1 Bożena Grochmal-Bach CIERPIENIE OSÓB Z OTĘPIENIEM TYPU ALZHEIMERA PODEJŚCIE TERAPEUTYCZNE
2
3 CIERPIENIE OSÓB Z OTĘPIENIEM TYPU ALZHEIMERA PODEJŚCIE TERAPEUTYCZNE Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum Wydawnictwo WAM Kraków 2007
4 Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum, 2007 ul. Kopernika 26 31-501 Kraków Recenzenci Dr hab. med. Leszek Pawłowski Prof. dr hab. Mieczysław Radochoński Projekt okładki Anna Liberek Publikacja dofinansowana ze środków przeznaczonych na działalność statutową Wydziału Pedagogicznego WSFP Ignatianum w Krakowie w roku 2007 ISBN 978-83-89631-84-8 (Ignatianum) ISBN 978-83-7505-087-5 (WAM) WYDAWNICTWO WAM ul. Kopernika 26 31-501 Kraków tel. 012 62 93 200 fax 012 429 50 03 e-mail: wam@wydawnictwowam.pl DZIAŁ HANDLOWY tel. 012 62 93 254-256 fax 012 430 32 10 e-mail: handel@wydawnictwowam.pl Zapraszamy do naszej KSIĘGARNI INTERNETOWEJ http://wydawnictwowam.pl tel. 012 62 93 260 fax 012 62 93 261 Drukarnia Wydawnictwa WAM ul. Kopernika 26 31-501 Kraków
5...Jeżeli pewnego dnia stanie się, że choroba dotknie mego umysłu i zaciemni rozum, to już teraz poddaję się Tobie tym poddaniem, które potem zyska swoją kontynuację w milczącej adoracji. Gdybym pewnego dnia mógł się położyć na długo, pozostając bez świadomości, to pragnę, aby każda godzina, którą dane mi będzie w taki sposób przeżyć, była nieprzerwanym dziękczynieniem, a moje ostatnie tchnienie było także tchnieniem miłości... Jan Paweł II
6
7 Spis treści Słowo wstępne................................................ 11 1. Życie w okresie tzw. trzeciego wieku...........................13 1.1. Problemy ludzi starszych........................................13 1.2. Otępienie w prognozach demograficznych..........................19 2. Choroba Alzheimera........................................25 2.1. Etapy rozwoju choroby.........................................26 2.2. Pierwsze sygnały ostrzegawcze i przebieg otępienia typu Alzheimera.....43 2.3. Przyczyny choroby Alzheimera aspekty genetyczne, biologiczne i molekularne.......................................50 2.4. Strategie terapeutyczne..........................................61 3. Nozologiczne aspekty chorobyalzheimera......................65 3.1. Badania neuropsychologiczne....................................65 3.2. Diagnostyka otępienia typu Alzheimera.............................78 Zaburzenia mowy............................................. 79 Objawy afektywne............................................ 79 Zaburzenia zachowania........................................ 80 Zaburzenia psychotyczne....................................... 80 Wywiad kliniczny............................................. 80 Badania neuropsychologiczne................................... 80 Wyniki badań dodatkowych..................................... 81 Tomografia komputerowa (tk) głowy............................. 81 Rezonans magnetyczny (mr) mózgowia............................ 82 Pozytronowa tomografia emisyjna i tomografia pojedynczego fotonu (pet i spect)...................... 82 3.3. Różnicowanie z innymi chorobami................................84 Depresja.....................................................86 Otępienie naczyniopochodne..................................... 90 Otępienie czołowo-skroniowe.................................... 92 Otępienie z ciałami Lewy ego.................................... 93 Otępienie w chorobie Picka..................................... 94 Choroba Creutzfeldta-Jakoba.................................. 94 Otępienie w chorobie Parkinsona................................. 94 Zespół Hakima................................................ 95 Zaburzenia świadomości........................................ 95
8 Spis treści 4. Problemy osób z chorobą Alzheimera..........................97 4.1. Tożsamość osoby z chorobą Alzheimera............................97 4.2. Jakość życia pacjentów z chorobą Alzheimera.......................105 4.3. Problemy prawne osób z chorobą Alzheimera...................... 117 5. Terapia chorobyalzheimera.................................123 5.1. Farmakoterapia...............................................123 5.2. Oddziaływanie niefarmakologiczne...............................135 Terapia śmiechem (gelatoterapia)............................... 137 Psychoterapia............................................... 138 Fizykoterapia............................................... 143 Masaż..................................................... 143 Kinezyterapia. Techniki ruchu. Relaksacja....................... 144 Terapia wyobrażeniowa....................................... 146 Muzykoterapia.............................................. 146 Choreoterapia, rytmika....................................... 153 Dramatoterapia............................................. 155 Trening orientacji i terapia zajęciowa, terapia reminescencyjna....... 157 Ekspresja plastyczna......................................... 158 Chromoterapia.............................................. 159 Biblioterapia................................................ 161 Filmoterapia................................................ 164 Aromoterapia............................................... 165 Silwoterapia, hortikuloterapia, talasoterapia..................... 165 Animaloterapia.............................................. 167 Inne metody terapii........................................... 168 6. Cierpienie chorych i pomoc dla nich..........................171 6.1. Cierpienie chorych i sens ich życia...........................171 6.2. Poszanowanie ludzkiej godności.................................177 6.3. Pomoc dla osób z otępieniem....................................179 6.4. Pomoc w poszczególnych fazach choroby..........................184 6.5. Duszpasterstwo chorych........................................191 7. Opieka nad pacjentem......................................195 7.1. W warunkach domowych.......................................195 7.2. Niwelowanie psychopatologii u pacjentów.........................201 7.3. Opieka instytucjonalna.........................................207 7.4. Opieka terminalna.............................................212 8. Opiekun chorego i jego problemy.............................219 8.1. Problemy wynikające ze specyfiki choroby.........................219 8.2. Tzw. zespół opiekuna........................................224 8.3. Wsparcie dla opiekunów........................................228 Zakończenie........................................................233
Spis treści 9 Bibliografia........................................................235 Wykaz tabel........................................................262 Wykaz rysunków....................................................263 Aneks...........................................................265 Załącznik nr 1......................................................265 Organizacja opieki dla osób z chorobą Alzheimera w warunkach polskich....265 Załącznik nr 2......................................................313 Opieka nad cierpiącymi na chorobę Alzheimera i wsparcie dla ich rodzin Polskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera...........................................315
10