Kodeks spółek handlowych

Kodeks spółek handlowych z komentarzem PRZYGOTOWANYM PRZEZ EKSPERTÓW

Pieniądze & Inwestycje to miesięcznik dla osób, które chcą bezpiecznie pomnażać swoje oszczędności i zarobić więcej niż na lokatach bankowych Czytelnicy, którzy korzystają z naszych porad inwestując na giełdzie, zarabiają: Aż 53 spółki na 55, które rekomendowaliśmy w 2013 roku, przyniosły zysk! Ponad połowa spółek zanotowała stopy zwrotu rzędu 40 50%. W naszym zestawieniu mamy też perełki, które dały zarobić nawet ponad 100%! Zawsze pokazujemy, jakie jest ryzyko oraz radzimy w jaki sposób można się przed nim zabezpieczyć. Oprócz analiz spółek giełdowych w każdym numerze prezentujemy sprawdzone strategie inwestycyjne, stosowane przez największych i najbogatszych inwestorów giełdowych. Pokazujemy, jak krok po kroku można inwestować według ich metod oraz jak dopasować daną strategię do bieżącej sytuacji na giełdzie. W każdym numerze prezentujemy trzy portfele dla inwestorów z budżetem: 10 tys. zł, 50 tys. zł i 100 tys. zł. Jednego zawsze można być pewnym - nasze porady są w pełni niezależne i obiektywne! Chcesz dowiedzieć się więcej? Skontaktuj się z naszym Centrum Obsługi Klienta: tel. 22 518 29 29, email: cok@wip.pl Aby skorzystać z prenumeraty w promocyjnej cenie, podaj hasło: ID2014

Kodeks spółek handlowych z komentarzem przygotowanym przez ekspertów Stan prawny: 20 stycznia 2014 r.

Redaktor Naczelna Grupy Czasopism Urszula Wróblewska Redaktor prowadząca Barbara Brózda Korekta Zespół Teksty ujednolicone opracowali Dominik Poręcki Paweł Poręcki Wydawca Weronika Wota ISBN: 978-83-269-2536-8 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa, tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10 DTP: Raster Studio, Norbert Bogajczyk Druk: Miller Druk sp. z o.o. Książka Kodeks spółek handlowych. Z komentarzem chroniona jest prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w książce bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Informujemy, że Państwa dane osobowe będą przetwarzane przez Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie przy ul. Łotewskiej 9a w celu realizacji niniejszego zamówienia oraz do celów marketingowych przesyłania materiałów promocyjnych dotyczących innych produktów i usług. Mają Państwo prawo do wglądu oraz poprawiania swoich danych, a także do wyrażenia sprzeciwu wobec ich przetwarzania do celów promocyjnych. Podanie danych jest dobrowolne. Zapewniamy, że Państwa dane nie będą przekazywane bez Państwa wiedzy i zgody innym podmiotom. Zaproponowane w niej wskazówki, porady oraz interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku wymaga dodatkowych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Kodeks spółek handlowych. Z komentarzem wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

Spis treści Założenia i objaśnienie skrótów... 4 Wprowadzenie... 5 Rys historyczny... 5 Kodeks spółek handlowych a Kodeks cywilny... 6 Zmiany na rynku kapitałowym... 8 Wpływ prawa wspólnotowego... 8 Dalsze zmiany ksh... 9 Zmiany ksh, które weszły w życie w 2013 roku... 10 Zakończenie Programu Powszechnej Prywatyzacji... 10 Dalsze zmiany dotyczące przekształcania przedsiębiorców w spółki... 10 Sprawozdania finansowe do celów przekształcenia... 11 Walne zgromadzenia po nowelizacji prawa pocztowego... 12 Obowiązki informacyjne emitentów... 12 Łączenie się spółek... 13 Założenia projektu przyszłych zmian ksh... 13 Ocena projektu... 14 Fakultatywny kapitał zakładowy... 15 Udziały beznominałowe... 15 Instrumenty ochrony wierzycieli... 16 Obligatoryjny kapitał zapasowy... 16 Zniesienie wzorów podpisów... 16 Ustawa Kodeks spółek handlowych... 19 3

Założenia i objaśnienie skrótów Kodeks spółek handlowych (ksh) Ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1030. Kodeks cywilny (kc) Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm. Kodeks handlowy (kh) Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy, Dz.U. z 1934 r. nr 57, poz. 502 ze zm. Oznaczenie zmian w tekście ustawy Kodeks spółek handlowych: zmiany weszły w życie 1 stycznia 2013 r. i 23 kwietnia 2013 r. pogrubienie tekstu 4

Wprowadzenie Ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych 1 [dalej: Kodeks spółek handlowych lub ksh ], która weszła w życie 1 stycznia 2001 r., zmieniła obowiązujący reżim prawny. Uchyliła obowiązujące od 1934 roku przepisy Kodeksu handlowego 2 [dalej: Kodeks handlowy lub kh ]. Jednocześnie wraz z ustawą z 20 sierpnia 1997 r. o krajowym rejestrze sądowym 3 oraz ustawą z 9 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej 4, zastąpioną następnie przez ustawę z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej 5, wskazane powyżej przepisy stanowią podstawowe rozwiązania systemowe w zakresie funkcjonowania obrotu gospodarczego z udziałem spółek handlowych. Rys historyczny Kodeks handlowy, oceniany po dzień dzisiejszy jako jedno ze znaczących osiągnięć prawnych legislacji II Rzeczpospolitej, wskutek okoliczności związanych z zawirowaniami historycznymi, a w tym otoczeniem społeczno-gospodarczym, utracił na znaczeniu i przestał odpowiadać wymaganiom gospodarki rynkowej. Wprowadzenie w okresie powojennym gospodarki centralnie planowanej, marginalizacja obrotu prywatnego i prymat państwowych przedsiębiorstw w gospodarce doprowadziły do marginalizacji prawa handlowego, co skutkowało brakiem wprowadzania stosownych zmian w przedmiotowym obszarze regulacyjnym. Należy podkreślić, że nowelizacji tego kodeksu nie dokonywano przez przeszło 50 lat. W wyniku powyższych zdarzeń stagnacji uległo również kształtowanie się praktyki orzeczniczej. Kolejną istotną okolicznością było wprowadzenie w 1964 roku Kodeksu cywilnego 6 [dalej: Kodeks cywilny lub kc ], na podstawie którego wykreślno z Kodeksu handlowego w części przepisy dotyczące funkcjonowania przedsiębiorców oraz w całości przepisy o czynnościach handlowych. Regulacje odnoszące się do tych zagadnień zostały umieszczone w części ogólnej kc. Rezultatem tej nowelizacji stało się więc wprowadzenie zasady jednolitości prawa cywilnego, zerwanie z odrębną kategorią czynności handlowych istniejącą na gruncie Kodeksu handlowego i istniejącym dualizmem prawa prywatnego. Regulacje wprowadzone przepisami kc objęły bowiem zarówno obrót powszechny, jak i obrót uspołeczniony, stanowiący znaczną część obrotu profesjonalnego w gospodarce centralnie planowanej. W wyniku omawianej nowelizacji prawo handlowe zostało podporządkowane prawu cywilnemu, stało się jego częścią, 1 Tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1030. 2 Dz.U. z 1934 r. nr 57, poz. 502 ze zm. 3 Dz.U. z 1997 r. nr 121, poz. 769 ze zm. 4 Dz.U. z 1999 r. nr 101, poz. 1178 ze zm. 5 Dz.U. z 2004 r. nr 173, poz. 1807 ze zm. 6 Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm. 5

a nie odrębną gałęzią prawa. W konsekwencji przedmiotem regulacji kh pozostały tylko kwestie istnienia i funkcjonowania spółek handlowych. W zakresie istnienia tych spółek regulacji kh podlegały również firma, prokura aż do czasu nowelizacji kc dokonanej ustawą z 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw 7, oraz rejestr handlowy. Transformacja ustrojowa, która dokonała się po 1989 roku, doprowadziła do sytuacji, kiedy obowiązujące w tym czasie przepisy kh w żadnej mierze nie przystawały do wymogów ówczesnej gospodarki rynkowej. Pomimo kolejnych zmian dostosowujących kh do realiów obrotu wolnorynkowego regulacja ta nie tylko przestała nadążać za dynamicznie zmieniającym się otoczeniem społeczno-gospodarczym, ale także przestała odpowiadać zasadom dobrej legislacji. W tych okolicznościach Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego przyjęła koncepcję o przygotowaniu nowej całościowej regulacji opartej na niemieckiej tradycji prawa cywilnego, z której wywodził się również kh, w miejsce dokonywania jego kolejnych nowelizacji. Kodeks spółek handlowych a Kodeks cywilny Prace Komisji Kodyfikacyjnej doprowadziły do uchwalenia wspomnianego na wstępie Kodeksu spółek handlowych. Pomimo nadania nowym przepisom regulującym: tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych, formy kodeksu Kodeksu spółek handlowych regulacja ta nie stanowi odrębnej względem prawa cywilnego gałęzi prawa. Ustawodawca zdecydował się na nadanie przepisom Kodeksu spółek handlowych ograniczonej autonomii, która nie narusza zasady jedności prawa cywilnego. Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 2 ksh w sprawach nieuregulowanych przepisami tej ustawy zastosowanie znajdują przepisy kc. Przepisy Kodeksu cywilnego należy stosować jednak odpowiednio, gdy wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej. Pomiędzy przepisami Kodeksu spółek handlowych a przepisami Kodeksu cywilnego istnieje zatem relacja na zasadzie lex specialis lex generalis. Nowa regulacja kodeksowa nie zrywa jednak całkowicie z dorobkiem Kodeksu handlowego. Zastosowane bowiem rozwiązania legislacyjne w części odpowiadają tym z 1934 roku, oczywiście z uwzględnieniem niezbędnych zmian systemowych, terminologicznych i językowych. Umożliwia to odpowiednie odwołanie się do wydanego na gruncie kh orzecznictwa oraz przedwojennej doktryny prawa handlowego. Należy również podkreślić, że Kodeks spółek handlowych wprowadził także nowe konstrukcje prawne nieznane przedwojennej legislacji. Są to m.in. nowe typy spółek spółka partnerska i spółka komandytowo- -akcyjna, a także regulacje dotyczące łączenia i podziału spółek kapitałowych. W stosunku do przepisów kh istotnym modyfikacjom poddano również regulacje dotyczące spółki akcyjnej, w tym takie kwestie, jak np. kapitał warunkowy czy kapitał docelowy. Pomimo przyjęcia modelu całkowicie nowej legislacji, w miejsce dostosowywania i aktualizacji istniejących rozwiązań prawnych, dość szybko uwidoczniła się konieczność nowelizacji ksh. Zmiany determinowane były zmieniającymi się uwarunkowaniami rynkowymi, a w późniejszym okresie również koniecznością dostosowania 7 Dz.U. z 2003 r. nr 49, poz. 408. 6

krajowej legislacji do norm prawnych Unii Europejskiej. Dlatego przez 13 lat obowiązywania Kodeksu spółek handlowych przeprowadzono wiele nowelizacji tego aktu prawnego, a o kilku istotnych mowa będzie poniżej. Początkowe zmiany wprowadzone zostały ustawą z 23 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw 8 oraz ustawą z 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw 9. Zmiany te nie miały jednak charakteru znaczącej nowelizacji, a nakierowane były przede wszystkim na harmonizację przepisów. Za pierwszą znaczącą zmianę ksh należy uznać nowelizację wprowadzoną ustawą z 12 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych i innych ustaw 10, która weszła w życie 15 stycznia 2004 r. O ile wspominaną nowelizacją ustawodawca nie zmienił podstawowych zasad rządzących Kodeksem spółek handlowych, o tyle jednak wprowadzone zmiany dotknęły zarówno przepisy z tytułu I Przepisy ogólne, jak i przepisy pozostałych tytułów, szczegółowo regulujących kwestie spółek osobowych, kapitałowych oraz przekształcanie, łączenie i podział spółek. Jako jedne z najistotniejszych zmian wprowadzonych tą nowelizacją uznaje się w szczególności: - poszerzenie zakresu definicji spółki dominującej, o których mowa w art. 4 1 pkt 4 ksh, uznanie za stosunek dominujący dotyczy również sytuacji, w której członkowie zarządu lub rady nadzorczej stanowią ponad połowę członków zarządu innej spółki, - wprowadzenie w stosunku do spółek kapitałowych w organizacji solidarnej odpowiedzialności spółki i osób działających w jej imieniu, - wprowadzenie odpowiedzialności wspólników lub akcjonariuszy spółki kapitałowej w organizacji za zobowiązania spółki, solidarnie ze spółką i osobami działającymi w jej imieniu, z jej ograniczeniem do wysokości niewniesionych wkładów, - wprowadzenie konstytutywnego charakteru wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego odnośnie do spółek osobowych, w miejsce dotychczasowego deklaratoryjnego zgłoszenia spółki do rejestru, - podwyższenie progów przychodów, po przekroczeniu których obowiązkowe staje się przekształcenie spółki cywilnej (uregulowanej w Kodeksie cywilnym) w spółkę jawną, - obniżenie minimalnej wysokości wartości nominalnej udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością do 50 zł, - złagodzenie rygorów formalnych dla oświadczeń woli, składanych przez jednoosobowego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz przez jedynego akcjonariusza w spółce akcyjnej, - zmiany w zakresie podziału zysku i wypłaty zaliczki na poczet dywidendy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w spółce akcyjnej, - obniżenie minimalnej wysokości wartości nominalnej akcji w spółce akcyjnej do jednego grosza, - ograniczenie czasu trwania możliwej delegacji członków rady nadzorczej do pełnienia funkcji członków zarządu na okres do 3 miesięcy, 8 Dz.U. z 2001 r. nr 102, poz. 1117. 9 Dz.U. z 2003 r. nr 49, poz. 408. 10 Dz.U. z 2003 r. nr 229, poz. 2276. 7

- ograniczenie możliwości przymusowego wykupienia akcji akcjonariuszy mniejszościowych, - wprowadzenie nowych zasad podwyższania kapitału zakładowego i podwyższenia kapitału zakładowego na podstawie kapitału docelowego. Zmiany na rynku kapitałowym Kolejne zmiany wynikały z wprowadzenia ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi 11 i ustawy z 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz ustawy o spółkach publicznych 12. Zmiany dotyczyły głównie dostosowania terminologii kodeksowej do terminologii wynikającej ze wspomnianych powyżej ustaw. Ustawa o ofercie publicznej wprowadziła także instytucje przymusowego wykupu i przymusowego odkupu akcji spółek publicznych zmiany te nie zostały jednak włączone do Kodeksu spółek handlowych, pozostając częścią ww. ustawy o obrocie. Zmiany mające na celu ułatwienie rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki kapitałowej zostały wprowadzone ustawą z 23 października 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych 13. Najważniejsze zmiany to: obniżenie minimalnego kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z 50.000 zł do 5.000 zł, w przypadku zaś spółki akcyjnej z poziomu 500.000 zł do 100.000 zł. Zniesiono również rygorystyczne wymogi co do formy zawarcia umowy spółki partnerskiej, w miejsce wymogu umowy w formie aktu notarialnego wprowadzono formę pisemną pod rygorem nieważności. Uchylono także przepisy dotyczące wymagania formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi przy składaniu oświadczeń woli przez jednoosobowego wspólnika w stosunku do spółki, w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki. Wpływ prawa wspólnotowego Kolejne ze zmian ksh miały na celu w szczególności dostosowanie przepisów Kodeksu spółek handlowych do regulacji unijnych. I tak: zmianę wynikającą z konieczności dostosowania polskiego prawa prywatnego do wymogów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/56/WE z 26 października 2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych 14 wprowadziła nowelizacja ksh dokonana ustawą z 25 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych 15. Zgodnie z tą nowelizacją wprowadzono możliwość transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych. Kwestie te zostały następnie znowelizowane ustawą z 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych 16 podyktowaną koniecznością dostosowania ksh do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/109/WE z 16 września 2009 r. zmieniającej dyrektywy Rady 11 Dz.U. z 2005 r. nr 183, poz. 1438. 12 Dz.U. z 2005 r. nr 184, poz. 1539. 13 Dz.U. z 2008 r. nr 217, poz. 1381. 14 Dz.Urz. UE L 310 z 25 listopada2005 r., str. 1 9. 15 Dz.U. z 2008 r. nr 86, poz. 524. 16 Dz.U. z 2011 r. nr 201, poz. 1182. 8

77/91/EWG 78/855/EWG i 82/891/EWG oraz dyrektywę 2005/56/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących sprawozdawczości i dokumentacji w przypadku połączeń i podziałów 17. Nowelizacja ta doprowadziła także do uproszczenia procesu podziału spółek poprzez m.in. zniesienie obowiązku publikacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym informacji o zamiarze połączenia spółek, w razie poinformowania o tym na stronach internetowych obydwu spółek. Nowelizacja ta wprowadziła także możliwość zrezygnowania z konieczności sporządzenia sprawozdań zarządów obydwu spółek uzasadniających planowane połączenie, a także badanie planu połączenia spółek przez biegłego rewidenta oraz uzyskanie jego opinii w przypadku wyrażenia zgody na taką rezygnację przez wszystkich wspólników łączących się spółek. Kolejną zmianą mającą na celu dostosowanie przepisów ksh do wymogów prawa Unii Europejskiej, tj. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/36/WE z 11 lipca 2007 r. w sprawie wykonywania niektórych praw akcjonariuszy spółek notowanych na rynku regulowanym 18 oraz dyrektywy 2007/63/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 listopada 2007 r. zmieniającej dyrektywy Rady 78/855/ /EWG oraz 82/891/EWG w odniesieniu do wymogu sprawozdania niezależnego biegłego w przypadku łączenia spółek akcyjnych lub ich podziału 19, była nowelizacja dokonana ustawą z 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o obrocie instrumentami finansowymi 20. Zmiany te ułatwiły wykonywanie prawa głosu drobnym akcjonariuszom spółki akcyjnej m.in. poprzez wprowadzenie możliwości żądania zwołania walnego zgromadzenia akcjonariuszy i wprowadzania nowych punktów do porządku obrad przez akcjonariuszy posiadających co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego. Zniesiono również ograniczenia w zakresie udzielania pełnomocnictwa do reprezentowania akcjonariusza na walnym zgromadzeniu możliwe stało się m.in. reprezentowanie wielu akcjonariuszy przez jednego pełnomocnika i odmienne głosowanie przez niego w imieniu każdego z akcjonariuszy. Wprowadzono także możliwość głosowania drogą korespondencyjną. Dalsze zmiany ksh Istotne zmiany Kodeksu spółek handlowych miały doprowadzić także do uproszczenia zasad rejestracji spółki. W tym celu 1 stycznia 2012 r. weszła w życie nowelizacja ksh, wprowadzona ustawą z 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych i niektórych innych ustaw 21. Zgodnie z wprowadzonymi nią zmianami możliwe stało się zakładanie i rejestrowanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za pomocą Internetu. Rejestracja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w tym przypadku polega na uzupełnieniu wzorca umowy spółki udostępnionego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, jak również za pośrednictwem tegoż systemu zgłoszenia spółki do rejestru przy użyciu podpisu elektronicznego. Istotną okolicznością wartą podkreślenia jest fakt, że w takim przypadku datą rejestracji spółki jest chwila umieszczenia danych w systemie. 17 Dz.Urz. UE L 259 z 2 października 2009 r., str. 14 21. 18 Dz.Urz. UE L 184 z 14 lipca 2007 r., str. 17 24. 19 Dz.Urz. UE L 300 z 17 listopada 2007 r., str. 47 48. 20 Dz.U. z 2009 r. nr 13, poz. 69. 21 Dz.U. z 2011 r. nr 92, poz. 531. 9

Zmiany ksh, które weszły w życie w 2013 roku Dalsze nowelizacje ksh nastąpiły w 2013 roku. Opracowany został także tekst jednolity przedmiotowej ustawy 22. Na mocy ustawy z 30 marca 2012 r. o uchyleniu ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji oraz o zmianie niektórych innych ustaw 23, która weszła w życie 1 stycznia 2013 r., z art. 4 1 pkt 7 ksh wykreślono Narodowy Fundusz Inwestycyjny jako instytucję finansową. Konsekwencją uchylenia ww. ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji było również wykreślenie z art. 611 pkt 1 ksh przepisów szczególnych dotyczących Narodowych Funduszy Inwestycyjnych. Zakończenie Programu Powszechnej Prywatyzacji Narodowe Fundusze Inwestycyjne tworzone w formie spółek akcyjnych przez Skarb Państwa były podstawowym instrumentem realizacji powszechnej prywatyzacji, tj. rozpowszechnienia majątku i upowszechniania kapitału w polskim społeczeństwie, co w efekcie miało m.in. przyczynić się do powstania tzw. klasy średniej. Program rozpoczęto w 1993 roku, natomiast jego zakończenie przypadło na lata 2005 i 2006. W treści uzasadniania rządowego projektu ustawy o uchyleniu ustawy o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych i ich prywatyzacji oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 192) wskazano, iż potrzeba uchylenia tej regulacji prawnej jest wynikiem następujących okoliczności: - zakończenia Programu Powszechnej Prywatyzacji, - uznania za sprzeczne z zasadą równego traktowania przedsiębiorców istniejących na podstawie ww. ustawy uprzywilejowań podatkowych Narodowych Funduszy Inwestycyjnych, - nieuzasadnionego podatkowego uprzywilejowania dochodów osób fizycznych z tytułu sprzedaży akcji Narodowych Funduszy Inwestycyjnych, - wreszcie uznania za błędne stosowania w nazwie funduszy słów narodowy oraz fundusz inwestycyjny. Posługiwanie się przez te podmioty w firmie określeniem narodowy nie odpowiada już stanowi faktycznemu i wprowadza w błąd co do składu ich akcjonariatu. Ponadto posługiwanie się w firmie zwrotem fundusz inwestycyjny sugeruje, iż mamy do czynienia z podmiotami działającymi na podstawie przepisów ustawy z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych 24, co jest niezgodne z rzeczywistym stanem, gdyż spółki te funkcjonują na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych, a nie ustawy szczególnej, którą jest ustawa o funduszach inwestycyjnych. Dalsze zmiany dotyczące przekształcania przedsiębiorców w spółki Następnie na mocy ustawy z 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce 25, która weszła w życie 1 stycznia 2013 r., wprowadzono 22 Dz.U. z 2013 r., poz. 1030. 23 Dz.U. z 2012 r., poz. 596. 24 Dz.U. z 2004 r., nr 146, poz. 1546 ze zm. 25 Dz.U. z 2012 r., poz. 1342. 10

kolejne zmiany do ksh. Tym razem uzupełnienia wymagały przepisy dotyczące przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w jednoosobową spółkę kapitałową, które wprowadzono do Kodeksu spółek handlowych w 2011 roku. Celem wprowadzenia ww. regulacji miała być poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej, której służyć miało zniesienie lub uproszczenie przepisów będących barierami rozwoju przedsiębiorczości. Czy wprowadzone zmiany są faktycznie rewolucyjne i w dobie kryzysu poprawią kondycję małych i średnich przedsiębiorców, będzie można ocenić, analizując liczbę przedsiębiorców przekształcających w 2013 roku swoją działalność gospodarczą w spółkę kapitałową. Wprowadzone zmiany do ksh m.in. dotyczą art. 584 2 2 ksh, który w zmienionej wersji brzmi następująco: spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane przedsiębiorcy przed jego przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej. Przedmiotowa zmiana polega na wykreśleniu zdania drugiego w ww. przepisie, które stanowiło, że przepisu nie stosuje się do ulg podatkowych przewidzianych w przepisach prawa podatkowego. W projekcie założeń projektu ustawy o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarcze, przygotowanym 14 czerwca 2012 r., wskazano, że w polskim porządku prawnym, mimo wprowadzenia w 2011 roku przepisów umożliwiających przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę kapitałową, w dalszym ciągu brakuje przepisów umożliwiających sukcesję podatkową takiej czynności. W związku z powyższym konieczne jest dokonanie stosownych zmian w Ordynacji podatkowej oraz Kodeksie cywilnym. Sprawozdania finansowe do celów przekształcenia Przedmiotową nowelizacją objęte zostały także przepisy dotyczące sposobu sporządzania sprawozdań finansowych do celów przekształcenia. Stosownie do przepisu art. 584 5 pkt 1 ksh przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę kapitałową następuje na podstawie planu przekształcenia, którego obligatoryjnym elementem jest sprawozdanie finansowe. Sprawozdanie finansowe sporządza się na określony dzień w miesiącu poprzedzającym sporządzenie planu przekształcenia przedsiębiorcy w formie aktu notarialnego, stosując przy tym zasady określone w ustawie z 29 września 1994 r. o rachunkowości 26. W przypadku przedsiębiorców, którzy nie mają obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, brak jest precyzyjnego określenia, które pozwoliłoby na sporządzanie przez nich sprawozdania finansowego na podstawie podsumowania zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów oraz innych ewidencji prowadzonych do celów podatkowych, spisu z natury, a także innych dokumentów. Kwestia ta została uregulowana w 3 dodanym do art. 584 7 ksh. Zgodnie z przywołanym przepisem jeżeli przedsiębiorca nie jest obowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych na podstawie ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, sprawozdanie finansowe, o którym mowa w 2 pkt 4, sporządza się w oparciu o podsumowanie zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów oraz innych ewidencji prowadzonych przez spółkę dla celów podatkowych, spis z natury, a także inne dokumenty pozwalające na sporządzenie tego sprawozdania. 26 Tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 330. 11

Walne zgromadzenia po nowelizacji prawa pocztowego Kolejna nowelizacja przeprowadzona została na podstawie przepisów ustawy z 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe 27, a weszła w życie 1 stycznia 2013 r. Ustawa wdraża do polskiego porządku prawnego dyrektywę 2008/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 lutego 2008 r. zmieniającą dyrektywę 97/67/WE w odniesieniu do pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty 28. Przedmiotowa dyrektywa kończy, rozpoczęty w 1997 roku w krajach członkowskich UE, proces stopniowej liberalizacji rynku usług pocztowych i określa zasady funkcjonowania rynku pocztowego po jego pełnym otwarciu na konkurencję, tj. zniesieniu obszaru usług, które mogły być do tej pory zastrzeżone dla operatora/-ów świadczącego/ świadczących usługi powszechne w ramach nałożonego przez państwo obowiązku. Przeprowadzenie tak obszernej zmiany w prawie pocztowym stworzyło możliwość dokonania kolejnych zmian Kodeksu spółek handlowych. Niestety, zmianami objęto również art. 402 3 3 ksh, dający możliwość wysłania przez spółkę akcyjną formularzy do głosowania na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, korzystając z dowolnej usługi operatora pocztowego, a nie tak jak do tej pory tylko listem poleconym lub przesyłką kurierską. Warto zauważyć, że dostosowując kodeks do nowego prawa pocztowego, zastąpiono pojęcie poczta terminem operator pocztowy. Zwrócić należy uwagę, że wraz z tą zmianą ustawodawca nie znowelizował przepisów regulujących zwoływanie zgromadzeń wspólników (w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz walnych zgromadzeń akcjonariuszy (w spółce akcyjnej), które posługują się nadal pojęciem poczta kurierska, co nie pokrywa się z terminologią stosowaną w ustawie Prawo pocztowe. Obowiązki informacyjne emitentów Następna nowelizacja dokonana została na podstawie przepisów ustawy z 8 marca 2013 r. o zmianie ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych oraz niektórych innych ustaw 29. Nowelizacja ta weszła w życie 23 kwietnia 2013 r. Miała na celu wprowadzenie rozwiązań, które zmniejszą obowiązki informacyjne wykonywane przez emitentów papierów wartościowych oraz umożliwią zwiększenie efektywności działania systemu nadzoru nad ofertami publicznymi, jak również wzmocnią bezpieczeństwo, przejrzystość i zaufanie do rynku kapitałowego. Wprowadzona zmiana ma związek z dostosowaniem przepisów regulujących funkcjonowanie spółek notowanych na rynku regulowanym do przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/73/UE z 24 listopada 2010 r. zmieniającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/71/WE z 4 listopada 2003 r. w sprawie prospektu emisyjnego publikowanego w związku z publiczną ofertą lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/109/WE z 15 grudnia 2004 r. w sprawie harmonizacji wymogów dotyczących przejrzystości infor- 27 Dz.U. z 2012 r., poz. 1529. 28 Dz.Urz. UE L 52 z 27 lutego 2008 r., s. 3 ze zm. 29 Dz.U. z 2013 r., poz. 433. 12

macji o emitentach, których papiery wartościowe dopuszczane są do obrotu na rynku regulowanym 30. Nowelizacją objęty został m.in. art. 441 3 ksh, który stanowi, że: w przypadku objęcia akcji w ramach oferty publicznej objętej prospektem emisyjnym albo memorandum informacyjnym na podstawie przepisów określonych w art. 431 4 należy dołączyć ten dokument wraz z oświadczeniem zarządu, że dokument został opublikowany zgodnie z tymi przepisami. Wskazany przepis reguluje kwestię dokumentów składanych do sądu rejestrowego przez zarząd spółki akcyjnej w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego. W uzasadnieniu do projektu ww. ustawy wskazano, że fakt dołączenia prospektu emisyjnego lub memorandum informacyjnego nie oznacza jeszcze, że zostały one opublikowane zgodnie z ustawą o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do obrotu oraz o spółkach publicznych, dlatego też po nowelizacji art. 441 3 ksh wymaga nie tylko dołączenia prospektu emisyjnego (lub memorandum informacyjnego) do wniosku o wpis do rejestru, ale także oświadczenia zarządu, że dokumenty te zostały opublikowane zgodnie z przepisami o ofercie. Łączenie się spółek Nowelizacją objęty został również art. 497 1 ksh, który stanowi, że do łączenia się spółek stosuje się przepis art. 441 3 oraz odpowiednio przepisy dotyczące powstania spółki przejmującej albo spółki nowo zawiązanej, utworzonej w wyniku połączenia, z wyłączeniem przepisów o wkładach niepieniężnych, jeżeli przepisy niniejszego działu nie stanowią inaczej. Powodem wprowadzenia odesłania do art. 441 3 ksh jest uregulowanie procedury połączenia, w trakcie której miałoby dojść do podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej w ramach publicznej oferty. Podwyższenie to może zostać zarejestrowane pod warunkiem załączenia wymaganych dokumentów. Założenia projektu przyszłych zmian ksh W Ministerstwie Sprawiedliwości wypracowany został Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw. W dniu 17 lipca 2013 r. projektowi temu nadany został bieg w procesie legislacyjnym. Zgodnie z informacjami zawartymi w biuletynie informacji publicznej Rządowego Centrum Legislacji na koniec grudnia 2013 roku projekt ten znajduje się na etapie uzgodnień międzyresortowych 31. Z treści projektu wynika, że zasadniczym celem zmian Kodeksu spółek handlowych jest ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak również w formie spółki jawnej oraz komandytowej. Planowane jest, aby zmiany weszły w życie 1 stycznia 2015 r. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zmiany obejmować mają przede wszystkim strukturę majątkową spółki, a osiągnięte będą m.in. poprzez: - implementowanie konstrukcji udziałów beznominałowych, 30 Dz.Urz. UE L 327 z 11 grudnia 2010r., s. 1. 31 Por. biuletyn informacji publicznej Rządowego Centrum Legislacji pod adresem http://legislacja.rcl.gov. pl/lista/1/projekt/170130. 13

- uczynienie kapitału zakładowego instytucją fakultatywną, - zniesienie minimalnej kwoty kapitału zakładowego, - nowe uregulowanie zasad nabywania przez spółkę udziałów własnych, jak również wprowadzenia możliwości restrukturyzacyjnego obniżenia kapitału zakładowego, - wprowadzenie mechanizmu służącego ochronie interesów wierzycieli w formie testu wypłacalności mającego poprzedzać każdą wypłatę z majątku spółki causa societatis, - nałożenie obowiązku tworzenia kapitału zapasowego na pokrywanie przyszłych strat. W przypadku zaś spółki jawnej oraz spółki komandytowej zmiany mają obejmować: - umożliwienie zawiązania spółek, jak również dokonywanie zmian umów spółek czy w końcu ich rozwiązanie przy użyciu wzorców zamieszczonych w systemie teleinformatycznym, - obniżenie opłat sądowych od wniosków względem spółek zawiązanych przy wykorzystaniu wzorca zamieszczonego w systemie teleinformatycznym, - wprowadzenie nowych zasad płacenia podatku od czynności cywilnoprawnych dla ww. spółek, jak też spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, które zostały zawiązane z użyciem wzorca zamieszczonego w systemie teleinformatycznym, - zmianę sposobu uiszczania opłat od wniosków składanych do Krajowego Rejestru Sądowego oraz Rejestru Zastawów w formie elektronicznej, - zmiany w zakresie zasad składania podpisu elektronicznego we wnioskach o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz Rejestru Zastawów poprzez dopuszczenie także podpisu potwierdzonego profilem zaufanym Platformy Usług Administracji Publicznej (e-puap) 32, - likwidację niektórych obowiązków w postępowaniu rejestrowym w odniesieniu do wniosków składanych w formie elektronicznej. Ocena projektu Przyjmuje się, że kierunek zmian proponowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości ma zmierzać do ułatwienia prowadzenia działalności gospodarczej, co jest z gruntu słusznym zamierzeniem. Jednakże część z propozycji opisanych w projekcie rodzi liczne pytania, wątpliwości, które winny zostać wyjaśnione w toku procesu legislacyjnego i stosownie doprecyzowane, aby w przyszłości możliwe było korzystanie z wprowadzonych regulacji prawnych bez konieczności przeprowadzania dodatkowych interpretacji, uzyskiwania wyjaśnień czy też dokonywania kolejnych zmian przepisów. Należy w tym miejscu podkreślić, iż autorzy niniejszego tekstu, z uwagi na jego charakter, ograniczają się jedynie do przybliżenia niektórych z instytucji, które miałyby zostać wprowadzone do ksh na podstawie opisanego powyżej projektu założeń nowelizacji ksh. 32 W rozumieniu art. 3 pkt 15 ustawy z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji podmiotów realizujących zadania publiczne, Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 565 ze zm. 14

Fakultatywny kapitał zakładowy W odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zmianie struktury majątkowej towarzyszyć ma wprowadzenie instrumentów ochrony wierzycieli. Dlatego autorzy ww. projektu założeń zmian do ksh proponują wprowadzenie istotnej zmiany systemowej względem instytucji kapitału zakładowego. Kapitałowi zakładowemu miałby zostać nadany fakultatywny charakter, co jest bardzo istotną zmianą w stosunku do dotychczas obowiązujących przepisów. Zgodzić się należy ze stanowiskiem, że w obecnym kształcie, przy ustawowym minimum na poziomie 5 tys. zł, kapitał zakładowy nie posiada już istotnego znaczenia. Kwota minimalnego kapitału z reguły nie daje wystarczających środków do rozpoczęcia działalności gospodarczej, nie stanowi także istotnego instrumentu dla zabezpieczenia wierzycieli, a tym samym utrudnione jest realizowanie funkcji gospodarczej oraz gwarancyjnej przez kapitał zakładowy. Dlatego autorzy projektu proponują, żeby ustanowić minimum kapitałowe na poziomie 1 zł, a funkcje, które dotychczas miał pełnić kapitał zakładowy głównie w odniesieniu do ochrony wierzycieli (funkcja gwarancyjna), pełniłyby inne instrumenty, np. test wypłacalności czy wprowadzenie obowiązku tworzenia kapitału zapasowego. Krytycy takiego rozwiązania podnoszą, że spowoduje ono odkapitalizowanie spółki i zaburzy systemowy podział na spółki kapitałowe i osobowe 33. Taka konstatacja wydaje się zbyt daleko idąca nie ulegnie przecież zmianie fundamentalne założenie systemowe w odniesieniu do zasad odpowiedzialności wspólników spółek osobowych i kapitałowych, jakim, co do zasady, jest okoliczność, iż wspólnicy spółek kapitałowych nie odpowiadają za zobowiązania spółki, co ich odróżnia od wspólników spółek osobowych. Udziały beznominałowe Kolejnym proponowanym rozwiązaniem, które istotnie zmienia dotychczasowy model kapitału zakładowego, jest instytucja udziałów beznominałowych. Konstrukcja ta ma stanowić alternatywę dla modelu kapitału zakładowego opartego na udziałach o określonej wartości nominalnej. Jak wyjaśniają autorzy projektu: udziały beznominałowe oderwane są od kapitału zakładowego. Wkłady na pokrycie udziałów bez wartości nominalnej będą zasilać kapitał udziałowy jako nową pozycję bilansową kapitału własnego spółki z o.o. Kapitał ten należy kwalifikować jako kapitał podstawowy spółki w rozumieniu ustawy o rachunkowości. W końcu zdaniem projektodawców udziały beznominałowe miałyby zapewnić możliwość szybkiego tworzenia nowych udziałów po cenie rynkowej z pominięciem np. zmiany umowy spółki. Dopuszczalne miałoby się stać stosowanie modelu mieszanego opartego na uczestnictwie wspólników w kapitale zakładowym spółki poprzez udziały o określonej wartości nominalnej, jak również udziały beznominałowe. 33 Por. np. stanowisko Rządowego Centrum Legislacji pismo wiceprezesa Rządowego Centrum Legislacji dr. Jacka Krawczyka do Michała Królikowskiego, podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości z 7 sierpnia 2013 r. zamieszczone pod adresem http://legislacja.rcl.gov.pl/docs//1/170130/170136/170139/ dokument84171.pdf. 15

Instrumenty ochrony wierzycieli Nowe instytucje, które miałyby wzmocnić ochronę wierzycieli, to tzw. test wypłacalności oraz wprowadzenie obowiązku tworzenia kapitału zapasowego na wzór modelu obowiązującego obecnie w spółce akcyjnej. Test wypłacalności miałby polegać na tym, że każda wypłata pod tytułem korporacyjnym na rzecz wspólników wiązałaby się ze złożeniem przez zarząd oświadczenia, zgodnie z którym obciążenie spółki wypłatą nie skutkowałoby utratą zdolności do wykonywania zobowiązań przez spółkę w ciągu roku. Uchwała zarządu dopuszczająca ww. wypłatę podlegałaby złożeniu do akt rejestrowych spółki w ciągu 7 dni od jej podjęcia. Co ciekawe, już sami projektodawcy podnoszą, że ww. oświadczenie nie stanowi gwarancji rezultatu, a jest oświadczeniem wiedzy (prognozą). Na tę okoliczność zwracają również uwagę krytycy tego rozwiązania. Skoro bowiem oświadczenie nie stanowi gwarancji rezultatu, to nie ma istotnej wartości dla wierzycieli. Poza tym test wypłacalności znajdować ma zastosowanie względem wspólników, autorzy projektu zaś nie odnoszą go do innych okoliczności istotnie wpływających na płynność finansową spółki, chociażby np. wypłat na rzecz podmiotów powiązanych 34. Obligatoryjny kapitał zapasowy Obowiązek tworzenia kapitału zapasowego, który miałby stanowić rezerwę na pokrycie przyszłych strat, wzorowany jest na modelu działającym obecnie w spółce akcyjnej. W takim układzie, jak się wydaje, obligatoryjny kapitał zapasowy miałby wypełnić lukę po funkcji gwarancyjnej kapitału zakładowego. Minimalna wysokość kapitału zapasowego byłaby uzależniona od sumy zobowiązań, stanowiąc jej ułamek 5%, ale nie mniej niż 50.000 zł. Rezerwa miałaby być tworzona kosztem 1/10 wypracowanego zysku. Ułatwieniem miałoby być to, że środki z rezerwy mogłyby być przeznaczane w prosty sposób na pokrycie straty bez zmiany umowy spółki, bez obniżania kapitału zakładowego spółki. Zaproponowaną w projekcie koncepcję oszczędzania można uznać za zasadne rozwiązanie, jednakże, na co krytycy zwracają uwagę, należy również uwzględnić pozorność tej konstrukcji, zwłaszcza w odniesieniu do sytuacji, gdy spółka nie będzie osiągała zysku. Zniesienie wzorów podpisów W ramach kolejnych zmian należy wskazać zniesienie obowiązku składania do akt rejestrowych wzorów podpisów członków zarządu oraz prokurenta. Jak podnoszą autorzy projektu, obowiązek ten w dotychczasowej praktyce stanowi obciążenie i nie ma istotnego znaczenia dla bezpieczeństwa obrotu. W odniesieniu do spółek osobowych zmiany obejmować mają spółkę jawną oraz spółkę komandytową. W tym miejscu powstaje pierwsza wątpliwość dotycząca okolicz- 34 Por. np. stanowisko Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia zamieszczone pod adresem http://www. iustitia.pl/index.php/opinie/737-stanowisko-stowarzyszenia-sedziow-polskich-iustitia-wobec-projektu-zalozenprojektu-ustawy-o-zmianie-ustawy-kodeks-spolek-handlowych-oraz-niektorych-innych-ustaw. 16