POLSKA Informacja do Raportu Okresowego Komisji Europejskiej z postępów Polski na drodze do członkostwa w UE 2000-2001 Dokument przyjęty przez Komitet Integracji Europejskiej 27 czerwca 2001 r.
SPIS TREŚCI WSTĘP... 5 1. DZIAŁANIA HORYZONTALNE WSPIERAJĄCE PROCES DOCHODZENIA POLSKI DO CZŁONKOSTWA W UE...7 1.1. FUNKCJONOWANIE ORGANÓW STOWARZYSZENIA...7 1.2. STAN PROCESU NEGOCJACJI AKCESYJNYCH...10 1.3. POSTĘP W DOSTOSOWANIU PRAWA POLSKIEGO DO ACQUIS COMMUNAUTAIRE...12 1.4. WSPARCIE PROCESÓW DOSTOSOWAWCZYCH Z FUNDUSZY UE...15 1.5. WSPÓŁPRACA POLSKIEJ ADMINISTRACJI Z BIUREM WYMIANY INFORMACJI O POMOCY TECHNICZNEJ TAIEX...23 1.6. STAN PRAC W ZAKRESIE TŁUMACZENIA WSPÓLNOTOWEGO DOROBKU PRAWNEGO...24 1.7. POLITYKA INFORMACYJNA I SZKOLENIE KADR ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W POLSCE W ZAKRESIE PROBLEMATYKI EUROPEJSKIEJ...25 2. OCENA STOPNIA WYPEŁNIENIA KOPENHASKICH KRYTERIÓW CZŁONKOSTWA POLSKI W UE...30 2.1. POLITYCZNE KRYTERIA CZŁONKOSTWA...30 2.1.1. DEMOKRACJA I PRAWORZĄDNOŚĆ...30 2.1.2. OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA I MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH...35 2.1.3. RÓWNY DOSTĘP DO SŁUŻBY CYWILNEJ...37 2.2. EKONOMICZNE KRYTERIA CZŁONKOSTWA...41 2.2.1. ROZWÓJ SYTUACJI GOSPODARCZEJ W POLSCE...41 2.2.2. ISTNIENIE FUNKCJONUJĄCEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ...53 2.2.3. ZDOLNOŚĆ DO SPROSTANIA PRESJI KONKURENCYJNEJ I SIŁOM RYNKOWYM W UNII EUROPEJSKIEJ...55 1. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW... 70 2. SWOBODNY PRZEPŁYW OSÓB... 95 3. SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG... 104 4. SWOBODNY PRZEPŁYW KAPITAŁU... 122 5. PRAWO SPÓŁEK... 127 5.1. PRAWO SPÓŁEK SENSU STRICTO... 127 5.2. OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ... 130 5.3. OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ... 132 6. POLITYKA KONKURENCJI... 134 7. ROLNICTWO... 144 7.1. POLITYKA STRUKTURALNA I ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH... 144 7.2. WETERYNARIA... 156 7.3. RYNEK NASION I SPRAWY FITOSANITARNE... 162 7.4. EKOLOGICZNE ASPEKTY ROLNICTWA ORAZ ROZWÓJ EKOLOGICZNEJ PRODUKCJI ROLNEJ... 166 7.5. ZORGANIZOWANIE ZINTEGROWANEGO SYSTEMU ZARZĄDZANIA I KONTROLI (IACS)... 169 7.6. ZORGANIZOWANIE ZUNIFIKOWANEGO SYSTEMU RACHUNKOWOŚCI GOSPODARSTW ROLNYCH... 175 7.7. REORGANIZACJA SYSTEMU KRAJOWEJ ROLNICZEJ INFORMACJI RYNKOWEJ W KIERUNKU STWORZENIA ZINTEGROWANEGO SYSTEMU ROLNICZEJ INFORMACJI RYNKOWEJ (ZSRIR)... 177 2
7.8. RYNEK ZBÓŻ I SKROBI... 179 7.9. RYNEK MLEKA I PRODUKTÓW MLECZARSKICH... 183 7.10. RYNEK MIĘSA... 186 7.11. RYNKI: OWOCÓW I WARZYW, CHMIELU, TYTONIU, SUSZU PASZOWEGO... 190 7.12. RYNEK CUKRU... 193 7.13. RYNEK PASZ... 195 7.14. RYNEK WINA I ALKOHOLE... 196 8. RYBOŁÓWSTWO... 197 9. POLITYKA TRANSPORTOWA... 201 10. PODATKI... 211 11. UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA... 217 12. STATYSTYKA... 222 13. POLITYKA SPOŁECZNA I ZATRUDNIENIE... 227 13.1 REALIZACJA NARODOWEJ STRATEGII WZROSTU ZATRUDNIENIA I ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH W LATACH 2000-2006... 228 13.2. PRAWO PRACY... 228 13.3. RÓWNE TRAKTOWANIE KOBIET I MĘŻCZYZN... 231 13.4. DOSTOSOWANIE OCHRONY ZDROWIA PUBLICZNEGO DO STANDARDÓW UNII EUROPEJSKIEJ... 233 13.5. BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY... 234 14. ENERGIA... 237 15. POLITYKA PRZEMYSŁOWA... 244 16. MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA... 249 17. NAUKA I BADANIA... 255 18. EDUKACJA, KSZTAŁCENIE I MŁODZIEŻ... 255 19. TELEKOMUNIKACJA I TECHNOLOGIE INFORMACYJNE... 258 20. KULTURA I POLITYKA AUDIOWIZUALNA... 268 20.1 KULTURA... 268 20.2 POLITYKA AUDIOWIZUALNA... 269 21. POLITYKA REGIONALNA I KOORDYNACJA INSTRUMENTÓW STRUKTURALNYCH... 270 22. ŚRODOWISKO... 280 22.1. POLSKA POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA... 280 22.2. JAKOŚĆ WÓD... 281 22.3. GOSPODARKA ODPADAMI... 287 22.4. JAKOŚĆ POWIETRZA... 295 22.5. NATURA 2000... 300 22.6. OCHRONA GATUNKÓW DZIKIEJ FAUNY I FLORY... 302 22.7. ORGANIZMY MODYFIKOWANE GENETYCZNIE... 303 22.8. LEŚNY MATERIAŁ ROZMNOŻENIOWY... 305 22.9. HAŁAS... 307 22.10. OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO... 308 22.11. DOSTĘP SPOŁECZEŃSTWA DO INFORMACJI O ŚRODOWISKU... 310 22.12. MONITORING ŚRODOWISKA NATURALNEGO... 312 22.13. WZMOCNIENIE ADMINISTRACYJNE I INSTYTUCJONALNE... 313 22.14. ZINTEGROWANE ZAPOBIEGANIE I OGRANICZANIE ZANIECZYSZCZEŃ... 315 22.15. BEZPIECZEŃSTWO JĄDROWE I OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM... 317 23. OCHRONA KONSUMENTÓW I ZDROWIA... 321 24. WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI I SPRAWY WEWNĘTRZNE... 326 24.1. WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI... 327 24.2. SPRAWY WEWNĘTRZNE... 331 24.3. OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH... 347 25. UNIA CELNA... 350 26. STOSUNKI ZEWNĘTRZNE... 355 27. WSPÓLNA POLITYKA ZAGRANICZNA I BEZPIECZEŃSTWA... 360 28. KONTROLA FINANSOWA... 363 29. FINANSE I BUDŻET... 369 ANEKS STATYSTYCZNY...372 3
WSTĘP Od przyjęcia Raportu Okresowego 2000, w wyniku intensywnych prac polskiego rządu we współpracy z Parlamentem, uzyskano duży postęp w realizacji ambitnego programu, którego celem nadrzędnym jest osiągnięcie przez Polskę gotowości do członkostwa w Unii Europejskiej do końca grudnia 2002 roku. Szczególna uwaga została zwrócona na dostosowanie polskiego prawa do prawa wspólnotowego (transpozycja i implementacja) oraz na wzmocnienie zdolności administracji do stosowana jego przepisów W celu intensyfikacji prac dostosowawczych związanych z harmonizacją prawa wprowadzono zmiany w jej dotychczasowym systemie. W oparciu o Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w UE oraz stanowiska negocjacyjne Polski, przygotowany został harmonogram prac nad ustawami dostosowawczymi, w którym założono wewnętrzne przyśpieszenie prac legislacyjnych. Wprowadzony został przez Rząd mechanizm ścisłego monitorowania prac legislacyjnych i systematycznej oceny przez Komitet Integracji Europejskiej postępu prac dostosowawczych w dziedzinach o kluczowym znaczeniu dla procesu integracji. Intensywnie pracował też Parlament, w tym przede wszystkim sejmowa nadzwyczajna Komisja Prawa Europejskiego oraz senacka Komisja Legislacji Europejskiej. W wyniku prac Rządu i Parlamentu od lipca 2000 r. do 1 czerwca 2001 r. przyjęta została znacząca liczba ustaw dostosowawczych. Rząd w tym okresie przyjął 103 projekty ustaw, natomiast Parlament uchwalił 53 ustawy. Należy podkreślić, że pomimo zbliżającego się terminu wyborów parlamentarnych, zarówno Rząd, jak i Parlament kontynuować będą prace związane z wdrażaniem dorobku prawnego Wspólnot do systemu prawa polskiego. W 2000 r. wzrost gospodarczy w Polsce utrzymał się na tym samym poziomie, co w 1999 r. i wyniósł 4,1%. Czynnikiem dynamizującym wzrost gospodarczy w 2000 r. był eksport (szczególnie w II połowie roku). Według danych statystyki płatniczej dynamika eksportu i importu w 2000 r. wyniosła odpowiednio 7,2% i 1,7%. Korzystna różnica między dynamiką eksportu i importu przyczyniła się do zmniejszenia deficytu obrotów bieżących bilansu płatniczego w relacji do PKB (z 7,5% w 1999 r. do 6,3% w 2000 r. ). W 2001 r. obserwuje się kontynuację tej tendencji. W 2000 r. Unia Europejska utrzymała swoją pozycję lidera w obrotach handlowych Polski, osiągając 70% udział w polskim eksporcie (61,2% udział w imporcie). Eksport do państw UE był większy w 2000 r. o 14,5%, podczas gdy import o 0,4%. W 2000 r. odnotowano zahamowanie niekorzystnej tendencji do powiększania się rozmiarów deficytu handlowego na niekorzyść Polski występującej od momentu rozpoczęcia wzajemnej liberalizacji handlu przewidzianej Układem Europejskim. Deficyt obrotów bieżących jest finansowany napływem kapitału zagranicznego, głównie w postaci bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), który wynikał zarówno z przeprowadzonych procesów prywatyzacyjnych, jak również z postrzegania Polski przez zagranicznych inwestorów i firmy ratingowe jako rynku stabilnego o niskim poziomie ryzyka inwestycyjnego. W 2000 r. w porównaniu z 1999 r. odnotowano pozytywne tendencje w zakresie wydajności pracy w przemyśle, której dynamika wyniosła 14,3% (dla porównania w 1999 r. 9,2%). Kształtowanie się wydajności pracy było determinowane z jednej strony korzystnymi zmianami w zakresie organizacji procesu produkcyjnego, a z drugiej, zwolnieniami z pracy, wywołanymi procesami restrukturyzacyjnymi i prywatyzacyjnymi w gospodarce. Od stycznia do kwietnia 2001 r. wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) wyniósł 6,8% i należy oczekiwać, że w 2001 r. cel inflacyjny założony przez Radę Polityki Pieniężnej w granicach 6-8% zostanie zrealizowany. Czynnikiem stymulującym proces dezinflacyjny 5
będzie restrykcyjna polityka pieniężna oraz działania restrukturyzacyjne, których efektem będzie dalsze ograniczanie kosztów funkcjonowania podmiotów gospodarczych oraz wzrost wydajności pracy przy spadającej materiałochłonności i energochłonności procesów produkcyjnych. Niekorzystnym zjawiskiem jest natomiast pogorszenie się sytuacji na rynku pracy w 2000 r. i na początku 2001 r. Stopa bezrobocia na koniec 2000 r. wyniosła 15% podczas gdy na koniec 1999 r. - 13,1%. Pierwsze miesiące 2001 r. nie przyniosły zasadniczej poprawy w tym względzie. Niekorzystną cechą jest wysokie bezrobocie (ok. 30%) wśród młodzieży (18-24 lata). Oczekuje się, że podpisany w styczniu 2001 r. przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej oraz Komisarza ds. Zatrudnienia i Spraw Socjalnych dokument Wspólna Ocena Założeń Polskiej Polityki Zatrudnienia pozwoli wypracować działania aktywizujące rynek pracy. Niezbędnym warunkiem akcesji Polski do Unii Europejskiej jest skuteczna polityka informowania społeczeństwa o procesie integracji z UE. Dlatego kontynuowana była realizacja Programu Informowania Społeczeństwa. Jego celem jest uzyskanie świadomego poparcia większości polskiej społeczności dla członkostwa Polski w Unii Europejskiej oraz podniesienie poziomu wiedzy o działaniach Rządu na rzecz integracji Polski z UE oraz o jej skutkach dla obywateli. Elementem realizacji PIS jest powołanie i rozwój sieci Regionalnych Centrów Informacji Europejskiej (obecnie 32 ośrodki), których zadaniem jest prowadzenie otwartego dla mieszkańców regionu punktu informacyjnego oraz realizacja i koordynacja działań wynikających z PIS we współpracy i na rzecz środowiska lokalnego. W celu uzyskania wzrostu poparcia opinii publicznej państw członkowskich dla idei rozszerzenia realizowany jest przyjęty w czerwcu 2000 r. przez Rząd Program ramowy promocji zagranicznej procesu akcesji Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, który ma przyczynić się do poprawy poparcia opinii społecznej państw członkowskich Unii dla idei rozszerzenia UE. Dokonany postęp od września 2000 r. do czerwca 2001 r. pozwolił na większe zaawansowanie rokowań akcesyjnych i tymczasowe zamknięcie negocjacji w 5 obszarach: swobodny przepływ usług, kultura i polityka audiowizualna unia celna, swobodny przepływ towarów, polityka społeczna i zatrudnienie, co daje w sumie 16 zamkniętych obszarów. Rząd dokłada wysiłków, aby przyspieszyć prace dostosowawcze w celu finalizowania negocjacji w pozostałych obszarach. W niniejszej Informacji polski Rząd prezentuje dokonania w ujęciu dostosowań ściśle wiążących się z wymogami acquis communautaire, jak również przedsięwzięcia, które nie są bezpośrednio związane z prawem wspólnotowym, ale wspierają jego wdrożenie i egzekwowanie, a także upowszechniają informacje o zachodzących zmianach w społeczeństwie. 6
1. DZIAŁANIA HORYZONTALNE WSPIERAJĄCE PROCES DOCHODZENIA POLSKI DO CZŁONKOSTWA W UE 1.1. FUNKCJONOWANIE ORGANÓW STOWARZYSZENIA Podobnie jak w 1999 r., stosunki dwustronne RP-UE w 2000 i 2001 r. toczyły się na dwóch równoległych płaszczyznach, tj. w ramach negocjacji akcesyjnych i w ramach procesu stowarzyszenia. W toku prac Rady Stowarzyszenia, Komitetu Stowarzyszenia i podkomitetów podobnie jak w roku poprzednim - omawiane były zarówno kwestie zawiązane z bieżącą realizacją postanowień Układu Europejskiego, jak i postępy w procesie dostosowawczym. Od zakończenia prac nad Raportem Okresowym 2000, do końca czerwca 2001 r. odbyło się siedem posiedzeń podkomitetów, jedno posiedzenie Komitetu Stowarzyszenia i jedno posiedzenie Rady Stowarzyszenia. Rada Stowarzyszenia Rada Stowarzyszenia, której posiedzenie odbyło się 10 października 2000 r. potwierdziła wypełnienie przez Polskę tzw. kopenhaskich kryteriów członkostwa i poprawę sytuacji makro-ekonomicznej Polski. Z zadowoleniem przyjęto także ambitny program legislacyjny uzgodniony przez Rząd i Parlament. W trakcie obrad dokonano ogólnego przeglądu realizacji przez obie strony postanowień Układu Europejskiego, odnotowując dobry stan dwustronnej współpracy handlowej i przypomniano wdrażanie przez Polskę postanowień Protokołu ws. Europejskiego Porozumienia o Ocenie Zgodności. Potwierdzono wyniki rozmów zakończonych na szczeblu technicznym w sprawie liberalizacji handlu artykułami rolnymi oraz rozpoczęcie rozmów na temat liberalizacji handlu produktami rybołówstwa. Obie strony wyraziły satysfakcję z powodu rozszerzania się form współpracy wykraczających poza postanowienia Układu Europejskiego i propozycję utworzenia Wspólnego Komitetu Konsultacyjnego RP - Komitet Regionów UE. Dyskutując sprawy międzynarodowe, będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, Rada Stowarzyszenia wyraziła uznanie dla wysiłków Polski dla wzmacniania współpracy regionalnej, m.in. w ramach Grupy Wyszehradzkiej i Inicjatywy Środkowo-Europejskiej. Podkomitety W dniach 22-23 lutego 2001 r. odbyło się posiedzenie Podkomitetu ds. Ekonomicznych i Finansowych, podczas którego Polska i Unia Europejska przedstawiły informacje na temat aktualnej sytuacji makroekonomicznej (wraz z elementami prognozy na rok 2002). Polska przedstawiła ponadto informację na temat założeń budżetu państwa na 2001 r., z uwzględnieniem kwestii związanych z tzw. II filarem systemu emerytalnego. Omówiony został także stan reform strukturalnych (rozwój rynku pracy, prywatyzacja, restrukturyzacja przemysłu, bezpośrednie inwestycje zagraniczne). Przedstawiony został też przez Polskę postęp w pracach dostosowawczych (legislacyjnych i instytucjonalnych). 9 marca 2001 r. kwestie związane z handlem i rozwojem przemysłu omawiane były przez Podkomitet ds. Handlu, Przemysłu i Wyrobów EWWS. Najważniejszym z omawianych zagadnień była restrukturyzacja polskiego przemysłu hutnictwa żelaza i stali. Polska przedstawiła ogólną informację na temat zaawansowania prac nad programem restrukturyzacji. Polska zobowiązała się do przedstawienia Komisji Europejskiej projektu programu do konsultacji w kwietniu 2001 r. i zadanie to wykonała. Obie strony ustaliły, że dalsze prace będą się odbywać w ramach reaktywowanej Grupy Kontaktowej ds. Węgla i Stali. Ponadto przedyskutowane zostały kwestie wspólnotowych procedur antydumpingowych wobec towarów pochodzących z Polski. Delegacja polska przedstawiła stanowisko wskazujące, iż artykuł 33 Układu Europejskiego pozwala na preferencyjne 7
traktowanie Polski w tym zakresie. Przedmiotem prac Podkomitetu były także problemy związane z sytuacją w polskim przemyśle samochodowym oraz rozwojem małych i średnich przedsiębiorstw delegacja polska wskazała na konsekwentną realizację 3-letniego programu wspierania małych i średnich przedsiębiorstw, wdrażanie w życie protokołu ws. Europejskiego Porozumienia o Ocenie Zgodności oraz podkreśliła swą gotowość rozpoczęcia negocjacji PECA. Ponadto Polska przedstawiła informację o postępach we wdrażaniu acquis - zwłaszcza w obszarze handlu, polityki przemysłowej i pomocy państwa. Przygotowania Polski do uczestnictwa w rynku wewnętrznym UE były przedmiotem prac Podkomitetu ds. Rynku Wewnętrznego w dniach 21-22 marca 2001 r. W czasie dyskusji omówiono kwestie związane z przygotowaniami Polski do włączenia się do jednolitego rynku UE. Odnosząc się do dostosowań związanych z certyfikacją, oceną zgodności, normalizacją i przepisami technicznymi, Polska przedstawiła informację na temat aktualnego stanu transpozycji dyrektyw starego i nowego podejścia oraz stanu i planów wdrażania norm europejskich (przewiduje się zniesienie norm do obowiązkowego stosowania do połowy 2002 roku). Szczególną uwagę poświęcono kwestiom z dostosowań w zakresie konkurencji i pomocy państwa. Delegacja polska przypomniała, że 1 kwietnia 2001 roku weszła w życie nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów, harmonizująca polskie przepisy z prawem konkurencji WE. Natomiast 1 stycznia 2001 r. weszła w życie ustawa z 30 czerwca 2000 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców oraz ustawa o zmianie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych oraz o zmianie niektórych ustaw. Ponadto Polska poinformowała o stanie dostosowań w obszarze własności intelektualnej i przemysłowej, zamówień publicznych, prawa spółek, ochrony danych, kwalifikacji zawodowych, usług finansowych, usług pocztowych, ochrony konsumenta, bezpieczeństwa żywności, i in. Podczas Podkomitetu omówiono także wybrane kwestie dwustronne, związane z realizacją Układu Europejskiego. 23 marca 2001 r. na swym pierwszym posiedzeniu zebrał się Podkomitet ds. Innowacyjności, podczas którego Polska przedstawiła informacje na temat stanu dostosowań prawnych, administracyjnych i instytucjonalnych w sektorze łączności i technologii informacyjnych, a także w polityce audiowizualnej. Delegacja wspólnotowa zapoznała się z informacją w sprawie polskiej polityki edukacyjnej i naukowo-badawczej. Omówiony został też udział Polski w programach wspólnotowych: V Program Ramowy, Socrates, Leonardo da Vinci oraz Młodzież. W dniach 26-27 marca 2001 r. obradował Podkomitet ds. Rolnictwa i Rybołówstwa. Podczas posiedzenia omówiono zarówno kwestie związane z dostosowaniami strukturalnymi polskiego rolnictwa, jak i postęp w dostosowaniach legislacyjnych. Polska przedstawiła informacje dotyczące aktualnej sytuacji w rolnictwie, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju ekonomicznego w rolnictwie i przemyśle rolnym, informacje o aktualnym postępie w zakresie polityki rolnej i rozwoju wsi, a także rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Strona wspólnotowa zapoznała się z informacjami na temat postępu w implementacji prawa wspólnotowego (realizacja Narodowego Programu Przygotowań do Członkostwa), a także przygotowań do wprowadzenia w Polsce Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Kontroli (IACS). Przedmiotem prac Podkomitetu był także postęp dostosowawczy w zakresie rybołówstwa. Obie strony z zadowoleniem odnotowały zakończenie rozmów na temat liberalizacji handlu produktami rybołówstwa. Omówiono też niektóre problemy związane z bieżącą współpracą RP-UE w zakresie handlu rolnego. Na pierwszym posiedzeniu zebrał się Podkomitet ds. Rozwoju Regionalnego, Zatrudnienia i Polityki Społecznej, który obradował w dniach 5-6 kwietnia 2001 roku. Polska przedstawiła 8
informację na temat stanu realizacji priorytetów NPPC w zakresie zatrudnienia i polityki społecznej, prawa pracy, z uwzględnieniem kwestii równego traktowania kobiet i mężczyzn i niedyskryminacji. Delegacja wspólnotowa zapoznała się z informacją o stanie reformy systemu ubezpieczeń społecznych oraz działaniach podejmowanych przez Polskę w związku z przygotowaniami do koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Zaprezentowano także informacje na temat współpracy z partnerami społecznymi. Ważnym punktem obrad były sprawy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. W trakcie dyskusji na temat polityki regionalnej i spójności, Polska przedstawiła informacje na temat prawnych i instytucjonalnych rozwiązań przyjętych w związku z kształtowaniem polityki rozwoju regionalnego oraz przygotowaniem projektu Narodowego Planu Rozwoju do roku 2006. Omówiono też zasady współpracy administracji centralnej z władzami regionalnymi w zakresie rozwoju regionalnego i zasady jego wsparcia finansowego. Komitet Stowarzyszenia Dziewiąte posiedzenie Komitetu Stowarzyszenia odbyło się 21 maja 2001 r. w Warszawie. Dyskutowano kwestie związane z realizacją postępu dostosowawczego osiągniętego przez Polskę w okresie od poprzedniego posiedzenia (w tym implementacją Partnerstwa dla Członkostwa i Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa w UE) oraz realizacją procesu stowarzyszenia w ramach Układu Europejskiego. Szczególną uwagę poświęcono podczas Komitetu Stowarzyszenia dyskusji na temat aktualizacji programu restrukturyzacji sektora stalowego, której założenia zostały przedstawione Komisji Europejskiej w końcu kwietnia 2001 r. Obie strony uzgodniły, że rozmowy na ww. temat kontynuowane będą w czerwcu 2001 r. w ramach Grupy Kontaktowej ds. Stali i Węgla. Omówiono także kwestie stosowania przez Polskę polityki konkurencji. W tym kontekście Komitet Stowarzyszenia z zadowoleniem odnotował informację na temat przyjęcia aktów wykonawczych do ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców, o przyjęciu przez Radę Stowarzyszenia decyzji w sprawie przedłużenia 5-letniego okresu stosowania pomocy państwa oraz w sprawie spodziewanego szybkiego przyjęcia decyzji dotyczącej zasad stosowania pomocy publicznej. Dużo uwagi poświęcono problematyce rolnictwa, zarówno w kontekście przygotowań do członkostwa, jak i w odniesieniu do bieżącej współpracy handlowej. Polska przedstawiła informację na temat założeń opracowywanej obecnie strategii bezpieczeństwa żywności. Obie delegacje przedstawiły swe stanowiska na temat aktualnej sytuacji związanej z chorobą BSE oraz zakwalifikowania Polski do tzw. trzeciej grupy zagrożenia chorobą BSE. Polska przedstawiła informację na temat stanu przygotowań i planów legislacyjnych m.in. w odniesieniu do oceny zgodności i przepisów technicznych, własności intelektualnej, prawa spółek, zamówień publicznych, przepływu kapitału, wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, rybołówstwa, transportu, ochrony środowiska, polityki regionalnej i energetyki. Omówiono także rozwój handlu dwustronnego RP-UE. Komitet Stowarzyszenia potwierdził dalszy rozwój współpracy między Polską i UE w obszarach nie objętych bezpośrednio postanowieniami Układu Europejskiego. Z zadowoleniem odnotowano finalizowanie procedury przyjęcia decyzji przez Radę Stowarzyszenia w sprawie utworzenia Wspólnego Komitetu Konsultacyjnego RP - Komitet Regionów. Strony odniosły się też w czasie posiedzenia do niektórych aspektów realizacji Układu Europejskiego, m.in. prawa do samozatrudnienia obywateli Polski w krajach członkowskich i niektórych kwestii związanych z dostępem do rynku w Polsce. W czasie dyskusji obie strony z zadowoleniem odnotowały fakt, iż wkrótce można oczekiwać zakończenia procedur przygotowawczych do podpisania Protokołu Adaptacyjnego do Układu Europejskiego, 9
parafowanego w 1997 roku. Przedmiotem prac Komitetu Stowarzyszenia były także horyzontalne aspekty przygotowań do członkostwa wsparcie finansowe UE dla Polski (Phare, SAPARD, ISPA), wdrażanie NPPC i Strategii przedakcesyjnej UE. 1.2. STAN PROCESU NEGOCJACJI AKCESYJNYCH 1.2.1. Struktura negocjacji akcesyjnych w Polsce Od początku procesu negocjacji akcesyjnych, tj. od marca 1998 r., w Polsce funkcjonuje następująca struktura negocjacji: Kierownictwo Polityczne Negocjacji sprawuje Prezes Rady Ministrów. Premier w porozumieniu z Ministrem Spraw Zagranicznych, Pełnomocnikiem Rządu ds. Negocjacji o Członkostwo RP w UE oraz Sekretarzem Komitetu Integracji Europejskiej podejmuje kierunkowe decyzje związane z procesem negocjacji. Rada Ministrów zatwierdza stanowiska negocjacyjne przygotowywane przez Zespół Negocjacyjny i rozpatrzone przez Komitet Integracji Europejskiej. Opracowaniem i realizacją strategii negocjacyjnej, w tym wypracowaniem stanowisk negocjacyjnych oraz innych niezbędnych dokumentów zajmuje się Zespół Negocjacyjny pod kierunkiem Pełnomocnika Rządu ds. Negocjacji o Członkostwo RP z UE, który pełni funkcję Przewodniczącego Zespołu. W skład Zespołu wchodzi 19 członków w randze sekretarzy i podsekretarzy stanu z kluczowych resortów. Są oni imiennie powoływani na członków Zespołu Negocjacyjnego przez Prezesa Rady Ministrów. Zespół Negocjacyjny zbiera się regularnie, co najmniej raz w tygodniu. Stanowisko Pełnomocnika Rządu ds. Negocjacji o Członkostwo RP w UE piastuje Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Do zadań Pełnomocnika należy przygotowanie koncepcji oraz koordynowanie przebiegu procesu negocjacyjnego. Wydatki Pełnomocnika pokrywane są z budżetu państwa w częściach właściwych dla Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej. Pełnomocnikowi podlegają dwa departamenty: Departament Integracji i Negocjacji z UE w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz Departament Obsługi Negocjacji w Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej. 1.2.2. Konsultacje z opozycją oraz z partnerami społecznymi Zespół Negocjacyjny, wypracowując stanowiska negocjacyjne, konsultował się niejednokrotnie z opozycją, z przedstawicielami Prezydenta RP, z partnerami społecznymi, (w tym m.in. z przedstawicielami pracodawców i związków zawodowych jako przykład może służyć spotkanie Pełnomocnika Rządu w marcu 2001 r. z przedstawicielami organizacji pracodawców na temat najważniejszych problemów dotyczących negocjacji). Konsultacje polityczne poprzedziły opracowanie stanowiska negocjacyjnego w obszarze rolnictwo. W 2001 r. konsultacje z opozycją miały miejsce przy okazji wypracowywania modyfikacji stanowisk negocjacyjnych, które zostały przyjęte przez Rząd od lutego do maja 2001 r. Przewodniczący Zespołu, jak też jego poszczególni członkowie, spotykają się regularnie z partnerami społecznymi w celu omówienia konkretnych problemów. W maju 2001 r. odbyły się spotkania z udziałem zainteresowanych partnerów społecznych w odniesieniu do obszarów negocjacyjnych Prawo spółek oraz Swobodny przepływ towarów. Ponadto prowadzone są konsultacje z zainteresowanymi środowiskami branżowymi. Dotyczą one takich kwestii jak: jakość paliw, substancje zubażające warstwę ozonową, odzyskiwanie odpadów z opakowań, normy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz podatek akcyzowy na wyroby tytoniowe. W czerwcu 2001 r. trwały szerokie konsultacje z opozycją oraz partnerami społecznymi w sprawie polskiego stanowiska w obszarze Swobodny przepływ osób oraz Swobodny przepływ kapitału. 10
1.2.3. Stan negocjacji akcesyjnych Stan negocjacji akcesyjnych z Polską (na dzień 30 czerwca 2001 r.) wyglądał następująco: 16 obszarów zamkniętych oraz 13 obszarów otwartych. Podczas prezydencji francuskiej (II semestr 2000 r.) oraz prezydencji szwedzkiej (I semestr 2001 r.) zamknięto negocjacje w następujących obszarach: Swobodny przepływ usług Negocjacje tymczasowo zamknięto 14 listopada 2000 r., podczas Konferencji Akcesyjnej na szczeblu Deputies. UE zaakceptowała wszystkie wnioski o okresy przejściowe, o jakie w tym obszarze ubiegała się Polska, tzn. wniosek o 5-letni okres przejściowy do 31 grudnia 2007 r. w odniesieniu do kwestii minimalnego poziomu funduszy własnych banków spółdzielczych, wniosek o wyłączenie spod działania wspólnotowych dyrektyw bankowych następujących polskich instytucji: Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo Kredytowych i Banku Gospodarstwa Krajowego (wniosek o roczny okres przejściowy do 31 grudnia 2003 r. w odniesieniu do art. 2 Dyrektywy Rady 89/299/WE w kwestii pomniejszania funduszy własnych o wartości niematerialne i prawne instytucji kredytowych oraz wniosek o 5-letni okres przejściowy do 31 grudnia 2007 r. w odniesieniu do Dyrektywy 97/9/WE dotyczącej tworzenia i funkcjonowania systemów chroniących interesy inwestorów w kwestii poziomu gwarantowania określonego w art. 4 wspomnianej Dyrektywy). Kultura i polityka audiowizualna Tymczasowe zamknięcie negocjacji miało miejsce podczas Konferencji Akcesyjnej na szczeblu ministerialnym 4 grudnia 2000 r. Polska nie wystąpiła z wnioskami o okresy przejściowe w tym obszarze. Swobodny przepływ towarów Podczas Konferencji Akcesyjnej na szczeblu Deputies 14 listopada 2000 r. odnotowano postęp w tym obszarze, wskazując w szczególności na znaczenie przyjęcia ustaw o krajowym systemie oceny zgodności oraz o bezpieczeństwie produktów. Tymczasowe zamknięcie obszaru nastąpiło 29 marca 2001 r. Polska nie występiła z wnioskami o okresy przejściowe. Unia celna Tymczasowe zamknięcie negocjacji nastąpiło podczas Konferencji Akcesyjnej na szczeblu Deputies 29 marca 2001 r. Polska nie wystąpiła o okresy przejściowe. Polityka społeczna i zatrudnienie Polska przedstawiła zmodyfikowane stanowisko negocjacyjne w tym obszarze w lutym 2001 r. polegające na wycofaniu się z wniosku o okres przejściowy w sprawie Dyrektywy 89/656/EWG w odniesieniu do indywidualnych środków ochrony pracowników oraz rezygnacji z zastrzeżenia w sprawie ewentualnego wniosku o okres przejściowy w sprawie Dyrektywy 90/679/EWG, dotyczącej narażenia na czynniki biologiczne w miejscu pracy. Tymczasowe zamknięcie obszaru nastąpiło podczas Konferencji Akcesyjnej na szczeblu Deputies 1 czerwca 2001 r. UE zaakceptowała wniosek o 3-letni okres przejściowy do 31 grudnia 2005 r. w sprawie Dyrektywy 89/655/EWG dotyczącej sprzętu roboczego w miejscu pracy. Ponadto kontynuowano negocjacje w następujących obszarach: rybołówstwo, podatki, polityka transportowa, polityka konkurencji, środowisko, polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych oraz swobodny przepływ osób. Od lutego do maja 2001 r. Polska dokonała modyfikacji stanowisk negocjacyjnych w obszarze: polityka społeczna i zatrudnienie, ochrona środowiska, energia, podatki oraz polityka transportowa. Modyfikacje poległy na rezygnacji z części wniosków o okresy 11
przejściowe, o które Polska pierwotnie wystąpiła w tych obszarach. Ponadto w znacznej liczbie obszarów Polska przekazała UE dodatkowe informacje pisemne. 1.2.4. Działania promocyjne w ramach programu Zrozumieć negocjacje Rząd RP będąc przekonany o tym, iż warunkiem sukcesu negocjacji akcesyjnych jest trwałe poparcie społeczne dla procesu integracji z UE przykłada ogromną wagę do współpracy ze środowiskami reprezentującymi różnorodne grupy społeczne i opiniotwórcze w kraju, w tym w szczególności: z przedstawicielami władz samorządowych, administracji centralnej i terytorialnej, partnerów społecznych, organizacji branżowych i zawodowych, wszystkich innych organizacji pozarządowych, środowisk szkolnych i akademickich, a także z przedstawicielami organizacji wyznaniowych i mediów. Współpraca ta ma swój instytucjonalny charakter w postaci opracowanego przez Zespół Pełnomocnika Rządu ds. Negocjacji o Członkostwo RP w UE programu pt. Zrozumieć negocjacje. Program ten został przygotowany w celu zagwarantowania przejrzystości i otwartości procesu negocjacyjnego. Jego podstawowym zamierzeniem jest prezentowanie polskiemu społeczeństwu aktualnych informacji na temat zasad, struktury i przebiegu negocjacji akcesyjnych oraz inicjowanie dialogu społecznego na temat szans i wyzwań związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Od 1998 r. w ramach Programu realizowane są następujące zadania o charakterze informacyjno-edukacyjnym: konferencje regionalne odbiorcy: lokalne władze samorządowe, partnerzy społeczni, środowiska szkolne i akademickie, media, przedstawiciele Kościoła Katolickiego; konferencje dotyczące obszarów negocjacyjnych odbiorcy: parlamentarzyści, regionalne władze samorządowe, partnerzy społeczni oraz media tematyczne; konferencje środowiskowe odbiorcy: przedstawiciele wyodrębnionych grup środowiskowych (dziennikarze, nauczyciele, urzędnicy, młodzież szkolna i studencka, środowiska katolickie, przedsiębiorcy); seminaria dotyczące obszarów negocjacyjnych odbiorcy: dziennikarze; działalność wydawnicza odbiorcy: parlamentarzyści, administracja centralna i terytorialna, regionalne i lokalne władze samorządowe, partnerzy społeczni, środowiska szkolne i akademickie, media, przedstawiciele Kościoła Katolickiego; do czerwca 2001 r. wydano 15 publikacji. strona internetowa Głównego Negocjatora www.negocjacje.gov.pl; zagraniczne wyjazdy studyjne odbiorcy: dziennikarze. 1.3. POSTĘP W DOSTOSOWANIU PRAWA POLSKIEGO DO ACQUIS COMMUNAUTAIRE W okresie sprawozdawczym w celu intensyfikacji prac dostosowawczych związanych z harmonizacją prawa wprowadzono zmiany w jej dotychczasowym systemie. W oparciu o NPPC oraz stanowiska negocjacyjne Polski przygotowany został harmonogram prac nad ustawami dostosowawczymi, w którym w odniesieniu do szczególnie ważnych ustaw dostosowujących polskie prawo do ustawodawstwa wspólnotowego wskazano terminy zakładające wewnętrzne przyśpieszenie prac. Wprowadzony został przez rząd mechanizm ścisłego monitorowania prac legislacyjnych, który polegał na ocenie przez Komitet Integracji Europejskiej postępu prac dostosowawczych w dziedzinach o kluczowym znaczeniu dla procesu integracji oraz regularnym informowaniu Rady Ministrów przez Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej o postępie prac legislacyjnych związanych z dostosowaniem prawa polskiego do prawa wspólnotowego. 12
Równocześnie podjęta została inicjatywa zmierzająca do nadania odpowiedniej rangi i jeszcze większego tempa procesowi stanowienia prawa transponującego prawo wspólnotowe w Parlamencie. Powołana została w Sejmie 13 lipca 2000 r., nadzwyczajna Komisja Prawa Europejskiego oraz jej odpowiednik w Senacie - Komisja Legislacji Europejskiej. Zgodnie z przyjętym założeniem, Komisje są właściwe dla rozpatrywania projektów ustaw dostosowujących polskie prawo do prawa wspólnotowego, czyli tzw. ustaw dostosowawczych. Powołanie wyżej wymienionych Komisji przyczyniło się do przyśpieszenia prac legislacyjnych w Parlamencie. Zasadność formuły Komisji, jako forum skupiającego posłów reprezentujących wszystkie opcje polityczne w Parlamencie, którzy w pracach nad projektami ustaw kierować powinni się koniecznością uzyskania pełnej zgodności polskich przepisów z przepisami wspólnotowymi, została w pełni potwierdzona przez rezultaty prac Komisji. W wyniku prac Rządu i Parlamentu w okresie od lipca 2000 r. do 1 czerwca 2001 r. przyjęta została następująca liczba ustaw dostosowawczych: - 103 projekty ustaw przyjęte przez Rząd, - 53 projekty ustaw przyjęte przez Parlament. Parlament przyjął m.in. tak istotne z punktu widzenia przygotowania Polski do członkostwa w Unii Europejskiej ustawy jak: - Ustawę o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, ustawy o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych, ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ustawy Ordynacja podatkowa, ustawy o finansach publicznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych w związku z dostosowaniem do prawa Unii Europejskiej, - Ustawę o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o wyższych szkołach zawodowych, ustawy o transporcie kolejowym i ustawy o usługach turystycznych oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych i ustawy o działach administracji rządowej - w związku z dostosowaniem do prawa Unii Europejskiej, - Ustawę o kosmetykach, - Ustawę o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia, - Ustawę o zmianie ustawy o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych, - Ustawę o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych, - Ustawę o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę ozonową, - Ustawę o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych, - Ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów, - Ustawę - Prawo o miarach. Rząd przekazał do Sejmu projekt ustawy ozmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterenaryjnych, ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterenaryjnej, ustawy o o organizacji i hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich. W najbliższym czasie przyjęty zostanie także projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt gospodarskich. W najbliższym czasie przyjęty zostanie także projekt ustawy o ochronie zwierząt. Obecnie Komisja Prawa Europejskiego prowadzi prace nad następującymi projektami ustaw: - ustawy o leśnym materiale rozmnożeniowym, - ustawy o transporcie drogowym, - ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych, - ustawy o rybołóstwie, 13
- ustawy o produktach biobójczych, - ustawy Prawo farmaceutyczne, - ustawy o wyrobach medycznych, - ustawy o Urzędzie Rejestracji Wyrobów Medycznych, Produktów Leczniczych i Biobójczych, - ustawy o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością, - ustawy o krajowym systemie ewidencji gospodarstw rolnych i zwierząt gospodarskich oraz o zmianie niektórych ustaw, - ustawy o ostateczności rozrachunku w systemach płatniczych i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami, - ustawy o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich oraz obrocie tymi towarami, - ustawy o towarach paczkowanych, - ustawy o czasie pracy kierowców, - ustawy o zmianie ustawy Prawo budowlane, - ustawy o leśnym materiale rozmnożeniowym, - ustawy o transporcie drogowym, - ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych, - ustawy o rybołówstwie, - ustawy o produktach biobójczych, - ustawy Prawo farmaceutyczne, - ustawy o wyrobach medycznych, - ustawy o Urzędzie Rejestracji Wyrobów Medycznych, Produktów Leczniczych i Biobójczych, - ustawy o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością, - ustawy o krajowym systemie ewidencji gospodarstw rolnych i zwierząt gospodarskich oraz o zmianie niektórych ustaw, - ustawy o ostateczności rozrachunku w systemach płatniczych i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami, - ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych i zakażeń, - ustawy o zamówieniach publicznych, - ustawy o organizmach zmodyfikowanych genetycznie, - ustawy o kredycie konsumenckim oraz o zmianie niektórych ustaw, - ustawy o zmianie ustawy Prawo bankowe. Uchwalenie powyższych ustaw planowane jest do końca kadencji Parlamentu. Ponadto, Rząd opracował harmonogram przyjmowania aktów wykonawczych do ustaw dostosowujących polskie prawo do prawa wspólnotowego, których przyjęcie stanowić będzie o pełnym wdrożeniu acquis communautaire, szczególnie w przypadku kiedy ustawa ma charakter ramowy. Tryb przygotowywania i konsultowania aktów wykonawczych przez Rząd będzie taki sam, jak w przypadku przygotowywania projektów ustaw, co zapewni pełną merytoryczną kontrolę treści projektowanych aktów z prawem wspólnotowym a jednocześnie przestrzeganie założonych terminów. Realizacja celów zawartych we wspólnotowych aktach prawnych i poszczególnych dziedzinach polityki wspólnotowej, do których polskie prawo jest dostosowywane nie jest możliwa bez wzmocnienia zdolności administracji do stosowana jego przepisów. Dlatego proponowane w poszczególnych ustawach rozwiązania instytucjonalne są poddawane wnikliwej ocenie zmierzającej do przyjmowania jedynie takich propozycji, które są najbardziej skuteczne, a jednocześnie spełniają kryteria efektywności ekonomicznej. Należy podkreślić, że pomimo zbliżającego się terminu wyborów parlamentarnych, zarówno Rząd, jak i Parlament kontynuować będą prace związane z wdrażaniem dorobku prawnego Wspólnot do systemu prawa polskiego. Rząd przygotuje oraz przyjmie wszystkie 14
przewidziane projekty ustaw i, jak wskazano wyżej, prowadzić będzie prace nad projektami aktów wykonawczych. Do końca lipca 2001 r. Rada Ministrów planuje przyjęcie dalszych 13 projektów ustaw oraz dwóch dalszych do końca kadencji Rządu. 1.4. WSPARCIE PROCESÓW DOSTOSOWAWCZYCH Z FUNDUSZY UE 1.4.1. Przygotowanie struktur instytucjonalnych i mechanizmów wykorzystania środków Phare Zgodnie z Nową Orientacją Phare (obowiązującą od 1998 r.) utrzymany został w 2000 r. kierunkowy podział programu: 30% jego rocznej alokacji jest przeznaczone na projekty wspierające rozwój instytucjonalny, zaś 70% na projekty typu inwestycyjnego. Pozostały również w mocy zasady funkcjonowania programu Phare przyjęte w 1998 r. oraz ustanowione w 1999 r. struktury organizacyjne. Zgodnie z zasadami Nowej Orientacji Phare, w II połowie 2000 r. rozpoczął prace Wspólny Komitet Monitorujący (WKM) oraz Sektorowe Podkomitety Monitorujące. Sektorowe Podkomitety Monitorujące Phare, zwoływane co pół roku, dokonują okresowej oceny realizacji programów i projektów. W posiedzeniach Podkomitetów uczestniczą wszystkie strony zainteresowane wdrażaniem programu Phare: Pełnomocnicy Projektów, Narodowy Koordynator Pomocy, Pełnomocnik Rządu ds. Obsługi Środków Finansowych Pochodzących z UE, Jednostki Wdrażające oraz służby Komisji. Przyjęto, że będzie działać 7 Podkomitetów Sektorowych, obejmujących następujące obszary wsparcia Phare: 1. Administracja publiczna, nauka, edukacja, 2. Programy regionalne i współpracy przygranicznej, 3. Transport, 4. Rolnictwo, 5. Ochrona Środowiska, 6. Rynek Wewnętrzny, 7. Sprawiedliwość i sprawy wewnętrzne. Ciałem nadrzędnym w stosunku do Sektorowych Podkomitetów Monitorujących jest Wspólny Komitet Monitorujący Phare. Celem prac Komitetu jest ocena programów i projektów Phare pod kątem osiągania założonych celów oraz ich zgodności z priorytetami Partnerstwa do Członkostwa i NPPC. W skład Wspólnego Komitetu Monitorującego Phare wchodzą: Narodowy Koordynator Pomocy, Pełnomocnik Rządu ds. Obsługi Środków Finansowych Pochodzących z UE oraz służby Komisji Europejskiej. Tegoroczne posiedzenie WKM odbyło się 28.03.2001 r., natomiast ostatnia sesja Sektorowych Podkomitetów Monitorujących miała miejsce w dniach 12-16.03.2001 r. Do połowy czerwca 2001 r. odbyły się 2 posiedzenia WKM i Sektorowych Podkomitetów Monitorujących. 1.4.2. Program Phare 2000 Zgodnie z deklaracją Komisji Europejskiej, narodowa alokacja Phare dla Polski w 2000 r. miała osiągnąć wartość 398 mln EUR (w tym 55 mln EUR na programy współpracy przygranicznej). Ostatecznie negocjacje strony polskiej z Komisją Europejską przyniosły efekt w postaci podpisanych w grudniu 2000 r. następujących Memorandów Finansowych: 1. Krajowy Program Operacyjny Phare cz.1 183,00 mln EUR 2. Krajowy Program Operacyjny Phare cz.2 130,00 mln EUR 3. Program Współpracy Przygranicznej Polska - Niemcy 44,00 mln EUR 4. Program Współpracy Przygranicznej Polska - Czechy 5,00 mln EUR 5. Program Współpracy Przygranicznej Polska Słowacja 4,00 mln EUR 6. Program Współpracy Przygranicznej Polska Region Morza Bałtyckiego 1,00 mln EUR 15
7. Program Współpracy Przygranicznej Polska Region Morza Bałtyckiego- Modernizacja oczyszczalni ścieków w Krynicy Morskiej 2,00 mln EUR 8. ACCESS Specjalny program dla wzmocnienia Społeczeństwa Obywatelskiego 5,85 mln EUR 9. Udział Polski w V Programie Ramowym oraz w programach Leonardo da Vinci II, Socrates II, Młodzież 30,43 mln EUR 10. Projekty infrastrukturalne na granicę wschodnią 40,70 mln EUR 11. Udział Polski w programach wspólnotowych w 2001r. 37,47 mln EUR 12. Udział Polski w programach SAVE II i SME 0,92 mln EUR Łączna wartość pomocy przeznaczonej do dyspozycji Polski w ramach programu Phare, wyniosła w 2000 r. ponad 484 mln EUR. Beneficjentami części programu Phare 2000 Spójność Społeczno-Gospodarcza jest 5 województw, które zostały zidentyfikowane we Wstępnym Narodowym Planie Rozwoju, jako województwa, których wskaźniki makroekonomiczne są znacznie niższe niż średnia krajowa lub w których występują znaczące problemy strukturalne. Są to następujące województwa: warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie, śląskie. Program Rozwoju Instytucjonalnego Phare 2000 obejmuje 37 projektów o łącznej wartości 76,68 mln EUR, z których 33 będą realizowane poprzez 44 umowy twinningowe. Obecnie trwają prace nad przygotowaniem umów bliźniaczych. Do końca maja br. do zatwierdzenia przez Komitet Sterujący w Brukseli przesłano trzy projekty porozumień bliźniaczych. W czerwcu i lipcu 2001 r. planowane jest ukończenie prac nad dwudziestoma umowami twinningowymi, tak aby realizacja projektów mogła rozpocząć się we wrześniu br. Program Phare 2000 przewiduje kontynuację działań realizowanych poprzez Phare 99 m. in. w takich dziedzinach jak: tworzenie systemu katastralnego, kontrola finansowa, podatki, certyfikacja, cła, telekomunikacja, zarządzanie granicą wschodnią, kontrola weterynaryjna i fitosanitarna i inne. W ramach projektów przewidziano zakupy inwestycyjne opiewające na kwotę ok. 92,62 mln EUR. Swobodny przepływ towarów Instytucja realizująca: Ministerstwo Gospodarki Projekt: Certyfikacja Faza II Kraj wiodący: Francja Prawo spółek Instytucja realizująca: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Projekt: Prawo własności intelektualnej i przemysłowej Kraj wiodący: Hiszpania Rolnictwo Instytucja realizująca: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Projekt: Rozwój instytucjonalny na obszarach wiejskich Kraj wiodący: Francja Partner: Niemcy Projekt: Wzmocnienie zdolności instytucjonalnej do wdrażania programów rolno środowiskowych i zalesieniowych w rolnictwie. Kraj wiodący: Niemcy Partner: Włochy Projekt: Opracowanie i wdrożenie systemu wcześniejszych emerytur/rent strukturalnych w rolnictwie. 16
Kraj wiodący: Francja Partner: Niemcy Projekt: Kontrola weterynaryjna na przyszłych zewnętrznych granicach UE faza II Kraj wiodący: Niemcy Partner: Francja Projekt: Wzmocnienie inwestycyjne oraz instytucjonalne administracji fitosanitarnej Kraj wiodący: Holandia Projekt: Wzmocnienie urzędowej kontroli jakości handlowej żywności Kraj wiodący: Finlandia Projekt: Organizacje wspólnego rynku WPR Kraj wiodący: 1.Francja, 2. Holandia (2 umowy twinningowe) Projekt: Dalsze przygotowanie do wdrażania wybranych mechanizmów WPR Kraj wiodący: Włochy Partner: Niemcy Rybołówstwo Instytucja realizująca: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Projekt: Dostosowanie struktur administracji rybackiej do mechanizmów WPR Kraj wiodący: Niemcy Partner: Wielka Brytania, Szwecja Polityka transportowa Instytucja realizująca: Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej Projekt: Administracja transportowa oraz prawo UE Kraj wiodący: Wielka Brytania Partnerzy: Hiszpania Podatki Instytucja realizująca: Ministerstwo Finansów Projekt: Administracja podatkowa. Kraj wiodący: Wielka Brytania Partnerzy: Szwecja Unia gospodarcza i walutowa Instytucja realizująca: Narodowy Bank Polski Projekt: Narodowy Bank Polski Kraj wiodący: Francja Partnerzy: Włochy Statystyka Instytucja realizująca: Główny Urzad Statystyczny Projekt: Statystyka regionalna Kraj wiodący: Francja Polityka społeczna i zatrudnienie Instytucja realizująca: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Projekt: Dialog społeczny Kraj wiodący: Dania Projekt: Krajowy system szkolenia zawodowego Kraj wiodący: Francja 17
Małe i średnie przedsiębiorstwa Instytucja realizująca: Ministerstwo Gospodarki Projekt: Rozwój Małych i Średnich przedsiębiorstw Kraj wiodący: Francja Partnerzy: Włochy Telekomunikacja i technologie informacyjne Instytucja realizująca: Urząd Regulacji Telekomunikacji Projekt: Usługi powszechne w telekomunikacji Kraj wiodący: wybór partnera przewidziano w późniejszym terminie. Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych Instytucja realizująca: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Projekt: Wzmocnienie administracji polityki regionalnej (11 umów twinningowych na poziomie regionalnym) Kraj wiodący: Wielka Brytania, Hiszpania, Niemcy, Francja Środowisko Instytucja realizująca: Ministerstwo Środowiska Projekt: Wzmocnienie oceny oddziaływania inwestycji na środowisko Kraj wiodący: Niemcy Projekt: Systemy oceny jakości powietrza Kraj wiodący: Niemcy Projekt: Zintegrowane zapobiega-nie zanieczyszczeniom i kontrola stanu środowiska na poziomie regionalnym i lokalnym Kraj wiodący: Hiszpania Ochrona konsumentów i zdrowia Instytucja realizująca: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Projekt: Polityka konkurencji i ochrona konsumentów Kraj wiodący: Francja Partnerzy: Finlandia Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne Instytucja realizująca: Ministerstwo Sprawiedliwości Projekt: Zintegrowany system katastralny Kraj wiodący: Niemcy Partnerzy: Francja Instytucja realizująca: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji Projekt: Twinning na rzecz polityki wizowej i granicznej Kraj wiodący: Niemcy Partnerzy: Dania Projekt: Twinning dla służb policyjnych Kraj wiodący: Niemcy Partnerzy: Włochy Unia celna Instytucja realizująca: Główny Urząd Ceł Projekt: Cła Kraj wiodący: Wielka Brytania Partnerzy: Dania 18
Kontrola finansowa Instytucja realizująca: Ministerstwo Finansów Projekt: Wewnętrzna kontrola finansowa na poziomie regionalnym Kraj wiodący: Francja Finanse i budżet Instytucja realizująca: Ministerstwo Finansów Projekt: Finanse publiczne Kraj wiodący: Finlandia Inne kwestie dostosowawcze Instytucja realizująca: Kancelaria Sejmu RP Projekt: Parlamentarne procedury legislacyjne Kraj wiodący: Francja Partnerzy: Hiszpania Instytucja realizująca: Urząd Komitetu Integracji Europejskiej Projekt: Wzmocnienie implementacji prawa wspólnotowego na poziomie regionalnym Kraj wiodący: Dania 1.4.3. Program Phare 2001 24 lipca 2000 r. Polska przystąpiła do programowania Phare 2001. Decyzją Komitetu Integracji Europejskiej przyjęto Tabelę Programowania, która stała się podstawą do przygotowania przez poszczególne instytucje administracji centralnej wstępnych fiszek projektów. Rząd RP zaproponował objęcie pomocą w 2001 r. w części Phare dotyczącej spójności społeczno-ekonomicznej ośmiu województw: śląskiego, łódzkiego, podlaskiego, warmińsko- mazurskiego, podkarpackiego, lubelskiego, świętokrzyskiego i kujawskopomorskiego. Jednocześnie pomoc w zakresie komponentów dotyczących wzrostu działalności sektora produkcyjnego (małe i średnie przedsiębiorstwa) oraz wzmocnienia potencjału ludzkiego otrzymają wszystkie województwa. Od października 2000 r. do kwietnia 2001 trwały negocjacje z przedstawicielami Komisji Europejskiej dotyczące powyższych projektów. Wstępnie uzgodniono, że wartość projektów przewidywanych do realizacji w ramach budżetu Phare 2001 wyniesie ok. 452 mln EUR. W wytycznych do Phare 2001 wprowadzono nowy instrument wpierający rozwój instytucjonalny tzw. twinning light. Projekty twinning light będą dotyczyć wdrażania i stosowania niewielkiego zakresu acquis communautaire, w związku z czym nie będzie wymagany udział Doradcy Przedakcesyjnego. W ramach twinning light przewiduje się pomoc ad hoc ekspertów z administracji publicznej krajów członkowskich. Obszar acquis powinien być wąsko sprecyzowany, a pomoc eksperta wysoce specjalistyczna. W ramach Programu Rozwoju Instytucjonalnego planowana jest realizacja 41 projektów, z których 23 poprzez współpracę bliźniaczą. 1.4.4. Przygotowanie struktur instytucjonalnych i mechanizmów wykorzystania środków z programu SAPARD Oczekiwany od 1998 r. przedakcesyjny program rozwoju obszarów wiejskich SAPARD stanowić będzie instrument inwestycyjnego wsparcia dostosowań polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich do wymagań integracji z UE. Zgodnie z przyjętymi kryteriami (znaczenie gospodarki rolnej, PKB per capita, obszar i ludność). Polsce przypadła kwota 168,68 mln EUR rocznie (wg cen 1999 r.). Kwota ta została następnie zrewaloryzowana i wynosi obecnie 171,6 mln EUR. Środki SAPARD powiększone będą o środki budżetowe na 19
współfinansowanie projektów rozwoju obszarów wiejskich. W ustawie budżetowej na 2001 r. przewidziano funusze na ten cel w wysokości ok. 387 mln PLN. Dokument SAPARD Program operacyjny dla Polski, po wprowadzeniu postulowanych przez Komisję Europejską zmian, został ostatecznie przyjęty 13 września 2000 r. na posiedzeniu Komitetu STAR złożonego z przedstawicieli państw członkowskich, co zostało następnie potwierdzone przez Komisję Europejską Decyzją z 18 października 2000 r. W Programie Operacyjnym SAPARD zostały szczegółowo opisane zasady i kryteria przyznawania środków. W dokumencie wyróżniono: - Oś priorytetową I Poprawa efektywności sektora rolno spożywczego, - Oś priorytetową II Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i tworzenie miejsc pracy, - Oś komplementarną Rozwój kapitału ludzkiego. W 2000 r. kontynuowano, zapoczątkowane w 1999 r., przygotowania do uruchomienia programu SAPARD. W Rozporządzeniu Komisji Europejskiej 2222/2000 z 7 lipca 2000 r. określiło szczegółowe zasady finansowe programu, co stworzyło warunki do przyśpieszenia procesu przygotowania agencji SAPARD do akredytacji. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa została decyzją Premiera RP wyznaczona jako agencja płatnicza i główna instytucja wdrożeniowa dla programu SAPARD. Minister Finansów został wskazany jako odpowiedzialny za przeprowadzenie dwustopniowej kontroli przedakredytacyjnej oraz pełnienie funkcji jednostki akredytującej. W pierwszym etapie oceniono stan przygotowania Agencji SAPARD i zweryfikowano wyniki samooceny Agencji w zakresie zdolności do spełniania kryteriów akredytacyjnych. Drugi etap, zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej, ma być ostatecznym audytem przedakredytacyjnym, przeprowadzonym przez niezależną firmę audytorską. Po wstępnej ocenie audytora i jego raporcie przedstawionym w grudniu 2000 r. instytucje zaangażowane w realizację SAPARD (ARiMR wraz z jednostkami delegowaymi, MRiRW, MF) dokonały uzupełnienia procedur zgodnie z kryteriami akredytacyjnymi. 31.05.2001 r. przesłano do Komisji Europejskiej raport audytora. Zatwierdzenia akredytacji przez Komisję Europejską należy oczekiwać dopiero po około 4 miesiącach od przedstawienia raportu przez Polskę, tj. prawdopodobnie w październiku 2001 r. Dokonano także niezbędnych zmian prawnych przygotowujących warunki do realizacji programu. Na poziomie regionalnym implementacją SAPARD zajmować się będą powołane specjalnie w tym celu we wszystkich województwach regionalne oddziały Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 20 grudnia 2000 r. został nadany statut (ARiMR), a zarządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 12 grudnia 2000 r. powołano Krajowy Komitet Sterujący do Spraw Programu SAPARD. Dokonano także stosownej nowelizacji Rozporządzenia Rady Ministrów z 16 czerwca 1998 r. w sprawie powołania Pełnomocnika Rządu do Spraw Obsługi Środków Finansowych Pochodzących z Unii Europejskiej. Ponadto 20 grudnia 2000 r. podpisano trójstronne porozumienie dotyczące zasad realizacji programu pomiędzy Ministerstwem Finansów, Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Równolegle trwały konsultacje i negocjacje z Komisją Europejską, dotyczące wieloletniej umowy finansowej SAPARD oraz rocznej umowy finansowej na 2000 r. Ostatecznie treść tych umów została uzgodniona w grudniu 2000 r., a 29 marca 2001 r. podpisano roczną umowę finansową, określającą maksymalne zobowiązanie finansowe WE na rok 2000 oraz ważność tego zobowiązania. Wkład finansowy Wspólnoty został określony na 171 570 075 EUR, natomiast okres zobowiązania wyznaczono do 31 grudnia 2002 r. Rada Ministrów uchwałą z 20 grudnia 2000 r. upoważniła Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej Jacka Saryusz-Wolskiego do podpisania wieloletniej umowy finansowej, co nastąpiło 25 stycznia 20