Informacje o bezrobotnych wyłączonych z rejestrów PUP z tytułu podjęcia działalności gospodarczej w latach 2007/2008

Informacje o bezrobotnych wyłączonych z rejestrów PUP z tytułu podjęcia działalności gospodarczej w latach 2007/2008 Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu 2010

Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu Informacje o bezrobotnych wyłączonych z rejestrów PUP z tytułu podjęcia działalności gospodarczej w latach 2007/2008 Opole, wrzesień 2010

Spis treści I. Uwagi metodologiczne...3 II. Analiza danych zastanych...4 1. Kontekst instytucjonalny...4 2. Struktura demograficzna...8 2.1. Płeć...8 2.2. Struktura wykształcenia...9 2.3. Struktura wieku...10 3. Struktura mikroprzedsiębiorstw ze względu na sekcję PKD...11 4. Wcześniejsze doświadczenie w prowadzeniu działalności gospodarczej...12 5. Status na rynku...14 III. Analiza danych wywołanych...16 1. Status na rynku...16 2. Wsparcie instytucjonalne...19 3. Ocena kondycji firmy...23 4. Pozycja na rynku...24 IV. Podsumowanie...28 Wydawca: Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu Obserwatorium Rynku Pracy 47-315 Opole ul. Głogowska 25C www.wup.opole.pl 2010 Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu Wszystkie prawa zastrzeżone All rights reserved Printed in Poland Projekt graficzny, skład i druk: Art Engine design studio, Ludmiła Sidorowska tel./fax: 77 48 44 180 biuro@artengine.pl www.artengine.pl

I. Uwagi metodologiczne Niniejsze informacje opracowane zostały na podstawie analizy dwóch źródeł danych. Pierwszym były dane pochodzące z Powiatowych Urzędów Pracy, a odnosiły się do cech beneficjentów wsparcia jak i samego procesu aplikowania. Drugim źródłem były wywiady zrealizowane na losowo dobranej próbie osób, które otrzymały dofinansowanie na utworzenie działalności gospodarczej w latach 2007-2008. Poniżej znajduje się schemat postępowania przy realizacji procesu badawczego wraz z założeniami metodologicznymi. Rysunek 1. Proces pozyskiwania danych oraz założenia metodologiczne analizy Etap I Gromadzenie danych z zasobów PUP, tworzenie bazy danych w programie SPSS. Informacje teleadresowe, dane demograficzne, dane o wysokości dofinansowania oraz wkładu własnego, sekcja PKD otwieranej działalności itp. Etap II Analiza danych uzyskanych z PUP. Charakterystyka beneficjentów wsparcia. Etap III Losowanie próby do badania przy wykorzystaniu modułu SPSS Complex Samples. Podstawą do losowania były informacje o płci oraz wykształceniu respondentów losowanie proste bezzwrotne. Wielkość próby zrealizowanej 282 wywiady, poziom błędu +/- 5,6%, przedział ufności 95%. Etap IV Utworzenie aplikacji do wywiadów telefonicznych, realizacja badań. Na poziomie realizacji badania następowało łączenie informacji pochodzących z etapu I z danymi uzyskanymi od respondentów. Okres realizacji: marzec-maj 2010. Etap V Łączna analiza danych. Przygotowanie raportu. 3

II. Analiza danych zastanych 1. Kontekst instytucjonalny Jak wynika ze sprawozdań MPiPS-01 o rynku pracy liczba wyłączeń z tytułu podjęcia działalności gospodarczej w 2007 roku wyniosła 1306, natomiast w 2008 roku 1848. Poniższa tabela prezentuje zestawienie w odniesieniu do rejestru prowadzonego przez osoby zajmujące się w urzędach pracy rozpatrywaniem wniosków o dofinansowanie. Różnice w liczbach są zatem wynikiem niepoprawnego wprowadzania danych do systemu obsługi bezrobotnych. Tabela 1. Liczba wyłączeń z tytułu podjęcia działalności gospodarczej sprawozdanie MPiPS-01 2007 2008 dane zebrane różnica sprawozdanie MPiPS-01 dane zebrane różnica Suma 2007/2008 MPiPS-01 Suma 2007/2008 dane zebrane Województwo 1306 1255-51 1843 1894 51 3149 3149 Brzeg 209 209 0 318 318 0 527 527 Głubczyce 61 61 0 72 71-1 133 132 Kędzierzyn Koźle 94 61-33 89 121 32 183 182 Kluczbork 43 40-3 112 114 2 155 154 Krapkowice 68 68 0 72 72 0 140 140 Namysłów 101 102 1 107 109 2 208 211 Nysa 199 199 0 325 325 0 524 524 Olesno 88 83-5 112 117 5 200 200 Opole powiat 159 163 4 238 243 5 397 406 Prudnik 41 41 0 74 74 0 115 115 Strzelce Opolskie 59 51-8 69 77 8 128 128 Opole miasto 184 177-7 255 253-2 439 430 W rozpatrywanym okresie łącznie 3 149 osób bezrobotnych zostało wyłączonych z tytułu podjęcia działalności gospodarczej dofinansowanej dotacją z PUP. Większość z nich stanowią mężczyźni. Reprezentacja kobiet w roku 2007 wyniosła zaledwie 34,1% a w 2008 spadła do poziomu 29,6%. Popularność instrumentu, jakim jest dofinansowanie własnej działalności gospodarczej, jest zróżnicowana terytorialnie. W całym województwie opolskim w 2007 roku wyłączenia z tytułu podjęcia działalności gospodarczej stanowiły 1,4% ogółu wyłączeń. W 2008 roku wartość ta wzrosła do poziomu 2,3%. W całym analizowanym okresie natężenie przedsiębiorczości wyniosło 1,8%. Szczegółowe dane prezentuje poniższa tabela. 4

Tabela 2. Natężenie wskaźnika przedsiębiorczości wśród bezrobotnych (udział wyłączeń z tytułu podjęcia działalności gospodarczej w ogóle wyłączeń z rejestrów PUP w %) w 2007 oraz 2008 roku PUP wyłączenia z tytułu podjęcia działalności gospodarczej Rok udzielenia dotacji 2007 2008 wyłączenia z rejestrów PUP ogółem % udział wyłączenia z tytułu podjęcia działalności gospodarczej wyłączenia z rejestrów PUP ogółem % udział Województwo 1306 90904 1,4 1843 80921 2,3 Brzeg 209 12443 1,7 318 10312 3,1 Głubczyce 61 5128 1,2 72 3868 1,9 Kędzierzyn Koźle 94 5842 1,6 89 7008 1,3 Kluczbork 43 6979 0,6 112 6525 1,7 Krapkowice 68 4089 1,7 72 3998 1,8 Namysłów 101 5871 1,7 107 4337 2,5 Nysa 199 21467 0,9 325 16064 2,0 Olesno 88 3374 2,6 112 3290 3,4 Opole powiat 159 7846 2,0 238 8078 2,9 Prudnik 41 4901 0,8 74 5263 1,4 Strzelce Opolskie 59 4673 1,3 69 4635 1,5 Opole miasto 184 8291 2,2 255 7543 3,4 Tabela 3. Natężenie wskaźnika przedsiębiorczości wśród bezrobotnych (udział wyłączeń z tytułu podjęcia działalności gospodarczej w ogóle wyłączeń z rejestrów PUP w %) w okresie 2007-2008 roku Niski Umiarkowany Wysoki PUP punkt referencyjny stanowi wartość obliczona dla województwa Prudnik 1,1 Kluczbork 1,1 Strzelce Opolskie 1,4 x Nysa 1,4 Kędzierzyn Koźle 1,4 Głubczyce 1,5 Krapkowice 1,7 x Województwo 1,8 Namysłów 2,0 x Brzeg 2,3 Opole powiat 2,5 x x Opole miasto 2,8 Olesno 3,0 5

Wśród powiatów, w których wskaźnik przedsiębiorczości bezrobotnych (udział wyłączeń z tytułu podjęcia działalności gospodarczej w ogóle wyłączeń w %) jest najniższy, należy wymienić prudnicki oraz kluczborski (1,1% wyłączeń). Natomiast na obszarze powiatu oleskiego w latach 2007-2008 wyłączenia związane z przedsiębiorczością są najwyższe i sięgają 3%. Ważnym zagadnieniem jest określenie, czy któraś płeć w jakikolwiek sposób jest defaworyzowana na etapie weryfikowania wniosków o dofinansowanie utworzenia własnej działalności gospodarczej. W tym celu ustalono ogólny poziom weryfikacji, tj. procent pozytywnie rozpatrzonych wniosków w stosunku do poziomu weryfikacji w obrębie płci. Poniższa tabela ilustruje to zagadnienie w perspektywie czasowej oraz przestrzennej. Tabela 4. Poziom weryfikacji wniosków o dofinansowanie działalności gospodarczej 2007 2008 weryfikacja ogółem weryfikacja kobiety weryfikacja weryfikacja mężczyźni ogółem weryfikacja kobiety weryfikacja mężczyźni Brzeg 92,1 91,9 92,2 95,2 91,2 96,7 Głubczyce 85,9 89,3 83,7 91,1 90,9 91,2 Kędzierzyn Koźle 72,9 82,5 68,5 75,4 76,7 74,7 Kluczbork 76,8 93,8 70,0 84,2 72,7 88,0 Krapkowice 97,1 100,0 95,7 91,1 90,3 91,7 Namysłów 62,0 42,9 72,0 63,7 61,2 64,7 Nysa 84,3 88,9 82,3 81,7 89,7 79,4 Olesno 97,8 97,1 98,2 93,3 86,1 96,4 Prudnik 91,1 92,9 90,3 83,2 87,5 80,7 Strzelce Opolskie 41,6 38,5 42,7 46,3 43,9 47,2 Opole miasto i powiat 89,6 88,5 90,2 91,6 100,0 87,8 Ogółem 81,0 81,7 80,7 83,6 85,4 82,8 Z treści tabeli wnioskować można o kilku kwestiach: Generalnie odsetek zweryfikowanych wniosków kształtuje się na poziomie 80%. Odsetek pozytywnie ocenionych wniosków w województwie opolskim ogółem nie wskazuje na jakąkolwiek dyskryminację ze względu na płeć. W pewnych urzędach zaobserwowano niewielkie różnice w poziomie weryfikacji w odniesieniu do płci (zaznaczone pogrubieniem). Jednak są to odchylenia niepokrywające się w okresach analizy, co może wskazywać na odzwierciedlenie stanu faktycznego (konieczność odrzucenia ze względu na jakość wniosku) niż na odrzucenie z przyczyn pozamerytorycznych. Najbardziej restrykcyjny urząd (tj. weryfikujący najmniejszą ogólną liczbę wniosków) znajduje się na obszarze powiatu strzeleckiego tu jedynie około 40% złożonych wniosków otrzymuje dofinansowanie. 6

Agregując dane pochodzące z poszczególnych lat określić można natężenie weryfikowalności wniosków w odniesieniu do powiatowych urzędów pracy. Poniższa tabela określa typ urzędu w odniesieniu do stopnia pozytywnie ocenionych wniosków. Punktem odniesienia jest wartość obliczona dla województwa opolskiego ogółem. Tu odsetek pozytywnie rozpatrzonych wniosków na przestrzeni lat 2007 2008 sięgnął 82,5%. Tabela 5. Stopień weryfikowalności wniosków o dofinansowanie w latach 2007-2008 (w%) Restrykcyjny Umiarkowany Liberalny PUP punkt referencyjny stanowi wartość obliczona dla województwa Strzelce Opolskie 44,0 Namysłów 62,8 x x Kędzierzyn Koźle 74,1 Kluczbork 82,0 Województwo 82,5 x Nysa 82,6 Prudnik 85,8 Głubczyce 88,7 Opole miasto i powiat 90,8 Brzeg x x 93,9 Krapkowice 94,0 Olesno 95,2 x Uogólniając: trzy powiatowe urzędy pracy zostały uznane za restrykcyjne tu odsetek pozytywnie rozpatrzonych wniosków oscyluje w granicach 40-70%. Za urzędy umiarkowane uznano te, w których poziom weryfikowalności zbliżony jest do wojewódzkiego (przedział 82-85%). Jako urzędy liberalne przyjęto te, w których stopień weryfikacji przekroczył 88%. Ważnym elementem opisującym osoby, które otrzymały dofinansowanie na rozpoczęcie działalności gospodarczej, jest kapitał wyjściowy. Ogólnie rzecz ujmując płeć nie wpływa na średnią kwotę, o którą aplikują bezrobotni. Różnica natomiast występuje w procentowym udziale wartości dofinansowania w całkowitym wyjściowym kapitale. Dofinansowanie dla kobiet to około 75% wartości całkowitych środków i jest to o 5 punktów procentowych mniej jak w przypadku mężczyzn. 7

Tabela 6. Średnia wartość dofinansowania wg płci (zł) dofinansowanie całkowite środki 2007/2008 % udział wartości dofinansowania ogółem 12 993 16 319 79,6 kobiety 12 773 16 826 75,9 mężczyźni 13 090 16 105 81,3 2007 ogółem 12 112 15 394 78,7 kobiety 11 948 16 135 74,1 mężczyźni 12 183 15 047 81,0 2008 ogółem 13 618 16 916 80,5 kobiety 13 446 17 339 77,5 mężczyźni 13 680 16 754 81,7 2. Struktura demograficzna 2.1. Płeć Analiza zgromadzonego materiału wskazuje, że większość z mikroprzedsiębiorców stanowią mężczyźni. Ich udział waha się w granicach 65-70%. Wykres 1. Struktura płci wyłączonych z tytułu podjęcia działalności gospodarczej 80 70 60 65,9 70,4 50 40 30 20 34,1 29,6 10 0 2007 r. Rok udzielenia dotacji 2008 r. kobiety mężczyźni 8 Wykres 1. Struktura płci wyłączonych z tytułu podjęcia działalności gospodarczej

W układzie przestrzennym najwyższy udział kobiet wśród osób, które utworzyły własną działalność gospodarczą zaobserwowano na obszarach następujących powiatów: głubczyckiego oraz opolskiego w 2007 roku oraz krapkowickiego w 2008 roku. Tabela 7. Struktura płci wyłączonych z tytułu podjęcia działalności gospodarczej w układzie przestrzennym Rok udzielenia dotacji 2007 2008 Płeć Płeć kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni Brzeg 33,5% 66,5% 25,8% 74,2% Głubczyce 41,0% 59,0% 26,8% 73,2% Kędzierzyn Koźle 36,1% 63,9% 36,4% 63,6% Kluczbork 30,0% 70,0% 24,6% 75,4% Krapkowice 35,3% 64,7% 38,9% 61,1% Namysłów 23,5% 76,5% 28,4% 71,6% Nysa 32,7% 67,3% 24,3% 75,7% Olesno 37,3% 62,7% 28,2% 71,8% Opole - powiat 40,7% 59,3% 35,8% 64,2% Prudnik 31,7% 68,3% 35,1% 64,9% Strzelce 23,5% 76,5% 27,3% 72,7% Opole miasto 36,2% 63,8% 32,8% 67,2% 2.2. Struktura wykształcenia Struktura wykształcenia wskazuje, że osoby, które otrzymały dofinansowanie na rozpoczęcie działalności gospodarczej, najczęściej legitymują się wykształceniem policealnym lub średnim zawodowym (31,7%), przy czym równie znacząca liczba przedsiębiorców posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe (29,6%). Wykres 2. Struktura wykształcenia mikroprzedsiębiorców podstawowe /gimnazjalne 7,4 zasadnicze zawodowe 29,6 średnie ogólne 11,2 policealne /średnie zawodowe 31,7 wyższe 20,1 0 5 10 15 20 25 30 35 Wykres 2. Struktura wykształcenia mikroprzedsiębiorców 9

Patrząc jednak przez pryzmat płci struktura wykształcenia rysuje się trochę inaczej. Przede wszystkim uwagę zwraca różnica udziału wykształcenia zawodowego (24,4% wśród mężczyzn w stosunku do 5,2% wśród kobiet) oraz podstawowego (5,9% wśród mężczyzn; 1,5% wśród kobiet). 2.3. Struktura wieku W aspekcie wieku mikroprzedsiębiorców należy zauważyć, że przeciętny (średni) wiek osoby, która otrzymała dofinansowanie na rozpoczęcie działalności gospodarczej wynosi 35 lat. Wiek ten jest praktycznie identyczny dla poszczególnych płci przeciętny wiek zarówno kobiet jak i mężczyzn oscyluje w granicach 35 lat. Skategoryzowana struktura wieku znajduje się na poniższym wykresie. Wykres 3. Struktura wieku mikroprzedsiębiorców 50 40 47,0 30 28,9 20 10 13,2 7,0 3,1 0,7 0 18-24 25-34 35-44 45-54 55-59 60-64 Wiek Wykres 3. Struktura wieku mikroprzedsiębiorców Jak można zauważyć na powyższym wykresie, najwięcej osób, które otrzymały dofinansowanie na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej, znajduje się w przedziale wiekowym 25-34 lata i jest to 47%. Najstarsi bezrobotni stanowią niewielki odsetek zbiorowości mikroprzedsięborców (3,8% w wieku co najmniej 55 lat). 10

3. Struktura mikroprzedsiębiorstw ze względu na sekcję PKD Dominującą sekcją gospodarki, w obrębie której bezrobotni rozpoczynali działalność gospodarczą, była sekcja G tj. handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, obejmująca ponad ¼ wszystkich działalności. W dalszej kolejności powszechne są firmy związane z budownictwem (ponad 21%). Wykres 4. Struktura PKD utworzonych firm G Handel hurtowy i detaliczny; Naprawa pojazdów samochodowych 26,3 F Budownictwo 21,4 H Transport i gospodarka magazynowa M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna C Przetwórstwo przemysłowe 7,6 9,4 9,1 R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją S Pozostała działalność usługowa 5,0 4,7 K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa I Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi N Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo P Edukacja J Informacja i komunikacja Działalność niezidentyfikowana Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna E Dostawa wody; Gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 3,7 2,4 2,1 2,0 1,9 1,5 1,1 0,8 0,7 0,3 D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze 0,0 B Górnictwo i wydobywanie 0,0 0 5 10 15 20 25 30 Wykres 4. Struktura PKD utworzonych firm 11

W perspektywie płci mężczyźni przeważają w obrębie sekcji G handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, co prawdopodobnie związane jest z drugim członem klasyfikacji, oraz w sekcjach: F budownictwo, C- przetwórstwo przemysłowe, M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna. Pozostałe sekcje są bardziej sfeminizowane. Wykres 5. Struktura PKD utworzonych firm ze względu na płeć właściciela G - Handel hurtowy i detaliczny; Naprawa pojazdów samochodowych F - Budownictwo 1,5 25,8 74,2 98,5 PKD sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna C - Przetwórstwo przemysłowe R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją S - Pozostała działalność usługowa K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa INNE 50,2 49,8 58,0 42,0 76,9 23,1 28,0 72,0 29,7 70,3 43,5 56,5 60,3 39,7 Płeć kobiety mężczyźni 0 20 40 60 80 100 *Uwaga: Kategoria Inne obejmuje sekcje, w których udział w ogóle podmiotów nie przekroczył 5%. 12

4. Wcześniejsze doświadczenie w prowadzeniu działalności gospodarczej Analiza zgromadzonego materiału zastanego wskazuje, że zdecydowana większość mikroprzedsiębiorców wcześniej nie prowadziła działalności gospodarczej (84,2%). Wśród osób, które przed otrzymaniem dofinansowania prowadziły własną firmę jest zdecydowanie więcej mężczyzn (73,8%). Jednocześnie średni wiek osób posiadających doświadczenie w zarobkowaniu na własny rachunek wynosi 44 lata, podczas gdy wśród osób, które rozpoczęły działalność po raz pierwszy wynosi 33 lata. Wykres 6. Wcześniejsze doświadczenie w prowadzeniu własnej działalności gospodarczej 100 80 84,2 60 40 20 15,8 0 TAK NIE 13

5. Status na rynku Z ogólnej liczby osób, które otrzymały dofinansowanie na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej, 1,8% (56) firm zwróciło dofinansowanie przed upływem 12 miesięcy. W układzie rocznym status firm w okresie 12 miesięcy od dofinansowania przedstawia poniższy wykres. Wykres 7. Odsetek firm, które przetrwały pierwsze 12 miesięcy od momentu otrzymania dotacji 2007 r. 97,6 2,4 2008 r. 98,7 1,3 0 20 40 60 80 100 Status w ciągu 12 miesięcy nie istnieje istnieje Tabela 8. Odsetek firm, które przetrwały pierwsze 12 miesięcy od momentu otrzymania dotacji w układzie przestrzennym Powiat Status w ciągu 12 miesięcy (dane łącznie dla lat 2007 i 2008) istnieje nie istnieje Liczebność % Liczebność % Brzeg 503 95,4% 24 4,6% Głubczyce 130 98,5% 2 1,5% Kędzierzyn Koźle 182 100,0% 0 0,0% Kluczbork 152 98,7% 2 1,3% Krapkowice 139 99,3% 1 0,7% Namysłów 208 98,6% 3 1,4% Nysa 519 99,0% 5 1,0% Olesno 198 99,0% 2 1,0% Opole powiat 402 99,3% 3 0,7% Prudnik 115 100,0% 0 0,0% Strzelce Opolskie 125 97,7% 3 2,3% Opole miasto 420 97,7% 10 2,3% 14

Najwyższy odsetek firm (100%), które przetrwały pierwsze 12 miesięcy od momentu udzielenia wsparcia finansowego, wystąpił na obszarze powiatu kędzierzyńsko kozielskiego oraz prudnickiego. Generalnie rzecz ujmując status firmy fakt trwania przez pierwsze 12 miesięcy od otrzymania dotacji nie jest związany z płcią: odsetek firm nieistniejących wśród kobiet jak i mężczyzn jest zbieżny niecałe 2%. Tabela 9. Płeć a status na rynku w ciągu pierwszych 12 miesięcy od momentu otrzymania dotacji Status w ciągu 12 miesięcy Płeć kobiety mężczyźni Ogółem istnieje 97,8% 98,4% 98,2% nie istnieje 2,2% 1,6% 1,8% Ogółem 100,0% 100,0% 100,0% W perspektywie przestrzennej wyższy udział firm prowadzonych przez kobiety, które nie przetrwały 12 miesięcy, obserwuje się w obrębie powiatu brzeskiego. Tabela 10. Płeć a status na rynku w ciągu pierwszych 12 miesięcy od mementu otrzymania dotacji w układzie przestrzennym Płeć kobiety mężczyźni Status w ciągu 12 miesięcy istnieje nie istnieje istnieje nie istnieje Brzeg 92,8% 7,2% 96,5% 3,5% Głubczyce 97,7% 2,3% 98,9% 1,1% Kędzierzyn Koźle 100,0% 0,0% 100,0% 0,0% Kluczbork 100,0% 0,0% 98,2% 1,8% Krapkowice 100,0% 0,0% 98,9% 1,1% Namysłów 100,0% 0,0% 98,1% 1,9% Nysa 99,3% 0,7% 98,9% 1,1% Olesno 98,4% 1,6% 99,3% 0,7% Opole powiat 98,0% 2,0% 100,0% 0,0% Prudnik 100,0% 0,0% 100,0% 0,0% Strzelce Opolskie 97,0% 3,0% 97,9% 2,1% Opole miasto 97,3% 2,7% 97,9% 2,1% 15

III. Analiza danych wywołanych 1. Status na rynku Po upływie 12 miesięcy od daty przyznania dofinansowania, na opolskim rynku pracy z firm powstałych w latach 2007-2008 15,2% zakończyło swoją działalność. W perspektywie okresu dofinansowania rozkład firm, które istnieją na rynku wygląda nieco inaczej. Spośród mikroprzedsiębiorstw powstałych w 2007 roku 24% splajtowało, podczas gdy spośród firm utworzonych w 2008 roku upadek dotyczył 10,4%. Wykres 8. Status firmy na rynku 2007 r. 76,0 24,0 2008 r. 89,6 10,4 0 20 40 60 80 100 Czy firma istnieje? tak nie Uwzględniając zróżnicowanie terytorialne Wykres 8. Status należy firmy podkreślić, na rynku że obszarem o największej efektywności w analizowanym okresie był powiat strzelecki, podczas gdy najmniej firm przetrwało w powiecie głubczyckim 61,5%. Poniżej wartości wojewódzkiej znajduje się również powiat brzeski (74,5%) oraz krapkowicki (84,2%). 16

Tabela 11. Status firmy w perspektywie terytorialnej Status na rynku czy firma istnieje? tak nie Brzeg 74,5% 25,5% Głubczyce 61,5% 38,5% Kędzierzyn Koźle 92,9% 7,1% Kluczbork 85,7% 14,3% Krapkowice 84,2% 15,8% Powiat Namysłów 78,9% 21,1% Nysa 82,4% 17,6% Olesno 94,1% 5,9% Opole powiat 85,2% 14,8% Prudnik 91,7% 8,3% Strzelce Opolskie 100,0%,0% Opole miasto 97,0% 3,0% Ogółem 84,8% 15,2% Przeciętny czas funkcjonowania firmy od momentu jej powstania do zakończenia działalności sięga 20 miesięcy. Ustawodawca przewidział możliwość braku zwrotu dofinansowania w przypadku, gdy firma będzie funkcjonować co najmniej rok czasu. Takie rozwiązanie może prowadzić do podtrzymywania firm, które z punktu widzenia rynku nie powinny już funkcjonować. Innymi słowy może to prowadzić do minimalizacji własnych strat. W związku z tym, aby określić realny czas trwania firmy na rynku obliczono różnice w czasie pomiędzy datą utworzenia a datą zakończenia działalności oraz dwunastomiesięcznym okresem ochronnym. W ten sposób domniemany realny czas trwania firmy wynosi około 8 miesięcy. Jednocześnie około 7% firm zakończyło działalność praktycznie w momencie ustania okresu ochronnego tj. ich czas trwania na rynku równał się 12 miesiącom, a w sumie 40% firm zakończyło swoją działalność do 3 miesięcy od wskazanego okresu. Wśród osób, które zakończyły działalność gospodarczą zdecydowana większość aktualnie pozostaje osobami bezrobotnymi, ale niezarejestrowanymi (ponad 40%). Dalsze ok. 30% stanowią osoby bezrobotne zarejestrowane w PUP. Jedynie nieco ponad 28% respondentów stwierdziło, że aktualnie jest osobą zatrudnioną. Innymi słowy większość z beneficjentów wsparcia, którzy zakończyli działalność gospodarczą pozostaje bez zatrudnienia (łącznie ok. 72%). 17

Wykres 9. Aktualna pozycja na rynku osób, które zakończyły działalność gospodarczą bezrobotny niezarejestrowany 40,5 bezrobotny zarejestrowany 31,0 zatrudniony 28,6 0 10 20 30 40 50 Warto również zauważyć, że zdecydowana większość osób, których firmy zaprzestały działalności deklaruje chęć do ponownego jej uruchomienia. W sumie takich osób jest ok. 70%. Wykres 9. Aktualna pozycja na rynku osób, które zakończyły działalność gospodarczą Z jednej strony jest to optymistyczna wiadomość, gdyż wskazuje na znaczną elastyczność beneficjentów, z drugiej jednak strony trudno wskazać, czy osoby te prowadzą w dalszym ciągu (nierejestrowaną) działalność czy też faktycznie pozostają bez zatrudnienia. Wykres 10. Deklaracja chęci ponownego założenia działalności gospodarczej 40 35 38,1 30 31,0 25 20 23,8 15 10 5 7,1 0 zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie Wśród przyczyn Wykres 10. upadku Deklaracja działalności chęci ponownego gospodarczej, założenia jakie wskazywali działalności respondenci gospodarczejbadania, najczęściej pojawiającą się kategorią był szeroko rozumiany brak zbytu na towary czy usługi 18

tak stwierdziło około 1/3 respondentów. Znaczącą przyczyną w opinii badanych były również: zbyt wysokie koszty pracy oraz duża konkurencja na rynku. Tabela 12. Przyczyny zaprzestania działalności w opinii respondentów Przyczyna % odpowiedzi brak zbytu 31,9% zbyt wysokie koszty pracy 23,4% za duża konkurencja 21,3% nieodpowiednia lokalizacja 10,6% za małe inwestycje 8,5% brak wiedzy o prowadzeniu firmy 4,3% 2. Wsparcie instytucjonalne Istotnym zagadnieniem poruszanym w wywiadzie z respondentami był aspekt wsparcia merytorycznego leżącego w gestii PUP. Respondentów pytano o to, czy uczestniczyli w kursie z przedsiębiorczości przed uruchomieniem działalności, a jeżeli tak, to zadaniem ich było określenie stopnia przydatności przekazanej w ten sposób wiedzy. Ankietowani posługiwali się przy tym dziesięciostopniową skalą oceny, gdzie 0 oznaczało, że kurs z przedsiębiorczości zorganizowany przez PUP był zupełnie bezwartościowy, a 9, że okazał się bardzo przydatny. Z deklaracji respondentów wynika, że większość z nich (ok. 66%) uczestniczyła w zorganizowanym kursie. Jednocześnie jedynie około 1% respondentów nie pamięta takiego zdarzenia. Generalnie rzecz biorąc średnia ocena takiego kursu osiągnęła wartość 6,7 punktu. Płeć w tym aspekcie nie odgrywa roli zarówno mężczyźni jak i kobiety oceniają przekazanie treści w zbliżony sposób. Jedyną zmienną wpływająca na ocenę zorganizowanego kursu jest wykształcenie respondenta. Im jest ono lepsze tym bardziej krytyczna ocena 1. Wykres 11. Deklaracja uczestnictwa w kursie z przedsiębiorczości zorganizowanym przez PUP tak 66,3 nie 33,0 nie pamiętam 0,7 0 10 20 30 40 50 60 70 80 1 Tau b= -0,119; p=0,042 Wykres 11. Deklaracja uczestnictwa w kursie z przedsiębiorczości zorganizowanym przez PUP 19

Stosowne zaplecze merytoryczne jest niezmiernie ważne w każdym rodzaju działalności. Dlatego też w trakcie badań pytano respondentów o deklarowaną chęć uczestnictwa w bezkosztowych kursach podnoszących ich kwalifikacje z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej. Większość z nich (około 60%) wykazuje (zdecydowane lub umiarkowane) zainteresowanie. Wykres 12. Deklarowana chęć uczestnictwa w kursie podnoszącym kompetencje z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej trudno powiedzieć 5,0 zdecydowanie nie 13,4 raczej nie 21,8 raczej tak 32,4 zdecydowanie tak 27,3 0 5 10 15 20 25 30 35 Ogólne deklarowane zaangażowanie bardziej charakterystyczne jest dla kobiet niż mężczyzn oraz Wykres dla osób 12. słabiej Deklarowana wykształconych. chęć uczestnictwa Ponad 76% w kursie kobiet podnoszącym wykazuje zainteresowanie kompetencje dodatkowym kursem wobec z ok. zakresu 56% mężczyzn. prowadzenia działalności gospodarczej Tabela 13. Płeć a deklaracja gotowości do uczestnictwa w kursie Deklaracja chęci Płeć uczestnictwa kobiety mężczyźni Ogółem chęć 76,4% 56,5% 62,8% brak chęci 23,6% 43,5% 37,2% Ogółem 100,0% 100,0% 100,0% Uwaga: pominięto osoby niezdecydowane 20

W przypadku wykształcenia obserwuje się bardziej złożoną zależność nie ma ona charakteru stricte liniowego. Istnieje zasadnicza różnica w gotowości do uczestnictwa pomiędzy osobami najgorzej wykształconymi (72,2% zainteresowanych) a najlepiej wykształconymi (43,4% zainteresowanych). Jest to prawdopodobnie efekt oceny już zrealizowanych kursów, które znacznie wyżej oceniają osoby gorzej wykształcone. W ramach szeroko rozumianego wsparcia instytucjonalnego pozostaje również możliwość udzielenia pomocy firmom polegającej na refundacji utworzonego stanowiska pracy. Innymi słowy, istnieje szansa na rozbudowę prowadzonej działalności przy finansowym wsparciu PUP, oczywiście po spełnieniu stosownych kryteriów. Jak wynika z bieżącej analizy, takim rodzajem wsparcia zainteresowana jest łącznie około połowa respondentów (49,8%). Zainteresowanie w tym zakresie wydaje się zatem ważnym polem do aktywności dla publicznych służb zatrudnienia. Wnioskować stąd można o potrzebie stałego monitoringu firm powstających w ramach dofinansowania środkami Funduszu Pracy w celu potencjalnie dalszej redukcji bezrobocia. Poniższy wykres szczegółowo przedstawia stopień zainteresowania takim rozwiązaniem. Wykres 13. Zainteresowanie instrumentem aktywnej polityki rynku pracy: refundacja stanowiska pracy trudno powiedzieć 14,6 zdecydowanie nie 16,3 raczej nie 19,2 raczej tak 34,3 zdecydowanie tak 15,5 0 5 10 15 20 25 30 35 Wykres 13. Zainteresowanie instrumentem aktywnej polityki rynku pracy: refundacja stanowiska pracy 21

3. Ocena kondycji firmy Pozycja firmy na rynku jest bardzo ważną informacją zwrotną dla wszystkich zainteresowanych oceną instrumentu aktywnej polityki rynku pracy, jaką jest dofinansowanie własnej działalności gospodarczej. Ocena ta określona zostanie na podstawie deklaracji respondentów na dwa sposoby. Po pierwsze, opierać się będzie na ocenie subiektywnej, po drugie, na deklarowanych wynikach finansowych oraz tendencjach rozwojowych. W przypadku oceny subiektywnej posłużono się dziesięciostopniową skalą, gdzie 0 oznaczało, że firma jest bliska bankructwa podczas gdy 9 wskazywało, że kondycja firmy jest bardzo dobra. Szczegółowy rozkład przedstawia poniższy wykres, na którym ewidentnie widać pewną dozę optymizmu respondentów. Przedstawia się to w większej częstotliwości występowania ocen wysokich. Średnia jej wartość dla całej próby osiąga 6,2 punktu. Wykres 14. Subiektywna ocena kondycji firmy 30 25 28,0 20 21,8 15 10 15,5 13,4 5 0 7,9 3,8 6,7 0,4 0,8 1,7 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Wykres 14. Subiektywna ocena kondycji firmy Pytaniem pogłębiającym ocenę sytuacji na rynku danej firmy było pytanie o inwestycje, zarówno te dokonane wcześniej jak i planowane. Z bieżącej analizy wynika jasno, że jakąkolwiek inwestycję po przyznaniu dofinansowania poczyniło około 80% firm 2. Obszar, w jakim działają dane firmy, nie wpłynął na tendencję do rozwoju. Zarówno firmy lokujące swoją działalność w handlu, produkcji jak i usługach w znaczącym stopniu przeprowadziły jakąś inwestycję. Natomiast istotną zmienną okazała się płeć mężczyźni częściej deklarowali poczynione 2 Badanie nie różnicowało inwestycji pod względem wartości finansowej oraz typu, gdyż formuła badań (badanie telefoniczne) nie pozwalała na głębszą sondę. 22

inwestycje (84,6%) niż kobiety (70,1%). Z kolei skłonność do dalszych inwestycji nie jest już tak powszechna. Łącznie ponad 55% respondentów posiada mniej lub bardziej wykrystalizowane plany inwestycyjne (w perspektywie półrocznej), tym niemniej jest to zdecydowanie mniej w stosunku do liczby osób, które inwestycję poczyniły. Jednocześnie znaczna część badanych nie potrafiła odpowiedzieć na pytanie (13%). Wykres 15. Deklaracja prognozowanych inwestycji trudno powiedzieć 13,4 zdecydowanie nie 10,9 raczej nie 20,1 raczej tak 21,3 zdecydowanie tak 34,3 Wykres 15. Deklaracja prognozowanych inwestycji Subiektywna ocena kondycji firmy uzupełniona została oceną wynikającą z analizy bilansu zatrudnienia oraz prognoz zatrudnienia danej firmy. Takie ujęcie w większym stopniu oddaje realną pozycję na rynku, a zatem w większym stopniu pozwalana ocenę efektywności danego instrumentu. 4. Pozycja na rynku 0 5 10 15 20 25 30 35 Z analiz, jakie zostały przeprowadzone wynika jasno, że zdecydowaną większość firm w chwili powstania stanowiły jednoosobowe działalności gospodarcze około 92%. Zatrudnienie 1 osoby deklaruje około 5% firm, podczas gdy zatrudnienie co najmniej 2 osób około 3% firm. W perspektywie czasu obserwuje się natomiast pozytywny trend rozwojowy polegający na zmniejszeniu liczby jednoosobowych działalności gospodarczych oraz zwiększeniu firm zatrudniających pracowników. 23

Tabela 14. Zmiana struktury zatrudniania firm powstałych w latach 2007 2008 (%) Wielkość zatrudnienia W momencie powstania firmy W trakcie badania Zmiana (punkty %) 1 osobowe działalności 92,5 80,8-11,7 Zatrudnienie 1 osoby 4,6 11,7 +7,1 Zatrudnienie co najmniej 2 osób 2,9 7,5 +4,6 Wielkość przeciętnego zatrudnienia wzrosła z 1,14 osoby do 1,46 osoby stosunkowo niska wartość jest oczywiście efektem dominacji jednoosobowych działalności gospodarczych. Uwzględniając szczegółowy bilans zatrudnienia okazuje się, że generalnie w okresie pomiędzy datą utworzenia firmy a badaniem około 16% firm zwiększyło zatrudnienie, a w tym samym okresie czasu około 3% zredukowało stan zatrudnienia. Bilans jest zatem dodatni i wynosi około 13%. Wykres 16. Bilans zatrudnienia w firmach powstających w latach 2007-2008 100 80 82,0 60 40 20 0 spadek 2,5 bez zmian wzrost 15,5 Wykres 16. Bilans zatrudnienia w firmach powstających w latach 2007-2008 Próbując określić stopień efektywności opisywanego instrumentu można skonfrontować ze sobą liczbę osób, która zakończyła działalność oraz zbilansowany stan zatrudnienia wśród firm istniejących. Na podstawie wcześniejszej analizy wiadomo, że 15,2% firm założonych pomiędzy 2007 a 2008 roku nie istnieje. Jako że dotacja przyznawana była 1 bezrobotnemu, zatem efektywność instrumentu spada właśnie o liczbę osób, która zakończyła działalność. W tej sytuacji abstrahuje się od stanu zatrudnienia tejże firmy. Tak więc 479 osób zakończyło działalność w stosunku do 3 149, które ją podjęły. Z drugiej strony wiemy, że bilans zatrudnienia wśród firm istniejących jest dodatni i sięga 13% tj. wśród około 13% firm (409 właścicieli firm) 24

zatrudnienie wzrosło o co najmniej 1 osobę. Dokładnie rzecz ujmując średni wzrost zatrudnienia wynosi 1,9 3 osoby. Zatem jest to przyrost o średnio 777 osób tym samym bilans zatrudnienia firm istniejących jest większy od ubytku liczby osób (firm), które zamknęły działalność. Efekt netto wynosi 298 osób. Pozycja na rynku oceniana może być również poprzez sformułowaną prognozę stanu zatrudnienia deklarowaną przez właścicieli firm. Jak się okazuje, ¼ badanych respondentów stwierdziła, że odnotuje dodatni bilans zatrudnienia, a więc zatrudnienie wzrośnie w tych firmach o co najmniej jedną osobę. Bilans ujemny z kolei charakterystyczny jest jedynie dla około 1% badanych firm. Cała reszta firm, tj. około ¾, nie będzie dokonywać zmiany zatrudnienia zachowując status quo. Wykres 17. Prognozowany bilans zatrudnienia 80 70 73,8 60 50 40 30 20 25,2 10 0 1,1 prognozowany spadek prognozowany brak zmian prognozowany wzrost Wykres 17. Prognozowany bilans zatrudnienia Generalnie prognozowany bilans zatrudnienia wypada korzystnie, jest dodatni i charakterystyczny dla około 24% firm. Biorąc pod uwagę jedynie prognozowany wzrost zatrudnienia, jego średnia wartość wynosi 1,2 4 osoby, co daje około 944 dodatkowo zatrudnionych. W mniej optymistycznej wersji (zakładając, że każda z firm prognozujących wzrost dokona go ale jedynie o 1 osobę) byłoby to 787 dodatkowych pracowników. Uwzględniając jednak bilans, tj. globalną relację pomiędzy spadkiem a wzrostem zatrudnienia jego średnia wartość kształtuje się 3 Zastosowano średnią obciętą 5% (średnia obliczona po usunięciu 5% skrajnie wysokich oraz skrajnie niskich obserwacji). Średnia arytmetyczna w tym wypadku wynosi 2,2 osoby, zatem efekt netto wyniósłby 421 osób. 4 Zastosowano średnią obciętą 5% (średnia obliczona po usunięciu 5% skrajnie wysokich oraz skrajnie niskich obserwacji). 25

na poziomie 0,25 5 osoby. Tak znaczna różnica wynika z faktu, że niewielka liczba firm planuje relatywnie wysokie zwolnienia. W tej sytuacji globalna prognoza zatrudnienia wynosi około 197 osób. Jednym z ważniejszych wskaźników pozycji na rynku są osiągane dochody. Te są znacznie zróżnicowane, co przedstawiono na poniższym wykresie. Zauważyć można, że koncentrują się one w przedziale do 2 000 złotych. Niewielka liczba respondentów (około 5%) wskazała, że pozyskiwane dochody praktycznie pokrywają bieżące wydatki. Dodatkowo około 7% badanych nie potrafi wskazać konkretnych dochodów z uwagi na prowadzenie księgowości przez osoby trzecie. Wykres 18. Deklarowane dochody netto ( na rękę ) 20 15 15,5 15,9 16,7 10 11,6 10,7 9,0 5 4,7 3,9 5,2 6,9 0 na zero do 1000 1001 1500 1501 2000 2001 2500 2501 3000 3001 3500 3501 4000 >4000 nie wiem Wykres 18. Deklarowane dochody netto ( na rękę ) Kategoryzując uzyskane dane mnożna powiedzieć, że prawie połowa respondentów (48%) uzyskuje dochód netto w wielkości do 2000 złotych, niewiele ponad 22% swoje dochody lokuje w przedziale 2001-3000 złotych, a 18% respondentów deklaruje miesięczne zarobki w wysokości ponad 3001 złotych. 5 Zastosowano średnią obciętą 5% (średnia obliczona po usunięciu 5% skrajnie wysokich oraz skrajnie niskich obserwacji). 26

Analiza osiąganych zarobków z perspektywy płci wskazuje na pewną dysproporcję. Z danych uzyskanych w wyniku analizy wynika, że kobiety osiągają mniejsze dochody. Przeważają w przedziałach zarobków o niższych wartościach oraz stanowią mniejszość w przypadku górnych stawek. Tabela 15. Deklarowane dochody netto z perspektywy płci Dochody Płeć kobiety mężczyźni Ogółem na zero 6,7% 3,8% 4,7% do 2000 58,7% 43,0% 48,1% 2001-3000 14,7% 25,9% 22,3% 3001 i więcej 13,3% 20,3% 18,0% nie wiem 6,7% 7,0% 6,9% Ogółem 100,0% 100,0% 100,0% 27

IV. Podsumowanie Firmy nieistniejące na rynku Po upływie 12 miesięcy od rozpoczęcia działalności gospodarczej przez bezrobotnych 15,2% założonych firm przestało istnieć. Najwięcej firm, które zakończyły działalność, znajdowało się na obszarze powiatu głubczyckiego (38,5%). Główną deklarowaną przyczyną zakończenia działalności jest szeroko rozumiany brak zbytu na towary lub usługi. Średni realny czas trwania firmy, która zakończyła działalność wynosi około 8 miesięcy (20 miesięcy łącznie z 12-miesięcznym okresem ochronnym ). Większość z osób, które zakończyły działalność gospodarczą, nie posiada zatrudnienia (72%). Około 70% respondentów, którzy zakończyli działalność firmy, deklaruje gotowość do ponownego jej założenia. Firmy istniejące na rynku Większość z respondentów deklaruje uczestnictwo w kursie z przedsiębiorczości organizowanym przez PUP przed uruchomieniem działalności (66%). Ocena uczestnictwa w kursie jest wysoka i wynosi 6,7 punktu na skali od 0 do 9. Około 60% respondentów wykazuje zainteresowanie kolejnym kursem podnoszącym ich kompetencje z zakresu przedsiębiorczości. Subiektywna ocena kondycji firmy (w skali od 0 do 9) jest wysoka i wynosi 6,2 punktu. Około 55% respondentów w planach ma realizację inwestycji. Struktura firm zakładanych przez bezrobotnych uległa zmianie zmniejszyła się liczba firm jednoosobowych a zwiększyła się liczba firm zatrudniających. Globalny bilans zatrudniania jest dodatni i obejmuje około 13% firm w tylu firmach odnotowano wzrost zatrudnienia co najmniej o 1 osobę. Efektywność zatrudnieniowa instrumentu jest rokująca szacuje się, że bilans upadku firm (firmy, które zakończyły działalność) i redukcji zatrudnieniach w firmach istniejących jest mniejszy niż bilans zatrudnienia w firmach istniejących. Efekt netto wynosi około 298 osób. Innymi słowy więcej osób zatrudniono niż zwolniono oraz zakończyło działalność łącznie. Około 18% respondentów zarabia powyżej 3000 złotych miesięcznie netto. Większość (48%) zarabia w przedziale do 2000 złotych netto. 28