INWESTYCJE W CHINACH WSTĘP Wejście Chin do WTO spowodowało, że kraj ten zaczął być postrzegany jako obiecujący rynek wzrostu gospodarczego i postępujących reform ekonomicznych. Zmiany zachodzące w sektorze bankowym, telekomunikacji i wyspecjalizowanych usługach sprawiają, że coraz większa liczba inwestorów decyduje się na otwarcie przedstawicielstwa swojej firmy w Chinach. Spośród 500 największych ponadnarodowych koncernów, prawie 400 zaznaczyło już swoją obecność. Rząd Chiński zachęca do inwestycji, tworząc specjalne strefy ekonomiczne oraz liberalizując przepisy rejestracyjne i wizowe. Według zeszłorocznych danych MOFTEC Ministerstwa Handlu i Współpracy Zagranicznej CHRL, największy poziom inwestycji napłynął z Hongkongu, USA, Japonii, Tajwanu, Singapuru, Korei Płd., Wielkiej Brytanii, Niemiec i Francji. Czy Polscy eksporterzy docenią wreszcie potencjał i możliwości, jakie daje obecność w Chinach? Warto rozważyć opisane poniżej formy inwestowania, by przekonać się, że nie jest to takie skomplikowane, jakby mogło się wydawać. FORMY INWESTOWANIA Pierwszym krokiem, jaki musi uczynić firma, która zdecydowała się na wejście do Chin jest wybór formy inwestycji. Jest to ściśle uzależnione od rodzaju działalności (handel, produkcja, usługi) oraz kapitału, jakim firma dysponuje. Dużo zależy też od tego, czy posiadamy już chińskiego partnera, który takie wejście jest nam w stanie ułatwić. Poniżej przedstawiam trzy najczęściej spotykane sposoby rozpoczęcia działalności w Chinach. Representative Office - to najprostsza forma rozpoczęcia działalności, popularnie zwana Rep Office. Wybierana jest przede wszystkim przez przedsiębiorstwa, które chcą przetestować lokalny rynek przed pełniejszym zaangażowaniem się w bardziej kapitałochłonne inwestycje. Representative Office nie ma osobowości prawnej i nie może angażować się w bezpośrednią działalność handlową. W praktyce polega to na tym, że wszelkie kontrakty, zobowiązania i inne czynności prawne dokonywane są bezpośrednio pomiędzy firmą macierzystą z Polski a partnerem z Chin. Osoba działająca pod firmą Representative Office ma najczęściej stanowisko Chief Representative czyli reprezentanta firmy w Chinach. Zajmuje się on najczęściej analizą rynku, inspekcjami jakościowymi towarów, administracją i kontrolą.
Rejestracja Representative Office w Chinach nie jest skomplikowana i kosztowna. Wiele lokalnych firm konsultingowych specjalizuje się w tego rodzaju działalności pobierając za to stosowną opłatę. Przeciętnie koszt tej usługi nie przekracza 2500 dolarów, a opłaty pobierane przez władze prowincji zamykają się w kwocie 300 dolarów. Joint Venture - polega na wspólnym przedsięwzięciu inwestora zagranicznego i chińskiego. Forma ta jest coraz częściej stosowana przez zagraniczne firmy, które szansę na sukces rynkowy upatrują w związaniu się z lokalnym partnerem. Jego znajomość rynku, przepisów oraz lokalne kontakty decydują o powodzeniu przedsięwzięcia. Najczęściej firma zagraniczna dostarcza zaawansowany produkt bądź technologię jego wytwarzania, partner chiński, guanxi, czyli znajomości i powiązania. Firma taka posiada osobowość prawną, może zaciągać zobowiązania i odpowiadać za nie do wysokości kapitału zakładowego, tak jak ma to miejsce w przypadku spółek z o.o. w Polsce. Procedura utworzenia Joint Venture w Chinach jest zdecydowanie bardziej skomplikowana i droższa od utworzenia Representative Office. Wymagana jest oficjalna aprobata lokalnych władz, natomiast nie ma jednoznacznie określonych wymogów kapitałowych to ile trzeba zainwestować zależy to od branży, w której działamy i wybranej strefy ekonomicznej. Rząd CHRL wspiera tego typu inwestycje i należy się liczyć z ułatwieniami i zwolnieniami podatkowymi w zależności od wybranej strefy ekonomicznej i branży. Procedurę założenia takiej firmy najlepiej powierzyć partnerowi chińskiemu oraz kancelarii prawnej, która będzie pełniła funkcję kontrolną i zabezpieczała interesy inwestora zagranicznego. Wholly Foreign Owned Enterprise (WFOEs) to firmy ze 100% kapitałem zagranicznym. Możliwość otwierania takich firm w Chinach istnieje od roku 1986 i w ciągu kilku ostatnich lat rośnie liczba inwestorów zdecydowanych na niezależną i samodzielną działalność. Podobnie jak przy spółkach Joint Ventures, wymagana jest zgoda lokalnych władz na rozpoczęcie takiej działalności. Trzeba udowodnić, że dana inwestycja będzie korzystna dla rozwoju chińskiej gospodarki. Jeśli chcemy otworzyć fabrykę, musimy zadeklarować, że co najmniej 50% towarów zostanie wyeksportowanych z Chin, a produkcja odbywać się będzie z wykorzystaniem najnowszych technologii. Ważne są również inwestycje w rozwój myśli technologicznej, przestrzeganie norm energetycznych i ochrony środowiska, itp. Dostrzec można tu analogię z podobnymi oczekiwaniami rządu polskiego wobec zagranicznych inwestorów.
W praktyce można liczyć na bardzo liberalne potraktowanie polegające na ominięciu niektórych wymogów. W dużej mierze zależy to od prowincji i strefy, w jakiej chcemy zainwestować oraz proponowanej branży. Należy się jednak liczyć z minimalną kwotą zainwestowanych środków. Na przykład firma handlowa w Waigaoqiao Free Trade Zone pod Szanghajem musi zainwestować minimum 200.000 USD, natomiast firma konsultingowa w dzielnicy Pudong (wizytówka Szanghaju) musi dysponować kwotą 350.000 USD. Poniższy diagram przestawia najważniejsze zagadnienia związane z wejściem przedsiębiorstwa na rynek chiński oraz kolejność i kierunki projektu inwestycyjnego. OSZACOWA NIE RYNKU CHAR AKTERYSTYKA KLIENTÓW OTOCZENIE I KONKURENCJA Jaki jest potencjał rynku chińskiego dla Twoich usług i produktów oraz jakie są prognozy w zrostu? Na jakie segmenty rynek ten je st podzielony? Kto jest pot encjalnym nabywcą oferowanych produktów? Jak liczna je st ta grupa w Chinach i jaką część swojego dochodu przeznaczy na zakup? Kto jest naszym największym konkurentem i co jeszcze oferuje? Jakie uwarunkowana jest obecność firm zagranicznych po wejśćiu Chin do WTO? Analiza Rynku CECH Y PRODUKTÓW ORG ANIZ ACJA STRATEGIE PRZEJĘĆ ZARZĄDZA NIE RY ZYKIEM Jaki produkt ma szansę odn ieść rynkowy sukces? Wymagania i dobór personelu. Struktura organizacyjna oraz funkcjonalna w tworzonej firmie. Czy istnieją fir my, które można przejąć w celu poszerzenia własnej oferty i zdobycia lepszych kanałów zbytu? Analiza kosztów oraz korzyści przejęć. An aliza za grożeń i określenie ryzyka inwestycji. Podjęcie o dpowiednich kroków w celu ograniczenia ryzyka i zmniejszenia niepewności. Nowe Kierunki i Strategie Inwestycyjne Pozyskanie partnera, kalkulacja oraz negocjacje. Polityka finansowa inwestycji JV / pr zejęcia oraz zarządzanie pr oc es em pr zejęcia. Zewnętrzne zarządzanie inwestycją. Wsp omaganie i Rozwój Inwestycj i
LOKALIZACJA Inwestorzy zamierzający zainwestować w Chinach mają do wyboru wiele potencjalnych lokalizacji. Wybór w dużej mierze zależy od branży oraz wielkości dokonywanej inwestycji. Zaczynając od najprostszej formy Representative Office, najwięcej firm decyduje się na otwarcie swojego przedstawicielstwa w miastach rozwiniętych na wschodzie i na południu kraju. Przoduje tutaj Szanghaj, z doskonale rozwiniętą infrastrukturą telekomunikacyjną i bankową, z dwoma portami lotniczymi oraz centrum biznesu Pudong, które robi wrażenie na każdym odwiedzającym Chiny. Widok na centrum biznesu Pudong. Kolejnym miastem koniem pociągowym chińskiej gospodarki jest Guangzhou, położone na południu Chin, 2 godziny samochodem od granicy z Hongkongiem. Miasto to znane jest polskim inwestorom z największych targów konsumpcyjnych w Chinach, zwanych popularnie Canton Fairs. Warto również rozważyć Pekin, gdzie znajdują się ośrodki władzy centralnej i zapadają najważniejsze decyzje polityczne. Dla wielu firm może to mieć istotne znaczenie. (Takich miast w Chinach jest coraz więcej decyzja zależy od branży i charakteru danej inwestycji). Przechodząc do bardziej kapitałochłonnych i zaawansowanych form inwestowania, wybór lokalizacji będzie przede wszystkim zależał od dostępności surowców i wykwalifikowanej siły roboczej. Poszczególne prowincje chińskie specjalizują się w różnych gałęziach przemysłu. Dokładną charakterystykę wybranych prowincji chińskich można uzyskać z biuletynu wydawanego przez Hong Kong Trade Development Council Market Profile of Chinese Mainland Provinces. Należy zwrócić też uwagę na możliwość lokalizacji inwestycji w specjalnych strefach ekonomicznych. Wśród potencjalnych
korzyści należy wymienić 15 % redukcję podatku od przedsiębiorstw, tzw. CIT, dwa lata wakacji podatkowych począwszy od roku, w którym firma osiąga zysk, trzy lata redukcji tzw. business tax, z możliwością przedłużenia zwolnień na następny okres. PODATKI Chiny bez wątpienia nie należą do państw uznawanych za raje podatkowe. Poza podatkami obowiązującymi we wszystkich prowincjach istnieje wiele dodatkowych form opodatkowania, zależnych od miejsca i rodzaju prowadzonej działalności. Niezwykle ważne jest więc, by lokalne przepisy podatkowe zostały uwzględnione już na wczesnym etapie planowania inwestycji w Chinach. Do podstawowych obciążeń podatkowych w Chinach należy zaliczyć:! VAT - w wysokości od 13% do 17%, w zależności od towaru w obrocie! Akcyza w wysokości od 3% do 45%! Business Tax podatek od dochodu pochodzącego z działalności usługowej 3% do 5 % z wyjątkiem usług bankowych objętych podatkiem 8%.! CIT w wysokości 30% - podatek dochodowy od przedsiębiorstw, powiększony często o lokalny podatek dochodowy 3%.! Withholding Tax w wysokości 20%, to podatek potrącany przy wypłacie dokonywanej przez przedsiębiorstwo lub spółkę z tytułu wypłat wynagrodzenia lub dywidend.! Stamp Duty opłata skarbowa w wysokości od 0,005% do 0,1% wartości kontraktu bądź inych czynności prawnych objętych opłatą skarbową. Wysokość podatku płaconego w związku z działalnością Representative Office zależy przede wszystkim od kosztów utrzymania firmy. Bez wchodzenia w szczegóły, najczęściej podatek ten wynosi 9-10% ogółu deklarowanych kosztów działalności. Najlepszym sposobem na bezproblemowe rozliczenia z fiskusem jest przekazanie obowiązku prowadzenia księgowości wyspecjalizowanej firmie rachunkowej. Koszt takiej usługi wynosi miesięcznie około 250 USD. PRZEPISY WIZOWE Każdy osoba zamierzająca odwiedzić Chiny powinna posiadać stosowną wizę. Najbardziej popularną wizą jest wiza turystyczna typ L. Uzyskanie jej wymaga jedynie wypełnienia stosownego formularza i złożenia go wraz z paszportem i zdjęciem w wydziale
konsularnym ambasady CHRL w Warszawie. Wiza turystyczna uprawnia do przekroczenia granicy Chin w ciągu 3 miesięcy od jej wystawienia. Maksymalny czas pobytu w Chinach z wizą turystyczną wynosi 1 miesiąc. Wjazd do Chin w celach służbowych wymaga wizy typu biznes. Jednym ze sposobów otrzymania wizy biznes typ F jest skontaktowanie się z partnerem z Chin, który wyrażając na to zgodę kontaktuje się w naszym imieniu z lokalnym wydziałem spraw zagranicznych i wysyła nam tzw. visa notice fax. Po otrzymaniu stosownego dokumentu, przedstawiamy go w wydziale konsularnym ambasady CHRL w Warszawie. Innym sposobem na uzyskanie wizy typu F jest wjazd do Chin przez Hongkong i skorzystanie z pośrednictwa agenta China Travel Service lub udanie się bezpośrednio do China Visa Office. Uzyskanie wizy w ten sposób może trwać tylko jeden dzień. Opłata wynosi około 50 USD. Kolejną wartą omówienia wizą jest wiza typu Z. Pozwala ona na podejmowanie zatrudnienia i pobyt w Chinach przez okres 90 dni. Oczywiście istnieje możliwość przedłużenia tego okresu warunkiem jest stosowny wniosek złożony przez osobę zatrudnioną. Aby otrzymać wizę typu Z niezbędny jest tzw. Work Permit pozwolenie na pracę wydane przez miejscowy Urząd Pracy oraz świadectwo badań lekarskich tzw. Physical Examination Record for a Foreigner BG 14. Aby otrzymać pozwolenie na pracę, należy przedłożyć licencję na prowadzenie Representative Office, życiorys reprezentanta oraz wypełnić stosowny formularz. Wszelkie formalności związane z uzyskaniem wizy oraz innych pozwoleń można powierzyć wyspecjalizowanej firmie konsultingowej. Zdecydowanie zalecam tego typu działanie, pozwoli to zaoszczędzić wiele czasu i da pewność, że wszystkie formalności zostaną załatwione zgodnie z lokalnym prawem i przepisami. ZAKOŃCZENIE Pomyślne przeprowadzenie inwestycji, szczególnie w tak dalekim i egzotycznym kraju, jakim są Chiny wymaga wiele odwagi i wytrwałości. Nie ma jednej recepty na sukces trzeba mieć przede wszystkim dobry produkt, z ceną 20% - 30% niższą niż konkurencja oraz dobry plan wejścia na tamtejszy rynek. Kraj pochodzenia nie jest już tak istotny liczy się firma, która produkt oferuje, jej reputacja oraz kontakty. Przedsiębiorstwa zagraniczne, które 10-15 lat temu postanowiły zainwestować w Chinach, dzisiaj zbierają przysłowiową śmietankę. Sprzedają produkty nie tylko z własnego kraju, ale również pochodzące z innych części świata.
Pozostaje mieć nadzieję, że bariery kapitałowe wejścia na rynek chiński przestaną powoli znikać i polscy eksporterzy będą mogli zaoferować podobne warunki kredytowania i dostaw, jak ich konkurencja z Zachodu. Wiele zależy od współpracy banków, obsługujących transakcje eksportowe, jak i preferencyjnych kredytów oferowanych przez resort gospodarki RP. Ale i tak najważniejszy jest pierwszy krok podjęcie długofalowej inwestycji z przekonaniem, że Chiny muszą się wreszcie opłacić. Marcin Kubielski marcinkubielski@plusnet.pl Autor jest współzałożycielem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Chińskiej oddział w Łodzi. Znajomość rynku chińskiego oraz języka mandaryńskiego wykorzystuje w swoich podróżach oraz działalności zawodowej, współpracując z firmami zainteresowanymi handlem oraz inwestowaniem w Chinach.