Wpływ terminu porodu na wyrzynanie zębów stałych u bliźniąt

Czas. Stomatol., 2009, 62, 4, 293-297 2009 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Wpływ terminu porodu na wyrzynanie zębów stałych u bliźniąt Influence of the delivery term on the time of permanent teeth eruption in twins Marta Krzywańska-Karolewska, Grażyna Śmiech-Słomkowska Z Zakładu Ortodoncji UM w Łodzi Kierownik: prof. dr hab. G. Śmiech-Słomkowska Summary Introduction: Delayed permanent teeth eruption is one of the characteristic features of children born prematurely. Twin pregnancy is a very strong factor predisposing to premature birth. Aim of the study: To determine how term of birth affects the permanent teeth eruption in twins. Material and methods: The sample consisted of 35 twin pairs aged between 6.5 and 7.5 years. Assuming that premature birth is one that occurs before the 37 th completed week of gestation, the mean term of twin delivery was calculated. The progress of permanent teeth eruption in twins was assessed taking into account the rate of the eruption process of particular groups of teeth. Results: The obtained results were compared with the accepted time of permanent teeth eruption in 7-year-old children. It was found that permanent teeth eruption process in twins is delayed in relation to generally accepted standards. Hence, the total number of erupted permanent teeth (central incisors, lateral incisors and first molars) in twins was significantly lower than in an average 7-year-old child. Since the average term of twin delivery occurs in 35 th week of gestation most twins are regarded as born prematurely. This may explain significant delay in permanent teeth eruption. Conclusions: Delayed permanent teeth eruption in twins can be regarded as a characteristic feature and/or consequence of premature birth. KEYWORDS: twins, prematurely born children, eruption of permanent teeth Streszczenie Wstęp: opóźnione wyrzynanie zębów stałych jest jedną z cech typowych dla dzieci przedwcześnie urodzonych, a ciąża bliźniacza jest czynnikiem predysponującym do porodu przedwczesnego. Cel pracy: ustalenie, jak termin porodu wpływa na wyrzynanie zębów stałych u bliźniąt. Materiał i metody: grupa badana liczyła 35 par bliźniąt w wieku od 6,5 do 7,5 lat. Przyjmując, że poród przedwczesny to każdy, który występuje przed ukończeniem 37 tygodnia trwania ciąży, obliczono średni termin porodu dla bliźniąt. Tempo wyrzynania zębów stałych u bliźniąt oceniono biorąc pod uwagę zaawansowanie wyrzynania poszczególnych grup zębów stałych. Wyniki: uzyskane wyniki odnoszono do terminów wyrzynania podawanych dla dzieci siedmioletnich. Wyniki badań wskazują na to, że proces wyrastania zębów stałych u bliźniąt był opóźniony w stosunku do przyjmowanych norm. Stąd całkowita liczba zębów stałych (siecznych przyśrodkowych, bocznych i pierwszych zębów trzonowych), obecnych u bliźniąt była znacznie mniejsza niż występująca u przeciętnego dziecka siedmioletniego. Średni termin porodu obliczony dla bliźniąt przypadał na 35 tydzień trwania ciąży, co wskazuje, że większość z nich to dzieci przedwcześnie urodzone. Mogłoby to uzasadniać istotne opóźnienie procesu wyrzynania zębów stałych. Podsumowanie: opóźnienie wyrzynania zębów stałych u bliźniąt może być traktowane jako charakterystyczna cecha lub następstwo przedwczesnego porodu. HASŁA INDEKSOWE: bliźnięta, dzieci urodzone przedwcześnie, wyrzynanie zębów stałych 293

M. Krzywańska-Karolewska, G. Śmiech-Słomkowska Czas. Stomatol., Wstęp Trwający od 70-tych lat XX wieku wzrost częstości występowania ciąż mnogich stał się przyczyną licznych publikacji, w których omawiano tematy dotyczące prawidłowości rozwoju dzieci urodzonych z ciąż mnogich, a w szczególności bliźniąt. Pozwoliło to odkryć pewne charakterystyczne cechy właściwe tylko dla bliźniąt, różniące je od dzieci pochodzącymi z ciąż pojedynczych. Jak wynika z opracowań różnych autorów opóźnione wyrzynanie zębów mlecznych i stałych jest jedną z cech typowych dla dzieci przedwcześnie urodzonych, a ciąża bliźniacza jest istotnym czynnikiem predysponującym do porodu przedwczesnego [1, 3-9, 11, 12, 14-17, 19]. Cel pracy Grupa badana liczyła 35 par bliźniąt w wieku od 6 lat i 6 miesięcy do 7 lat i 6 miesięcy, urodzonych w Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi. Bliźniąt płci żeńskiej było 14 par, płci męskiej 11 par, zaś pozostałe 10 par to dzieci różnej płci. Obliczono średni termin porodu dla poszczególnych par rodzeństw bliźniaczych (żeńskich, męskich i mieszanych). Na podstawie piśmiennictwa przyjęto, że poród przedwczesny ma miejsce przed ukończeniem 37 tygodnia trwania ciąży [8, 17, 19]. Tempo wyrzynania zębów stałych oceniono biorąc pod uwagę zaawansowanie wyrzynania poszczególnych grup zębów stałych (siecznych przyśrodkowych, bocznych oraz pierwszych trzonowych). Ocenie poddano liczbę i rodzaj obecnych w jamie ustnej zębów stałych. Zaawansowanie wyrzynania określonej grupy zębów stałych wynosiło 100% wtedy, gdy u wszystkich badanych dzieci były wyrznięte wszystkie zęby stałe danego typu [13]. Wyniki Z obliczeń dla całej grupy badanej wynikało, że poród odbywał się średnio w 35 tygodniu trwania ciąży. W parach żeńskich przeciętny termin rozwiązania był o jeden tydzień wcześniejszy (34 tydzień), zaś w parach męskich i mieszanych o jeden tydzień późniejszy (36 tydzień). U rodzeństw różnej płci średni czas porodu występował w takim samym terminie jak w parach męskich (ryc. 1). Celem pracy było ustalenie, jak termin porodu wpływa na wyrzynanie zębów stałych u badanych bliźniąt. Materiał i metody Ryc. 1. Średni termin porodu w badanej grupie bliźniąt. Według definicji ŚOZ porodem przedwczesnym jest każdy, który następuje przed ukończeniem 37 tygodnia ciążowego [8, 17, 19]. Biorąc pod uwagę średni termin porodu obliczony dla grupy bliźniąt i stosując się do powyższej definicji należałoby przyjąć, że większość badanych bliźniąt to dzieci urodzone przedwcześnie. 294

2009, 62, 4 Wyrzynanie zębów stałych u bliźniąt Zaawansowanie wyrzynania zębów stałych oceniono osobno dla dziewcząt i chłopców z badanej grupy bliźniąt. Tempo wrzynania zębów stałych było bardziej nasilone w żuchwie, gdzie procent zaawansowania wyrzynania dla zębów siecznych przyśrodkowych (obecność prawego i lewego oraz prawego lub lewego zęba siecznego przyśrodkowego) wynosił 95% u dziewcząt i 87% u chłopców, natomiast dla zębów pierwszych trzonowych stałych (obecność prawego i lewego oraz prawego lub lewego zęba pierwszego trzonowego) wynosił 80% u dziewcząt i 72% u chłopców. W szczęce wartości procentowe dla zębów trzonowych i siecznych przyśrodkowych były bardzo zbliżone i wahały się w granicach 59% 71% u obu płci (ryc. 2). Ryc. 2. Zaawansowanie wyrzynania zębów stałych szczęki i żuchwy w badanej grupie bliźniąt (oznaczenia zębów według FDI). Dyskusja Wyniki naszych badań wskazują na to, że proces wyrastania zębów stałych w badanej grupie siedmioletnich bliźniąt był opóźniony w stosunku do przyjętych norm, określanych głównie na podstawie dynamiki wyrzynania zębów stałych dzieci z ciąż pojedynczych. Normy te są ustalane na podstawie badań prowadzonych metodą horyzontalną, która polega na równoczesnym badaniu osób w tym samym wieku zamieszkujących określony region. Tego typu badania wykonano między innymi w populacji dzieci łódzkich i białostockich [10, 18]. Całkowita liczba zębów stałych (siecznych przyśrodkowych, bocznych i pierwszych trzonowych), obecnych w jamie ustnej u badanych bliźniąt była znacznie mniejsza niż występująca u przeciętnego dziecka siedmioletniego urodzonego z ciąży pojedynczej. Można przyjąć, że proces wyrzynania zębów stałych w badanej grupie bliźniąt był o około jeden rok opóźniony wobec norm podawanych dla dzieci siedmioletnich. Powyższe spostrzeżenia są zbieżne z doniesieniami innych autorów, którzy twierdzą, że wyrzynanie zębów stałych, tak w szczęce jak i żuchwie, jest u bliźniąt o około jeden rok opóźnione w stosunku do dzieci z ciąż pojedynczych, czyli bardziej zbliżone terminy wyrzynania zębów stwierdzono przy porównaniu np.: bliźniąt 10-letnich z niebliźniętami 9-letnimi. Ci sami autorzy traktują to opóźnienie jako charakterystyczną cechę bliźniąt, co ze względu na dużą liczbę dzieci uczestniczących w cytowanych badaniach (196 par bliźniąt oraz 1400 dzieci z ciąż pojedynczych), wydaje się bardzo prawdopodobne [2]. Nie są znane przyczyny tego, że znaczna część porodów bliźniaczych odbywa się przedwcześnie, a czynniki powodujące przyspieszenie porodu w ciąży pojedynczej mają zdecydowanie mniejsze znaczenie w ciąży bliźniaczej [17, 19]. Uważa się, że porodem przedwczesnym jest każdy, który następuje przed ukończeniem 37 tygodnia ciążowego [8, 17, 19]. Statystycznie, aż 37,7% dzieci z ciąż mnogich rodzi się przed 259 dniem (37 tydzień) trwania ciąży, podczas gdy zaledwie 4,2% ciąż pojedynczych ulega rozwiązaniu przed tym termi- 295

M. Krzywańska-Karolewska, G. Śmiech-Słomkowska Czas. Stomatol., nem [19]. Stąd poród o czasie, w przypadku ciąż mnogich, jest pojęciem kontrowersyjnym, gdyż jego termin określany jest na podstawie norm urodzeniowych stosowanych w ciążach pojedynczych [5-8, 18]. Można przyjąć takie postępowanie za prawidłowe lub dążyć do jego zmiany, bo jak twierdzą niektórzy autorzy, bliźnięta osiągają dojrzałość wewnątrzłonową około 2 tygodnie wcześniej niż dzieci z ciąż pojedynczych [17]. Jednak dotychczas nie ustalono charakterystycznego terminu, który byłby właściwy i najbezpieczniejszy dla rozwiązania ciąży bliźniaczej. Nie ma zgodności co do tego czy bliźnięta są typowym przykładem dzieci urodzonych przedwcześnie, czy też należy uznać, że termin porodu bliźniąt jest swoistą, fizjologiczną cechą różniącą je od dzieci z ciąż pojedynczych. Jeżeli wziąć pod uwagę, że średni termin porodu obliczony u bliźniąt z grupy badanej przypadał na 35 tydzień trwania ciąży, to większość z badanych bliźniąt należałoby uznać za dzieci przedwcześnie urodzone. Założenie, że grupę badaną stanowiły dzieci urodzone przedwcześnie mogłoby zatem uzasadniać istotne opóźnienie procesu wyrzynania zębów stałych u bliźniąt w porównaniu z przyjmowanymi normami. Podsumowanie Nie ma zgodności co do tego czy bliźnięta są typowym przykładem dzieci urodzonych przedwcześnie, czy też należy uznać, że termin porodu bliźniąt jest swoistą, fizjologiczną cechą różniącą je od dzieci z ciąż pojedynczych. Zawansowanie wyrzynania zębów stałych u bliźniąt w wieku 6,5-7,5 lat jest opóźnione (w porównaniu z populacją dzieci siedmioletnich), co może być traktowane jako charakterystyczna cecha lub następstwo wcześniactwa bliźniąt. Piśmiennictwo 1. Golden N L, Takieddine F, Hirsch V J: Teething age in prematurely born infants. Am J Dis Child 1981, 135, 10: 903-904. 2. Knychalska-Karwan Z, Biedowa J: Dynamika wyrzynania się zębów stałych u bliźniąt. Czas Stomatol 1969, XXII, 2: 123-129. 3. Leszczyńska-Gorzelak B, Oleszczuk J, Kiczyńska A, Sawulicka-Oleszczuk H, Keith L G: Osobliwości ciąży mnogiej: epidemiologia, 2000. Gin Pol 71, 11, 1327-1333. 4. Leszczyńska-Gorzelak B, Oleszczuk J, Machin G A, Sawulicka-Oleszczuk H, Kiczyńska A, Keith L G: Osobliwości ciąży mnogiej powikłania. Gin Pol 2000, 71, 11, 1344-1351. 5. Lockwood Ch J: Wcześniactwo: Zagadka owiana tajemnicą we wnętrzu enigmy (część I). Gin po Dyplomie 2003, 68-69. 6. Malinowski W: Ciąża wielopłodowa diagnostyka, opieka przedporodowa, poród i połóg. Wyd. Łódzkie Towarzystwo Naukowe 1997. 7. Malinowski W: Ciąża wielopłodowa. Medipress Ginekologia 1998, 4, 2, 11-20. 8. Norwitz E R, Vidaeff A C: Kontrowersje na temat ciąży wielopłodowej. Gin po Dyplomie 1999, 5-17. 9. Paulsson L, Bondemark L, Soderfeldt B: A systematic review of the consequences of premature birth on palatal morphology, dental occlusion, tooth-crown dimensions and tooth maturity and eruption. Angle Orthod 2004, 74, 2: 269-279. 10. Szafrańska B: Terminy rozpoczęcia ząbkowania stałego w świetle badań własnych i zebranego piśmiennictwa, [w] Czynniki środowiska a stan zdrowia jamy ustnej. Osiągnięcia współczesnej stomatologii. Nałęczów 2007, 119. 11. Szpringer-Nodzak M: Ciężar urodzeniowy ciała a początek pierwszego ząbkowania. Czas Stomatol 1983, XXXVI, 2: 89-93. 12. Szpringer M, Janicha J: Przyczynek do zagadnienia opóźnionego pierwszego ząbkowania. Czas Stomatol 1978, 12: 1097-10101. 296

2009, 62, 4 Wyrzynanie zębów stałych u bliźniąt 13. Śmiech-Słomkowska G: Dynamika wyrzynania się zębów stałych a rozwój fizyczny dzieci sześcioletnich. Czas Stomatol 1987, XL, 6, 411-415. 14. Śmiech-Słomkowska G, Skiba A: Wyrzynanie zębów stałych u dzieci przedwcześnie urodzonych. Czas Stomatol 2001, LIV, 10: 685- -687. 15. Viscardi R M, Romberg E, Abrams R G: Delayed primary tooth eruption in premature infants: relationship to neonatal factors. Pediatr Dent 1994, 16, 1: 23-28. 16. Wedgwood M, Holt K S: A longitudinal study of dental and physical development of 2-3- year-old children who underweight at birth. Biol Neonat 1968, 12, 3: 214-232. 17. Wilczyński J, Nowakowska D, Jaczewski B, Wenerski J, Oszukowski P, Krasomski G: Ryzyko porodu przedwczesnego w ciąży bliźniaczej. Gin Pol 2000, 71, 11, 1487-1495. 18. Wochna-Sobańska M, Szydłowska-Rodziewicz B: Ząbkowanie stałe u dzieci w świetle badań z roku 1995, [w] Dziecko Łódzkie metody badań i normy rozwoju biologicznego. Red. Malinowski A., Chlebna-Sokół D. Łódź 1998, 159-169. 19. Zdebski Z, Klimek M, Marszał J, Pabian W: Poród o czasie w ciąży bliźniaczej. Gin Pol 2000, 71, 11, 1501-1506. Otrzymano: dnia 31.III.2009 r. Adres autorów: 92-213 Łódź, ul. Pomorska 251 e-mail: mkrzywanska@gmail.com 297