dr n. med. Adam Kwieciński, dr n. med. Andrzej Jankowski*, mgr. Patrycja Sawczuk Wieczorek* GRZYB REISHI NATURALNA ALTERNATYWA W WALCE Z CHOROBAMI CYWILIZACYJNYMI REISHI FUNGUS NATURAL ALTERNATIVE IN THE STRUGGLE AGAINST CONTEMPORARY DISEASES *Zakład Technologii Postaci leku, Katedry Farmacji Stosowanej, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego ** Streszczenie Grzyb Reishi zwany również Ganoderma lucidum, a także Lingzhi jest nadzieją dla współczesnej medycyny. Od 2000 lat stosowany przez Chińskich medyków jako czarodziejskie zioło pomaga leczyć i zapobiegać wielu chorobom. Współczesne badania potwierdzają, iż zawarte w grzybie Reishi składniki pozytywnie wpływają na poprawę jakości zdrowia i przedłużenie życia. Ganoderma wykazuje działanie immunostymulujące, hipotensyjne, przeciwalergiczne, antywirusowe, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe oraz hipolipemiczne. Słowa kluczowe: Ganoderma lucium, Reishi 1
Abstract Reishi fungus called also Ganoderma lucidum, and also Lingzhi is a hope for contemporary medicine. It has been used by Chinese doctors for 2000 years as magic herb which helps to cure and prevent many diseases. Contemporary research proves that the components of Reishi fungus influence, in a positive way, the quality of health and the length of life. Ganoderma shows immunostimulating, hypotensive, antiallergic, antivirus, anti-inflammatory, antitumour and hypolipaemic activity. Key words: Ganoderma lucium, Reishi 1. Ogólna charakterystyka Znanych jest szereg odmian grzyba Reishi, z których do najbardziej popularnych zalicza się odmianę czerwoną, fioletową, niebieską, żółtą, czarną i białą. Za najbardziej cenną pod względem terapeutycznym uważana jest odmiana czerwona, jednak wartość grzyba w istotny sposób zależna jest od stadium jego rozwoju, a także od środowiska wegetacji. Owocniki grzyba składają się z trzonu oraz płaskiego, bocznie osadzonego kapelusza. Występują również osobniki nie posiadające trzonu, w których kapelusz przyrośnięty jest bezpośrednio do podłoża. Na powierzchni grzyba znajdują się białawe pory, które w miarę starzenia się osobnika zmieniają barwę na brunatnobrązową. Charakterystyczną cechą grzyba jest jego gładki polakierowany wygląd zewnętrzny, który znajduje odzwierciedlenie w łacińskiej nazwie lucidum, czyli lśniący. Grzyb Reishi w przyrodzie występuje stosunkowo rzadko. W naturze można go spotkać w Azji, Ameryce Południowej, Europie oraz Ameryce Północnej, gdzie wegetuje zwykle na martwych konarach drzew liściastych.[1, 2, 3]. Obecnie, dla celów leczniczych, grzyb odmiany czerwonej hodowany jest na bazie trocin drzew śliwy i wykorzystywany w celach leczniczych. 2
Istotną rolę zarówno w wydajności hodowli jak i w zastosowaniu leczniczym odgrywa jakość zarodników grzyba. Mają one wielkość 7-11 x 6-7µm, są owalnego kształtu, żółtobrązowej barwy i są one najbardziej aktywną farmakologicznie częścią grzyba. Wykazują około 75-krotnie wyższą aktywność w stosunku do owocników. 2. Składniki biologicznie aktywne Składniki farmakologicznie aktywne syntetyzowane są, w różnej zawartości, we wszystkich częściach grzyba tj. trzonku, kapeluszu, a także grzybni, uwalniającej szczególnie wartościowe leczniczo zarodniki. Pod względem ilościowym, najważniejszą grupę stanowią węglowodany, dalej aminokwasy, białka, lipidy, witaminy rozpuszczalne w wodzie a także związki sterydowe, alkaloidy, triterpeny, olejki lotne. Zawierają również makro i mikroelementy. Najistotniejszą rolę pod względem właściwości farmakologicznych odgrywają polisacharydy. Występują one przede wszystkim w postaci beta-d-glukanów związanych z aminokwasami. Wykazują silne działanie immunostymulujące i przeciwnowotworowe. Podnoszą odporność organizmu, niszczą wolne rodniki, wspomagają wytwarzanie komórek produkujących przeciwciała, przyczyniają się również do zwiększenia ilości makrofagów, które wspomagają działanie leukocytów. Ponadto, wpływają na usprawnienie syntezy DNA i RNA, białek w wątrobie, szpiku kostnego i elementów upostaciowanych krwi. Część cukrowa tych związków składa się z glukozy, galaktozy, mannozy, można odnaleźć w nich również śladowe ilości ksylozy i fukozy. Komponenta białkowa natomiast zawiera w swoim składzie około 17 typów różnych aminokwasów. [4][5]. Kolejną grupą związków farmakologicznie czynną zawartą w Reishi są tirterpeny, typu lanostanu, inaczej zwane kwasami ganoderenowymi m.in. kwas ganosporowy A. Triterpeny wykazują działanie obniżające poziom cholesterolu we krwi, zmniejszają produkcję enzymu, biorącego udział w wytwarzaniu angiotensyny, 3
w konsekwencji czego zmniejszają skurcz naczyń krwionośnych. Kwas ganoderenowy wykazuje silne działanie przeciwbólowe, uspokajające, detoksykacyjne. Triterpeny charakteryzują się również działaniem adaptogennym. Zgodnie z definicją, adaptogeny są środkami roślinnymi, spełniającymi następujące kryteria: - zwiększają niespecyficzne zdolności obronne organizmu na szkodliwe bodźce fizyczne, chemiczne i biologiczne, - wywierają wpływ normalizujący procesy fizjologiczne organizmu, głównie przez oddziaływanie na system neuro hormonalny, - nie wywołują żadnych negatywnych skutków na prawidłowe funkcje organizmu Adaptogeny wykazują działanie na poziomie komórkowym, pomagając w odzyskiwaniu równowagi wielu funkcji organizmu oraz stymulują procesy regeneracyjne. W grzybach Reishi występują również nukleotydy adenozyna i guanozyna, a także sterole i wolny kwas oleinowy, wykazujące działanie przeciwzakrzepowe. Zmniejszając lepkość krwi wskutek obniżenia poziomu cholesterolu i lipidów, usprawniają krwiobieg, poprawiają zaopatrzenie serca i mózgu w tlen[6][7][8]. 3. Wykorzystanie grzybów Reishi w leczeniu i profilaktyce. 3.1. Choroby nowotworowe. Grzybom Reishi przypisuje się znaczną skuteczność w profilaktyce i leczeniu chorób nowotworowych. Właściwości przeciwnowotworowe grzyba wykorzystuje się nie tylko w tradycyjnej terapii w Chinach i innych krajach azjatyckich, ale również w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Przeciwnowotworowe działanie Ganodermy zawdzięczamy głównie zawartym w jego składzie polisacharydom i niektórym triterpenom. Jako substancje wielkocząsteczkowe wykazują ograniczoną wchłanialność w organizmie człowieka. W obecności witaminy C, polisacharydy ulegają przekształceniu w oligoglukany o niższej masie molekularnej, co ułatwia ich wchłanianie. Związki te pobudzają 4
działanie makrofagów oraz innych komórek układu immunologicznego, w znaczącym stopniu wzmagając właściwości obronne organizmu. Makrofagi, w przeciwieństwie do krwinek białych wykazujących ograniczone działanie w przypadku chorób przewlekłych lub złośliwych, są w stanie zniszczyć wiele czynników patogenne w tym również komórki nowotworowe, doprowadzając do regresji guza nowotworowego [9] [10][11]. Stosowanie preparatów z Ganoderma lucidum wykazało pozytywne wyniki w leczeniu wielu nowotworów m.in. [11]: -guz mózgu 5cm ( znaczne zmniejszenie wielkości guza, odzyskanie przytomności, odzyskanie pamięci ), -rak płuca będący przerzutem po operacyjnym usunięciu nowotwora piersi (całkowity zanik komórek nowotworowych w płucu po 6-cio miesięcznej kuracji), -rak piersi z przerzutami do kości (zdecydowana poprawa jakości życia, powrót do samodzielnego funkcjonowania), -rak odbytnicy z przerzutami na wątrobę (zmniejszenie guza, poprawa ogólnego stanu zdrowia), -rak trzustki (stosowanie esencji Ganoderma lucidum w połączeniu z witaminą C - całkowity powrót do zdrowia). Preparaty Reishi stosowane są jako suplement lub czynnik wspomagający w zapobieganiu wystąpienia lub nawrotu chorób nowotworowych, a także w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia przerzutów. Działanie przeciwnowotworowe i stymulujące układ odpornościowy w znaczącym stopniu poprawiają jakość życia osobom cierpiącym na choroby nowotworowe. Stwierdzone zmniejszenia objawów choroby, w wielu przypadkach prowadząc do całkowitego wyzdrowienia, doprowadziły do przedłużenia życia oraz zwiększenia komfortu życia pacjentów. Jednocześnie preparaty w skład których wchodzi Ganoderma nie wykazują uporczywych skutków ubocznych charakterystycznych dla podstawowych metod leczenia: radio- i chemioterapii [12][13]. 5
3.2. Schorzenia sercowo-naczyniowe. Udowodniono wiele, korzystnie działających na układ sercowo-naczyniowy, właściwości grzyba Reishi. Wykazano skuteczność między innymi w zapobieganiu i leczeniu stwardnienia tętnic, hypercholesterolemii oraz nadciśnienia tętniczego. Ganoderma zwiększa dotlenienie mięśnia sercowego, poprzez rozszerzenie tętnic wieńcowych i wzrost przepływu krwi. W znacznym stopniu obniża zarówno skurczowe, jak i rozkurczowe ciśnienie krwi o około 20%. Likwiduje bóle w klatce piersiowej, duszności, zaburzenia rytmu serca, korzystnie wpływa na krążenie obwodowe, obniża poziom cholesterolu i triglicerydów. Właściwości hipotensyjne grzyba Reishi zawdzięczamy obecnym w jego składzie triterpenom, które są swoistymi inhibitorami enzymu konwertazy angiotensyny, co doprowadza do obniżenia ilości angiotensyny II. Podkreślić należy, że jako adaptogen, grzyb ten wykazuje działanie tylko w przypadku, gdy ciśnienie krwi jest znacząco podwyższone, nie wykazuje natomiast działania hipotensyjnego, jeżeli ciśnienie jest w granicach normy bądź niższe.[4][14] Reishi wykazuje również zdolność obniżenia poziomu cholesterolu i trójglicerydów, które stanowią główne czynniki rozwoju chorób sercowonaczyniowych. W trakcie stosowania preparatów Ganoderma lucidum dochodzi do znacznej redukcji frakcji LDL cholesterolu, oraz do zwiększenia ilości frakcji HDL. Za właściwości te odpowiadają triterpeny.[15] Badania kliniczne potwierdzają, iż grzyby Reishi wpływają na obniżenie lepkości krwi, tym samym zapobiegając tworzeniu się skrzepów. Dochodzi do zmniejszenia agregacji płytek krwi, a czynnikiem odgrywającym decydującą role w tym procesie jest adenozyna, będąca jednym z czynników farmakologicznie czynnych zawartych w grzybach Reishi. Właściwości Ganodermy zmniejszają ryzyko zawałów mięśnia serca i mózgu, zachorowań na tętniaki, wylewy krwi do mózgu, oraz innych chorób krążenia ogólnego[16]. 6
3.3. Układ immunologiczny Reishi wykazuje właściwości immunostymlujące i immunomodulujące. Zawarte w nim składniki wpływają na zwiększenie produkcji i aktywności limfocytów, cytokin, oraz makrofagów. Zwiększenie aktywności makrofagów przyspiesza niszczenie wszelkich patogenów takich jak bakterie, wirusy, drożdże, również komórki nowotworowe. Ułatwia również usuwanie z organizmu szkodliwych związków toksycznych i końcowych produktów przemiany materii. Zwiększenie aktywności makrofagów powoduje uwolnienie cytokin, które odpowiadają za kontrolę procesów zapalnych i stymulują pracę układu odpornościowego[17]. Grzyb Reishi mobilizuje zatem tarczę obronną organizmu.[4] Jedną z wymienionych już substancji czynnych farmakologicznie zawartych w Reishi jest kwas ganoderenowy, który już w niewielkich dawkach wpływa na zmniejszenie replikacji wirusa HIV o 50% [18]. Współczesna medycyna coraz więcej uwagi poświęca chorobie cywilizacyjnej przełomu XX/XXI wieku, jaką jest alergia. Ganoderma wykazuje działanie przeciwhistmiowe w obrębie alergii o różnych etiologiach. Wykazano, że zmniejsza reakcją alergiczną w astmie oskrzelowej, alergiach skórnych, a także alergii na leki [19][20]. 4. Reakcje po zażyciu grzyba. Po zażyciu preparatu Ganoderma lucidum pacjenci mogą odczuwać zawroty głowy, suchość w jamie ustnej, przełyku, może dochodzić do wysuszenia śluzówki nosa, zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego, luźnych stolców, skórnych reakcji alergicznych. Objawy te występują zwykle w początkowej fazie stosowania preparatu. [21][22]. 7
5. Podsumowanie Grzyb Ganoderma lucidum (Lakownica lśniąca) zwany także Reishi jest przykładem czerpania nowych możliwości terapii z tradycyjnej medycyny chińskiej. Współczesne badania udowodniły, że zawarte w nim składniki wykazują dobroczynny wpływ na przywrócenie i utrzymanie równowagi w organizmie, wspieranie sił witalnych oraz przedłużenie życia. W odróżnieniu od leków syntetycznych lub suplementów dietetycznych, Reishi nie oddziaływuje na konkretne schorzenia, ale normalizuje pracę całego organizmu, zapewniając prawidłowe funkcjonowanie organów wewnętrznych. W Chinach uznawany jest za środek leczniczy i znajduje się na urzędowej liście leków. Piśmiennictwo: 1. Gumińska B., Wojewoda W.: Grzyby i ich oznaczenie. 1983; 229 2. Hagara L., Antonin V., Baier J.: Houby. 1999; 105 3. Dermek A., Pilat A.: Poznajemy grzyby. 1991; 61 4. Kwieciński A.: Reishi : Nadzieja współczesnej medycyny. 2004; 42-77 5. Jones K. Reishi (ganoderma): Longevity herb of the Orient; Part 2. Townsend Letter for Doctors & Patients. 11/20/92; N.112; 1008-1012 6. Hobbs C. Medicinal Mushrooms. Santa Cruz, CA., Botanica Press, 1995, 96-107 7. McKenna, D.J.; Jones K.; Hughes K. Botanical Medicines. The Haworth Herbal Press, New York, London, Oxford.2002; 825-855 8. Wang D.H.; Weng X.C. Antitumor activity of extracts of Ganoderma lucidum and their protective effects on damaged HL-7702 cels induced by radiotherapy and chemiotherapy. Journal of Chinese Materia Medica 31(19); 1618-1622 9. Wnag SY. The anti-tumor effect of ganoderma lucidum is metiated by cyticines released from activated macrophages and T lymphocytes. Int J camcer. May 1997; 70(6): 679-705 8
10. Sone Y.,et al Structures and anitumor activities of the polysaccharides isolated from fruiting body and the growing culture of mycelium of ganoderma lucidum. Agr Biol Bhem 1985; 49:2641-2653 11. Morishige F.,Reishi: Positive Cancer Tratments. Chin. Trad. Med. Part III,ISBN4-88580-053-6C-0077. 1987; 12-23 12. Tsukagoshi S.,et al Krestin (PSK). Cancer Treat Rev.1984; 11(2) 131-135 13. Teikoku Chemical Industry Co., Ltd. Mushroom glycoproteins as neoplasm inhibitors. Japanese Patent No.82 75, 926, in Chem Abstr. 12 May 1982; 97:4431:1j 14. Schmieder R.E.,Hilgers K.F., Schlaich M.P., Schmidt B.M.W. The Lancet. 2007;369; 1208-1219 15. Jordan M. Red Reishi: King of Adaptogens. San Francisco,CA 94111. June 2007; 1-2 16. Su C. Potentiation of ganodermic acid S on prostaglandin E (1)- induced cyclic AMP elevation in human platelets. Thromb Rest. Jule 2000;99(2); 135-145 17. Drzewiecka E., Plewka A. Znaczenie wybranych cytokine w diagnostyce polipów nosa. 2007;6 18. el-mekkawy S.,et al. Anti-HIV-1 and Anti-HIV-1-protease substances from ganoderma lucidum. Phytochemistry. Nov 1998; 49(6); 1651-1657 19. Tasaka T., et al. Anti-allergic constituents in the cultura medium of ganoderma lucidum (I). Inhibitoi effect of oleic acid on histamine release. Agents and Actions. 1988; 23;(3/4); 153-156 20. Tasaka T., et al. Anti-allergic constituents in the cultura medium of ganoderma lucidum (II). The Inhibitory effect of cyclooctasulphur on histamine release. Agents and Actions. 1988; 23;(3/4); 157-160 21. McGuffin M., et al., ed. Botanical Safety Handbook. Boca Raton: CRC Press. 1997;55 22. Horner WE.,et al. Basidiomycete allergens: Comparison of three ganoderma species. Allergy.Feb 1993; 48(2); 110-116 9
10
11