Spis treści Wstęp.............................................................. 7 1. Przedsiębiorstwo w dobie globalizacji.............................. 11 1.1. Wyzwania globalnego rynku.................................... 11 1.2. Przedsiębiorstwo w społeczeństwie informacyjnym................ 21 1.3. Cechy przedsiębiorstwa w gospodarce opartej na wiedzy............ 30 2. Adaptacja przedsiębiorstwa do dynamicznie zmieniającego się otoczenia... 41 2.1. Rola kapitału ludzkiego w przedsiębiorstwie....................... 41 2.2. Zastosowanie e-learning w szkoleniu pracowników................ 51 2.3. Przetwarzanie gridowe dostęp do dużej mocy obliczeniowej....... 66 3. Technologie informacyjne wpływające na doskonalenie przedsiębiorstwa... 74 3.1. Technologie informacyjne...................................... 74 3.2. Hurtownia danych źródło danych dla BI......................... 82 3.3. Technologia BI................................................ 93 4. Wybrane narzędzia Oracle BI wspomagające podejmowanie decyzji 103 4.1. Klasyfikacja narzędzi BI........................................ 103 4.2. Narzędzia do zaawansowanych analiz (Oracle Discoverer i Oracle BI Beans)........................................................ 110 4.3. Narzędzia do budowy kokpitu informacyjnego..................... 126 5. Kokpit menedżerski a system wczesnego ostrzegania................ 138 5.1. Rola systemów wczesnego ostrzegania............................ 138 5.2. Struktura i funkcje kokpitu menedżerskiego....................... 145 5.3. Przykład tworzenia kokpitu menedżerskiego....................... 157 Podsumowanie...................................................... 167 Literatura........................................................... 170 Spis rysunków....................................................... 180 Spis tabel........................................................... 182
Wstęp Żyjemy w czasach charakteryzujących się bardzo szybkimi przemianami spowodowanymi rozwojem technik informacyjno-komunikacyjnych. Rozwój sieci teleinformatycznych i mediów elektronicznych powoduje szybki dostęp do informacji, mających często dużą wartość gospodarczą, polityczną czy kulturalną. Wprowadzenie nowoczesnych technologii informacyjnych pozwala na lepsze wykorzystanie zasobów przedsiębiorstw, w których tworzone systemy informacyjne odgrywają coraz większą rolę w działalności gospodarczej. Coraz częściej w przedsiębiorstwach docenia się rolę aktywów niematerialnych, a więc m.in. wiedzy i umiejętności pracowników. Na rynku produktów i usług najbardziej konkurencyjne stają się firmy, w których wiedza i umiejętności pracowników zostały szybko wykorzystane w celu pozyskania klientów i osiągnięcia maksymalnych zysków. Współczesna technologia komputerowa zmienia prawie wszystkie dziedziny życia, w tym również gospodarkę, stając się narzędziem o strategicznym znaczeniu. Dostęp do sieci globalnej pozwala na prowadzenie działalności handlowej na odległość z wykorzystaniem środków teleinformatycznych. Od zintegrowanych systemów informatycznych, które wspomagają zarządzanie, wymaga się m.in.: udostępniania narzędzi informujących o zjawiskach zachodzących w przedsiębiorstwie i jego otoczeniu, wspólnej bazy informacyjnej oraz usprawnienia przepływu informacji. W nowoczesnych rozwiązaniach problemom tym może sprostać technologia Business Intelligence (BI), której zadaniem jest przetwarzanie ogromnych zbiorów danych za pomocą m.in. złożonych algorytmów analizy statystycznej, ekonometrycznej czy metod sztucznej inteligencji, aby pozyskać w ten sposób informację i wiedzę niezbędną do poprawy efektywności podejmowanych w przedsiębiorstwie decyzji zarządczych. Nowoczesne technologie wprowadzają nową jakość biznesu, dostarczają wiedzy, która na bieżąco informuje o czynnościach operacyjnych i odchyleniach od przyjętej strategii. Celem działalności gospodarczej obecnie jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa, która odzwierciedla, oprócz wymagań rynku produktów i kompetencji przedsiębiorstwa, także oczekiwania rynku kapitałowego. Koncentrowanie się na wartości przedsiębiorstwa wymaga długookresowego spojrzenia i pełnych informacji, gdyż raz podjęte decyzje mają wpływ na prawidłowe funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Zarządzanie jest dziedziną nauki, która wymaga wiedzy z różnych obszarów działalności. Według J. Kisielnickiego zarządzanie jest zestawem działań obejmującym planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie (kierowanie ludźmi i kontrolowanie), skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe,
8 Wstęp rzeczowe i informacyjne) i wykonywanych z zamiarem osiągania celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny. Przy czym sprawny to wykorzystujący zasoby mądrze i bez zbędnego marnowania; skuteczny to działający z powodzeniem [KISI08a, s. 14]. Gospodarka rynkowa wprowadza przeobrażenia w procesach biznesowych, politycznych i społecznych. Sprostanie tym zmianom wiąże się coraz częściej z rozwojem technologii informatycznych, w tym również technologii BI, która wspiera poszczególne etapy zarządzania. Niniejsze opracowanie dotyczy tylko tego etapu zarządzania, którym jest podejmowanie decyzji oraz monitorowanie procesu zarządzania za pomocą kokpitów menedżerskich. Tradycyjne zastosowania technologii informatycznych nie zapewniają konkurencyjności, zatem koniecznością stało się poszukiwanie innowacyjnych sposobów wykorzystania systemów komputerowych umożliwiających nowe podejście do prowadzenia biznesu. Dzisiaj, aby być dostrzegalnym w społeczeństwie informacyjnym, oprócz umiejętności czytania i pisania potrzebne są także znajomość nowoczesnych narzędzi technologii informacyjnej i umiejętność posługiwania się nimi. Niniejsze opracowanie przybliża tę problematykę. Wiedza staje się podstawowym zasobem organizacji i jednym ze źródeł trwałej przewagi konkurencyjnej. Ma ogromny wpływ na działalność marketingową, zaspokajanie potrzeb klientów oraz na wzrost kreatywności i przedsiębiorczości pracowników. Dlatego tak istotne są działania identyfikujące posiadane zasoby intelektualne oraz źródła ich pozyskiwania. Umożliwiają one kreowanie i upowszechnianie wiedzy w taki sposób, aby można z korzyścią wykorzystać ten potencjał dla dobra firmy i klientów. Głównym celem niniejszego opracowania jest zaprezentowanie technologii BI, która obecnie wspiera zarządzanie strategiczne przedsiębiorstw na całym świecie. Według Gartner Group rozwiązania klasy BI to system zapewniający zestaw technologii oraz produktów udostępniających użytkownikom informacje niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej oraz podejmowania strategicznych decyzji biznesowych [AMAR06]. Do technologii informatycznych wspomagających zarządzanie możemy także zaliczyć Hurtownie danych (HD), e-learning i Internet wykorzystywane coraz częściej w przedsiębiorstwach. Praca składa się z pięciu rozdziałów. Pierwszy rozdział prezentuje przedsiębiorstwo w dobie globalizacji (wyzwania globalnego rynku, społeczeństwo informacyjne, gospodarka oparta na wiedzy). Nowe warunki działania przedsiębiorstw wynikają głównie z pojawienia się i rozprzestrzenienia nowych technologii informacyjnych (w tym Internetu i Intranetu) oraz z rozwoju możliwości globalizacji przedsiębiorstw i gospodarki. Stwarzają one nowe pola ekspansji przedsiębiorstw (w tym małych i średnich), prowadzą do zastosowania nowych strategii (m.in. outsourcingu, strategii międzynarodowych, internalizacji, aliansów) i nowych struktur (m.in. przedsię-
Wstęp 9 biorstw wirtualnych, przedsiębiorstw uczących się). Technologie informacyjne i telekomunikacyjne coraz powszechniej są wykorzystywane w gospodarce oraz codziennym życiu zawodowym, jest to widoczne w społeczeństwie informacyjnym i gospodarce opartej na wiedzy (GOW), gdzie produkcja, zarządzanie i wykorzystanie informacji i wiedzy stają się podstawą rozwoju społecznego. Rozdział drugi poświęcony jest adaptacji przedsiębiorstwa do jego turbulentnego otoczenia. Ważną rolę odgrywają tu m.in. przetwarzanie gridowe, kapitał ludzki oraz e-learning, który coraz częściej staje się nie tylko metodą wspierania zajęć tradycyjnych na uczelni, lecz także formą uzupełniania procesów kształcenia, organizacji spotkań (zajęć) wirtualnych realizowanych zarówno przez uczelnie, jak i przez różne organizacje. Trzeci rozdział poświęcony jest technologiom informacyjnym wpływającym na doskonalenie przedsiębiorstwa, a więc m.in. tym, które mogą wspomagać decydentów w podejmowaniu decyzji oraz monitorowaniu procesu zarządzania czy wyciąganiu wniosków. Wszystko wskazuje na to, iż nowe technologie informacyjne będą wykorzystywane w zarządzaniu, a ich zastosowanie będzie powszechne, w zarządzaniu zarówno operatywnym, jak i strategicznym. Do nich należą m.in. Hurtownia Danych (HD) i technologia BI. Hurtownia danych stanowi platformę do analizy danych biznesowych. Budowanie HD zaczyna się od sprecyzowania wymagań odnośnie do obszarów biznesowych, jakie będą obsługiwane przez HD poprzez identyfikację źródeł danych i metod dostarczania informacji użytkownikom w taki sposób, aby mogli podejmować decyzje. Jakość danych ma duże znaczenie dla wiarygodności i aktualności HD, a tym samym aktualności informacji dla decydentów. Dane złej jakości to wynik niesprawnych procesów gospodarczych. Przedsiębiorstwa i instytucje muszą wypracować sobie kulturę dbania o jakość danych. Rozdział czwarty omawia wybrane narzędzia BI wspomagające podejmowanie decyzji, a więc narzędzia do zaawansowanych analiz i budowy kokpitu menedżerskiego, które na bieżąco dostarczają wiedzy o czynnościach operacyjnych i ewentualnych odchyleniach od przyjętej strategii działania, umożliwiając wizualizację danych biznesowych. Bazy danych przedsiębiorstwa mogą mieć pojemności wielu terabajtów i mogą być wykorzystane przez systemy BI. Systemy analizy danych biznesowych powinny udostępniać decydentom (menedżerom) kokpity informacyjne, które pozwolą na monitorowanie procesu zarządzania oraz dostarczą wiedzy mogącej wspomóc ich w podejmowaniu trafnych decyzji. Popyt na systemy analiz biznesowych pojawił się już w większości zakresów działalności przedsiębiorstwa. Do monitorowania działalności firmy menedżerowie potrzebują narzędzi, które dostarczą im wiedzy pomocnej w podejmowaniu decyzji, a w tym mogą pomóc narzędzia BI. Rozdział ostatni przedstawia kokpit menedżerski jako system wczesnego ostrzegania oraz podaje przykład jego tworzenia z wykorzystaniem narzędzi BI. Narzędzia tego typu są bardzo potrzebne w dzisiejszych czasach decydentom różnych szczebli w przedsiębiorstwie.
10 Wstęp Opracowanie adresowane jest do studentów uczelni ekonomicznych różnych kierunków i specjalności oraz osób, które podejmują decyzje, zapoznając ich z możliwości oferowanymi przez technologie informatyczne ukierunkowane na podniesienie efektywności procesów zarządczych. Książkę tę kierujemy także do menedżerów, analityków finansowych oraz tych, którzy są zainteresowani wykorzystaniem technologii BI. Jej podstawowym założeniem jest użyteczność oferowanych rozwiązań. Opracowanie to powstało w ramach badań własnych Katedry Systemów Sztucznej Inteligencji i zostało pomyślane jako źródło informacji dla studentów i pracowników przedsiębiorstw zainteresowanych narzędziami BI, które są bardzo pomocne menedżerom w ich codziennej pracy. Barbara Smok