Moduł 4 Projektowanie stanowiska komputerowego 1. Analiza planów pomieszczeń i infrastruktury elektrycznej i sieciowej 2. Zasady BHP i ergonomii na stanowisku pracy z urządzeniami techniki komputerowej 3. Symbole i piktogramy stosowane w projektach 4. Projektowanie komputerowego stanowiska pracy oraz jego otoczenia 1
1. Analiza planów pomieszczeń i infrastruktury elektrycznej i sieciowej. Przed przystąpieniem do projektowania stanowiska komputerowego należy zapoznać się z następującą dokumentacją dotyczącą pomieszczeń: 1. Planami budynku dotyczącymi pomieszczeń, w których mają być organizowane stanowiska komputerowe. Należy zwrócić uwagę na wysokość pomieszczeń, rozmieszczenie drzwi i okien a także na położenie pomieszczenia względem pozornego ruchu słońca. 2. Planami ewakuacyjnymi, aby nie planować jakiś instalacji na drodze ewakuacyjnej. 3. Planami instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej. 4. Planami infrastruktury okablowania strukturalnego oraz sieci bezprzewodowej. Przede wszystkim ważne są miejsca instalacji punktów abonenckich. 5. Planami instalacji elektrycznej i zasilania awaryjnego budynku. Analiza wszystkich tych dokumentów pozwoli na zaprojektowanie stanowiska w sposób optymalny. Na rysunku 4.1 przedstawiono przykład dokumentacji instalacji elektrycznej budynku. Analizując taki schemat można określić najlepsze położenie poszczególnych elementów umeblowania oraz urządzeń techniki komputerowej, mając na uwadze bezpieczeństwo i ergonomię pracy. Rysunek 4.1 Projekt instalacji elektrycznej budynku. Źródło: własne Takie samo zadanie spełnić może dokumentacja okablowania strukturalnego z podanym rozmieszczeniem gniazd abonenckich, urządzeń sieciowych i przebiegiem medium transmisyjnego. 2
Rysunek 4.2 Przykład planu poziomego okablowania strukturalnego. Źródło: Projektowanie i realizacja sieci komputerowych A. Sierszeń, Ł. Sturgulewski. 2. Zasady BHP i ergonomii na stanowisku pracy z urządzeniami techniki komputerowej. 2.1 Podstawy prawne. Wymogi dotyczące wyposażania stanowisk komputerowych, zawarte zostały w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. nr 148, poz. 973). Przepisy mają zastosowanie dla osób użytkujących monitory ekranowe przez co najmniej 4 godziny dziennie i nie dotyczą np. ekranów sterujących przy maszynach. 2.2 Organizacja i wytyczne dotyczące stanowiska pracy. Stworzenie optymalnego środowiska dla wykonywania pracy przez pracownika jest głównym celem projektowania i organizowania stanowiska komputerowego. Genezą badań, przepisów i zasad bezpiecznej i ergonomicznej pracy przy komputerze jest uniknięcie schorzeń lub powstawania wad wynikających z wykonywanych czynności. Najczęstszymi zagrożeniami związanymi ze stanowiskiem komputerowym są: - zwyrodnienie kręgosłupa, - wady słuchu, - podrażnienia skóry i alergie, - wady wzroku, - bóle mięśni i stawów, - kłopoty z krążeniem kończyn dolnych Mając na uwadze powyższe zagrożenia niezbędna jest właściwa organizacja pracy 3
na stanowisku komputerowym. Ma na nią wpływ takie elementy jak: - powierzchnia przeznaczona na stanowisko, - dobór odpowiednich mebli i ich indywidualne dopasowanie, - rozmieszczenie urządzeń i akcesoriów, - oświetlenie, hałas oraz mikroklimat. 2.2.1 Rozmieszczenie stanowisk komputerowych. Stanowiska komputerowe powinny być tak usytuowane, aby zapewniały użytkownikowi swobodny dostęp. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 60 cm, zaś między użytkownikiem a tyłem sąsiedniego monitora co najmniej 80 cm. Zapewniona powinna być swoboda dostępu do innych elementów umeblowania i wyposażenia typu szafy, fax, okna itp., przy czym szerokość przejścia na całej jego długości powinna być nie mniejsza niż 60 cm. Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnianie wymagań określonych przez przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. W pomieszczeniu pracy z monitorami ekranowymi na każdego użytkownika powinno przypadać 13 m 3 wolnej objętości pomieszczenia. Na każdego użytkownika w pomieszczeniu powinny ponadto przypadać co najmniej 2 m 2 wolnej powierzchni, a wysokość pomieszczenia powinna wynosić co najmniej 3 m. Powierzchnia przypadająca na jedno stanowisko pracy (wliczając powierzchnię zajętą przez meble) powinna wynosić przynajmniej 8 m 2. Na każde 10 m 2 pomieszczenia powinien przypadać jeden punkt abonencki składający się z dwóch gniazd sieciowych i czterech zasilających. Wszystkie przewody zasilające i okablowania strukturalnego powinny być ułożone w kanałach kablowych (korytka PCV). Urządzenia techniki komputerowej oraz inne elementy powinny być rozmieszczone w taki sposób, aby umożliwiały pracę na komputerze jak również obok niego. Rysunek 4.3 pokazuje przykład organizacji stanowiska pracy. Rysunek 4.3 Przykład prawidłowego rozmieszczenia elementów stanowiska komputerowego Źródło: www.ciop.pl 4
2.2.2 Umeblowanie i akcesoria Stół (biurko) stanowiska komputerowego powinno być dobrane do kształtu pomieszczenia, jego aranżacji i planowanego wyposażenia. Powinno mieć jasny, matowy kolor i zaokrąglone brzegi. W przypadku gdy stół nie posiada regulacji wysokości należy (na życzenie pracownika) wyposażyć stanowisko w podnóżek. Istotne znaczenie mają dodatkowe urządzenia wspomagające pracę jak wysięgnik z podstawką na dokumenty umieszczany obok monitora, na wysokości oczu operatora i umożliwiający odczyt dokumentów bez odrywania wzroku od monitora. Podłoga w pomieszczeniu z komputerami powinna być gładka, bez szczelin, pokryta wykładziną antyelektrostatyczną. 2.2.3 Oświetlenie. Bardzo ważne dla środowiska pracy jest oświetlenie stanowiska komputerowego. Odpowiednie oświetlenie stanowiska zapewniają trzy źródła światła: - dzienne (regulowane np. żaluzjami), - ogólne pomieszczenia, - punktowe stanowiska. Stanowisko należy tak rozplanować, aby światło dzienne padało z boku. Bezpośrednio nad stanowiskiem światło powinno być rozproszone i pochodzić z opraw sufitowych. Na poziomie stołu oświetlenie powinno mieć natężenie 300 luksów (lx) do prac o przeciętnych wymaganiach wzrokowych lub 500 lx dla prac bardziej wymagających. W miarę możliwości pomieszczenie należy doświetlić światłem dziennym nieprzekraczającym 150 lx na powierzchni monitora oraz do 300 lx na powierzchni stołu. 2.2.4 Hałas. Hałas na komputerowym stanowisku pracy może pochodzić z poza pomieszczenia lub stanowić rezultat pracy urządzeń znajdujących się w pomieszczeniu. Poziom hałasu na komputerowym stanowisku pracy nie powinien przekraczać 40 db. 2.2.5 Mikroklimat. Pomieszczenie w którym znajdują się stanowiska komputerowe powinno posiadać klimatyzację. Temperatura w pomieszczeniu z komputerowym stanowiskiem pracy powinna zawierać się w przedziale 23 26 C w okresie letnim i 20 24 C w okresie zimowym. Wilgotność względna powinna wynosić 40 60%, a prędkość powietrza od 0,1 do 0,15 m/s. Przy braku klimatyzacji pomieszczenia powinny być często (co 3-4 godziny) wietrzone, zwłaszcza w okresie zimowym. W czasie wietrzenia należy unikać powstawania przeciągów. Za pomocą żaluzji poziomych lub pionowych, zapobiegamy nadmiernemu nagrzewaniu się pomieszczeń i urządzeń pod wpływem światła słonecznego, a jednocześnie eliminujemy efekt oślepiania i odbić pochodzących od okien. 2.2.6 Siedzisko. Siedzisko powinno mieć pięcioramienną (stabilną) podstawę zapewniającą obrót 5
w zakresie 360 o. Powinno umożliwiać regulację wysokości siedziska w zakresie 40 50 cm, a oparcie powinno mieć regulacje wysokości w zakresie od 0 do 20 cm i uchylać w zakresie 5 do przodu i co najmniej 25 do tyłu. Oparcie powinno być wyprofilowane w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, a siedzisko w odcinku udowym kończyny dolnej. Zaleca się aby krzesło było wyposażone w kółka oraz podłokietniki. 3. Symbole i piktogramy stosowane w projektach. Częścią projektu powinien być plan rozmieszczenia urządzeń na stanowisku komputerowym i plan rozmieszczenia stanowisk w danym pomieszczeniu. Realizację wizualną planów można wykonać za pomocą oprogramowania wspomagającego projektowanie. Poszczególne elementy przedstawione są za pomocą symboli i piktogramów. Są one związane często z konkretnym programem lub standardem branżowym. Standardem w projektowaniu IT jest Cisco. Wśród symboli Cisco odwołujących się do stanowiska komputerowego można wyróżnić te, przedstawione w tabeli 4.1. Tabela 4.1 Symbole Cisco Symbol elementu tablet Opis elementu PC z oprogramowaniem drukarka telefon fax użytkownik przy stanowisku komputerowym Źródło: Cisco Przykładem prostego programu 2D do projektowania jest MS Visio. Rysunek 4.2 przedstawia symbole używane przez ten program. 6
Rysunek 4.4 Symbole stosowane w programie MS Visio Źródło: http://packetlife.net Poza symbolami przedstawiającymi urządzenia techniki komputerowej i wyposażenia biurowego posługujemy się elementami graficznymi właściwymi przy projektowaniu architektoniczno- budowlanym. Tabela 4.2 Przykłady symboli elementów pomieszczeń i wyposażenia. Symbol elementu Opis elementu okno drzwi biurko fotel Źródło: własne 7
Dodatkowo, podczas np. analizy dokumentacji instalacji elektrycznej niezbędna jest znajomość symboliki stosowanej w tych opracowaniach. Poniżej przedstawiono opis kilku najczęściej występujących symboli. Rysunek 4.5 Symbole stosowane w projektach instalacji elektrycznej. Źródło: http://forum.cdrinfo.pl Oczywiście plany i rysunki załączone do projektu można wykonać praktycznie w każdym programie do edycji grafiki wektorowej lub ręcznie. Jednak posługiwanie się bibliotekami gotowych symboli ułatwia pracę i sprawia, że efekt jest poprawny pod względem technicznym, czytelny i zgodny z powszechnymi standardami. 4. Projektowanie komputerowego stanowiska pracy oraz jego otoczenia. 4.1 Wytyczne dotyczące projektowania. Oprócz zasad organizacji pracy opisanej w rozdziale trzecim, podczas projektowania komputerowego stanowiska pracy należy wziąć pod uwagę wymagania inwestora/użytkownika oraz wytyczne dotyczące rozmieszczenia urządzeń techniki komputerowej oraz wyposażenia. Jeżeli dysponujemy zestawieniem odpowiednio dobranych urządzeń techniki komputerowej, musimy jeszcze pamiętać podczas poszczególnych etapów projektowania o zasadach dotyczących ustawienia i dopasowania sprzętu do architektury stanowiska pracy. 8
Powinniśmy pamiętać między innymi o tym, że: - górna krawędź monitora powinna znajdować się na wysokości oczu operatora (w pozycji siedzącej), lub niżej, - monitor powinien znajdować się pomiędzy oprawami oświetleniowymi i stać bokiem do okien, - nie ustawiamy monitora na tle okna, naprzeciw okna ani na tle innych jaskrawych obiektów, - klawiatura powinna być umieszczona na wysokości łokcia i usytuowaną w linii środkowej ciała operatora. Na rysunku 4.3 przedstawiono dokładne wytyczne dotyczące odległości i pozycji użytkownika względem urządzeń techniki komputerowej i wyposażenia. Rysunek 4.6 Obmiar stanowiska komputerowego. Źródło: www.meble.lobos.pl 4.2 Oprogramowanie wspomagające projektowanie. Przy projektowaniu pomieszczenia, a także samego stanowiska pracy można posłużyć się oprogramowaniem komputerowym. Istnieje dość duży wybór programów komercyjnych i darmowych umożliwiających projektowanie 2D i 3D. Najbardziej zaawansowane aplikacje pozwalają na wizualizację projektów za pomocą animacji 3D w rozdzielczości HD. Projekt może się ograniczać wyłącznie do ustalenia rozmieszczenia wyposażenia i sprzętu komputerowego, ale jeśli jest taka potrzeba możemy uwzględnić układ elementów instalacji elektrycznej, infrastruktury sieciowej i innych. Przykładami programów do wspomagania projektowania są: - Microsoft Visio, - CorelDRAW (również w wersji technical suite), 9
- Micrografx Designer, - ArchiCAD, - Power NET+, - i wiele innych. Wybór oprogramowania uzależniony jest od oferowanych możliwości, umiejętności projektanta oraz ceny. Rysunek 4.7 Przykład projektu pojedynczego stanowiska komputerowego w programie 3D. Źródło: http://www.labour.gov.on.ca Rysunek 4.8 Okno wyboru rodzaju warstwy projektu w programie MS Visio. Źródło: własne 10
4.3 Dokumentacja związana z projektowaniem komputerowego stanowiska pracy. Projekt stanowiska komputerowego jest złożonym zbiorem dokumentów. Taki zbiór powinien zawierać między innymi następujące elementy: - obmiar pomieszczenia, - projekt koncepcyjny z uwzględnieniem sugestii klienta (wydruk), - wizualizację z wymiarowaniem (wydruk), - wizualizację 3D pomieszczenia (w wersji elektronicznej), - rzut pomieszczenia z narysowanymi elementami funkcjonalnymi: meblami wbudowanymi, posadzką, układem mebli wolnostojących oraz oświetleniem, - wykaz sprzętu komputerowego, - wykaz sprzętu biurowego, - wykaz akcesoriów i elementów ergonomicznych (podnóżek, uchwyt na dokumenty itp.) - dobór kolorystyki mebli, podłogi i wnętrza, - rozmieszczenie instalacji elektrycznej (zasilanie, włączniki, gniazdka), - kosztorys materiałów i urządzeń, - harmonogram prac wykonawczych, Na rysunku 4.6 przedstawiono przykład rzutu pomieszczenia z dwoma stanowiskami komputerowymi oraz wyposażeniem. Rysunek 4.9 Przykład rzutu pomieszczenia z kilkoma stanowiskami komputerowymi w programie MS Visio. Źródło: T. Kowalski. Kwalifikacja E12.Montaż i eksploatacja komputerów osobistych oraz urządzeń peryferyjnych. Helion 2012 11