R ESOCJALIZACJA POLSKA 9/2015 P OLISH J OURNAL OF SOCIAL REHABILITATION ISSN 2081-3767 e-issn 2392-2656 DONIESIENIA Z BADAŃ Małgorzata Parcheta-Kowalik, Alina Ukalisz Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Młodzież odsądna i licealiści wobec zjawiska oszustw szkolnych Komunikat z badań Ściąganie jest nieuczciwością i formą kradzieży dobrych stoni, na które ciężko racowali uczciwi koledzy ściągającego. Wynikiem takiego ostęowania jest omniejszenie wartości świadectw szkolnych i dylomów wszystkich uczniów. Ściąganie korumuje młodzież, derecjonuje olskie szkoły i rzynosi Polsce wstyd za granicą. Zygmunt Zamoyski (2004) Abstrakt: W artykule rzedstawiono oinię nieletnich na temat zjawiska oszustw szkolnych. Badaniami objęto 30 wychowanków rzebywających w schronisku dla nieletnich oraz 30 uczniów liceum. Na ostawie wyników badań została określona skala oraz zakres oszustw, jakich douszczają się badani. Posłużono się metodą sondażu diagnostycznego z zastosowaniem własnego kwestionariusza ankiety, składającego się z trzynastu ytań zamkniętych i jednego otwartego. Przerowadzona analiza wyników badań emirycznych wykazała, iż owszechnie anujące nastawienie sołeczne do ściągania otwierdziło się wśród badanej młodzieży z obu gru. Badania wykazały, że zarówno wychowankowie schroniska dla nieletnich, jak również badani uczniowie liceum, często korzystają z niedozwolonych form omocy w szkole i nagannie usrawiedliwiają owody takiego ostęowania. Okazało się również, że badani nieustannie mnożą owody częstego korzystania z tych form. Badani są zdania, że nie można oddać się ogólnemu rzekonaniu, jakoby ze ściąganiem nie dało się walczyć. Zjawisko ściągania jest owszechne, omimo autorytarnych rób jego ograniczania rzez nauczycieli i wychowawców. Słowa kluczowe: oszustwa szkolne, zjawisko ściągania, schronisko dla nieletnich. (s. 121 135) 121
Małgorzata Parcheta-Kowalik, Alina Ukalisz Wrowadzenie Przełom XX i XXI wieku stał się czasem ogromnych wyzwań na drodze zasokajania otrzeb. Postę owoduje konieczność stałego rozwoju w rocesie ustawicznej edukacji. Wykształcenie osiągane w efekcie edukacji staje się wartością samą w sobie. Dla wsółczesnej młodzieży najistotniejsze są sukces oraz oularność. Często najłatwiejszym sosobem osiągnięcia dobrych ocen jest ściąganie. Na gruncie literatury rzedmiotu zjawisko to definiowane jest jako oszustwo dokonane odczas srawdzianu, kartkówki lub testu orzez zastosowanie w ich trakcie niedozwolonej omocy lub informacji ochodzącej ze źródeł zewnętrznych. Pojęcie ściągania obejmuje zarówno roces oracowywania, jak i wykorzystywania informacji ochodzących z niedozwolonych omocy oraz sam akt wykorzystywania informacji ochodzących z zewnętrznych źródeł (zob. Kobierski 2006, s. 49 54). Wyodrębnić możemy trzy najczęściej wystęujące kategorie sosobów ściągania, referowane rzez uczniów jako formy łamania obowiązujących reguł szkolnych. Pierwsza z nich to osiadanie tzw. niedozwolonej omocy naukowej w czasie srawdzianu. Druga to ściąganie od innej osoby lub osób orzez odisywanie od kolegi siedzącego obok, zamienianie srawdzianów lub stosowanie secjalnych kodów, odciąganie uwagi nauczyciela. Trzeci rodzaj związany jest z umożliwianiem ściągania innej osobie z wykorzystaniem omocy lub własnej wiedzy (Gromkowska-Melosik 2007, s. 26 33). Ściąganie jest elementem wkomonowanym w roces nauczania. Uczeń kieruje się bilansem zysków i strat, dąży do osiągnięcia bardzo dobrych wyników w nauce, rzy jednoczesnym unikaniu nadmiernego wysiłku. U odstaw ściągania może leżeć również konflikt między wartościami będącymi odstawą oznania a chęcią osiągnięcia korzyści. Gdy okusa jest bardzo silna, ojawia się mechanizm racjonalizacji, jako metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości, zmniejszenia lęku, frustracji oraz oczucia winy w wyniku swego złego ostęowania (Strelau 2000, s. 616 617). Whitley wśród najczęstszych motywów ściągania wymienia wewnętrzną orientację młodego człowieka na sukces oraz nadmierną resję rodziców i nauczycieli. Inne motywy to tzw. okoliczności zewnętrzne, związane z owszechnością zjawiska, rzeładowaniem materiału do rzygotowania oraz zbyt krótkim czasem wyznaczonym do rzyswojenia wiedzy. Trzecia grua motywów dotyczy okoliczności obiektywnych, związanych z długotrwałą chorobą, a do gruy czwartej należą motywy indywidualne, tj. sryt, okazja lub o rostu lenistwo. Do gruy iątej zaliczane są motywy wynikające ze wsółracy czy komunikacji gruowej, natomiast w gruie szóstej znajdziemy takie, które wiążą się z brakiem lub ze znikomą 122 (s. 121 135)
Młodzież odsądna i licealiści wobec zjawiska oszustw szkolnych... karą dla rzyłaanego na ściąganiu lub wręcz tolerowaniem tego rocederu rzez nauczycieli (zob. Gromkowska-Melosik 2007, s. 13). W Polsce anuje dość szerokie rzyzwolenie sołeczne na raktyki związane ze ściąganiem. Jak odaje CBOS w 1997 roku aż 58% Polaków akcetowało zjawisko ściągania. Potwierdzają to badania rzerowadzone w Łodzi w latach 2004 2005 w szkołach gimnazjalnych i onadgimnazjalnych rzez Konrada Kobierskiego na róbie 705 uczniów. Według tych danych niemal wszyscy uczniowie rzyznają się do ściągania (98,2%), a onad ołowa nauczycieli im na to ozwala i nie odejmuje żadnych działań, aby wyeliminować to zjawisko. Tylko 16% uczniów uważa ściąganie za coś złego, zaś 60% uczniów nie ma na ten temat zdania lub jest im to obojętne. Według cytowanego autora, ierwszym owodem lagi ściągania w olskich szkołach jest rzestarzały rogram nauczania. Wymaga on od uczniów oanowania ogromnej wiedzy tyu encykloedycznego, która nie jest dla nich ani interesująca, ani użyteczna. Drugi owód to obowiązujący w szkołach system ocen. Oceny szkolne nie mają jednak dla badanych żadnego znaczenia orócz tego, że dobrze jest dostać ocenę bardzo dobrą, a źle niedostateczną (Kobierski 2006, s. 105 235). W badaniach rzerowadzonych w 2003 r. rzez M. Liską ujawniono, że 80% uczniów szkół masowych ściąga, gdy ma taką możliwość, a 23,3% ściąga zawsze. Natomiast tylko 14% badanych stwierdziło, że omimo nadarzających się okazji zachowuje się uczciwie. Powyższe ustalenia otwierdzone zostały w badaniach M. Tyszko i Z. Hrynowicza na róbie 8083 uczniów. Ponad 80% badanych stwierdziło, że główną rzyczyną ściągania jest chęć zdobycia leszych ocen. Dla 80% badanych do ściągania rzyczynia się zbyt obszerny materiał. Ściąganie akcetuje 60% badanych uczniów, a onad 2/3 twierdzi, że w ich szkole jest to zjawisko owszechne. Ponad ołowa zdających uważała, że rodzice są świadomi, że ich dzieci oszukują odczas srawdzianów. Tylko 16% uczniów twierdziło, że nauczyciele akcetują ściąganie i rzymykają oko na takie zachowanie (www.oke.oznan.l). Podobne wskaźniki wystąiły w badaniach wykonanych rzez Bogusława Śliwerskiego (1996, s. 39 40). Wśród uczniów objętych sondażem, aż 89% dziewcząt i 88,7% chłoców rzyznało się do ściągania. W Stanach Zjednoczonych stosunek do ściągania jest bardziej restrykcyjny. Ściąganie określane jest mianem oszukiwania (ang. cheating), jednak i tam jest to owszechny roblem. Według badań rzerowadzonych w 2005 roku wśród amerykańskich studentów rzez Center for Academic Integrity, 70% badanych rzyznało się do jakiejś formy ściągania. Także 60% uczniów szkół aństwowych oraz rowadzonych rzez arafie douszcza się różnego rodzaju lagiatów. Część nauczycieli i administracji szkolnej jest także zamieszana w organizowanie różnego rodzaju omocy w czasie testów, mając na celu orawę wyników ich uczniów (Center for Academic Integrity, htt://www.academicintergrity.org/). (s. 121 135) 123
Małgorzata Parcheta-Kowalik, Alina Ukalisz Metodologia badań własnych Głównym celem badań rezentowanych w artykule była róba określenia stosunku młodzieży odsądnej, osadzonej w schronisku dla nieletnich, do zjawiska oszustw szkolnych. W badaniach własnych zastosowano model ilościowy z rocedurą sondażu diagnostycznego. Główny roblem badawczy zawiera się w ytaniu: Jakie są oinie młodzieży odsądnej na temat oszustw szkolnych w czasie odytywania, isania rac klasowych i egzaminów? Z głównego roblemu badawczego wynikają nastęujące roblemy szczegółowe: 1 Jakie są formy, częstotliwość i motywy oszustw szkolnych w gruie badanych? 2. Jaki jest stosunek nauczycieli do zjawiska oszustw szkolnych w oinii badanych? 3. Jakie są oinie badanych na temat rofilaktycznych i rewencyjnych działań służących wyeliminowaniu oszustw z raktyki szkolnej? 4. Czy, a jeśli tak to jakie, są różnice dotyczące oinii na temat oszustw szkolnych omiędzy badanymi wychowankami schroniska dla nieletnich a uczniami liceum? W badaniach osłużono się kwestionariuszem ankiety własnego autorstwa, składającym się z trzynastu ytań zamkniętych i jednego otwartego. Ankietowani w ytaniach zamkniętych mogli zaznaczyć odowiedzi a) nigdy, b) jeden raz, c) 2 do 4 razy, d) więcej niż 4 razy. Pytania w ankiecie dotyczyły rzygotowywania ściągawek, odisywania od kolegów odczas srawdzianów, korzystania z zeszytów lub książek, rzygotowania gotowców, korzystania ze ściąg rzygotowanych rzez kolegów, korzystania z odowiedzi, wykradania lub sisywania rzyszłych srawdzianów, doisywania lub zmieniania ocen w dzienniku, unikania srawdzianów, rzyczyn ściągania, konsekwencji rzyłaania badanych na ściąganiu oraz odjęcia działań, które należałoby wdrożyć, by zlikwidować zjawisko ściągania lub ograniczyć jego zasięg. Grua badana i teren badań Badaniami objęto 30 wychowanków, rzebywających w Schronisku dla Nieletnich, którzy stanowili gruę odstawową oraz 30 uczniów liceum, zakwalifikowanych do gruy orównawczej. W obydwu gruach dominowały osoby w wieku 16 17 lat (80%). Co drugi badany z gruy odstawowej wychował się w rodzinie nieełnej, natomiast w gruie orównawczej takich osób było znacznie mniej (16,7%). 124 (s. 121 135)
Młodzież odsądna i licealiści wobec zjawiska oszustw szkolnych... Prawie ołowa resondentów z obydwu gru ochodzi z rodzin wielodzietnych, jednego brata lub siostrę ma 33,3% badanych z gruy odstawowej i 33,3% z gruy orównawczej. Jedynakami natomiast jest 20% osób z gruy odstawowej i 16,7% z gruy orównawczej. Badani z gruy odstawowej to wychowankowie Schroniska dla Nieletnich w Dominowie w woj. lubelskim. Jest to secjalna lacówka oieki całkowitej, realizująca funkcję diagnostyczną, resocjalizacyjną i zaobiegawczą (zabezieczenie rawidłowego toku ostęowania sądowego). W schronisku rzebywają nieletni odejrzani o dokonanie czynu karalnego, a okoliczności i charakter czynu, stoień demoralizacji i nieskuteczność dotychczasowych środków wychowawczych rzemawiają za rzyszłym umieszczeniem w zakładzie orawczym. Badana młodzież z gruy orównawczej to uczniowie liceum ogólnokształcącego o rofilu sortowo-obronnym z Zesołu Szkół Rolniczych w Kijanach. Analizy wyników badań dokonano na odstawie uzyskanych od resondentów informacji z uwzględnieniem nieletnich osadzonych w schronisku (grua odstawowa) i uczniów liceum (grua orównawcza). Do srawdzania różnic omiędzy wynikami obydwu gru zastosowano niearametryczny test chi 2. Formy i częstotliwość oszustw szkolnych w gruie badanych nieletnich Badani wychowankowie ze schroniska dla nieletnich w 90% rzyadków, a uczniowie liceum w 80% rzyznali się do ściągania odczas srawdzianów klasowych w ostatnim miesiącu. Tabela 1. Częstotliwość rzygotowywania ściągawek rzez badanych i korzystania z nich nigdy 0 0 4 13,3-13,3 raz 8 26,7 8 26,7 0 2 4 razy 10 33,3 11 36,7-3,4 więcej niż 4 razy 12 40,0 7 23,3 16,7 0,147 Resondenci odowiadali na ytanie: Jak często rzygotowywałeś ściągi, z których korzystałeś odczas srawdzianów? Wszyscy nieletni z gruy odstawowej rzyznali się do rzygotowywania ściągawek, których używali na srawdzianach. Najwięcej sośród nich (40%) deklarowało, że rzygotowywali je więcej niż 4 razy. Badani uczniowie z gruy orównawczej w większości ujawnili, że rzygotowywali ściągawki, tylko 13,3% uczniów odowiedziało, że nigdy tego nie robiło. Najwięcej osób (36,7%) deklarowało, że rzygotowywało materiały omocnicze 2 4 razy. (s. 121 135) 125
Małgorzata Parcheta-Kowalik, Alina Ukalisz Analizując różnice omiędzy wynikami badanych z obydwu gru, możemy zauważyć, że nieletni z gruy odstawowej w orównaniu z uczniami z gruy orównawczej nieco częściej rzygotowują zabronione formy omocy w czasie srawdzianów i egzaminów. Różnice omiędzy wynikami nie są jednak istotne statystycznie ( > 0,05). Tabela 2. Częstotliwość odisywania od kolegów oraz ytania ich o odowiedzi nigdy 2 6,7 8 26,7-20,0 raz 2 6,7 13 43,3-36,6 2 4 razy 14 46,7 7 23,3 23,4 więcej niż 4 razy 12 40,0 2 6,7 33,3 0,000 Zdecydowana większość badanych nieletnich z gruy odstawowej odowiadając na ytanie Jak często odisywałeś od kolegów bądź ytałeś ich o odowiedzi?, deklarowała, że korzystali z omocy kolegów najczęściej 2 4 razy (46,7%) lub więcej niż 4 razy (40%). Resondenci z gruy orównawczej najczęściej odowiadali, że odisywali zaledwie raz (43,3%) lub nigdy (26,7%). Z analizy statystycznej różnic wynika, że nieletni wychowankowie schroniska częściej korzystają z omocy kolegów w czasie ściągania w orównaniu z badanymi uczniami liceum. Różnice są istotne statystycznie ( < 0,001). Tabela 3. Częstotliwość korzystania z zeszytów lub książek odczas srawdzianów nigdy 0 0 2 6,7-6,7 raz 2 6,7 7 23,3-16,6 2 4 razy 11 36,7 9 30,0 6,7 więcej niż 4 razy 17 56,7 12 40,0 16,7 0,120 W dalszej kolejności badani odowiadali na ytanie: Jak często korzystałeś z zeszytów lub książek odczas srawdzianów? Badani nieletni z gruy odstawowej w większości (56,7%) odowiadali, iż korzystali z zeszytów lub książek odczas srawdzianów więcej niż 4 razy. Żaden badany nie odowiedział, że nigdy nie korzystał z tej formy ściągania. Także najwięcej badanych z gruy orównawczej (40%) ujawniło, że korzystali więcej niż 4 razy z zeszytów lub książek odczas srawdzianów. W tej gruie 6,7% resondentów nigdy wcześniej nie korzystało z tej formy omocy. 126 (s. 121 135)
Młodzież odsądna i licealiści wobec zjawiska oszustw szkolnych... Należy stwierdzić, iż nieletni wychowankowie schroniska w orównaniu ze swoimi rówieśnikami, uczniami liceum, tylko nieco częściej stosowali zabronione formy omocy. Różnice nie są istotne statystycznie ( > 0,05). Tabela 4. Częstotliwość rzygotowywania gotowych odowiedzi rzez badanych nigdy 2 6,7 6 20,0-13,3 raz 4 13,3 9 30,0-16,7 2 4 razy 10 33,3 11 36,7-3,4 więcej niż 4 razy 14 46,7 4 13,3 33,4 0,023 Najwięcej badanych nieletnich (46,7%) udzielając odowiedzi na ytanie: Jak często rzygotowywałeś tzw. gotowce, czyli odowiedzi na ytania wcześniej odane rzez nauczyciela lub osoby z innej klasy? deklarowało, iż gotowce jako omoc na klasówce lub srawdzianie rzygotowywali więcej niż 4 razy. Natomiast 6,7% badanych z tej gruy z takiej formy ściągania nie korzystało nigdy. Z kolei uczniowie liceum z gruy orównawczej w 36,6% rzyadków ujawnili, że rzygotowywali ściągawki w formie gotowców od 2 do 4 razy, a 20% z nich nigdy nie rzygotowywało tego rodzaju ściągawek. Z analizy i orównania wyników badań można wywnioskować, że nieletni wychowankowie schroniska częściej rzygotowują zabronione formy omocy w orównaniu z resondentami z gruy orównawczej. Różnice są istotne statystycznie ( < 0,05). Tabela 5. Częstotliwość korzystania ze ściągawek rzygotowanych rzez kolegę nigdy 3 10,0 4 13,3-3,3 raz 6 20,0 9 30,0-10,0 2 4 razy 10 33,3 11 36,7-3,4 więcej niż 4 razy 11 36,7 6 20,0 16,7 0,520 Nastęnie nieletni udzielali odowiedzi na ytanie: Jak często korzystałeś ze ściąg rzygotowanych rzez kolegę? Z gruy odstawowej 36,7% badanych korzystało odczas srawdzianów ze ściągawek rzygotowanych rzez kolegów więcej niż 4 razy, a 33,3% od 2 do 4 razy. Tylko trzech nieletnich (10%) z tej gruy nie otwierdza korzystania z tej metody ściągania. Z kolei z gruy uczniów liceum najwięcej badanych (36,7%) rzyznało, że korzystało ze ściągawek rzygotowanych rzez kolegów 2 do 4 razy, a 30% więcej niż 4 razy. (s. 121 135) 127
Małgorzata Parcheta-Kowalik, Alina Ukalisz Z analizy różnic wynika, że nieletni wychowankowie schroniska tylko nieco częściej rzygotowują takie zabronione formy omocy w orównaniu z badanymi z gruy orównawczej. Różnice nie są istotne statystycznie ( > 0,05). Tabela 6. Częstotliwość korzystania z odowiedzi innych osób lub notatek w zeszycie/książce nigdy 0 0 2 6,7-6,7 raz 6 20,0 11 36,7-16,7 2 4 razy 13 43,3 9 30,0 13,3 więcej niż 4 razy 11 36,7 8 26,7 10,0 0,198 Najwięcej badanych nieletnich rzebywających w schronisku (43,3%) deklaruje, iż korzystało z odowiedzi lub notatek odczas odowiedzi ustnej z częstotliwością 2 4 razy, nieco mniej (36,7%) z takiej formy ściągania korzystało więcej niż 4 razy. Nie było w tej gruie osób, które by odowiedziały, że nigdy nie korzystały z takiej formy omocy. Z kolei w gruie uczniów liceum najwięcej badanych (36,7%) ujawniło, że douściło się takiej nieuczciwości tylko raz. Dwóch badanych (6,7%) z tej gruy zadeklarowało, iż nigdy nie korzystało z odowiedzi innych uczniów lub wcześniej sorządzonych notatek. Wyniki ujawniają, że wychowankowie ze schroniska dla nieletnich tylko nieco częściej korzystają z zabronionych form omocy w czasie odowiedzi ustnych w orównaniu z badanymi uczniami liceum. Różnice nie są istotne statystycznie ( > 0,05). Tabela 7. Częstotliwość wykradania lub sisywania rzyszłych srawdzianów w oinii badanych nigdy 0 0 3 10,0-10,0 raz 2 6,7 12 40,0-33,3 2 4 razy 10 33,3 11 36,7-3,4 więcej niż 4 razy 18 60,0 4 13,3 46,7 0,000 Nastęnie badani odowiadali na ytanie dotyczące częstości wykradania lub sisywania rzyszłych srawdzianów. Nieletni z gruy odstawowej w znacznej większości (60%) odali, iż korzystali z takiej formy nieuczciwości więcej niż 4 razy. W gruie orównawczej najwięcej badanych (40%) rzyznaje się do wykradania srawdzianów tylko raz, a 10% resondentów nigdy nie stosowało tego rodzaju ściągania. 128 (s. 121 135)
Młodzież odsądna i licealiści wobec zjawiska oszustw szkolnych... Z analizy statystycznej różnic wynika, że nieletni rzebywający w schronisku znacznie częściej dokonują kradzieży rzygotowanych srawdzianów w orównaniu z uczniami liceum. Różnice są istotne statystycznie ( < 0,001). Tabela 8. Częstotliwość doisywania lub zmieniania ocen w dzienniku rzez badanych nigdy 6 20,0 10 33,3-13,3 raz 7 23,3 8 26,7-3,4 2 4 razy 12 40,0 8 26,7 13,3 więcej niż 4 razy 5 16,7 4 13,3 3,4 0,577 Nastęne ytanie dotyczyło doisywania lub zmieniania ocen w dzienniku szkolnym. Najwięcej badanych (40%) z gruy wychowanków schroniska dla nieletnich odowiadało, że doisywali lub zmieniali oceny w dzienniku 2 4 razy. Co iąty badany deklarował, że nigdy nie douścił się tego rodzaju oszustwa. Z kolei wśród resondentów z gruy licealistów najwięcej osób (o 26,7%) ujawniło, że doisywali lub zmieniali oceny w dzienniku tylko raz oraz od 2 do 4 razy. Co trzeci badany z tej gruy odowiedział, że nigdy tego nie zrobił. Nieletni wychowankowie schroniska tylko nieco częściej w orównaniu z gruą licealistów doisują lub zmieniają oceny w dzienniku. Różnice omiędzy wynikami obu gru nie są istotne statystycznie ( > 0,05). Tabela 9. Częstotliwość unikania srawdzianów lub odytywania nigdy 0 0 8 26,7-26,7 raz 6 20,0 12 40,0-20,0 2 4 razy 13 43,3 7 23,3 20,0 więcej niż 4 razy 11 36,7 3 10,0 26,7 0,013 Na kolejne ytanie: Jak często unikałeś srawdzianów, odytywania?, nieletni wychowankowie schroniska najczęściej odowiadali (43,3%), że unikali 2 4 razy srawdzianów, kartkówek lub ytania (n. orzez symulowanie choroby). Natomiast dla 36,7% badanych raktyki takie są bardzo częste (więcej niż 4 razy). Z kolei najwięcej badanych z gruy orównawczej (40%) odowiadało, że unikali srawdzianów tylko raz, a 26,7% nie robiło tego nigdy. (s. 121 135) 129
Małgorzata Parcheta-Kowalik, Alina Ukalisz Z analizy statystycznej wynika, że nieletni umieszczeni w schronisku częściej unikali isania srawdzianów bądź odytywania niż ich rówieśnicy z gruy orównawczej. Różnice są istotne statystycznie ( < 0,05). Podsumowując należy stwierdzić, że badanych resondentów, zarówno z gruy wychowanków schroniska dla nieletnich, jak i z gruy uczniów liceum, cechuje wysokie nasilenie odejmowanych zachowań ryzykownych w ostaci oszustwa szkolnego, jakim jest ściąganie od kolegów, korzystanie z niedozwolonych omocy, kradzieże srawdzianów, doisywanie lub zmienianie ocen w dzienniku oraz unikanie srawdzianów i odytywania. Podstawowe motywy oszustw szkolnych w odczuciu badanych nieletnich Nastęnym ytaniem na jakie odowiadali badani było: Które z oniższych owodów w twoim rzyadku stanowią rzyczynę tego, że ściągasz? Resondenci mogli zaznaczyć kilka sośród zaroonowanych odowiedzi. Wśród owodów oszustw szkolnych nieletni umieszczeni w schronisku najczęściej wybierali stwierdzenia: nie lubię się uczyć, takie rzeczy są normalne w szkole i szkolna wiedza nie rzyda mi się w rzyszłości. Nastęnie deklarowali również: wiedza szkolna jest nudna, nie wiem czemu to robię, bez takich sosobów nie dałbym sobie rady, zakres materiału, który trzeba oanować jest zbyt obszerny. Badani nieletni rzyuszczalnie mają świadomość, że ściąganie to czynność naganna i zła, jednak takie ostęowanie może być zaakcetowane, gdy jest środkiem do osiągnięcia zamierzonego celu. Nieco inne odejście do oszustw szkolnych mają badani uczniowie liceum. Jako owody ściągania resondenci najczęściej zaznaczali stwierdzenia: mam zbyt mało czasu na naukę, leiej jeśli zrobię którąś z tych rzeczy, niż mam dostać złą ocenę, wszyscy moi koledzy tak robią, takie rzeczy są normalne w szkole, bez takich sosobów nie dałbym sobie rady, gdyż ewnych rzeczy nie jestem w stanie się nauczyć. Uzyskane wyniki mogą świadczyć o tym, że według badanych z tej gruy na ich stosunek do szkolnych oszustw rzutuje strach rzed złą oceną, rzeciążenie nauką oraz owszechnie anująca oinia, że korzystanie z niedozwolonych omocy jest zjawiskiem częstym, jakby wisanym w rzeczywistość szkolną. Stosunek nauczycieli do zjawiska oszustw szkolnych w oinii badanych nieletnich Odowiadając na ytanie: Jak najczęściej reagowali nauczyciele, gdy ściągałeś?, badani mieli możliwość wyboru jednej sośród siedmiu zaroonowanych odowiedzi. 130 (s. 121 135)
Młodzież odsądna i licealiści wobec zjawiska oszustw szkolnych... Tabela 10. Reakcje nauczycieli na ściąganie w oinii badanych Zabierali ściągę i stawiali jedynki 7 23,3 1 3,3 20,0 Krzyczeli i wyrzucali z sali 6 20,0 2 6,7 13,3 Uominali wciąż, że tak nie wolno robić 2 6,7 3 10,0-3,3 Uominali i rzesadzali do innej ławki 4 13,3 11 36,7-23,3 Obniżali ocenę, gdy rzyłaali na ściąganiu 9 30,0 7 23,3 6,7 Podowiadali właściwe odowiedzi i mówili, że gdy nie zaliczę zawsze mogę się orawić 2 6,7 3 10,0-3,3 Nic nie zrobili, udawali, że nie widzą 0 0 3 10,0-10,0 0,037 Ściąganie bywa w szkole różnie traktowane, nie zawsze jako łamanie zasad, które owinno być ukarane. Jedni nauczyciele soglądają na ucznia korzystającego ze ściągi z obłażaniem, inni bezwzględnie ten roceder zwalczają. Efekty są różne: od wyroszenia z sali lekcyjnej, rzez zabranie ściągawki i obniżenie oceny, aż do ostawienia oceny niedostatecznej. Badani z gruy wychowanków schroniska dla nieletnich najczęściej odowiadali, że reakcją nauczycieli na ściąganie było: obniżenie oceny (30%), zabranie ściągawki i ostawienie jedynki (23,3%) oraz skrzyczenie ucznia i wyrzucenie z sali (20%). Z kolei badani uczniowie z liceum najczęściej twierdzili, że reakcją nauczycieli na ściąganie było: uomnienie i rzesadzenie do innej ławki (36,7%) oraz obniżenie oceny (23,3%). Reakcją nauczycieli było również odowiadanie właściwych odowiedzi i zaewnienie, iż możliwe jest orawienie klasówki oraz ciągłe uominanie (o 10%). Trzy osoby rzyznały, że nauczyciele najczęściej w ogóle nie reagowali na to, że uczniowie ściągają. Analiza statystyczna wykazała, że nieletni z gruy odstawowej częściej doświadczali różnych kar za ściąganie od nauczycieli niż badani z gruy orównawczej. Różnice są istotne statystycznie ( < 0,05). Oinie nieletnich na temat rofilaktycznych i rewencyjnych działań służących wyeliminowaniu oszustw z raktyki szkolnej Poroszono również badanych o odowiedź na ytanie: Jak czujesz się w sytuacji, kiedy zamiast racować samodzielnie, ściągasz? Nieletni mieli możliwość wyboru jednej z czterech odowiedzi. Najwięcej badanych sośród nieletnich wychowanków schroniska (46,7%) uważa, że raczej źle robią i nie jest to w orządku, nieco mniej badanych (40%) jest zdania, że ostęują źle i nie owinni tego robić. Z kolei czterech wychowanków ma ewne wątliwości co do słuszności swojego ostęowania. (s. 121 135) 131
Małgorzata Parcheta-Kowalik, Alina Ukalisz Tabela 11. Samooczucie badanych w sytuacji ściągania Zdecydowanie dobrze rzecież nie robię nic złego Raczej dobrze mam ewne wątliwości co do słuszności mojego ostęowania Raczej źle zdaję sobie srawę, że nie jest do końca w orządku Zdecydowanie źle wiem, że nie owinienem tego robić 0 0 0 0 0 4 13,3 2 6,7 6,6 14 46,7 13 43,3 3,4 12 40,0 15 50,0 10,0 0,595 Natomiast co drugi badany uczeń liceum uważa swoje ostęowanie za zdecydowanie naganne, a 43,3% twierdzi, że robi raczej źle. Tylko dwie osoby (6,7%) oceniają swoje ostęowanie jako raczej dobre, lecz mają co do tego ewne wątliwości. Po dokonaniu analizy statystycznej wyników badań okazało się, że różnice nie są istotne statystycznie ( > 0,05). Oznacza to, że oinie resondentów z obu gru dotyczące osobistego stosunku do ściągania są bardzo zbliżone. Badani wyrazili również swoją oinię na temat konieczności odejmowania działań rowadzących do zmniejszenia, a nawet wyeliminowania, oszustw w szkole. Najwięcej resondentów twierdzi (56,7% z gruy nieletnich umieszczonych w schronisku i 46,7% z gruy licealistów), że nie da się tego rocederu ukrócić, onieważ jest to zjawisko niejako wdrukowane w edukację szkolną i wszelkie róby eliminacji ściągania nie mają szansy owodzenia. Niektórzy badani wskazują na konieczność zaostrzenia warunków isania testów lub klasówek ze strony nauczyciela oraz dyrekcji lacówki orzez układanie dla każdego ucznia innego testu. Taką oinię wyraziło 13,3% nieletnich ze schroniska i 20% badanych uczniów liceum. Pojedyncze osoby miały jeszcze inne omysły, n.: nauczyciele leiej owinni tłumaczyć materiał, do czasu aż wszyscy zrozumieją, wcześniej srawdzać od ławkami i na ławkach, czy nie ma ściąg, nauczyciele owinni chodzić o klasie i ilnować. Niektórzy badani roonują także zmiany zachowania nauczycieli związane ze złaaniem na ściąganiu: dawać inne kary za ściąganie, nie jedynkę, ale n. osrzątanie całej klasy. Jeszcze inni roonują całkowitą rezygnację ze srawdzianów na rzecz odytywania. Istotną kwestią wydaje się celowość rzerowadzania srawdzianów. Wielu nauczycieli ozwala zdającemu na osiadanie samodzielnie rzygotowanych materiałów. Niektórzy nawet ozwalają mieć książki, bo rzecież w racy zawodowej korzystają z nich często. Gdy srawdzamy wiedzę nieletniego, to odejmujemy grę w olicjantów i złodziei. Należałoby zatem zadać syntetyczne oisowe zagadnie- 132 (s. 121 135)
Młodzież odsądna i licealiści wobec zjawiska oszustw szkolnych... nia, a ściąganie stanie się bezrzedmiotowe. Najnowsze trendy edukacyjne referują naukę kometencji, logicznego myślenia i działania. Wiadomo, że ze względu na liczebność uczniów i czasochłonność rocesu srawdzania wiadomości w formie ustnej trudno byłoby zrezygnować ze srawdzianów isemnych. W związku z tym najleszym sosobem wydaje się rzerowadzenie srawdzianów w małych gruach uczniów, których można rozsadzić tak, aby nie siedzieli obok siebie, dając im jednocześnie własne kartki i długoisy. Jest to jednak rozwiązanie skrajne i nieekonomiczne. Najlesze wydaje się więc określenie standardów technicznych testu lub srawdzianu, tj. odległości, które uniemożliwiają ściąganie, uste rzędy, niedozwolone zachowania, zaytania it. Zmiana standardu egzaminowania rawdoodobnie zdyscylinuje uczniów, ale też nauczycieli, a niedozwolona raca zesołowa naturalnie zniknie z sali lekcyjnej. Badana młodzież oczekuje od nauczycieli, by walczyli z rocederem ściągania. Jednym z elementów tego rocesu musi być odniesienie rangi uczciwości ucznia. Działania w tym kierunku należy rozocząć jak najszybciej orzez wojenie młodym ludziom sołecznie akcetowanych zasad i wartości jeszcze rzed wejściem w dorosłość i rozoczęciem kariery zawodowej. Z każdym rodzajem nieuczciwości w szkole należy walczyć innymi metodami, zarówno z ersektywy edagoga, jak i nieletnich, którzy mimo rzyzwolenia i uczestnictwa w tym rocederze roonują wiele zmian. Najważniejsze, by starać się egzekwować umiejętności, tłumaczyć lub bardziej innowacyjnie rzekazywać treści rogramowe. Badani nieletni jako remedium na ściąganie odają szereg omysłów: jedne z nich są realne, inne niestety irracjonalne. Dyskusja wyników i wnioski Głównym celem badań rezentowanych w artykule była róba określenia stosunku młodzieży odsądnej do zjawiska oszustw szkolnych. Analiza statystyczna wyników badań wykazała, że tylko niektóre oinie na temat oszustw szkolnych wyrażane rzez młodzież odsądną i uczniów liceum różnią się. Można więc rzyuszczać, że owszechne nastawienie sołeczne do rocederu ściągania otwierdzają badani z obu gru. Należy zaznaczyć, że wyniki te owinno się traktować z dużą ostrożnością, gdyż liczebność gru była zbyt mała, aby można było uogólniać wnioski. Ponieważ rezentowane badania są ilotażowe, zachodzi konieczność wzbogacenia ich i owtórzenia z udziałem znacznie większych gru badawczych. Powszechność roblemu oszustw szkolnych nie owinna jednak oznaczać ich akcetacji. Mimo że badani odają różne owody częstego korzystania z niedozwolonych omocy (niechęć do konkretnych rzedmiotów i nauki ogólnie, chęć uzyskania dobrej oceny, ograniczony czas na rzygotowanie, obszerność materiału, owszechność ściągania), nie można oddać się ogólnemu rzekonaniu, że ze (s. 121 135) 133
Małgorzata Parcheta-Kowalik, Alina Ukalisz ściąganiem nie da się walczyć. Wbrew temu rzekonaniu są zarówno nauczyciele, rezentujący według relacji rzyłaanych na ściąganiu czynną, autorytarną ostawę, jak i sami uczniowie. Jak isze Hanna Świda-Zięba (2000, s. 5): W edukacji należy ze zdwojoną siłą odkreślić znaczenie kształtowania świadomości aksjologicznej młodych ludzi, gdyż to okolenie stanie się wkrótce, w efekcie rocesu edukacji, motorem decyzyjnym. To ich wartości i sosób myślenia, zdecydują o tym, jaki kształt rzybierze w rzyszłości warstwa olskich elit. W tym celu należy odejmować świadome, bezośrednie i konsekwentne działania, aby zamiast uczenia nowych technik ściągania, zmuszania do ściągania orzez odnoszenie oziomu i zakresu szkolnych obowiązków czy dawania cichego rzyzwolenia na ten rodzaj niedostosowania, uczyć odróżniania rawdy od kłamstwa. Można to osiągnąć dzięki wrowadzeniu do lacówki lekcji etyki, która dostarczać będzie wzorów do naśladowania. Także nauczyciele owinni zmieniać swoje ostęowanie. Należy bowiem uwzględnić edukację tożsamości i światooglądu, wajanie nawykowego i krytycznego ostrzegania siebie i otaczającej rzeczywistości. Karanie nie owinno być jedynym nastęstwem ściągania. Powinno je orzedzać wyjaśnianie istoty i nastęstw nieuczciwych zachowań, które w efekcie dorowadzą do niedostosowania sołecznego jednostki, a w nieodległej rzyszłości do rzeniesienia zachowań ryzykownych ze szkoły do życia sołecznego, łamania norm moralnych i rawnych. Ponadto niezbędne wydaje się także rzerowadzenie szeregu kamanii edukujących sołeczeństwo w zakresie wartości, jakimi są chociażby racowitość, samodzielność i uczciwość. Konieczne jest też ciągłe ostulowanie zmiany rzeładowanych rogramów nauczania. W ercecji badanych nieletnich to właśnie rzez zbyt obszerne rogramy ściąganie stało się koniecznością czy wręcz rzejawem niezaradności życiowej. Wrowadzenie bardziej innowacyjnych i raktycznych rogramów w ołączeniu z konsekwentnym działaniem nauczycieli i jednorodnym oraz srawiedliwym systemem oceniania może dać wymierne rezultaty w ostaci uczciwego odchodzenia do obowiązków szkolnych rzez nieletnią młodzież. Abstract: Youth accused and high school students toward frauds in school. Research reort The article resents an oinion on the henomenon of juvenile scams school. The study included 30 children residing in a shelter for minors, and 30 high school students. On the basis of research results, has been determined the scale and scoe of the fraud committed by resondents. Method was used diagnostic survey using their own questionnaire consisting of thirteen closed questions and one oen. The analysis of the results of emirical research has shown that there is widesread ublic attitude to ull confirmed among the young eole of both grous. Studies have shown that both juveniles juvenile centers, as well as surveyed high school students often use illegal forms of assistance at school and blameworthy to justify 134 (s. 121 135)
Młodzież odsądna i licealiści wobec zjawiska oszustw szkolnych... the reasons for such roceedings. It was also found that subjects continually multily reasons for frequent use of unauthorized aid. The resondents are of the oinion that there can be a general belief, suosedly with revenue could not fight. This henomenon is revalent desite the tightening of authoritarian attemts to limit by teachers and educators. Key words: fraud school, the henomenon of downloading, a shelter for minors. Bibliografia [1] Gromkowska-Melosik A., 2007, Ściągi, lagiaty, fałszywe dylomy. Studium z socjoatologii edukacji, GWP, Gdańsk. [2] Kobierski K., 2006, Ściąganie w szkole. Raort z badań, Oficyna Wydawnicza Imuls, Kraków. [3] Strelau J., 2000, Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 3, GWP, Gdańsk. [4] Śliwerski B., 1996, Edukacja autorska, Wydawnictwo Ignatianum, Kraków. [5] Świda-Zięba H., 2000, Młodzież końca tysiąclecia. Obraz świata i bycia w świecie, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa. [6] Zamoyski Z., 2004, Oszustwo usrawiedliwione?, Miesięcznik Politechniki Warszawskiej, nr 12. [7] www.academicintergrity.org [dostę: 23.02.2014]. [8] www.oke.oznan.l [dostę: 23.02.2014]. Źródła internetowe (s. 121 135) 135