12/10/2015. Osobowość człowieka wykład 3. Teorie cech osobowości. Osobowość. Teorie typów osobowości KONCEPCJA OSOBOWOŚCI PEN HANSA EYSENCKA

Transkrypt

1 Osobowość Osobowość człowieka wykład 3 dr Beata Bajcar semestr letni 2015/2016 Osobowość stanowią te cechy osoby bądź ludzi w ogóle, które umożliwiają wyjaśnienie spójnych wzorców zachowań. Zachowanie uwarunkowane osobowością jest względnie stałe czasowo i niezależne od okoliczności Osobowość jest dynamiczną organizacją psychofizycznych układów tkwiących w jednostce, które kreują charakterystyczne wzorce zachowania, myśli i uczuć (Allport, 1961) Osobowość zależy od wrodzonych popędów, wyuczonych motywów oraz doświadczenia. Jest to względnie stały sposób organizacji dyspozycji motywacyjnych danej osoby, wynikający z interakcji między popędami biologicznymi a otoczeniem społecznym i fizycznym. (Eysenck 1975) 2 Teorie typów osobowości Typy osobowości charakterystyczne wzorce własności psychicznych, wyraźne kategorie, np. Typologia Sokratesa/Galena Teoria typów Wiliama Sheldona (somatotypy) Endomorficzny gruby, miękki, okrągły Ektomorficzny chudy, wysoki, kruchy Mezomorficzny muskularny, kanciaty, silny Teorie cech osobowości Cechy osobowości wymiary ciągłe, różniące się jakością i stopniem Cechy w ujęciu Gordona Allporta Pojęcie centralne dyspozycja osobista (podejście idiograficzne, indywidualne) Trzy kategorie dyspozycji Dyspozycje dominujące (kardynalne) np. osobowość autorytarna, poświęcanie życia dla dobra innych Dyspozycje centralne np. pewność siebie, grzeczność, towarzyskość, uczciwość, optymizm... Dyspozycje wtórne np. preferencje co do jedzenia i ubioru 3 4 KONCEPCJA OSOBOWOŚCI PEN HANSA EYSENCKA Zalicza się ona do czynnikowych teorii osobowości. Zakłada biologiczne podłoże temperamentu i uniwersalność cech temperamentalnych. Osobowość powstaje i rozwija się przez funkcjonalne współdziałanie czterech sfer: sfery poznawczej (inteligencja), woluntarnej (charakter), afektywnej (temperament) i somatycznej (konstytucja ciała). Przez osobowość Eysenck rozumie względnie trwałą organizację charakteru, temperamentu, inteligencji oraz konstytucji fizycznej, która determinuje specyficzny sposób przystosowania do otoczenia. 1

2 Neurotyczność vs Stabilność emocjonalna WIELKA PIĄTKA NEUROTYZM / NIESTABILNOŚĆ EMOCJONALNA Neurotyczność jest cechą osobowości polegającą na silnym niezrównoważeniu emocjonalnym o charakterze nerwicowym, niskiej odporności na stres, skłonności do popadania w stany lękowe. Neurotyk to osoba, której trudno odnaleźć się w środowisku; ma problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem kontaktów. Nieśmiałość w mówieniu i działaniu Impulsywność, chwiejność emocjonalna Szybko się męczy, przeszkadza mu tłum i hałas Nie chętnie spotyka się z ludźmi Silnie i często przeżywa negatywne uczucia Źle radzi sobie ze stresem RÓWNOWAGA EMOCJONALNA Stabilność emocjonalna oznacza cechę osobowości polegającą na stabilności emocjonalnej i dużej odporności na stres. Osoba zrównoważona emocjonalnie nie wpada w skrajne stany emocjonalne. opanowanie, ale i niewzruszenie w obliczu istotnych spraw statyczność, schematyzm działań spokój i odprężenie neutralność dobrze radzi sobie ze stresem świadome kontrolowanie zachowań NIE Styl komunikowania się Na wydarzenia reaguje bardzo emocjonalnie, czasami nawet zbyt impulsywnie, agresywnie Często analizuje i zamartwia się rozpatrując najbardziej pesymistyczne scenariusze Woli komunikację pośrednią (pismo, telefon) niż bezpośrednią Ma problem z formułowaniem swoich potrzeb, oczekiwań nie akceptuje wad, czegoś z czym się nie zgadza. Na ważne wiadomości reaguje opanowanie, ze spokojem Doświadcza mniej trudnych uczuć (nie musi więc tak dogłębnie wszystkiego analizować), nie skupia się na ich przeżywaniu, ale i nie koniecznie musi przeżywać więcej uczuć pozytywnych podczas komunikacji bezpośredniej nie jest spięty, Wysoce świadomy NIE Nudzi się i nie cierpliwi, męczy go praca jednostajna, długa Perfekcjoniści zabierając się za coś kończą sukcesem Są bardzo wymagający, chcą całkowitej realizacji swoich założeń od innych Potrzebuje konkretnych wytycznych działań Lubią kontrolować swoje otoczenie Cenią sobie siłę i władzę, lubią być panami sytuacji Nie znoszą bezradności, zdarza się, że w takich sytuacjach zrzucają odpowiedzialność Zachowanie w miejscu pracy? neutralnie znosi pracę monotonną, jest skupiony na tym co robi im bardziej jest stabilny emocjonalnie tym lepszą efektywność osiąga Odporny na stres, potrafi dostosować się do tempa prac W racjonalny sposób podnosi sobie poprzeczkę, Dobrze zorganizowany i zmotywowany Ekstrawersja vs Introwersja NIE Reżyser Scenarzysta Pisarz Malarz Designer Szef działu projektowego Inżynier, projektant zawody o obniżonej dawce stresu, zmian i kontaktów międzyludzkich Doradca klienta Analityk finansowy Pracownik administracji Pracownik korporacyjny Pracownik działu logistycznego Makler giełdowy Ekstrawersja jest cechą osobowości charakteryzującą się pozytywnym stosunkiem do przedmiotu skłonnością do uzewnętrzniania uczuć. Ekstrawertyk to człowiek towarzyski, ma dar przyciągania do siebie ludzi i lubi się bawić. Szybko reaguje na pytanie i wydarzenia zewn. Musi się hamować, aby inni też mogli się wypowiedzieć Woli komunikowanie się bezpośrednie od komunikowania się za pomocą pisma Współpracując z ludźmi, głośno myśli i natychmiast formułuje wnioski Odczuwa potrzebę natychmiastowego dzielenia się swoimi doświadczeniami Introwersja jest cechą osobowości polegającą na kierowaniu swojej percepcji i działań do wewnątrz (na własne myśli i emocje). Introwertyk to człowiek skupiający się na własnych przeżyciach, mało zainteresowany światem zewnętrznym. Przed udzieleniem odpowiedzi i reakcją na wydarzenia zewnętrzne długo się namyśla Potrzebuje, by inni prowokowali go do mówienia Woli komunikowanie się za pomocą pisma od bezpośredniej rozmowy Rozważa i analizuje, zanim sformułuje i przedstawi wnioski Zastanawia się nad swoimi doświadczeniami, zanim podzieli się nimi z kimś innym 2

3 EKSTRAWERTYK Skupia się na działaniu zewnętrznym Mówi swobodnie i sugestywnie Nie przeszkadza mu tłum i hałas Chętnie spotyka się z ludźmi i uczestniczy w wielu działaniach Cieszy się, gdy może działać w obecności ludzi Niecierpliwi się, gdy musi coś robić bez towarzysza Łatwo nawiązuje nowe znajomości Zawierając nowe znajomości, czuje się w swoim żywiole Podczas spotkań towarzyskich nawiązuje kontakt prawie z każdą osobą Czuje się osamotniony, kiedy zabraknie mu partnera Z łatwością mówi o tym, co myśli Chętnie dzieli się z innymi swoją przestrzenią i czasem Cechy ogólne zachowania INTROWERTYK Skupia się na przemyśleniach i pomysłach Waha się nim coś powie i wypowiada się ostrożnie Unika tłumu i szuka spokoju Postępuje ostrożnie, spotykając się z ludźmi i uczestniczy tylko w wybranych działaniach Lubi być sam Denerwuje go brak czasu na samotność i przerywanie jego przemyśleń Ostrożnie podchodzi do zawierania nowych znajomości Bardzo ostrożnie nawiązuje nowe kontakty Na spotkaniach towarzyskich ogranicza się do kontaktu z kilkoma osobami Dobrze znosi brak partnera Najpierw porządkuje myśli, a potem dzieli się konkluzjami Chroni prywatną przestrzeń i pragnie mieć dużo czasu dla siebie Ekstrawersja a funkcjonowanie zawodowe EKSTRAWERSJA Lubią jak cały czas coś się dzieje i szybko działają Wychodzą z inicjatywą nowych działań i pomysłów Poszukują kontaktów z innymi osobami Są dostępni dla innych mówią co im odpowiada, czego chcą i czego oczekują od innych Mogą dużo i ekspresyjnie mówić Skupiają się na wielu rzeczach na raz Lubią skupiać na sobie uwagę Potrafią się promować w organizacjach biznesowych, serwisach społecznościowych Z entuzjazmem korzystają z różnego rodzaju form integracyjnych Nudzą się i niecierpliwią, gdy ich praca idzie wolno i jest monotonna INTROWERSJA Mają wąskie grono znajomych Nie potrzebują wszystkiego przygotowywać z innymi Niektóre tematy muszą sobie przemyśleć zanim zaczną je omawiać z innymi Denerwują go krzykliwi ludzie dookoła Nie znoszą burzy mózgów i spotkań w korporacji Nie mają potrzeby rozmawiania o swoich problemach z innymi, sam starają się sobie z nimi poradzić Do pracy potrzebują ciszy i spokoju Nie lubią się chwalić, uważają, że ich ciężka praca powinna wystarczyć żeby zostali docenieni. Najlepiej pracuje im się w małych zespołach (wtedy mają bezpośredni kontakt z tą osobą) Lubią słuchać Ekstrawersja a funkcjonowanie zawodowe EKSTRAWERSTYK Konsultant Agent ubezpieczeniowy Pracownik działu marketingu Telemarketer Sekretarka Recepcjonista Szef działu sprzedaży Sprzedawca INTROWERTYK Chemik Programista komputerowy Elektryk Księgowa Bibliotekarz Mechanik OTWARTOŚĆ vs ZAMKNIĘTOŚĆ NA DOŚWIADCZENIA Osoby zamknięte na doświadczenie Osoby przeciętnie otwarte na doświadczenie przywiązane do tradycji, jest praktyczna, jednakże regularność i rutynę cenią posiada również bardziej niż wszelkiego rodzaju urozmaicenia czy nowości niekonwencjonalne zainteresowania. najbezpieczniej czują się w Stara się ona utrzymać świecie dobrze im znanym i sprawdzonym. równowagę pomiędzy przywiązaniem do starego a skłaniają się raczej ku fascynacja nowego. konserwatyzmowi i unikają wszelkich spontanicznych decyzji Osoby otwarte na doświadczenie chęć rozwoju potrzeba eksperymentowania oraz stałego wypróbowywania nowych rzeczy nie stronią one od innowacji i dobrze czują się w obliczu ciągłych zmian cechują się dużą kreatywnością czerpią inspirację z wszystkiego, co jeszcze nieodkryte i niezbadane Otwartość na doświadczenie a funkcjonowanie zawodowe Otwarty na doświadczenie woli pracować w sytuacjach nieplanowanych, wykorzystując swoją wyobraźnię i zdolności twórcze problemy rozwiązuje poprzez tworzenie unika rutyny i ustalonych reguł zdarza się, że ma problemy z dotrzymaniem terminów wykazuje empatię i umiejętność wczuwania się w sytuację innych osób otwartość jest bardzo przydatna przy pracy wymagającej kreatywnego myślenia i rozwiązywania problemów Zamknięty na doświadczenie pracuje według ściśle określonych procedur osoba skrupulatna brak inwencji i samodzielnego podejmowania decyzji w nowych sytuacjach rzadko puszcza wodze fantazji i nie potrafią myśleć w sposób innowacyjny Otwartość na doświadczenie a funkcjonowanie zawodowe Otwarty na nowe doświadczenia Otwartość wiąże się z preferowaniem takich zawodów, które wymagają kreatywności, pracy badawczej i intelektualnej. Osoba taka świetnie odnajdzie się w pracy pomocowej, zawodach artystycznych, w branży reklamowej, a także technicznej i finansowej w sytuacjach wymagających nowego spojrzenia i wdrożenia innowacyjnych rozwiązań. Zamknięty na nowe doświadczenia W przypadku zawodu policjanta skłonność do podważania istniejących norm jest wysoce niepożądana. Do typowych zawodów dla osób zamkniętych można dodać np. pracę przy taśmie produkcyjnej, zawód magazyniera czy krawcowej. 3

4 Ugodowość vs Nieustępliwość NIEUSTĘPLIWOŚĆ Towarzyska, chętnie przebywa w grupie surowa, nie przejmuje się losem innych Empatyczna, bezinteresowna, wrażliwa bezwzględna, wręcz cyniczna rozczulająca się rywalizująca, z wolą walki nawet nierównej wielkoduszna, uczynna, szlachetna niezależna, Ma skłonności do ustępowania, poświęcania się dla innych wroga i kłótliwa, nie zdolna do poświęceń Darzy ludzi zaufaniem nie okazuje wdzięczności, sympatii Skrajna ugodowość prowadzi do braku asertywności / konformizmu Na wydarzenia reaguje emocjonalnie, stara się zidentyfikować problem rozmówcy i pomóc mu go rozwiązać Często wychodzi z inicjatywą kontaktu, Woli komunikację bezpośrednią Akceptuje decyzje większości i przedkłada je przed własne interesy Stara się analizować informacje w sposób racjonalny, szczery i pomocny Wydarzenia pojmuje z rozpatrzeniem korzyści dla siebie, co często ukrywa Interes prywatny traktuje jako nadrzędny Zawzięcie broni swojego zdania Podawane przez nią informacje mogą mieć ukryty sens Swobodnie czuje się w komunikacji bezpośredniej Stanowcza, ciężko z nią negocjować Ugodowość a funkcjonowanie społeczne pełni empatii i bez problemu potrafią wczuć się w sytuację drugiej osoby Dążą do tego, aby ich relacje z ludźmi były przyjazne, aby obie strony czuły się ze sobą dobrze bardziej dbają o innych niż o siebie angażują się w grupie lgną do ludzi NIEUTĘPLIWOŚĆ bezwzględnie wykorzystują ludzi do spełnienia swoich celów w każdym widzą potencjalnego rywala rzadko pozostają z ludźmi w bliższej relacji, chyba, że są oni dla nich z jakiś względów przydatni nie lubią podlegać innym, za to chętnie podporządkowują innych sobie Ugodowość a funkcjonowanie zawodowe Lubią jak coś się dzieje, są dynamiczni w działaniu Chętnie współpracują, kooperują w grupie Chętnie dzielą się informacjami i szczerymi opiniami Szczerze cieszą się z sukcesów kolegów z pracy/swoich klientów Są gotowi poświęcić swój wolny czas, by pomóc innym nie kontrolują nadmiernie współpracowników, darzą ich zaufaniem Z entuzjazmem korzystają z przedsięwzięć integracyjnych NIEUTĘPLIWOŚĆ działają szybko, dynamicznie Chętnie rywalizują, chcą się wykazać, podejmuje wyzwania Nie chętnie współpracują, preferują indywidualizm Nie lubią być zależni od innych, nie chętnie się podporządkowują brak możliwości negocjacji w grupie widzą wrogość w innych mają potrzebę kontroli, władzy dążą do bycia lepszym ukierunkowane na cel stawia na wynik, efekty skuteczność punktualność Sumienność rzetelność Sumienność - Chaotyczność zorganizowanie skrupulatność wytrwałość pracowitość Chaotyczność: lekkomyślność nieodpowiedzialność zapominalstwo niedbałość bałaganiarz Sumienność a funkcjonowanie zawodowe Osoba bardzo sumienna Osoba przeciętnie sumienna Osoba chaotyczna Osoba cechująca się bardzo dużą sumiennością jest to osoba skrupulatna, obowiązkowa, punktualna, rozważna oraz rzetelna w pracy. Posiada ona silną wolę, jest zmotywowana do działania oraz wytrwała w realizowaniu sowich celów. Osoba taka ma również skłonności do utrzymywania po-rządku i perfekcjonizmu. Osoba taka jest przeciętnie zorganizowana, zazwyczaj posiada ona jasno określone cele jednakże nie dąży do ich osiągnięcia za wszelką cenę tak jak to jest w przypadku osoby bardzo sumiennej. Osoba o niewielkiej sumienności charakteryzuje się małą skrupulatnością w wypełnianiu swoich obowiązków Z niewielką motywacją do osiągnięć społecznych. Nie posiada ona jasno sprecyzowanych celów życiowych, jest ona raczej rozleniwiona i impulsywna przy podejmowaniu decyzji. W działaniu wykazuje się spontanicznością. Zalety pracownika sumiennego W wykonywaniu prac swoją uwagę skupia na szczegółach Swoje czynności zawsze wykonuje zgodnie z obowiązującymi normami i zasadami Lubi ciężką pracę, w której będzie mógł sprostać nowym wyzwaniom Nie podejmuje się działań ryzykownych lub w jakiś sposób lekkomyślnych Wyznaje zasadę pracujesz jesteś potrzeby W podejmowaniu decyzji kieruje się głównie rozsądkiem Staje w obronie innych osób lub projektów, gdy jest przekonany o ich pozytywnym działaniu czy skutkach tych działań Wysoko stawia sobie i innym poprzeczkę Zawsze przychodzi do pracy na czas i nigdy nie nadużywa zwolnień lekarskich Wady pracownika sumiennego Świat postrzega bez sentymentów w kolorze czarno-białym Będąc przekonany o niedoskonałym sprostaniu wymaganiom potrafi się zamartwiać przez długi czas Brak umiejętności relaksowania się Perfekcjonista lubi zawsze mieć rację i zwyciężać Nie ulega ponagleniom a zlecone mu zadania wykonuje w swoim własnym tempie Duże nasilenie tej cechy może wiązać się z pracoholizmem i uciążliwym perfekcjonizmem. 4

5 dla osób sumiennych Agent celny Agent ubezpieczeniowy Księgowy Notariusz Radca prawny Statystyk Urzędnik biurowy Edytor Kosztorysant Ugodowy Pracownik działu marketingu Pracownik działu sprzedaży Telemarketer Sprzedawca Pracownik resocjalizacyjny Specjalista HR Opiekun Położny Duchowny Pedagog/nauczyciel Nieustępliwy Ze względu na wysoce cenioną niezależność swoje miejsce odnajduje wśród wolnych zawodów Adwokat Księgowy Kurator Dziennikarz Architekt Lekarz Temperament a osobowość Temperament stanowi wynik ewolucji biologicznej, podczas gdy osobowość jest wytworem warunków społeczno - historycznych. Temperament właściwy jest zarówno ludziom, jak i zwierzętom, osobowość z kolei stanowi zjawisko psychiczne, typowe tylko dla człowieka. Jednostka ma określone właściwości temperamentu od momentu urodzenia. Człowiek w momencie urodzenia nie posiada jeszcze osobowości. Kształtuje się ona w działaniu oraz w interakcji człowieka ze środowiskiem społecznym. Temperament obejmuje wyłącznie formalne cechy zachowania, niezależnie od ich treści. Osobowość to przede wszystkim aspekt treściowy zachowania, w którym wyraża się stosunek do świata i do samego siebie. 5