1864; 22

23 Willa Warszawa ( Warszawianka ), przy ulicy Orkana 47, rk budwy p 1864; Willa Lubń, przy ulicy Orkana 32, rk budwy p 1864; Willa Gwiazda, przy ulicy Parkwej 1, rk budwy 1870; Willa Pd Orłem, przy ulicy Orkana 34, rk budwy 1880; Willa Krzywń, przy ulicy Parkwej 3, rk budwy przed 1880; Willa Liliana, przy ulicy Nwy Świat 1, rk budwy przed 1880; Willa Antnina, przy ulicy Nwy Świat 7, rk budwy Willa Anił, przy ulicy Parkwej 5, rk budwy 1895; Willa Józef, przy ulicy Orkana 28, rk budwy 1903; Willa Tplówka, przy ulicy Pniatwskieg 60, rk budwy Infrastruktura sprtw-rekreacyjna Isttnym atutem Rabki-Zdrój jest zróżnicwana rzeźba terenu pzwalająca na uprawianie różnych frm aktywnści ruchwej. W kresie zimwym mżliwe jest uprawianie narciarstwa, łyżwiarstwa czy saneczkarstwa, a w cieplejszych prach rku urkliwe są wędrówki szlakami turystycznymi, przejażdżki rwerwe czy jazda na rlkach i deskrlkach. Ośrdki narciarskie Rabka-Zdrój feruje turystm dwa stki narciarskie z wyciągami. Są ne świetlne i czynne d późnych gdzin wieczrnych, wypsażne w punkty gastrnmiczne, psiadają wypżyczalnie nart i snwbardów, szkółki narciarskie i snwbardwe raz serwisy narciarskie. D każdeg stku mżna djechać także busami kmunikacji miejskiej. U Żura stk znajduje się w Chabówce przy drdze 958, k. 4,5 km d centrum miasta. Trasa zjazdwa bardz łatwa, dla pczątkujących. Różnica pzimów 50 m, długść zjazdu 350 m, wyciąg rczykwy. Obk wyciąg linwy dla dzieci 100 m długści, różnicy pzimów 10 m. Stki sztucznie naśnieżane; Plczakówka Ski usytuwana w dzielnicy Zaryte, dlna stacja w malwniczym zaklu rzeki Raby, w pbliżu szsy d Nweg Sącza. Odległść d centrum 3,5 km. Zjazd dwiema trasami: Trasa I długść 650 m, różnica wzniesień 130 m, wyciąg rczykwy, stpień trudnści średni. Trasa II dla dzieci i pczątkujących, długść 110 m, różnica pzimów 7 m, wyciąg linwy. Pnadt w Rabce-Zdrju przy kńcu ul. Pniatwskieg w dzielnicy Słne znajduje się malwnicz płżny stk zjazdwy Maciejwa Ski. Odległść d centrum miasta wynsi k. 4 km. Zjazd dwiema trasami: Trasa I m, szerka, w płwie zakręcająca łagdnym łukiem, bywa, że z kilkma łagdnymi prgami, stpień trudnści średni. Różnica pzimów 198 m. Z górnej stacji k. 20 min piesz d schrniska PTTK Bacówka na Maciejwej. Trasa II 250 m, łatwa, dla dzieci i pczątkujących, różnicy pzimów 40 m. Ldwisk Turyści mgą skrzystać z seznweg, utrzymywaneg zimą ldwiska, zlkalizwaneg w centrum Rabki-Zdrju przy ul. Jana Pawła II, bk stadinu KS Wierchy. Na miejscu znajduje się wypżyczalnia łyżew i bar. Atrakcją, głównie dla małych dzieci, jest mżliwść jazdy na sankach na klicznych górkach. 23

24 Rdzinny Park Rzrywki RABKOLAND Rdzinny Park Rzrywki mieści się przy ul. Pdhalańskiej. Park czynny jest cdziennie d maja d sierpnia. Urządzenia dla dzieci t m.in.: karuzele, tr minimtcykli, klejka Safari, pducha d skakania, basen z piłeczkami, tr samchdzików. Na terenie Rabklandu znajduje się także jedyne w świecie Muzeum Orderu Uśmiechu, a także Dm Rekrdów i Osbliwści. W Muzeum Orderu Uśmiechu prezentwane są publikacje i zdjęcia związane z histrią Orderu Uśmiechu raz tablice z nazwiskami Kawalerów Orderu. Order ten zrdził się z pmysłu dzieci, zstał przez nie zaprjektwany i tylk na ich wnisek mże być przyznany. Pwstał w Plsce, ale jest nadawany przez dzieci ze wszystkich krajów świata. Wśród sób, które dtychczas trzymały zaszczytny tytuł znajdują się min: Jan Paweł II, Zbigniew Religa, Wanda Chtmska, Irena Kwiatkwska. Muzeum Rekrdów i Osbliwści jest siedzibą Twarzystwa Kntrli Rekrdów Niecdziennych. Na ftgrafiach prezentwane są histrie niecdziennych rekrdów, a także znajdują się rekrdwe przedmity m. in. najmniejszy rwer, największy but na wyskim bcasie, największy długpis, najmniejszy plecaczek i wiele innych. Zdjęcie 10. Rabkland Źródł: Skate Park Skate Park t plac przygtwany specjalnie dla fanów łyżwrlek i deskrlek. Jest t miejsce, w którym mżna dsknalić umiejętnści, wyknując na zamntwanych tam elementach różneg rdzaju ewlucje. Rabczański Skate Park znajduje się przy ulicy Jana Pawła II. Natmiast w bezpśrednim sąsiedztwie zrewitalizwaneg Parku Zdrjweg pwstaje - w parciu naturalne ukształtwanie terenu skarpy nad Pniczanką - nwczesny trial i skatepark, który stanie się centrum teg sprtu w skali Małplski raz pzwli wyprmwać nwe prdukty turystyczn-rekreacyjne rabczańskieg uzdrwiska. Skatepark zaprjektwany zstał (rdzaje przeszkód, dległści między nimi, nrmy bezpieczeństwa) także dla innych dyscyplin niż tylk rlki i deskrlka - c znacza, iż na jednym biekcie mgą być uprawiane różne dyscypliny sprtu (m.in. trial, bmx, rwery górskie, deskrlka, rlki, letni i zimwy snwbrd, parkur), zarówn w wydaniu zawdwym i amatrskim. W związku z budwą biektu planuje się także rganizację szeregu imprez sprtw-rekreacyjnych prmujących sprty rwerwe, a tym samym Rabkę-Zdrój jak małplskie centrum tych dyscyplin sprtu. Oddanie centrum sprtów rwerwych zaplanwane jest na pczątek seznu letnieg rku Zdjęcie 11. Skate i Trial Park w Rabce-Zdrój Źródł: 24

25 Miejsca nclegwe na terenie Rabki-Zdrój i ruch turystyczny Na terenie Rabki-Zdrój zgdnie z danymi Główneg Urzędu Statystyczneg w ramach statystyki reginalnej - zarejestrwane są becnie 38 biekty nclegwe, dyspnujące miejscami nclegwymi (c stanwi zauważalny wzrst p trwającym przez statnie dwa lata znacznym bniżeniu liczby biektów). Jedncześnie na strnach prtalu Infrmacji Turystycznej w Rabce-Zdrju prwadznej wspólnie przez Gminę i Małplski System Infrmacji Turystycznej zarejestrwanych jest 87 biektów, w tym 13 w kategrii 1.: htele, pensjnaty, śrdki wczasw- wypczynkwe i sanatria; 29 w kategrii 2.: dmy wczaswe, wille; 44 w kategrii 3.: kwatery, agrturystyka raz 4 w kategrii 4.: schrniska górskie. Jak zatem widać rzdźwięk pmiędzy statystyką GUSwską, a prwadzną przez Urząd Miejski jest bardz duży. Zgdnie z infrmacjami przekazanymi przez gestrów bazy, a umieszcznymi na wspmnianej strnie internetwej rabczańskiej Infrmacji Turystycznej w biektach htelwych (kat.1) d dyspzycji gści jest k. 830 miejsc nclegwych, przy czym wszystkie biekty teg typu zlkalizwane są w bszarze miasta. W dmach wczaswych (kat.2) d dyspzycji gści jest łącznie miejsc nclegwych, z czeg 941 w samym mieście, zaś 239 w taczających Rabkę-Zdrój miejscwściach. W mniejszych biektach (pkjach i kwaterach agrturystycznych kat. 3) d dyspzycji turystów i kuracjuszy ddanych jest łącznie 575 miejsc nclegwych, w tym 450 w mieście i 125 na bszarach wiejskich Rabki. Reasumując Rabka-Zdrój dyspnuje becnie miejscami nclegwymi różnym standardzie. W przeważającej części znajdują się ne w samym mieście (2 218), znacząc mniej jest ich w miejscwściach peryferyjnych Gminy (364) i mają charakter zdecydwanie bardziej agrturystyczny. Pniżej zaprezentwan infrmacje w parciu dane Główneg Urzędu Statystyczneg (pchdzące z Banku Danych Reginalnych), gdyż tylk z wykrzystaniem teg źródła infrmacji mżliwe jest ukazanie danych w ujęciu dynamicznym. Niemniej jednak rzeczywistść wydaje się być duż krzystniejsza, niż ta wynikająca z gólndstępnych danych statystycznych GUS. Wykres 1. Liczba sób krzystających z nclegów w Rabce-Zdrój w latach (wg GUS) Źródł: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Reginalnych) 25

26 Wykres 2. Liczba biektów w Rabce-Zdrój (bszary miejskie i wiejskie) wg. statystyk GUS Źródł: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Reginalnych) Wykres 3. Krzystający z nclegów gółem (wg. statystyk GUS) raz nclegi udzielne w zakładach uzdrwiskwych w latach z uwzględnieniem nclegów udzielnych gścim zagranicznym Źródł: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Reginalnych) Analizując dane dtyczące liczby biektów nclegwych i dstępnych miejsc zawarte w bazie danych lkalnych GUS raz zgrmadznych przez Gminę należy uznać te pierwsze za mcn niewiarygdnie niemniej jednak wydaje się, iż ile nie dzwierciedlają ne w pełni prawdziwych liczb, tyle z pewnścią pkazują tendencję. Widać zatem, iż p latach kryzysu w branży turystycznej ( ) pnwnie zabserwwan wzrst liczby turystów. Wzrstwi sprzyjają liczne prwadzne w Rabce-Zdrój inwestycje w publiczną infrastrukturę służącą wypczynkwi i rekreacji, jak również mdernizacja istniejącej bazy nclegwej realizwana przez sektr kmercyjny. Klejne prjekty w zakresie zagspdarwania przestrzeni publicznej niewątpliwie przyczynią się d zachwania teg rsnąceg trendu. Niepkić musi natmiast systematyczny spadek liczby sób krzystających z biektów uzdrwiskwych, a także bardz mała liczba turystów zagranicznych dwiedzających Rabkę-Zdrój. Na pwyższym wykresie właściwie zbrazwana na pzimie zera, w rzeczywistści w ficjalnych statystykach GUS dntwan, iż był t 306 sób w rku 2010, 247 w rku 2011 i 336 w rku Z leczenia uzdrwiskweg w tym czasie skrzystały dpwiedni 53 sby pchdzące z zagranicy w rku 2010, 152 w rku 2011 i 210 w rku Oznacza t małą atrakcyjnść Uzdrwiska na 26

27 międzynardwym rynku teg typu usług i z pewnścią jest elementem, który zarówn w działaniach samrządu, jak i samych przedsiębirstw uzdrwiskwych, wymaga uwagi i pdjęcia działań zmierzających d pszerzania rzpznawalnści Rabki-Zdrój także pza granicami kraju. Zdecydwanie krzystniej, niż wynikałby t z danych GUS, braz ruchu turystyczneg wygląda przez pryzmat analizy wpływów z płaty uzdrwiskwej. Nakładają się tutaj z pewnścią dwa działania p pierwsze uszczelnienie systemu pbru, p wtóre wzrst atrakcyjnści Rabki-Zdrój. Dane dtyczące zebranych z teg źródła śrdków pkazują systematyczny, na przestrzeni statnich lat, wzrst wpływów z teg tytułu. Wykres 4. Wpływy z płaty uzdrwiskwej d budżetu Gminy w latach Źródł: UM Rabka-Zdrój Rabkę-Zdrój, ze względu na specyfikę miasta, dwiedzają głównie rdziny z dziećmi. Są t długie, c najmniej dwu-trzytygdniwe pbyty sanatryjne, a także rdzinne pbyty wypczynkwe. Ocenia się, iż ppyt w tej grupie dwiedzających uzdrwisk będzie stpniw się zwiększał. Ma t związek z faktem, iż rsnące zanieczyszczenie śrdwiska i występujące skażenia cywilizacyjne wpływają niekrzystnie na górne drgi ddechwe dzieci. Rzwjwi teg typu pbytów w Rabce-Zdrój będzie sprzyjać intensywna rzbudwa i mdernizacja istniejących tu biektów sanatryjn-uzdrwiskwych. Isttne będzie również stwrzenie gólndstępnej infrastruktury uzdrwiskwej bezpiecznej i atrakcyjnej dla małych kuracjuszy i ich rdziców. Zakłady uzdrwiskwe w Rabce-Zdrój p niewielkim regresie dntwują w statnich latach pnwny wzrst liczby kuracjuszy, c mże wynikać między innymi ze zwiększenia ferty zabiegów, pdwyższenia standardu usług i zwiększenia liczby miejsc dla pbytów matek z dziećmi. Druga grupa dwiedzających Rabkę-Zdrój t drśli kuracjusze, dla których przygtwuje się craz bardziej rzbudwaną fertę sanatryjną. Szacuje się, iż w najbliższych latach c najmniej 1/3 miejsc sanatryjnych udstępnina będzie klientm w pdeszłym wieku. Wymusza t dpwiednie rzplanwanie inwestycji w mieście (zarówn publicznych, jak i prywatnych). Osby starsze pszukują miejsc atrakcyjnych dla spacerwiczów, płżnych w niedalekiej dległści d miejsca zakwaterwania. Nwa infrastruktura turystyczn-uzdrwiskwa, jak atrakcja w skali reginalnej, służy także licznie dwiedzającym Rabkę-Zdrój grupm młdzieży. W kresie późnwisennym i wczesnjesiennym Rabka jest miejscem chętnie dwiedzanym przez grupy szklne. Stanwi atrakcyjne miejsce wypadwe dla górskich wycieczek. Dla grup szklnych rganizwane są najczęściej pbyty jedntygdniwe. 27

28 Klejną grupą dwiedzających Rabkę-Zdrój są dzieci przebywające na klniach. Wypczynek klnijny rganizwany jest w kresie letnich i zimwych wakacji, a średni pbyt grupy wynsi 14 dni. Zaintereswanie rganizacją wyjazdów klnijnych d Rabki- Zdrój zwiększa się crcznie, c wynika z szerkieg wachlarza atrakcji dla dzieci i młdzieży, dbrych warunków pbytwych, jak i stsunkw przystępnych cen w prównaniu d innych, pdbnych śrdków na terenie wjewództwa. Przewiduje się dalszą tendencję rsnącą w tej grupie dwiedzających. Należy przyjąć, że w związku z mdernizacją drgi krajwej nr E 77 (tzw. zakpianki ) zwiększy się dstępnść kmunikacyjna Rabki-Zdrój. Uzdrwisk będzie craz liczniej dwiedzane, także na pbyty krótsze, jedndniwe lub weekendwe. Już w becnej chwili zauważa się taki trend. Crcznie Rabka-Zdrój jest bgatsza w klejne atrakcje turystyczne, dlateg jest chętnie dwiedzana przez sby wypczywające w klicznych miejscwściach. Craz więcej mieszkańców Krakwa, Nweg Sącza czy Nweg Targu rganizuje jedndniwe wyjazdy d Rabki-Zdrój. Mim, że ich celem jest zabawa w Rabklandzie czy też zwiedzanie Skansenu Tabru Klejweg w Chabówce, nie rezygnują z wizyty w centrum Uzdrwiska. Alternatywą dla dużych biektów wypczynkwych są kwatery prywatne i gspdarstwa agrturystyczne klasyfikwane przez GUS jak pzstałe biekty nieklasyfikwane. Jak pkazuje pniższy wykres wzrasta zaintereswanie nclegami w biektach teg typu, c mże wynikać p pierwsze z większej liczby dwiedzających, ale także ze znacznie przystępniejszych cen, niż w przypadku dużych placówek. Obserwując sytuację w całym wjewództwie, mżna przypuszczać, że tendencja ta będzie rsnąć. Lkalizacja Rabki-Zdrój w stsunkw niewielkiej dległści d Krakwa, daje mżliwść udstępnienia ferty pbytwej dla grup bizneswych. Bgacenie się spłeczeństwa, mda na aktywny i zdrwy styl życia, a także atrakcyjne usytuwanie Rabki- Zdrój w niewielkiej dległści d większych miast (Kraków, Nwy Sącz) stanwią grmny ptencjał turystyczny miasta Ptencjał uzdrwiskwy Rabki-Zdrój Uzdrwisk Rabka-Zdrój t jedn z najppularniejszych w Plsce i Eurpie miast uzdrwiskwych. Atuty Rabki-Zdrój t płżenie, dpwiedni klimat, a także liczne złża wód mineralnych raz slanek, których zalety pznan już w XVIII wieku. Wdy lecznicze występują w źródłach głębinwych ( głębkści d 1,2 tys. m). Są t głównie slanki chlrkw-sdwe-jdkwe. Wdy lecznicze stswane są d kuracji kąpielwej, pitnej i wziewnej. Przy ich użyciu leczne są nieżyty dróg ddechwych, niedkrwistść, chrby alergiczne, astma skrzelwa, skaza wysiękwa, krzywica, chrby przemiany materii, układu krążenia, miażdżyca. Specyficzne warunki klimatyczne pmcne są w leczeniu chrób układu ddechweg i astmy. Wydbyciem wód mineralnych zajmuje się Uzdrwiskwy Zakład Górniczy Rabka- Zdrój, Oddział Rabka-Zdrój i dbywa się z następujących dwiertów na terenie uzdrwiska: ujęcie Krakus eksplatacja kpaliny dbywa się elektryczną pmpą głębinwą pprzez sieć rurciągów d zbirnika główneg względnie grawitacyjneg. ujęcie Warzelnia eksplatacja kpaliny dbywa się elektryczną pmpą głębinwą pprzez sieć rurciągów d zbirnika główneg względnie grawitacyjneg. ujęcie Helena eksplatacja kpaliny dbywa się urządzeniem pmpwym typu knik (pmpą żerdziwą) d zbirnika przydwiertweg i dalej przepmpwywana siecią rurciągów d punktu dbiru. 28

29 ujęcie Rabka-19 eksplatacja kpaliny dbywa się elektryczną pmpą głębinwą d zbirnika przydwiertweg pprzez separatr gazu i dalej siecią rurciągów przepmpwywana d zbirnika główneg względnie grawitacyjneg. ujęcie Rabka-18 eksplatacja typu samwypływ, z któreg kpalina pprzez separatr gazu spływa d zbirnika przydwiertweg i dalej siecią rurciągów przepmpwywana d zbirnika główneg względnie grawitacyjneg, jak również zbirnika dbircy. ujęcie Rabka IG-2 - eksplatacja typu samwypływ, z któreg kpalina pprzez separatr gazu spływa d zbirnika przydwiertweg i dalej siecią rurciągów przepmpwywana d zbirnika główneg względnie grawitacyjneg, jak również zbirnika dbircy. W pniższej tabeli przedstawin parametry pszczególnych ujęć wód leczniczych w Uzdrwisku Rabka-Zdrój. Tabela 1. Dane ujęciach wód leczniczych Nazwa Wydajnść m 3 /d Depresja Max (m) Głębkść ujęcia (m) Helena 2,4 k. 200,0 460 Krakus 5,0 16,0 19,0 Warzelnia 19,2 30,0 50,2 Rabka 18 0,73 Samwypływ 120,0 (507,7 m n.p.m.) Rabka ,0 95,0 Rabka IG Samwypływ 1215,0 (585 m n.p.m.) Źródł: Uzdrwisk Rabka S.A Zakłady lecznictwa uzdrwiskweg Ze względu na charakterystykę Rabki-Zdrój i jej funkcję uzdrwiskwą, isttną rlę w rzwju miasta dgrywają jednstki świadczące usługi sanatryjne. D największych należą Uzdrwisk Rabka S.A., Instytut Gruźlicy i Chrób Płuc Oddział Terenwy im. Jana i Teresy Rudników w Rabce-Zdrój, Śląskie Centrum Rehabilitacyjn-Uzdrwiskwe im. dr Adama Szebesty w Rabce-Zdrju Sp. z.. Uzdrwisk Rabka S.A. w chwili becnej funkcjnuje na pdstawie aktu kmercjalizacji Przedsiębirstwa Państwweg Uzdrwisk Rabka z dnia r. W Spółce wydzielne są: Niepubliczny Zespół Zakładów Opieki Zdrwtnej, działający na pdstawie ustawy z dnia r. zakładach pieki zdrwtnej (Dz. U. 91/408/912 z późn. zm.), zarejestrwany w dniu r. w rejestrze ZOZ Wjewdy Nwsądeckieg, a później Wjewdy Małplskieg; Uzdrwiskwy Zakład Górniczy, działający na pdstawie ustawy z dnia r., praw gelgiczne i górnicze (Dz. U. 27/96/94 z późn. zm.). Uzdrwisk Rabka S.A. dyspnuje bazą łóżkwą w szpitalach i sanatriach uzdrwiskwych łącznej liczbie 611 łóżek, dstępną w następujących biektach: Uzdrwiskwy Szpital Dziecięcy Olszówka ; Szpital Kardilgiczny Uzdrwiska Rabka S.A.; Sanatria dla dziecka z piekunem Leśne Wzgórze, Jagiellnka ; Ośrdki dla drsłych: Świt, Rabczański Zdrój Medical Spa. W biektach Spółki prwadzne jest leczenie w zakresie: 29

30 dla drsłych: schrzenia układu ddechweg; schrzenia układu krążenia; rehabilitacja kardilgiczna p zawałach serca i zabiegach kardichirurgicznych; dla dzieci: schrzenia układu ddechweg (m.in. astma, alergia); schrzenia przemiany materii (cukrzyca, tyłść); schrzenia kardilgiczne; schrzenia narządu ruchu. W Rabce-Zdrju funkcjnują także liczne mniejsze biekty sanatryjne. Tabela 2. Szpitale i sanatria uzdrwiskwe w Rabce-Zdrój adres Liczba miejsc Opis nclegwych Uzdrwisk Rabka S.A. Leczenie dzieci: schrzenia układu ddechweg (m.in. alergiczne jak: astma skrzelwa, katary sienne, pyłkwice raz infekcyjne: przewlekłe zapalenia górnych i dlnych dróg ddechwych); schrzenia przemiany materii (głównie cukrzyca typu I i tyłść); schrzenia kardilgiczne (stany p peracjach wrdznych wad serca, zaburzenia rytmu serca, wady nabyte serca raz chrby naczyń); schrzenia narządu ruchu, w tym wady wrdzne jak i nabyte kręgsłupa i klatki piersiwej (bczne skrzywienie kręgsłupa, kyfza i lrdza) raz kńczyn dlnych (kślawść, szptawść czy płaskstpie). Leczenie drsłych: schrzenia układu ddechweg; schrzenia układu krążenia; rehabilitacja p zawałach serca i zabiegach kardichirurgicznych; rehabilitacja i prewencja rentwa chrób układu krążenia. Centrum Zdrwia i Urdy W skład Uzdrwiska Rabka S.A wchdzą następujące zakłady ul. Orkana 49 Centrum Zdrwia i Urdy jest główną bazą leczniczych zabiegów uzdrwiskwych dla wszystkich kuracjuszy. Prwadzne są ne w czterech nwczesnych pawilnach. Dyspnuje bgatą gamą zabiegów w zakresie: balneterapii kinezyterapii fizykterapii Wiele zabiegów partych jest na naturalnych slankach, pchdzących z miejscwych źródeł. Wśród nich mżna wyróżnić źródł IG-2 i "Krakus", największych wydajnściach dbwych. Prfil leczniczy zakładu: narząd ruchu, chrby kardilgiczne i nadciśnienie, cukrzyca, chrby dlnych dróg ddechwych, chrby górnych dróg ddechwych, chrby endkrynlgiczne, tyłść, chrby naczyń bwdwych. Działalnść zabiegwa prwadzna jest w czterech pawilnach Centrum Zdrwia i Urdy. D zabiegów wydawanych w Centrum Zdrwia i Urdy należą: kąpiele wirwe kńczyn dlnych i górnych, kmpresy żelwe, laserterapia, Galwanizacja, Jntfreza, Stymulacja TENS i wg Ktz'a, Prądy diadynamiczne Bernarda, Traberta, Parafinterapia, Brwina, Masaż, Inhalacje indywidualne i zbirwe, Gimnastyka indywidualna i zbirwa, Terapuls, Masaż pdwdny, Światł pdczerwne, BOA max. Diatermia krótkfalwa, Elektrstymulacja, 30

31 Rabczański-Zdrój Medical SPA Prmieniwanie nadfiletwe, Kriterapia, Kąpiel 4-kmrwa, Ultradźwięki, Siłwnia, Bicze szkckie, Masaż wibracyjny (aquavibrn), Kąpiel kwaswęglwa, Magnetterapia, Kąpiel perełkwa, Kąpiel znwa, kąpiel slankwa. ul. Rztki Dsknałe miejsce dla gści dbających standard i zdrwie. Wypsażenie pki: łazienka, TV, telefn, ldówka, dstęp d Internetu. Są dstępne pbyty zarówn kmercyjne jak i z dfinanswaniem (NFZ, PCPR,PFRON). W ramach pbytu zapraszamy d skrzystania z bazy Spa, siłwni raz bgatej gamy zabiegów regenerujących i pielęgnacyjnych. Leśne Wzgórze ul. Pasieczna 4 64 Leśne Wzgórze psiada salę telewizyjną i świetlicę zabaw dla dzieci, mżliwść wypżyczania telewizrów d pki, zabiegi balnelgiczne, kinezyterapeutyczne, fizykterapeutyczne, światłlecznictw w Centrum Zdrwia i Urdy. Sanatrium Jagiellnka ul. Brzzwa 6 73 Sanatrium dla dziecka z piekunem, psiada salę telewizyjną i świetlicę zabaw dla dzieci, mżliwść wypżyczania telewizrów d pki, zabiegi balnelgiczne, kinezyterapeutyczne, fizykterapeutyczne, światłlecznictw w Centrum Zdrwia i Urdy. Willa Świt ul. Brzzwa 1 40 W śrdku rganizwane są wczasy i pbyty rehabilitacyjn-zdrwtne dla Gści w fercie twartej bez skierwania raz rehabilitacyjnlecznicze z dfinanswaniem PCPR, PFRON, MOPS. W czasie turnusów zapewniamy piekę pielęgniarską i lekarską. Mieści się tu sala rehabilitacyjna, dyżurka pielęgniarek i gabinet lekarski. W Willi Świt rganizwane są specjalne turnusy rehabilitacyjne dla kbiet p mastektmii. Uzdrwiskwy Szpital Dziecięcy Olszówka Szpital Kardilgiczny Uzdrwiska Rabka S.A. ul. Słwackieg Kmpleks dwóch budynków przeznacznych na leczenie dzieci, płączny ze szkłą uzdrwiskwą. Kabiny natryskwe i wc na krytarzach. Obiekt psiada świetlicę z telewizrem, sprzęt nagłaśniający d wypżyczenia. Zabiegi: balnelgiczne, kinezyterapeutyczne, fizykterapeutyczne, światłlecznictw - wyknywane są w Centrum Zdrwia i Urdy. Al. Dr Jrdana Uzdrwiskwy Szpital Kardilgiczny jest kmpleksem medyczn-wypczynkwym ferującym leczenie uzdrwiskwe, rehabilitację i pełną diagnstykę schrzeń układu krążenia. Szpital psiada sale intensywneg nadzru kardilgiczneg, gabinety diagnstyczne chrób serca, gabinety lekarskie, dyżurki pielęgniarskie, sale d rehabilitacji ruchwej. 4- piętrwy budynek zlkalizwany jest w Parku Zdrjwym, wypsażny jest w 2 windy, własny gród i parking. 31

32 Śląskie Centrum Rehabilitacyjn- Uzdrwiskwe im. dr Adama Szebesty w Rabce-Zdrju Instytut Gruźlicy i Chrób Płuc Oddział Terenwy im. Jana i Ireny Rudników w Rabce-Zdrój Sanatrium Cegielski Źródł: PRU Rabka-Zdrój ul. Dietla 5 ul. Prf. J. Rudnika 3B Pzstałe biekty sanatryjne Pacjenci: dzieci, młdzież i drśli - wady pstawy, - bczne skrzywienie kręgsłupa, - schrzenia górnych i dlnych dróg ddechwych, - alergie, - bturacyjne zapalenie skrzeli, - schrzenia przewdu pkarmweg i nerek, - astma skrzelwa, - tyłść. Górnśląski Ośrdek Rehabilitacji Dzieci pwstał w kresie międzywjennym, kiedy uzdrwisk Rabka cieszył się międzynardwą sławą. W 1924 rku przedstawiciel PCK kręgu śląskdąbrwskieg zakupił pierwszą parcelę pd budwę zakładu dla dzieci zagrżnych gruźlicą. Klejne lata przynszą rzwój Ośrdka. Pwstają nwe budynki sanatryjne, a w rku 1973 zstaje ddana d użytku szkła pdstawwa, w której dzieci kntynuują naukę pdczas leczenia w Rabce. Pdstawwy zakres działania ŚCRU leczenie wad pstawy: bcznych skrzywień kręgsłupa, schrzeń górnych i dlnych dróg ddechwych, alergii, tyłści. Instytut Gruźlicy i Chrób Płuc Oddział Terenwy w Rabce-Zdrój im. Jana i Ireny Rudników. Oddział ma pnad 120 letnią tradycję. Leczenie dbywa się w parciu nwczesny sprzęt, instytut prwadzi także działalnść dydaktyczną, naukw- badawczą raz prmcję zdrwia. Oddział Instytutu realizuje świadczenia zdrwtne w ramach publicznej służby zdrwia i świadczy usługi dla sób ubezpiecznych w Nardwym Funduszu Zdrwia. ul. Na Banię Prfil leczniczy: Neurlgiczny: Prażenie mózgwe u dzieci. Ośrdek znajduje się w centrum Rabki-Zdrój, na płudniwym stku góry Bania. D dyspzycji gści jest nwczesna baza zabiegwa, kawiarnia, kisk, przedszkle dla dzieci, w kresie letnim basen z pdgrzewaną slarami wdą, biska d gry w siatkówkę i badmintna, plac zabaw dla dzieci raz duży parking. Organizwane są Turnusy Rehabilitacyjne, Sanatryjne i Prfilaktyczne dla drsłych i dla dzieci z piekunem. Ośrdek jest czynny cały rk. W uzdrwisku Rabka-Zdrój działalnść leczniczą prwadzą biekty sanatryjne, szpitale uzdrwiskwe, Centrum Zdrwia i Urdy, Pradnia Balnelgiczna, Labratrium. Uzdrwiskwy Zakład Przyrdleczniczy jest jednstką realizującą zabiegi lecznicze dla kuracjuszy z sanatriów i szpitali Spółki Uzdrwisk Rabka S.A. raz pacjentów ambulatryjnych. Pzstałe biekty lecznictwa uzdrwiskweg t: Śląskie Centrum Rehabilitacyjn-Uzdrwiskwe (ŚCRU) im. Dr Szebesty raz Instytut Gruźlicy i Chrób Płuc 32

33 Oddział Terenwy im. Jana i Ireny Rudników w Rabce-Zdrój. W Uzdrwisku Rabka-Zdrój znajduje zatrudnienie pnad 500 sób związanych z lecznictwem uzdrwiskwym w tym persnel medyczny bejmujący lekarzy, pielęgniarki, rehabilitantów raz pzstały persnel (pracwnicy administracji i bsługi) bezpśredni świadczący usługi medyczne. Obiekty sanatryjne i szpitale dyspnują liczbą pwyżej łóżek Infrastruktura uzdrwiskwa W ramach działalnści Uzdrwiska Rabka-Zdrój funkcjnują następujące urządzenia lecznictwa uzdrwiskweg: Park Zdrjwy wraz z ścieżkami zdrwia park pwierzchni 32,5 ha płżny w centrum Rabki-Zdrju. Teren parku przecinają liczne ścieżki spacerwe wśród zieleni i kwiatów. Spacerując p parku, mżna zbaczyć kazy pnad 100-letnich drzew. Ozdbą parku są fntanny. Na jeg terenie istnieje mżliwść aktywneg spędzenia czasu na ścieżce zdrwia. Chętni mgą skrzystać z krtów teniswych, wypżyczalni rakiet i piłek teniswych. Spacerując dróżkami, mżna djść d rzeki Pniczanki, nad którą ciągną się spacerwe dróżki. Na terenie parku sti pmnik Papieża Jana Pawła II turysty, przy którym rzpczyna się Szlak Papieski w Beskidzie Wyspwym. Szlak biegnie przez ulubine miejsca, którymi wędrwał Karl Wjtyła. W śrdku parku sti drewniany pawiln tzw. Grzybek, miejsce wydarzeń kulturalnych, gdzie dbywają się imprezy i knkursy skierwane zarówn d dzieci jak i drsłych. Atrakcją dla dwiedzających są przejażdżki drżkami w lecie, a w zimie saniami. Pijalnia Wód Mineralnych działająca w ramach Centrum Zdrwia i Urdy. Kuracjusz ma mżliwść skrzystania z krenterapii w pstaci następujących wód mineralnych: Szczawa I, Szczawa II, Hanna, Dziedzilla. Są t wdy kwaswwęglwe i szczawy. Zdjęcie 12. Pijalnia wód mineralnych w Zakładzie Przyrdleczniczym Źródł: Tężnia Slankwa i Pijalnia Wód Mineralnych w Parku Zdrjwym ddane d użytku w rku 2009 składają się z dwóch drewnianych biektów płącznych zadaszną przewiązką. Pijalnia t Okrąglak w którym mieści się sala dla kuracjuszy, lada d wydawania wdy, zaplecze, pmieszczenie scjalne i talety, w tym dla sób niepełnsprawnych. Sama tężnia ma także kształt cylindryczny. Pśrdku znajduje się klumna tężni drewniany ruszt wypełniny gałęziami tarniny. Ze znajdująceg się pd spdem zbirnika slanka pdawana jest perfrwanymi rurami na szczyt i padając zrasza tarninę. W ten spsób wewnątrz pawilnu pwstaje slankwy aerzl. Przez ażurwą wieżyczkę na szczycie slankwy aerzl wydbywa się d tczenia budwli. Całść bu knstrukcji płączna przewiązką głównie drewnianą, utrzymująca reginalny charakter architektury. Teren wkół biektu zstał zagspdarwany znalazła się tutaj niska zieleń, elementy małej architektury: ławki, stylwe świetlenie. 33

34 Obiekt zstał wyróżniny w X edycji Plebiscytu Wielkie Odkrywanie Małplski Zdjęcie 13. Tężnia i pijalnia wód mineralnych w Parku Zdrjwym Źródł: UM Rabka-Zdrój Strefy chrny uzdrwiskwej Obszar Rabki-Zdrój pełniący funkcję Uzdrwiska zamyka się w trzech strefach chrny: strefa chrny uzdrwiskwej A pwierzchni 168,1 ha; zlkalizwana w granicach miasta Rabka-Zdrój; strefa chrny uzdrwiskwej B pwierzchni 722,4 ha; zlkalizwana w granicach miasta Rabka-Zdrój; strefa chrny uzdrwiskwej C pwierzchni 2 779,3 ha; zlkalizwana w granicach miasta Rabka-Zdrój; Pwierzchnia terenów zielnych stref chrny uzdrwiskwej A i B Rabki-Zdrój przedstawina zstała w pniższej tabeli: Tabela 3. Pwierzchnia terenów zielnych w strefie A i B chrny uzdrwiskwej Tereny zielne Pwierzchnia [ha] Tereny lasów, zadrzewień i zakrzewień 29,08 Tereny trwałych użytków zielnych 12,97 Tereny zieleni urządznej (parki, zieleńce, cmentarze, tereny ujęć wód) 34,62 Tereny zieleni w brębie terenów zabudwy, w tym także związanej 31,18 z funkcją uzdrwiskwą Tereny rlnicze, w brębie których znajdują się rezerwy dla rzwju zieleni 18,27 urządznej Razem 126,12 Udział zieleni w pw. strefy A 75 % Tereny lasów, zadrzewień i zakrzewień 132,94 Tereny trwałych użytków zielnych 61,80 Tereny zieleni urządznej (parki, zieleńce, cmentarze, tereny ujęć wód) 1,54 Tereny zieleni w brębie terenów zabudwy, w tym także związanej 65,40 z funkcją uzdrwiskwą Tereny rlnicze dłgwane, pkryte rślinnścią trawiastą, częściw 91,50 zakrzewine i zadrzewine Razem 353,18 Strefa A Strefa B 34

35 Źródł: Urząd Miejski w Rabce-Zdrój Udział zieleni w pw. strefy B 49 % 3.3. Spłeczeństw Wśród najisttniejszych tendencji spłecznych na bszarze Rabki-Zdrój należy dntwać przede wszystkim systematyczny wzrst liczby mieszkańców, głwnie jednak jest n ntwany na terenie miasta. Pd względem liczby ludnści Rabka-Zdrój, zaraz p Nwym Targu, jest najbardziej zaludniną gminą pwiatu nwtarskieg. Jest także gminą najbardziej sfeminizwaną na terenie pwiatu. Z klei wskaźnik bciążenia demgraficzneg należy d jedneg z wyższych w pwiecie nwtarskim. Stsunkw niski natmiast jest udział ludnści w wieku przedprdukcyjnym (21%), przy jednczesnym najwyższym w całym pwiecie udziale senirów w całej ppulacji Mieszkańcy Miasta i Gminy Rabka-Zdrój Rabkę-Zdrój w rku 2012 zamieszkiwał sby (stan wg statystyk GUS na ), c stanwi zaledwie k. 9,33% ludnści pwiatu nwtarskieg i k. 0,5% ludnści wjewództwa małplskieg. Wskaźnik gęstści zaludnienia jest wyski i wynsi 364 sób/km 2 dla miasta i 253 sby/km 2 dla całej gminy (bszary wiejskie: 130 sób/km 2 ). Wskaźniki te są większe d średniej pwiatwej 126 sby/km 2, d średniej wjewódzkiej 217sób/km 2. Rabka-Zdrój zważywszy na liczbę ludnści jest drugą p Nwym Targu najbardziej zaludniną gminą pwiatu. Wykres 5. Wskaźnik zaludnienia w Rabce-Zdrój na tle innych gmin pwiatu nwtarskieg Źródł: Małplskie Obserwatrium Plityki Spłecznej Liczba ludnści Rabki-Zdrój utrzymuje się d kilku lat na zbliżnym pzimie. Tabela 4. Liczba ludnści faktycznie zamieszkałej w Rabce-Zdrój na przestrzeni lat Rk Liczba mieszkańców gółem w tym w mieście w tym na bszarach wiejskich

36 Źródł: Stan Ludnści i Ruch Naturalny, Ludnść wg stałeg miejsca zameldwania i płci, stan na 31 XII, GUS Fluktuacje w liczbie ludnści są w statnich latach nieznaczne, przy czy w stsunku d rku 2003 liczba ludnści zwiększyła się 291 sób. Oznacza t przyrst 1,69% w ciągu statniej dekady. Przy czym jest n większy na bszarach wiejskich wynsi bwiem 4,01%, zaś w samym mieście tylk 0,96%. Isttne dla planwania strategiczneg są jednak długkreswe prgnzy demgraficzne. Brak tak szczegółwych danych na pzimie samej Rabki-Zdrój, niemniej jednak prgnza Główneg Urzędu Statystyczneg dla całeg pwiatu nwtarskieg jest stsunkw ptymistyczna szczególnie zważywszy na prgnzy dla innych pwiatów, subreginów i całeg wjewództwa. Liczba ludnści w całym pwiecie będzie systematycznie rsła d rku 2029 (i wzrśnie k. 7,5 tys. w stsunku d liczby z rku 2011), by następnie ustabilizwać się na pzimie k. 192 tys. z lekką tendencją zniżkwą. Należy zatem dmniemywać, iż w pdbne tendencje pwinny być bserwwane w samej Rabce-Zdrój. Wykres 6. Prgnza demgraficzna d r dla pwiatu nwtarskieg i wj. małplskieg Źródł: Prgnza dla pwiatów i miast na prawie pwiatu raz pdreginów na lata ( Niestety przyrst naturalny na terenie Rabki-Zdrój należy d jedneg z najniższych w pwiecie nwtarskim. Mże t w knsekwencji znaczać, iż ptymistyczne załżenie, że liczba ludnści Rabki-Zdrój będzie rsła, zgdnie z tendencją dla całeg pwiatu, jest załżeniem niesłusznym. Wykres 7. Wskaźnik przyrstu naturalneg gminy Rabka-Zdrój na tle innych gmin pwiatu nwtarskieg (prównanie rk 2009 i 2012) Źródł: Małplskie Obserwatrium Plityki Spłecznej Wskaźnik przyrstu naturalneg w statnich latach był w Rabce-Zdrój zawsze niski (w rku 2008 przyjął nawet wartść ujemną). C prawda w zaprezentwanym rku

37 przyjął wartść 2, by jednak w rku klejnym spaść d wartści zaledwie 0,5. Natmiast zarówn w rku 2011, jak i 2012 przyjął wartść zerwą. Wart jedncześnie pdkreślić, iż dane zawarte w statystyce GUSwskiej niec dbiegają d danych grmadznych przez sam Urząd Miejski. I tak, zgdnie z nimi c prawda ptwierdza się infrmacja ujemnym saldzie migracji, które wg. Urzędu wynisł w rku 2012 (-)75, natmiast nie ptwierdza się infrmacja ujemnym przyrście naturalnym. Według Urzędu był n ddatnie i wynisł w liczbach bezwzględnych (+)30. Rabka-Zdrój jest miastem stsunkw mcn sfeminizwanym w rku 2012 na 100 mężczyzn przypadał 108 kbiet. Dysprprcja ta na jednakw zbliżnym pzimie utrzymuje się już d kilku lat. Wykres 8. Struktura kbiet i mężczyzn w gólnej licznie ludnści Rabki-Zdrój na przestrzeni l Źródł: Stan Ludnści i Ruch Naturalny, Ludnść wg stałeg miejsca zameldwania i płci, stan na 31 XII, GUS Gmina Rabka-Zdrój charakteryzuje się specyficzną strukturą rzmieszczenia mieszkańców, prawie 70% mieszkańców Gminy stanwią mieszkańcy miasta. Takie rzmieszczenie ludnści w znacznym stpniu determinuje rzwój gminy z ukierunkwaniem większści działań prrzwjwych na bszar miasta. Wykres 9. Struktura mieszkańców Gminy Rabka-Zdrój Źródł: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Reginalnych) 37

38 Wskaźnik bciążenia demgraficzneg, rzumiany jak liczba ludnści w wieku nieprdukcyjnym przypadająca na 100 sób w wieku prdukcyjnym, w Rabce-Zdrój wynsi 61 i utrzymuje się na właściwie niezmieninym pzimie na przestrzeni statnich lat, a także zbliżna jest d wielkści średnich dla całeg pwiatu. 38

39 Wykres 10. Wskaźnik bciążenia demgraficzneg w latach 2009 i 2011 Źródł: Małplskie Obserwatrium Plityki Spłecznej Analizując wiek mieszkańców należy zauważyć, iż najwięcej jest sób w wieku prdukcyjnym (mężczyźni pmiędzy 18. a 64. rkiem życia i kbiety pmiędzy 18. a 59. rkiem życia). W grupie tej bserwuje się nieznaczną tendencję wzrstwą. Rśnie także liczba ludnści w wieku pprdukcyjnym. Spada natmiast liczba sób w wieku przedprdukcyjnym (d 17 rku życia). Wykres 11. Struktura ludnści w pdziale na grupy w pwiecie nwtarskim w rku 2012 Źródł: Małplskie Obserwatrium Plityki Spłecznej Wartści średnie (wg statystyk GUS) dla pwiatu nwtarskieg t w przypadku wieku przedprdukcyjneg: 22,55% (Rabka-Zdrój:19,84%), prdukcyjneg: 62,55% (Rabka- Zdrój: 62,06%) i pprdukcyjneg: 14,90% (Rabka-Zdrój: 18,11%). O ile nie dziwi wyższa d średniej wartść statniej kategrii Rabka-Zdrój jest bwiem miejscem, które wybierają sby starsze, jak miejsce spędzania czasu na emeryturze, tyle p raz klejny niepkić muszą statystyki dtyczące najmłdszych mieszkańców Rabki-Zdrój, jak miejsca bardz niskim współczynniku dzietnści. Z drugiej strny wart w kntekście działań strategicznych zauważać chęć d siedlania się sób starszych w Rabce-Zdrój. Zważywszy jedncześnie na tendencję d wydłużania się czasu życia, a także bgacenie się spłeczeństwa i wzrstu liczby sób, które chcą statnie lata spędzać aktywnie, w bezpiecznym i zdrwym śrdwisku i mają na t niemałe śrdki finanswe wart rzważyć dstswanie ferty (mieszkaniwej, leczniczej, w zakresie ferty spędzania czasu wlneg) d tej, specyficznej grupy sób. 39

40 Tabela 5. Struktura ludnści według grup wiekwych w latach w wieku przedprdukcyjnym Ogółem Mężczyźni Kbiety w wieku prdukcyjnym Ogółem Mężczyźni Kbiety w wieku pprdukcyjnym Ogółem Mężczyźni Kbiety Źródł: Stan Ludnści i Ruch Naturalny, Ludnść w wieku przedprdukcyjnym (14 lat i mniej), prdukcyjnym i pprdukcyjnym wg płci, Bank Danych Reginalnych GUS 2009 Klejnym wskaźnikiem branym pd uwagę przy analizie spłecznści Gminy był wskaźnik salda migracji. Pdlega n na przestrzeni statnich lat znaczącym fluktuacjm, niemniej jednak najczęściej przyjmuje wartści ujemne. Przy czym kresy w których wskaźnik przebiera wartść ujemną jest dłuższy niż lata z saldem ddatnim, a ubytek głębszy niż dchylenia in plus w latach z saldem ddatnim. Wykres 12. Sald migracji w Rabce-Zdrój w latach Źródł: Stan Ludnści i Ruch Naturalny, Bank Danych Reginalnych GUS 2009 Na pniższym zestawieniu pkazan także sytuację Rabki-Zdrój na tle innych gmin pwiatu nwtarskieg i całeg wjewództwa (dane za rk 2010). Szczególnie wykres dnszący się d pwiatu pkazuje, iż negatywny stan teg wskaźnika nie jest charakterystyczny dla całeg pwiatu jest bwiem 8 gmin gdzie sald jest ddatnie, a tylk 6 z saldem ujemnym, przy czym w Rabce-Zdrój jest n zdecydwanie największe. Dane te, w płączeniu z zerwym przyrstem naturalnym utrzymującym się d dwóch lat, znaczają pgłębiający się prblem atrakcyjnści Rabki-Zdrój jak miejsca d zamieszkania. 40

41 Wykres 13. Wskaźnik salda migracji- Rabka-Zdrój na tle pwiatu i wjewództwa (dane za rk 2010) Źródł: Małplskie Obserwatrium Plityki Spłecznej Edukacja W zakresie dstępu w Rabce-Zdrju d usług edukacyjnych sytuacja Gminy jest dbra, jednak na tle całści pwiatu nwtarskieg wydaje się niezadwalająca. W mieście funkcjnują dwa przedszkla publiczne ba zlkalizwane przy ulicy Orkana, a także trzy przedszkla prywatne, a także prywatny punkt przedszklny, pnadt Zespół Przedszkli Specjalnych dla Dzieci Przewlekle Chrych - ich standard jest systematycznie pdnszny. Na przestrzeni statnich lat zauważalna jest zwiększająca się liczba dzieci uczęszczających d przedszkli. Mieszkańcy słectw Pnic i Rdzawki zasygnalizwali jak jeden z pdstawwych prblemów brak przedszkli na terenie ich miejscwści, dlateg zstały tam utwrzne punkty przedszklne. W słectwie Chabówka funkcjnuje przedszkle publiczne. Dstępne dane statystyczne za rk 2010 w dniesieniu d całeg pwiatu pkazują, iż sytuacja Rabki- Zdrój nie jest najgrsza w tej materii, przynajmniej na tle innych gmin. 41

42 Wykres 14. Wskaźnik dstępnści przedszkli - liczba dzieci w wieku przedszklnym (3-6 lat) przypadająca na jedn miejsce w przedszklu Źródł: Małplskie Obserwatrium Plityki Spłecznej W samym mieście działają trzy szkły pdstawwe raz Szkła Pdstawwa dla Dzieci Niewidmych wraz z internatem będąca filią Szkły dla Dzieci Niewidmych w Laskach. W Rabce-Zdrju funkcjnują także dwa gimnazja raz trzy licea gólnkształcące, technikum infrmatyczne, a także Szkła Muzyczna I i II stpnia. W słectwach: Pnicach, Rdzawce i Chabówce funkcjnują publiczne zespły szkół, w skład których wchdzą: szkły pdstawwe i gimnazja. Tabela 6. Placówki edukacyjne na terenie Gminy Rabka-Zdrój ŻŁOBKI Klub Malucha Madagaskar Niepubliczny Rabka-Zdrój, ul. Orkana 4 tel PRZEDSZKOLA Przedszkle nr 1 w Rabce-Zdrju Przedszkle Nr 2 w Rabce-Zdrju Przedszkle w Chabówce Zespół Przedszkli Specjalnych dla Dzieci Przewlekle Chrych Punkt Przedszklny przy Szkle Pdstawwej w Pnicach im. Antniny Zachary-Wnękwej Punkt Przedszklny przy Szkle Pdstawwej w Rdzawce im. Bhaterów Walk Wlnść Publiczne Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczne Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczne Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczne Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczne Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczne Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Rabka-Zdrój ul. Orkana 18i tel Rabka-Zdrój ul. Orkana 4 tel Chabówka 274a tel Rabka-Zdrój ul. Parkwa 2 tel Rabka-Zdrój Pnice 105 tel Rabka-Zdrój Rdzawka tel Punkt Przedszklny przy Szkle Publiczne Rabka-Zdrój ul. Zaryte 78 tel. 42

43 Pdstawwej Nr 4 w Rabce-Zdrju im. Organ prwadzący: Jana Kchanwskieg Gmina Rabka-Zdrój Przedszkle Niepubliczne Włynianka Niepubliczne Organ prwadzący: Zgrmadzenie Córek Najczystszeg Serca NMM w Nwy Mieście n/pilicą Przedszkle Niepubliczne Lrett Niepubliczne Organ prwadzący: Zgrmadzenie Sióstr Matki Bżej Miłsierdzia, Dm Zaknny w Rabce-Zdrju Niepubliczne Przedszkle Językwe Niepubliczne Happy Teddy Organ prwadzący: Agnieszka Pędzimąż Niepubliczny Punkt Przedszklny Sióstr Niepubliczny Służebniczek NMP NP. im. Bł. Organ prwadzący: Edmunda Bjanwskieg w Rabce- Zgrmadzenie Sióstr Zdrju Służebniczek NMP NP., Prwincja Krakwska ZESPOŁY SZKÓŁ ORAZ SZKOŁY PODSTAWOWE Rabka-Zdrój ul. Zagórzan 6 tel Rabka-Zdrój ul. Słwackieg 12 tel , Rabka-Zdrój ul. Sądecka 16 tel Rabka-Zdrój ul. Słneczna 24 tel , Szkła Pdstawwa Nr 2 w Rabce- Zdrju im. Władysława Orkana Szkła Pdstawwe Nr 3 w Rabce- Zdrju im. Adama Mickiewicza Szkła Pdstawwa Nr 4 w Rabce- Zdrju im. Jana Kchanwskieg Zespół Szkły Pdstawwej i Gimnazjum w Pnicach im. Antniny Zachary-Wnękwej Zespół Szkół Szkła Pdstawwa i Gimnazjum w Chabówce im. Władysława Orkana Zespół Szkły Pdstawwej i Gimnazjum w Rdzawce im. Bhaterów Walk Wlnść Szkła Pdstawwa Specjalna dla Dzieci Niewidmych Zespół Szkół Uzdrwiskwych (Szkła Pdstawwa Specjalna z ddziałami przedszklnymi, Gimnazjum Specjalne, Liceum Ogólnkształcące, Zespół Pzalekcyjnych Zajęć Wychwawczych) Publiczna Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczna Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczna Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczny Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczny Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczny Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczny Organ prwadzący: Twarzystw Opieki nad Ociemniałymi - filia Ośrdka Szkln-Wychwawczeg im. Róży Czackiej w Laskach k./warszawy Publiczny Organ prwadzący: Wjewództw małplskie Rabka-Zdrój ul. Sądecka 2 tel Rabka-Zdrój ul. Pniatwskieg 186 tel Rabka-Zdrój ul. Zaryte 78 tel Rabka-Zdrój Pnice 105 tel Chabówka 232 tel Rabka-Zdrój Rdzawka tel Rabka-Zdrój ul. Słneczna 11 tel Zespół Szkół Uzdrwiskwych w Rabce główna siedziba: Rabka-Zdrój ul. Słwackieg 10, tel Siedziba Liceum Ogólnkształcąceg: Rabka-Zdrój ul. Prf. Jana Rudnika 3B tel

44 GIMNAZJA Gimnazjum Nr 1 w Rabce-Zdrju im. Obrńców Pczty Plskiej w Gdańsku Gimnazjum im. Świętej Rdziny I Liceum Ogólnkształcące im. E. Rmera Publiczne Organ prwadzący: Gmina Rabka-Zdrój Publiczne Organ prwadzący: Stwarzyszenie Dm Rdzinny w Krakwie LICEA Publiczne Organ prwadzący: Starsta Nwtarski Rabka-Zdrój ul. Jana Pawła II 40 tel , Rabka-Zdrój ul. Jana Pawła II 48 tel rabka.pl Rabka-Zdrój ul. Jana Pawła II 41 tel Zespół Szkół w Rabce Zdrju (II Liceum Ogólnkształcące im. ks. prf. Józefa Tischnera, Technikum Infrmatyczne) Liceum Ogólnkształcące im. Świętej Rdziny Liceum Ogólnkształcące dla Drsłych - p gimnazjum i dawnej szkle pdstawwej 8-letniej (3 letnie) Zasadnicza Szkła Zawdwa dla Drsłych - wielzawdwa Zasadnicza Szkła Zawdwa - dla młdzieży p gimnazjach w zawdach dwuletnich i trzyletnich Ośrdek Nauki Zawdu - kursy BHP we wszystkich zawdach dla pracwników i pracdawców, sób pełniących zadania służby bhp, instruktażwe bhp, kursy wychwawców klnijnych, kierwników placówek wypczynku dzieci i młdzieży, kierwników wycieczek szklnych i bzów wędrwnych, kursy dkształcające Źródł: Publiczne Organ prwadzący: Starsta Nwtarski Publiczne Organ prwadzący: Stwarzyszenie Dm Rdzinny w Krakwie Niepubliczne Niepubliczne Niepubliczne Niepubliczne Rabka-Zdrój ul. Kściuszki 9 tel Rabka-Zdrój ul. Jana Pawła II 48 tel Rabka -Zdrój Aleja Tysiąclecia 1 (budynek GOPR) tel Ważnym wskaźnikiem pwszechnści nauczania jest współczynnik sklaryzacji. Dla zbrazwania stanu edukacji w Gminie przyjęt współczynnik w wartściach nett (tj. pisujący relację liczby sób uczących się - stan na pczątku rku szklneg 2010/ d liczby ludnści [stan w dniu 31 XII] w grupie wieku kreślnej jak dpwiadająca temu pzimwi nauczania). Kształtuje się n dla szkół pdstawwych prwadznych przez Gminę Rabka-Zdrój krzystnie, a dla gimnazjów rewelacyjnie. Jest t szczególnie widczne na tle pzstałych gmin pwiatu nwtarskieg. Przy czym należy zaznaczyć, iż pzycja całeg pwiatu w skali małplski nie jest najlepsza ze średnią dla szkół pdstawwych wynszącą 94 i średnią dla gimnazjów wynszącą 92 cały pwiat zajmuje jedn z statnich miejsc w wjewództwie. Stąd wyskie wyniki Rabki-Zdrój, wykraczające pza średnią, należy szczególnie dcenić, tym bardziej, iż jednstkwe wydatki na światę przeznaczane z budżetu Gminy (w przeliczeniu na jedneg mieszkańca), na tle innych gmin pwiatu, w stsunku d siąganych wyników, należy uznać za krzystne. 44

45 Wykres 15. Wskaźnik Współczynnik sklaryzacji nett w szkłach pdstawwych i gimnazjach Rabki-Zdrój w rku 2010 nett Źródł: Małplskie Obserwatrium Plityki Spłecznej Wykres 16. Wydatki gminy Rabka-Zdrój na światę i wychwanie (dział 801) na jedneg mieszkańca w rku 2010 na tle pwiatu Źródł: Małplskie Obserwatrium Plityki Spłecznej Niestety zgdnie z tendencjami demgraficznymi na bu etapach kształcenia tj. pdstawweg i gimnazjalneg - zauważalny jest stały i systematyczny spadek liczby uczniów. Analizując glbalną tendencję demgraficzną należy się spdziewać, iż stan taki będzie się stpniw w dalszym ciągu pgłębiał. 45

46 Wykres 17. Stan uczniów w szkłach w Rabce-Zdrju Źródł: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Reginalnych) Służba zdrwia i pieka scjalna Rabka-Zdrój należy d tych mniejszych miast Małplski, które są dbrze wypsażne w infrastrukturę służącą chrnie zdrwia. Na terenie miasta działa Niepubliczny Zakład Opieki Zdrwtnej Szpital Miejski w Rabce-Zdrju sp. z.. mieszczący się przy ulicy Słnecznej 3. Szpital funkcjnwał w Rabce-Zdrój w granicznym zakresie d lat 30. XX wieku, zaś jeg rzwój związany jest z rzwjem funkcji uzdrwiskwej Rabki-Zdrju. W szpitalu działa: Izba Przyjęć, Oddział Chrób Wewnętrznych, Oddział Chirurgiczny, Oddział Paliatywny, Oddział Okulistyczny raz Zakład Opiekuńcz-Leczniczy. Pnadt w szpitalu działają pradnie specjalistyczne: chirurgiczna, nklgiczna, urazw-rtpedyczna, chrób płuc, diabetlgiczna, dermatlgiczna, gineklgiczna, kardilgiczna, larynglgiczna, neurlgiczna, zdrwia psychiczneg i kulistyczna raz dmweg leczenia tlenem. W Rabce-Zdrju działają również Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrwtnej, które świadczą całdbwą piekę medyczną, w większści realizują kntrakty z NFZ. Analizując wskaźnik dstępnści ambulatryjnej pieki lekarskiej (średnia ilść udzielnych prad lekarskich przypadająca na jedneg mieszkańca), który jest jednym z najwyższych w pwiecie nwtarskim mżna stwierdzić, że Rabka-Zdrój ma właściwie rzwinięty system pdstawwej pieki zdrwtnej. 46

47 Wykres 18. Wskaźnik dstępnści ambulatryjnej pieki lekarskiej w gminach pw. nwtarskieg Źródł: Małplskie Obserwatrium Plityki Spłecznej W Gminie działa także Ośrdek Pmcy Spłecznej, któreg aktywnść kncentruje się na udzielaniu pmcy spłecznej sbm i rdzinm w trudnej sytuacji, w szczególnści z pwdu: ubóstwa, sierctwa, bezdmnści, bezrbcia, niepełnsprawnści, długtrwałej lub ciężkiej chrby, przemcy w rdzinie, ptrzeby chrny macierzyństwa lub wieldzietnści, bezradnści w sprawach piekuńcz-wychwawczych i prwadzenia gspdarstwa dmweg, zwłaszcza w rdzinach niepełnych i wieldzietnych, braku umiejętnści w przystswaniu d życia młdzieży puszczającej placówki piekuńczwychwawcze, trudnści w integracji sób, które trzymały status uchdźcy, trudnści w przystswaniu d życia p zwlnieniu z zakładu karneg, alkhlizmu lub narkmanii, zdarzenia lsweg i sytuacji kryzyswej, klęski żywiłwej lub eklgicznej. Wsparcie kncentruje się głównie na pmcy finanswej, której wartść w statnich latach systematycznie wzrastała. Jedncześnie prównując dane z pzstałych gmin pwiatu nwtarskieg sytuacja Rabki-Zdrój w zakresie ilści sób krzystających z pmcy spłecznej w liczbie ludnści gółem lkuje się w wartściach średnich. Wykres 19. Udział sób krzystających z pmcy spłecznej w liczbie ludnści gółem Źródł: Małplskie Obserwatrium Plityki Spłecznej 47