Badanie ewaluacyjne współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Badanie ewaluacyjne współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego InfoAudit Sp. z o.o. 02-954 Warszawa, ul. Kubickiego 19 lok 24... [+48 22] 894-08-75 / [+48 22] 894-08-76 www.infoaudit.com.pl e-mail: ewaluacja@infoaudit.com.pl NIP 852-23-89-395, REGON 812611420 Raport z badania ewaluacyjnego projektu systemowego Powiatowego Urzędu Pracy w Kępnie pt: Krok do sukcesu realizowanego w ramach Poddziałania 6.1.3 PO KL Termin przeprowadzenia badania: 29 wrzesień 2010 r. - 24 listopad 2010 r. Zamawiający: Powiatowy Urząd Pracy w Kępnie Mianowice 2H 63-600 Kępno Zwany w dalszej części raportu Projektodawcą Wykonawca: Infoaudit Sp. z o.o. 02-954 Warszawa, ul Kubickiego 19 lok 24 Tel 22 894 35 81, fax: 22 858 90 08 e-mail: ewaluacja@infoaudit.com.pl; www.infoaudit.com.pl Skład zespołu badawczego: Katarzyna Krok-Czyż Krzysztof Czerwiński 1

Podsumowanie Niniejszy raport prezentuje wyniki badania ewaluacyjnego projektu systemowego realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Kępnie pt. Krok do sukcesu w ramach Poddziałania 6.1.3 PO KL. W wyniku realizacji badania rekomenduje się następujące zalecenia o charakterze operacyjnym, które w dalszym ciągu będą przyczyniać się do zwiększenia jakości i skuteczności projektu w najbliższych latach oraz utrzymania pozytywnych elementów projektu: Utrzymanie wsparcia w postaci jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej, jako najskuteczniejszej formy pomocy Kontynuowanie monitoringu efektywności i trwałości pozytywnych efektów wsparcia w ramach projektu, w szczególności w postaci jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej Zachowanie komplementarnego wsparcia polegającego na połączeniu form pomocy kierowanych do bezrobotnych poprzez realizację dotychczasowych szkoleń i udzielanie środków na podjęcie działalności, jako mechanizmu skutecznego wspierania bezrobotnych Wykonawca postuluje także realizacji zalecenia o charakterze kluczowym z punktu widzenia sytuacji na powiatowym rynku pracy: Opracowanie strategii kompleksowego wsparcia rozwoju edukacji ponadgimnazjalnej w powiecie kępińskim w kontekście wymagań współczesnego rynku pracy. Dodatkowo Wykonawca podnosi w niniejszym Raporcie kwestię zmiany o charakterze systemowym związanej z warunkami udziału i realizacji poszczególnych form wsparcia i aktywizacji bezrobotnych, które zachęcają zarówno pracodawcę do zatrudniania takiej osoby oraz samego bezrobotnego do wzięcia udziału w danej formie wsparcia: Uproszczenie procedur dotyczących dofinansowania przygotowania stanowisk pracy dla osób powyżej 50 roku życia oraz zapewnienie środków finansowych na rzecz aktywizacji zawodowej tych osób bezrobotnych na poziomie wystarczającym w stosunku do rzeczywistych potrzeb ich aktywizacji. 2

Streszczenie Niniejszy raport jest raportem końcowym z przeprowadzonego badania ewaluacyjnego mającego na celu ocenę jakości projektu systemowego realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Kępnie pt. Krok do sukcesu w ramach Poddziałania 6.1.3 PO KL oraz wpływu podejmowanych w ramach tego projektu działań na podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia uczestników. Ewaluacja ma charakter badania mid-term jest realizowana w połowie okresu wdrażania projektu. Ocena poprawności wdrażania dokonana w trakcie trwania projektu wraz z rekomendacjami mogą nadal w znacznym stopniu przyczyniać się do zwiększenia skuteczności prowadzonych działań w najbliższych latach i wpłynąć w sposób bezpośredni na efektywność zakresu wsparcia bezrobotnych w ramach projektu systemowego realizowanego przez Urząd Pracy w Kępnie. Raport zawiera następujące elementy: Podsumowanie; Streszczenie; Spis treści; Wprowadzenie opisujące cele i zakres badania; Opis zastosowanej metodologii wraz z koncepcją badań; Opis wyników ewaluacji zawierający ocenę jakości projektu pod kątem przyjętych pytań badawczych; Wnioski i rekomendacje, Aneksy. 3

Najważniejsze spostrzeżenia i wnioski W powiecie kępińskim zjawisko bezrobocia jest stosunkowo małe stopa bezrobocia jest dużo niższa niż w województwie wielkopolskim. W strukturze bezrobotnych widoczny jest duży udział kobiet, osób młodych do 25 roku życia oraz osób o niskim poziomie wykształcenia. Stosunkowo niewielki jest obecnie w powiecie udział osób długotrwale bezrobotnych, jednak w 2007 roku był on zdecydowanie wyższy. W obliczu struktury bezrobotnych powiatu kępińskiego bardzo istotna jest aktywizacja zawodowa bezrobotnych kobiet, osób młodych, słabo wykształconych ale także osób starszych, których udział w ogólnej strukturze bezrobotnych nie jest wprawdzie wysoki ale osobom tym równie trudno jest znaleźć zatrudnienie. Wszystkie działania zaproponowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Kępnie są zgodne ze sposobami realizacji celów PO KL wymienionych w Priorytecie VI. Instrumenty rynku pracy zostały dobrane w celu zwiększenia zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy, zwiększenia poziomu zatrudnienia wśród osób młodych, zmniejszenia bezrobocia wśród osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, zwiększenia poziomu zatrudnienia wśród osób starszych. Wszystkie wymienione cele szczegółowe przyczyniają się do osiągnięcia celu głównego jakim jest aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych i są tym samym zgodne z celami projektu Krok do sukcesu. Warto podkreślić, iż projekt Krok do sukcesu w bezpośredni sposób ma wpływ na osiągnięcie wskaźników PO KL, bowiem w 2009 r. odnotowano m. in.: wzrost podjęć pracy wśród młodzieży do 25 roku życia o 36%; wzrost podjęć pracy wśród osób powyżej 50 lat o 57,7%. Najczęściej stosowaną formą aktywizacji zawodowej są staże. W stażach uczestniczyło 46% bezrobotnych objętych badaniem, co oznacza, że blisko co drugi bezrobotny wziął udział w projekcie w celu zdobycia umiejętności praktycznych do wykonywania pracy na samodzielnym stanowisku pracy. Poza tym, 41% spośród badanych bezrobotnych objęto szkoleniami, które wyposażyły grupę docelową w kompetencje zawodowe oraz zdolności interpersonalne. Natomiast 13% ankietyzowanych uczestników projektu, rozpoczęło własną działalność gospodarczą. 84% badanych oceniła pomoc oferowaną przez PUP w Kępnie jako skuteczną lub bardzo skuteczną. Poszczególne rodzaje wsparcia są wysoko oceniane pod względem ich skuteczności przez badane osoby bezrobotne. Najwyżej pod tym względem oceniane jest wsparcie w ramach otrzymanych środków na podjęcie działalności gospodarczej na poziomie 88% i porównywalnie w przypadku szkoleń oraz stażu 83%. Badani nie mają większych zastrzeżeń co do sposobu realizacji oferowanej im pomocy w ramach projektu. Zdaniem aż 74% badanych, projekt nie miał słabych stron. Jako szczególnie sprzyjająca okazała się pomoc finansowa przeznaczona na rozpoczęcie działalności gospodarczej, bowiem 100% respondentów nadal prowadzi działalność gospodarczą. 4

Rozpoczęciu pracy sprzyjało również odbycie stażu oraz szkoleń, bowiem bezpośrednio po zakończeniu udziału w danej formie wsparcia pracę podjęło odpowiednio 55% uczestników stażu i 61% bezrobotnych zaktywizowanych szkoleniem. Z uwagi na specyfikę kępińskiego rynku pracy, wsparcie projektowe zaadresowane było przede wszystkim do ludzi młodych, którzy ukończyli szkołę o kierunku nieadekwatnym do potrzeb lokalnego rynku pracy. W powiecie podobnie jak w skali całego kraju, to właśnie młodzież do 25 roku życia napotyka na największe trudności w podjęciu zatrudnienia, bowiem większość nie legitymuje się żadnym doświadczeniem zawodowym lub zawodem, a i niejednokrotnie wyuczony zawód nie odpowiada potrzebom rynku pracy. Warto podkreślić, iż co roku rejestruje się średnio blisko 50% młodych ludzi wobec wszystkich osób zgłaszających się do ewidencji urzędu. Natomiast rejestracja osób powyżej 50 roku życia kształtuje się tylko na poziomie 10%. Warto przy tym wspomnieć, że formy wsparcia przewidziane w projektach 6.1.3 nie do końca dopasowane są do wymogów i oczekiwań tej grupy wiekowej. Biorąc pod uwagę poziom wykształcenia, młodzież reprezentuje wyższy poziom, niż pozostałe kategorie bezrobotnych. Jednak, przekładając ich możliwości konkurowania na otwartym rynku pracy, gdy 38% z nich nie posiada żadnego zawodu (i dla porównania 40% wśród osób powyżej 50 roku życia), a 40% nie legitymuje się żadnym doświadczeniem zawodowym (podczas gdy wśród osób powyżej 50 lat, to zaledwie 2%), zasadnym było skierowanie wsparcia przede wszystkim do młodzieży. Dlatego też, osoby młode do 25 roku życia dzięki stażom mają szansę od razu wprowadzenia na rynek pracy, bowiem brak jakiegokolwiek doświadczenia stawia ich w niekorzystnym świetle wśród potencjalnych pracodawców, a pozostawanie bez pracy przez dłuższy okres czasu rodzi szereg negatywnych konsekwencji. W związku z powyższym ustalenie wartości wskaźników podyktowane było odmiennymi warunkami w jakich funkcjonują określone grupy bezrobotnych na rynku pracy, a które objęto programem. Natomiast jaka była skuteczność wsparcia oferowanego w ramach projektu, najbardziej odzwierciedlają wyniki ankietyzacji przeprowadzonej wśród uczestników poddanych badaniom ankietowym. Wdrażanie projektu przebiegło prawidłowo i zakładane wskaźniki zostały sukcesywnie realizowane. Projekt Krok do sukcesu spełnił swoje cele, gdyż przyczynił się do poprawy sytuacji jego uczestników. Wymiernym wskaźnikiem jest tu udział uczestników, którzy obecnie pracują. 43% badanych jest obecnie zatrudnionych, a 16,5% prowadzi własną firmę. Wśród uczestników projektu którzy dostali dofinansowanie na rozpoczęcie działalności gospodarczej 100% nadal prowadzi własną firmę. W ocenie uczestników projektu był on dobrze zarządzany. Współpraca między uczestnikami a Powiatowym Urzędem Pracy w Kępnie przebiegała bezproblemowo. Zdecydowana większość respondentów była zdania, że w projekcie niczego nie brakowało. Dobrą współpracę z urzędnikami Powiatowego Urzędu Pracy dostrzegło aż 53% badanych poproszonych o wskazanie najmocniejszej strony w projekcie. Badanym we współpracy z urzędnikami szczególnie podobała się ich pomocność. Jedynie 4% badanych wskazało trudności we współpracy z pracownikami urzędu pracy, jako najsłabszy punkt projektu. Najbardziej poprawiła się sytuacja zawodowa osób, które uzyskały jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej - 58% stwierdziło, że ich sytuacja zawodowa raczej się poprawiła a 21%, że poprawiła się zdecydowanie. Pozostałe formy również okazały się mieć duży wpływa na poprawę sytuacji badanych. Projekt był użyteczny dla większości jego 5

uczestników jednak ich ocena projektu w znacznej mierze zależy od tego jaką formą pomocy zostali objęci. Mimo to, większość badanych (76%) stwierdziła, że pomoc uzyskana w projekcie przyczyniła się do zmian w ich życiu zawodowym. Najczęściej na zmianę sytuacji zawodowej wskazują osoby, które otrzymały środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej (79%). Zmiany te są pozytywne, gdyż zdecydowana większość badanych jest zdania, że w porównaniu do stanu sprzed udziału w projekcie ich sytuacja zawodowa poprawiła się. Większość badanych bezrobotnych uważa, że w wyniku udziału w projekcie ich sytuacja zawodowa raczej się poprawiła lub zdecydowanie poprawiła się. Tak też uważa 79% bezrobotnych, którzy otrzymali środki na podjęcie działalności gospodarczej, 62% bezrobotnych, którzy objęci byli szkoleniami oraz 60% bezrobotnych, którzy odbyli staż. Pozytywne jest, że ponad 71% badanych uważa, że dzięki projektowi podwyższyli swoje kwalifikacje, 34% dzięki udziałowi w projekcie znalazło pracę, 31% nauczyło się samodzielnie poszukiwać pracy, a 16,5% otworzyła swoją firmę. Konkluzją jest fakt, że 76% badanych uważa, że w ich życiu zaszły pozytywne zmiany. 43% badanych jest obecnie zatrudniona, a 16,5% otworzyło własną firmę. Jedynie 17,2% badanych jest obecnie zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kępnie jako bezrobotni. Pozytywne jest także, że część uczestników projektu podjęła dalszą naukę. Duży udział osób, które są obecnie zatrudnione występuje w przypadku uczestników projektu, którzy odbyli staż 53% oraz 47% osób, które skorzystały ze wsparcia w postaci szkoleń ma obecnie pracę. Najskuteczniejszą jednak formą okazało się wsparcie w postaci jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej, bowiem aktualnie 100% tych osób prowadzi nadal swoją firmę. 6

Spis treści Podsumowanie... 2 Streszczenie... 3 Wprowadzenie... 8 Opis zastosowanej metodologii... 12 Opis wyników badania... 14 Analiza efektów realizacji projektu... 18 Wnioski i rekomendacje... 36 Aneksy... 42 7

Wprowadzenie Cel badania Głównym celem badania ewaluacyjnego jest: ocena jakości projektu systemowego realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Kępnie pt: Krok do sukcesu w ramach Poddziałania 6.1.3 PO KL oraz wpływu podejmowanych w ramach tego projektu działań na podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia uczestników. Osiągnięcie celu głównego jest możliwe dzięki zrealizowaniu wytyczonych w badaniu sześciu celów szczegółowych: 1. Ocena stopnia, w jakim cele projektu odpowiadają problemom lokalnego rynku pracy, 2. Ocena stopnia realizacji zamierzonych celów projektu, ocena sposobu zarządzania projektem oraz jego wdrażania, stopnia jakości współpracy z lokalnymi instytucjami, zaangażowanymi w realizację Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, 3. Identyfikacja barier i problemów związanych z realizacją projektu systemowego (w tym związanych z zarządzaniem projektami i ich wdrażaniem), 4. Ocena sposobu doboru instrumentów rynku pracy pod kątem ich adekwatności do celów projektu, 5. Ocena użyteczności oferowanego wsparcia z punktu widzenia uczestników projektów, 6. Ocena trwałości działań podejmowanych w projekcie w okresie co najmniej 6 miesięcy od zakończenia przez uczestników udziału w projekcie. 8

Zakres badania Badanie obejmuje projekt Krok do sukcesu realizowany przez Powiatowy Urząd Pracy w Kępnie w ramach Poddziałania 6.1.3 PO KL, którego okres realizacji to lata 2008 2013. Przedmiotem badania będzie wdrażanie projektu w latach 2008 2009. Projekt ten ma charakter projektu systemowego polegającego na dofinansowaniu działań realizowanych przez instytucje administracji publicznej. W ramach Poddziałania 6.1.3 PO KL projekty systemowe realizowane są przez powiatowe urzędy pracy, natomiast instytucjami nadzorującymi są Wojewódzkie Urzędy Pracy. Działania realizowane w ramach Priorytetu VI mają na celu poprawę zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych. Beneficjentami systemowymi są powiatowe urzędy pracy, których zadaniem jest realizacja założeń Poddziałania 6.1.3 za pomocą różnych form wsparcia, takich jak: szkolenia staże przygotowanie zawodowe dorosłych prace interwencyjne wyposażenie i doposażenie stanowiska pracy przyznanie jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej, w tym pomocą prawną, konsultacjami i doradztwem związanymi z podjęciem działalności gospodarczej. Uczestnikami projektów realizowanych w ramach Poddziałania 6.1.3 są osoby bezrobotne zarejestrowane w Powiatowych Urzędach Pracy, zwłaszcza zaś osoby znajdujące się w trudnej sytuacji na rynku pracy definiowanymi przez Ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z dnia 1 maja 2004 r. z póź. zm.; art. 49) jako osoby bezrobotne: do 25 roku życia, długotrwale bezrobotni albo osoby, które nie podjęły zatrudnienia po urodzenia dziecka lub po zakończeniu realizacji kontraktu socjalnego, powyżej 50 roku życia, bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego, bez wykształcenia średniego, samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, niepełnosprawne lub bezrobotni, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia. Projekt realizowany przez Powiatowy Urząd Pracy w Kępnie wpisuje się zatem w problematykę Poddziałania 6.1.3 PO KL. Intencją projektu Krok do sukcesu jest odpowiedź na zidentyfikowane przez PUP problemy związane bezrobociem na terenie powiatu kępińskiego poprzez realizację zakładanego we wniosku celu głównego jakim jest wyrównanie szans bezrobotnych z grup defaworyzowanych na rynku pracy i zagrożonych marginalizacją społeczną oraz zwiększenie zdolności do zatrudnienia poprzez zidentyfikowanie potrzeb i uruchomienie odpowiednich działań interwencyjnych. W 2009 roku cel został doprecyzowany o dopasowanie działań interwencyjnych do realnie istniejących problemów. Osiągnięcie celu głównego projektu jest możliwe poprzez realizację celów szczegółowych zaproponowanych przez Powiatowy Urząd Pracy w Kępnie w następującej postaci: wyposażenia grupy docelowej w kompetencje stawiane kandydatom do pracy przez lokalnych pracodawców, nowe kwalifikacje i umiejętności do wykonywania pracy na samodzielnym stanowisku pracy, pomocy w zaistnieniu na rynku pracy w formie zatrudnienia i samozatrudnienia. 9

Działania w ramach projektu Krok do sukcesu skierowane są do grupy uczestników projektu zidentyfikowanych jako zagrożonych bezrobociem ze względu na przynależność do grup defaworyzowanych na rynku pracy. Osiągnięcie celów szczegółowych, a tym samym celu głównego opiera się na zrealizowaniu zaplanowanych przez Powiatowy Urząd Pracy w Kępnie działań w postaci szkoleń grupowych i indywidualnych, staży, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, przyznania jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej oraz szkolenia ABC przedsiębiorczości dla osób chcących otworzyć własną firmę. W 2009 roku PUP w Kępnie zaproponował także szkolenie w ramach Klubu Pracy, którego celem jest zaopatrzenie uczestników projektu w informacje na temat samodzielnego poszukiwania pracy. Badaniem zostały objęte następujące osoby: Pracownik Powiatowego Urzędu Pracy w Kępnie zarządzający projektem; Uczestnicy projektu korzystający z różnych form wsparcia dla osób bezrobotnych oferowanych w ramach projektu. 10

Kontekst badania Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, opracowany i realizowany jest Program Promocji Zatrudnienia oraz Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy na lata 2008-2013, który zmierza do wzrostu zatrudnienia i ograniczenia negatywnych skutków bezrobocia i jest częścią powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych. Poza tym opracowano Strategię Rozwoju Powiatu Kępińskiego do 2010 roku, która jest próbą wytyczenia długofalowych celów i kierunków rozwoju miasta w kontekście stanu rozwoju miasta, istniejących i przewidywanych problemów rozwojowych, aspiracji społeczności lokalnej i sytuacji rozwojowej miasta określonej dzięki analizie SWOT. Określa również działania mające służyć realizacji wytyczonych w strategii celów. Diagnozy stanu powiatu Strategia dokonuje rozpatrując sferę ekologiczną powiatu, sferę społeczną, kultury i sportu, oświaty oraz sferę mieszkalnictwa. Rozpatrując strefę mianowicie stanu środowiska naturalnego na terenie powiatu kępińskiego należy wziąć pod uwagę warunki geograficzno przyrodnicze Powiatu Kępińskiego, które pozwoliły na wykształcenie na tym obszarze gospodarki o charakterze rolniczo przemysłowym. Warto wspomnieć o walorach turystycznych powiatu, na terenie którego występują obszary prawnie chronione, szczególnie cenne przyrodniczo. Zajmują one łącznie 15,7% ogólnej powierzchni powiatu. Rozpatrując sferę społeczną, Strategia zwraca uwagę na stopę bezrobocia w powiecie kępińskim, jako m. in. jedną z mocnych stron powiatu. Charakterystyczną cechą bezrobocia jest jego silne zróżnicowanie przestrzenne. Strategia zwraca uwagę, że nacisk skierowany jest na poprawę sytuacji osób bezrobotnych, szczególnie tych zaliczanych do tzw. grup ryzyka. W obszarze kultury i sportu, powiat kępiński stara się prowadzić atrakcyjną ofertę dla mieszkańców. Współpracuje także z miastami za granicą w celu wymiany doświadczeń oraz bliższego poznania z innymi kulturami. W obszarze oświaty, władze powiatu skupiają się na tym, aby uruchamiane w szkołach kierunki oraz zawody a także decydując o rozszerzonym programie nauczania dostosowywane były do aspiracji młodzieży a także potrzeb i oczekiwań ze strony rynku pracy. Strategia zwraca uwagę, na potrzebę edukacji do aktywnego uczestnictwa w zmiennym rynku pracy i w społeczeństwie obywatelskim. W zakresie pomocy społecznej, Strategia zwraca uwagę na zbyt małą liczbę miejsc w Domu Pomocy Społecznej. Powiat Kępiński nie posiada żadnej placówki opiekuńczo-wychowawczej. Na podstawie orzeczeń Sądu Rodzinnego, podejmowane są działania mające na celu umieszczenie dzieci w wyznaczonych placówkach. Zadaniem powiatu jest znalezienie odpowiedniej placówki w obszarze mieszkalnictwa i ładu przestrzennego, warto zwrócić uwagę na następujące walory mieszkalnictwa w powiecie kępińskim: dogodne położenie (na trasie Poznań- Katowice, Wrocław-Warszawa), wysoki standard mieszkań, konkurencyjność cenowa działek mieszkań. Ponadto normowane są kwestie reprywatyzacyjne, z przedwojennymi właścicielami budynków, jest też prowadzona uproszczona droga pozyskiwania pozwoleń na budowę. Ruch mieszkaniowy w powiecie rozwija się dynamicznie. Prowadzone są liczne inwestycje firm krajowych i zagranicznych w branżach takich jak: stolarska, tapicerska, spożywcza, przetwórcza i inne które postanowiły umieścić swoje przedstawicielstwa. Priorytet VI PO KL : Rynek pracy otwarty dla wszystkich skoncentrowany jest na aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych i biernych zawodowo ze szczególnym uwzględnieniem osób do 25 roku życia bez doświadczenia zawodowego i kwalifikacji, kobiet (szczególnie samotnych matek), osób po 50 roku życia oraz osób niepełnosprawnych a także długotrwale bezrobotnych. Działania realizowane w ramach tego priorytetu skoncentrowane są na nacisk na podnoszenie i uzyskiwanie kwalifikacji poprzez kursy, praktyki, staże, szkolenia i inne formy zdobywania doświadczenia zawodowego, a także rozwój przedsiębiorczości w kierunku samozatrudniania. Działanie 6.1 realizowane w ramach Priorytetu VI ma na celu podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych, a także stworzenie warunków do rozwoju aktywności zawodowej w danym regionie. W ramach tego działania realizowane jest Poddziałanie 6.1.3, którego systemowymi beneficjentami są Powiatowe Urzędy Pracy. Projekt Krok do sukcesu w pełni pokrywa się z omówionymi powyżej założeniami strategii rozwoju, Priorytetu VI a także Działania 6.1 i Poddziałania 6.1.3. 11

Opis zastosowanej metodologii W badaniu wykorzystano metody odpowiadające kolejnym etapom procesu badawczego: Faza eksploracyjna służy wstępnemu rozpoznaniu uwarunkowań projektu. Narzędzia zostały tak dobrane aby móc skutecznie zidentyfikować specyfikę projektu. W tej fazie wykorzystano analizę dokumentów związanych z projektem (Desk Research) oraz badanie jakościowe w formie pogłębionego wywiadu indywidualnego (IDI) z osobą zarządzającą projektem. Faza operacjonalizacji ma na celu rozpoznanie uwarunkowań rynku pracy w powiecie. Wykorzystano analizę danych zastanych oraz analizę społeczno ekonomiczną na powiatowym rynku pracy. Faza obserwacji realizacja badań w oparciu o przyjęte w poprzednich etapach cele badawcze i kryteria ewaluacyjne. Wykorzystano badanie ilościowe realizowane metodą CATI, obejmujące uczestników projektu. Faza konkluzywna polega na wyciągnięciu wniosków i opracowaniu raportu końcowego z badania zawierającego wyniki i rekomendacje. W ramach zastosowanych metod zrealizowano: Desk research metoda ta umożliwiła dokładne zapoznanie się z ewaluowanym projektem i zaprojektowanie badania spełniającego oczekiwania zamawiającego. W kolejnych etapach badania analiza danych zastanych pozwoliła ocenić projekt pod kątem prawidłowości jego wdrażania i osiąganych wskaźników. Analizą danych zastanych została objęta dokumentacja projektu, dokumenty programowe PO KL oraz dane statystyczne dotyczące województwa wielkopolskiego i powiatu kępińskiego. Metodą Desk Research przebadano następujące dane i dokumenty: Dokumentacja projektu systemowego, zrealizowanego przez PUP w ramach Poddziałania 6.1.3 PO KL w roku 2008 i 2009 (dokumentacja finansowa, wniosek o dofinansowanie, wniosek o płatność), Zapisy dokumentów programowych PO KL: o Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, o Szczegółowego Opisu Priorytetów PO KL, o Projekty systemowe Powiatowych Urzędów Pracy w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Dane statystyczne dotyczące powiatu kępińskiego i województwa wielkopolskiego pochodzące z Banku Danych Regionalnych, Strategia Rozwoju Powiatu Kępińskiego do 2010 roku, Dane pozyskane z rejestru PUP na temat sytuacji na rynku pracy, w jakiej znajdują się uczestnicy projektu systemowego, którzy zakończyli udział w projekcie, Dane teleadresowe uczestników projektu PO KL 6.1.3 umożliwiające realizację badania ilościowego metodą CATI. Indywidualny wywiad pogłębiony (IDI) wywiad indywidualny z osobą zarządzającą projektem umożliwił lepsze zrozumienie logiki projektu, dostosowanie badania ewaluacyjnego do indywidualnych potrzeb klienta a także pozwolił na identyfikację problemów związanych z jego wdrażaniem oraz ocenę współpracy projektodawcy z otoczeniem. W ramach ewaluacji projektu Krok do sukcesu przeprowadzono jeden indywidualny wywiad pogłębiony z koordynatorem projektu. Badanie ilościowe CATI wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo zostały przeprowadzone z 267 uczestnikami projektu. Zastosowanie badania ilościowego ankietowego 12

pozwoliło na uzyskanie mierzalnych informacji od stosunkowo dużej grupy osób, dzięki czemu możliwa była statystyczna analiza odpowiedzi z zachowaniem możliwości uogólnienia otrzymanych danych na cała populację. Analiza statystyczna pozwala nie tylko na przestawienie rozkładu otrzymanych danych, ale także na wyłapanie istotnych statystycznie zależności między nimi. Badanie ilościowe w formie ankiety skierowanej do uczestników projektu okazało się użyteczną metodą prowadzącą do poznania rezultatów i oddziaływania interwencji. Informacje zebrane w trakcie realizacji badania przyczyniły się do uzyskania informacji dotyczących wszystkich aspektów projektu i opinii respondentów na te tematy, ich oceny zasadności projektu, trudności i barier związanych ze zdobyciem zatrudniania. W trakcie realizacji badania zostały uwzględnione następujące kryteria ewaluacyjne: Trafność - rozumiana jako ocena sposobu doboru zastosowanych instrumentów pod kątem realizacji celów projektu, celu Działania 6.1 PO KL, celów szczegółowych Priorytetu VI PO KL, celu szczegółowego nr 1 PO KL, a także ocena związku pomiędzy zdefiniowanymi celami a istniejącymi problemami społeczno-gospodarczymi, które mają zostać rozwiązane dzięki interwencji EFS. W szczególności kryterium pozwoli na ocenę tego, w jakim stopniu cele projektu odpowiadają potrzebom i priorytetom danego obszaru (m.in. w jakim stopniu działania w projekcie odpowiadają potrzebom powiatu i są skierowane do grup najbardziej narażonych na pozostawanie bez zatrudnienia). Skuteczność - rozumiana jako stopień, w jakim wdrażane w projektach działania, poprzez wykorzystane instrumenty rynku pracy, przyczyniają się do realizacji celów projektu, celu Działania 6.1, celów szczegółowych Priorytetu VI, celu szczegółowego nr 1 PO KL. W szczególności kryterium to pozwoli na ocenę tego do jakiego stopnia cele przedsięwzięcia zdefiniowane na etapie programowania na poziomie produktów, rezultatów i oddziaływania zostały osiągnięte (m.in. czy zakładane efekty zostały osiągnięte i czy pojawiły się jakieś dodatkowe efekty poboczne, które z instrumentów realizowanych w programie przyniosło najlepsze efekty). Użyteczność rozumiana jako wpływ zaoferowanego wsparcia na poprawę sytuacji uczestników na rynku pracy, a także ocena czy zmiany wywołane realizacją projektu są korzystne z punktu widzenia jego uczestników i do jakiego stopnia oddziaływanie projektów odpowiada potrzebom grupy docelowej, w szczególności uzyskana zostanie odpowiedź na pytanie o to, jakie było zainteresowanie odbiorców, czy byli zadowoleni z pomysłu, sposobu i efektów. Trwałość - rozumiana jako użyteczność w dłuższym okresie czasu, a więc ocena czy i w jakim stopniu zmiany sytuacji zawodowej uczestników projektów, wywołane oddziaływaniem projektu są zauważalne w okresie co najmniej 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie. W szczególności kryterium to powoli na ocenę tego, na ile można się spodziewać, że pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem projektu będą trwały po jego zakończeniu (m.in. ile z osób zdobyło pracę i ją utrzymało). Dodatkowo jakie można określić przykłady dobrych praktyk - zarówno z punktu widzenia efektów projektu dla uczestników projektu, oraz z punktu widzenia organizacji i planowania projektu dla beneficjentów. 13

Opis wyników badania Analiza danych zastanych opis sytuacji społeczno-ekonomicznej powiatu kępińskiego. Ludność i zatrudnienie. Na przestrzeni lat 2007 2009 bezwzględna liczba ludności zamieszkującej powiat utrzymywała się na stałym poziomie. Stała liczba ludności była charakterystyczna w tym czasie dla całego województwa wielkopolskiego, w którym nie zanotowano znacznego odpływu lub napływu ludności. Udział osób w wieku produkcyjnym w powiecie kępińskim również utrzymywał się na stałym poziomie 64% i był zbliżony od średniej dla całego województwa, która w tych latach wynosiła około 65%. Struktura ludności powiatu pod względem wieku była w okresie omawianych lat stabilna. Dane statystyczne dotyczące wieku ludności na przestrzeni lat pokazują, że nie nastąpił gwałtowny spadek lub wzrost udziału żadnej z kategorii wiekowych. Jedynie w niewielkim stopniu zmalał odsetek osób poniżej 25 roku życia oraz w wieku 45-54 lata. Zwiększył się natomiast w niewielkim stopniu udział pozostałych kategorii wiekowych, co przedstawia Tabela 1. Tabela 1. Struktura ludności powiatu kępińskiego pod względem wieku. 2007 2008 2009 do 24 34,12% 33,34% 32,46% 25-34 16,03% 16,28% 16,58% 35-44 13,11% 13,15% 13,47% 45-54 14,22% 14,21% 13,90% 55 i więcej 22,52% 23,02% 23,59% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych. Zestawiając dane w powiatu kępińskiego z danymi dla całego województwa wielkopolskiego widać wyraźnie, że w powiecie jest większy udział osób młodych w populacji o około 2 punkty procentowe, jednak tendencja do spadku odsetka młodych charakteryzuje całe województwo. Mniejszy w powiecie jest natomiast udział osób z w wieku 45+. Dane dla województwa wielkopolskiego przedstawia Tabela 2. Tabela 2. Struktura ludności województwa wielkopolskiego pod względem wieku. 2007 2008 2009 do 24 32,33% 31,59% 30,89% 25-34 16,62% 16,91% 17,14% 35-44 12,78% 12,91% 13,14% 45-54 14,73% 14,41% 14,05% 55 i więcej 23,54% 24,17% 24,78% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych. W 2008 roku w powiecie nastąpił nieznaczny wzrost liczebności osób zatrudnionych w stosunku do roku poprzedniego. W tym samym czasie w województwie wielkopolskim również nastąpił wzrost liczebności ludności zatrudnionej o prawie 7 tysięcy osób. W omawianych latach zmianie nie uległa także struktura zatrudnienia w zależności od sektora. Na terenie powiatu dominującym miejscem zatrudnienia mieszkańców jest sektor przemysłowy, 14

w którym pracuje ponad połowa pracujących mieszkańców powiatu kępińskiego. Najmniejszą zatrudnialnością cechuje się sektor usługowy, w którym w 2007 roku zatrudnionych było jedynie 23% pracujących mieszkańców powiatu oraz rolniczy, który w 2007 roku zatrudniał 26%. Zatrudnienie w poszczególnych sektorach gospodarki ilustruje Wykres 1. Nieco odmiennie sytuacja wygląda w całym województwie wielkopolskim. Dominującym sektorem zatrudnienia dla mieszkańców województwa wielkopolskiego jest sektor usługowy, w którym pracuje niemal połowa zatrudnionych. Najmniejszą zatrudnialnością, na poziomie około 20%, cechuje się rolnictwo. W przemyśle, czyli dominującym sektorze zatrudnienia w powiecie kępińskim, zatrudnionych jest około 34% wszystkich pracujących mieszkańców województwa wielkopolskiego. Wykres 1. Struktura zatrudnienia w powiecie kępińskim ze względu na gałąź gospodarki. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych. Na przestrzeni lat 2007 2009 przeciętne wynagrodzenie brutto w powiecie wzrosło o 257 zł i wynosi obecnie 2 020,27 złotych. Zjawisko to wpisuje się w wojewódzki trend wzrostu płac. Przeciętne wynagrodzenie mieszkańca powiatu znacznie odbiega jednak od średniej wojewódzkiej, która wynosi obecnie 2 976,28 zł. Bezrobocie W okresie 2007-2009 nastąpiły znaczne wahania w liczbie bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kępnie. W 2008 roku obserwowany był nieznaczny spadek liczby bezrobotnych do poziomu 785 osób. W 2009 roku liczba bezrobotnych wzrosła ponownie (o prawie 50% w stosunku do roku 2007) do poziomu 1 192 osób. Stopa bezrobocia wzrosła między 2007 a 2009 z 3,2% do 4,4% i pozostaje dużo niższa niż stopa bezrobocia dla województwa wynosząca obecnie 9,1%. W 2008 roku nastąpiło zmniejszenie się stopy bezrobocia zarówno w powiecie jak i województwie w stosunku do poprzedniego roku. W 2009 roku stopa bezrobocia wzrosła zarówno w powiecie jak i województwie. Podkreślić należy, że wzrost zarówno stopy bezrobocia jak i poziomu bezrobotnych podyktowany był ogólnokrajowym kryzysem gospodarczym, co miało przełożenie również na sytuację zatrudnieniową w powiecie kępińskim. 15

Wśród zarejestrowanych osób bezrobotnych w powiecie obecnie większość stanowią kobiety, jednak w stosunku do roku 2007 ich udział w ogóle bezrobotnych spadł o prawie 20 punktów procentowych. Spadek odsetka kobiet wśród bezrobotnych jest ogólnowojewódzką tendencją, jednak w województwie odsetek kobiet wśród bezrobotnych jest niższy niż w powiecie. Obecnie kobiety w powiecie kępińskim stanowią prawie 58% ogółu bezrobotnych, podczas gdy w województwie wielkopolskim 55%. Na przestrzeni omawianych lat, w powiecie zmianie uległa także struktura wieku osób bezrobotnych. Wzrósł odsetek osób w wieku 24 lat i niższym z 29% do 32%, a także osób w wieku 35-44 lata. Zmniejszył się natomiast udział osób w wieku 45-54 lata w ogólnej liczbie bezrobotnych. Poniższe tabele prezentują strukturę osób bezrobotnych ze względu na płeć i wiek w powiecie (Tabela 3) i województwie (Tabela 4). Z tego zestawienia widać wyraźnie, że udział osób w wieku do 25 lat wśród ogółu bezrobotnych w powiecie kępińskim jest wyższy od średniej wojewódzkiej, jednak tendencja wzrostowa wśród młodych osób jest charakterystyczna dla całego województwa. Tabela 3. Bezrobotni w powiecie kępińskim ze względu na płeć i wiek 2007 2008 2009 mężczyźni 24,69% 35,41% 42,37% kobiety 75,31% 64,59% 57,63% 2007 2008 2009 24 lata i mniej 28,68% 27,52% 31,71% 25-34 27,81% 28,92% 27,43% 35-44 12,72% 14,39% 14,01% 45-54 21,07% 20,89% 17,53% 55 i więcej 9,73% 8,28% 9,31% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych Tabela 4. Bezrobotni w województwie wielkopolskim ze względu na płeć i wiek 2007 2008 2009 mężczyźni 34,24% 38,14% 45,31% kobiety 65,76% 61,86% 54,69% 2007 2008 2009 24 lata i mniej 21,04% 23,93% 26,29% 25-34 28,53% 29,02% 29,36% 35-44 18,78% 17,91% 17,59% 45-54 24,05% 21,65% 19,53% 55 i więcej 7,60% 7,49% 7,23% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych Większość bezrobotnych w powiecie kępińskim ma wykształcenie niższe niż średnie. Obecnie wśród osób zarejestrowanych jako bezrobotne, największa część ma wykształcenie zasadnicze zawodowe (32%) i gimnazjalne lub niższe (20%). Udział osób z wykształceniem wyższym zwiększył się w stosunku do roku 2007 i wynosi obecnie 9%. Osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym stanowią 12% ogółu, co znacznie ogranicza ich wejście na rynek pracy. 16

Tabela 5. Bezrobotni w powiecie kępińskim ze względu na wykształcenie 2007 2008 2009 wyższe 8,85% 7,90% 9,14% policealne i średnie zawodowe 28,68% 28,41% 27,01% średnie ogólnokształcące 14,84% 12,10% 11,83% zasadnicze zawodowe 25,81% 27,77% 31,63% gimnazjalne i poniżej 21,82% 23,82% 20,39% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych W województwie wielkopolskim struktura bezrobotnych ze względu na poziom wykształcenia jest zbliżona do struktury powiatowej, niemniej mniejszy jest odsetek osób z wykształceniem gimnazjalnym i niższym (26%) mniejszy natomiast z policealnym i średnim zawodowym (23%). W obliczu tak dużego odsetka osób o niskim poziomie wykształcenia konieczne jest dostosowanie oferty edukacyjnej do wymogów lokalnego rynku pracy. Dobrą praktyką jest np. analiza zawodów deficytowych, która umożliwiłaby rozeznanie w powiatowym rynku pracy w kontekście zapotrzebowania na określonych pracowników i na tej podstawie dostosowanie oferty edukacyjnej w powiecie. Rozwiązaniem mogłoby być również opracowanie strategii kompleksowego wsparcia rozwoju edukacji ponadgimnazjalnej w kontekście wymagań współczesnego rynku pracy. Jednym z typowych problemów związanych z problematyką bezrobocia jest bezrobocia długotrwałe, czyli pozostawanie bez zatrudnienia powyżej roku. W przypadku województwa wielkopolskiego 20% wszystkich bezrobotnych to osoby bezrobotne długotrwale. Powiat Kępiński pod tym względem prezentuje się dużo lepiej, gdyż zaledwie 18,7% ogółu bezrobotnych stanowią osoby długotrwale bezrobotne. Należy podkreślić, że na przestrzeni omawianych lat udało się w dużym stopniu ograniczyć odsetek długotrwale bezrobotnych, którzy w 2007 roku stanowili aż 45% wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie kępińskim. Podsumowując powyższe dane w powiecie kępińskim na przestrzeni lat 2007 2009, można zauważyć następujące zjawiska: duże znaczenie sektora przemysłowego oraz małe znaczenie sektora usług w zatrudnieniu, niska stopa bezrobocia, niewielki wzrost przeciętnego wynagrodzenia, wyrównywanie się proporcji kobiet i mężczyzn wśród bezrobotnych, wzrost bezrobocia wśród osób młodych do 25 roku życia, niewielki odsetek długotrwale bezrobotnych, dominacja osób o niskim wykształceniu wśród bezrobotnych, spadek odsetka osób powyżej 45 roku życia wśród bezrobotnych, spadek odsetka bezrobotnych z terenów wiejskich. 17

Analiza efektów realizacji projektu Charakterystyka próby badawczej Za pomocą ankiety ewaluacyjnej przebadano w sumie 267 uczestników projektu Krok do sukcesu, którzy zakończyli udział w projekcie w 2009 r. (z uwzględnieniem osób, które rozpoczęły udział w projekcie w 2008 r.). Wykonawca dokonał próby skontaktowania się ze wszystkimi osobami do których przekazane zostały mu dane teleadresowe. Dzięki temu zakładaną próbę udało się zrealizować w całości. Respondentami biorącymi udział w badaniu w większości były kobiety (74%). Dominowały osoby młode, natomiast wraz z przejściem do starszych kategorii wiekowych liczebność uczestników była mniejsza. Ilustruje to Wykres 2. Podkreślić należy, iż bezrobotni powyżej 45 roku życia stanowili ponad 22% spośród których aż 60% to bezrobotni w tzw. wieku przedemerytalnym (powyżej 50 roku życia). Wykres 2. Uczestnicy projektu ze względu na wiek. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego. Poziom wykształcenia uczestników projektu był zróżnicowany. Dominowały osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym wśród osób, które zakończyły udział w projekcie osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym stanowiły 32% wszystkich uczestników projektu. Nieco mniej było osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Najmniejszy odsetek stanowiły osoby z wykształceniem pomaturalnym (5% osób, które zakończyły udział w 2009 roku). Szczegółowy rozkład częstości poziomów wykształcenia uczestników projektu przedstawia Wykres 3. 18

Wykres 3. Uczestnicy projektu ze względu na poziom wykształcenia. Ogółem 9% 21% 26% 29% 6% 9% zakończyli w 2009 r. 9% 18% 28% 32% 5% 6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% podstawowe, gimnazjalne i niższe średnie zawodowe pomaturalne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP Kępno. zasadnicze zawodowe średnie ogólnokształcące wyższe W porównaniu do danych dotyczących osób bezrobotnych w powiecie kępińskim w badanej próbie znacznie większy jest udział osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym. Mniejszy jest natomiast udział osób z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej w powiecie kępińskim około 20% bezrobotnych stanowią osoby z takim wykształceniem, natomiast wśród uczestników, którzy zakończyli udział w projekcie w 2009 roku 9% ma wykształcenie podstawowe, gimnazjalne i niższe. Największy odsetek badanych (37%) brał udział w projekcie dłużej niż 3 miesiące, co wynika z rodzajów otrzymywanej pomocy - dominacji staży i szkoleń mających długi okres trwania. Znaczna większość uczestników decyzję o wzięciu udziału w projekcie podjęła samodzielnie. Jedynie 33% osób konsultowało z kimś swoją decyzję. Największa część uczestników projektu skorzystała ze stażu (46,4%) i szkolenia (45%). Nieco mniej uczestników uzyskało środki na podjęcie własnej działalności gospodarczej (13,1%). W projekcie Krok do sukcesu nie udzielano wsparcia na prace interwencyjne. Szczegółowy rozkład otrzymanej pomocy przedstawia Wykres 4. Procenty nie sumują się do 100 ponieważ uczestnicy mogli skorzystać z więcej niż jednej formy wsparcia (dotyczy to szkoleń i jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej). 19

Wykres 4. Uczestnicy projektu ze względu na rodzaj otrzymanej pomocy. 50,0% 46,4% 45,0% 40,0% 30,0% 20,0% 13,1% 10,0% 0,0% staż szkolenie jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy PEFS. Obecnie największa część respondentów jest zatrudniona około 43,1%, a 16,5% prowadzi własną firmę. Osoby te wyszły, zatem z bezrobocia. Kolejne 0,7% odbywa staż lub przygotowanie zawodowe, natomiast 1,5% uczy się lub studiuje. W sumie zatem prawie 70% respondentów, którzy brali udział w badaniu i którzy uczestniczyli w projekcie Krok do sukcesu nie jest obecnie bezrobotna. Wśród osób, które nadal pozostają bez zatrudnienia 17,2% to osoby zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kępnie jako bezrobotne, 21% to osoby niezatrudnione i niezarejestrowane. Spośród osób zarejestrowanych jako bezrobotne od roku do dwóch lat (47%). Obecny status uczestników na rynku pracy przedstawia Wykres 5. Wykres 5. Obecny status na rynku pracy uczy się, studiuje 1,5% własna firma 16,5% odbywający staż/przygotowanie zawodowe 0,7% zatrudniony 43,1% niezatrudniony i nie zarejestrowany w UP 21,0% zarejestrowany w UP jako bezrobotny 17,2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego. 20

Opis wyników ewaluacji w oparciu o przyjęte pytania badawcze Analizując dane zebrane na wszystkich etapach procesu badawczego staraliśmy się uzyskać odpowiedź na postawione pytania badawcze. Ta część raportu zawiera wyniki ewaluacji pogrupowane zgodnie z celami szczegółowymi badań i przyporządkowanymi im pytaniami badawczymi. 1. Ocena stopnia, w jakim cele projektu odpowiadają problemom lokalnego rynku pracy W jakim stopniu realizowane w projektach systemowych działania przyczyniają się do realizacji celów i wskaźników Poddziałania 6.1.3 oraz Działania 6.1 i Priorytetu VI PO KL? Czy są zgodnie z programami promocji zatrudnienia i aktywizacji lokalnego rynku pracy, (zgodnie z art. 9, ust 1. pkt 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy)? Lokalnym problemem rynku pracy jest przede wszystkim bezrobocie wśród osób młodych poniżej 25 roku życia i osób o niskim poziomie wykształcenia. Stopa bezrobocia w powiecie jest stosunkowo niska jednak zjawisko bezrobocia dotyczy konkretnych grup. W strukturze bezrobotnych udział osób długotrwale bezrobotnych nie jest wysoki. Cele projektu wpisują się w problemy lokalnego rynku pracy. Główny cel projektu to wyrównanie szans bezrobotnych z grup defaworyzowanych na rynku pracy i zagrożonych marginalizacją społeczną oraz zwiększenie zdolności do zatrudnienia poprzez zidentyfikowanie potrzeb i uruchomienie odpowiednich działań interwencyjnych. W 2009 roku cel został doprecyzowany o dopasowanie działań interwencyjnych do realnie istniejących problemów. Osiągnięcie celu głównego projektu jest możliwe poprzez realizację celów szczegółowych zaproponowanych przez Powiatowy Urząd Pracy w Kępnie w następującej postaci: wyposażenia grupy docelowej w kompetencje stawiane kandydatom do pracy przez lokalnych pracodawców, nowe kwalifikacje i umiejętności do wykonywania pracy na samodzielnym stanowisku pracy, pomocy w zaistnieniu na rynku pracy w formie zatrudnienia i samozatrudnienia. Projekt jest zatem skierowany do osób defaworyzowanych na rynku pracy, czyli takich, którym trudniej wydostać się z bezrobocia. Osoby defaworyzowane to przede wszystkim długotrwale bezrobotni, którzy w 2007 roku stanowili 45% wszystkich bezrobotnych a w 2009 roku ich udział obniżył się do poziomu 18,7%. Pozostawanie bez zatrudnienia przez długi okres czasu związane jest nie tylko z dezaktualizacją posiadanych kwalifikacji lub wiedzy, ale także niesie ze sobą psychologiczne konsekwencje osoby długotrwale bezrobotne są często pogodzone z własnym losem i nie przejawiają chęci w kierunku zmiany swojej sytuacji. Obok osób długotrwale bezrobotnych kolejną grupą defaworyzowaną są osoby młode. Po zakończeniu edukacji, często niedostosowanej do potrzeb rynku pracy, młode osoby nie posiadają wymaganego przez pracodawców doświadczenia zawodowego. W kontekście aktywizacji zawodowej tej grupy, niezbędne jest skierowanie do niej form pomocy zorientowanych na nabywanie doświadczenia i kwalifikacji do wykonywania określonej pracy. Umożliwienie młodym osobom zdobycia pierwszego doświadczenia zawodowego jest niezwykle ważne z punktu widzenia ich przyszłości zawodowej. Z utrudnieniami ze strony rynku pracy często spotykają się także kobiety. Postrzeganie kobiet przez pryzmat ich potencjalnego macierzyństwa często skutecznie zniechęca pracodawców do ich zatrudniania gdyż wiąże się to z kosztami. Ponadto kobiety po okresie wychowywania dziecka nie są atrakcyjne dla pracodawców ze względu na długi okres pozostawania bez pracy, w trakcie którego 21

ich kwalifikacje mogły ulec dezaktualizacji. W powiecie dostęp do przedszkoli nie jest utrudniony, a problemem są niskie kwalifikacje kobiet oraz obawy pracodawców przed ich zatrudnianiem. Z podobnymi problemami spotykają się osoby starsze, które ze względu na wiek nie są atrakcyjne dla potencjalnych pracodawców. W kontekście specyfiki struktury bezrobocia powiatu kępińskiego wyróżnienie grup defaworyzowanych jest trafne. Ponadto jasne zdefiniowanie grup docelowych oraz ich specyficznych problemów pozwala w dużym stopniu na dostosowanie form wsparcia do ich specyficznych potrzeb. Projektodawca określając grupy docelowe, działania oraz rezultaty, wziął pod uwagę uwarunkowania lokalnego rynku pracy, a także wytyczne PO KL. Na etapie wskazywania grup docelowych, do których adresowany jest projekt, Powiatowy Urząd Pracy uwzględnił grupy potrzebujące wsparcia i będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy, tj. osoby bezrobotne do 25 roku życia, osoby długotrwale bezrobotne oraz osoby powyżej 45 roku życia, w tym powyżej 50 lat, oraz bezrobotnych mieszkańców terenów wiejskich. Wszystkie wymienione powyżej grupy docelowe, wraz z charakterystycznymi dla nich potrzebami i odpowiadającymi im instrumentami rynku pracy, zostały uwzględnione na etapie planowania działań w projekcie. Dodatkowo Projektodawca zastosował tzw. dyskryminację pozytywną mającą na celu wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn. W kontekście omawianej trafności projektu, istotne jest rozdysponowanie wsparcia. O tym, czy projekt został dopasowany do potrzeb uczestników świadczy także to, jak formy wsparcia zostały rozdysponowane pomiędzy grupy docelowe i w jakim stopniu odpowiadało to ich potrzebom. Aby mieć wgląd w strukturę uczestników ze względu na poszczególne formy wsparcia, warto przyjrzeć się wynikom badania ankietowego. Kobiety częściej niż mężczyźni preferują wsparcie przygotowujące do podjęcia zatrudnienia niż do rozpoczęcia działalności gospodarczej. 82% kobiet w porównaniu z 57% mężczyzn skierowanych zostało na staże, szkolenia i przygotowanie zawodowe. Dotację na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej otrzymało 43% mężczyzn i jedynie co szósta kobieta. Podobnie przedstawiają się opisane niżej wskaźniki wśród bezrobotnych objętych badaniem, bowiem 90% kobiet w porównaniu z 79% mężczyzn rozpoczęło staż lub szkolenie, a dotację na działalność otrzymał co piąty mężczyzna i blisko co dziesiąta kobieta. Wykres 6. Rodzaj udzielonego wsparcia w zależności od płci Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego. 22

Na Wykresie 7 pokazane zostało z jakiego wsparcia korzystały osoby o różnych poziomach wykształcenia. Osoby z wykształceniem co najmniej średnim częściej od pozostałych grup korzystały ze stażu. Wynika to w dużej mierze z charakteru pracy oferowanej stażystom dominują prace biurowe lub związane z obsługa klienta, w których wykształcenie średnie jest niezbędne. Ponadto osoby te mogą w większym stopniu wykorzystać nabyte na stażu doświadczenia w dalszej pracy zawodowej. Za pozytywne należy również uznać, że pomoc w postaci jednorazowych dotacji została skierowana przede wszystkim do osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym i wyższym, czyli grup, które w największym stopniu mogą wykorzystać otrzymaną pomoc. Osoby z wykształceniem zawodowym posiadają kwalifikacje niezbędne do prowadzenia własnej działalności zawodowej mogą swoje praktyczne umiejętności oferować w ramach np. firm usługowych. Z kolei osoby z wyższym wykształceniem mają odpowiednią wiedzę i kwalifikacje, które także mogą oferować na rynku. Wykres 7. Rodzaj udzielonego wsparcia w zależności od wykształcenia wyższe 30,00% 70,00% średnie ogólnokształcące 63,11% 21,36% 15,53% średnie zawodowe 46,27% 40,30% 13,43% zasadnicze zawodowe 31,82% 61,36% 6,82% podstawowe 33,33% 37,50% 29,17% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ukończyłem/am staż ukończyłem/am szkolenie/kurs/warsztat uzyskałem środki na podjęcie działalności gospodarczej Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego. Formy wsparcia w kontekście wieku uczestników projektu przedstawia Wykres 8. Analizując poniższy wykres widać wyraźnie, że osoby młode w największej mierze skorzystały ze stażu. Jest to uzasadnione w kontekście sytuacji tych osób na rynku pracy młodzi ludzie często nie posiadają żadnych doświadczeń zawodowych, co w dużym stopniu utrudnia im znalezienie pierwszej pracy. Zainteresowanie szkoleniami było większe wśród starszych respondentów. Jest to związane w dużej mierze z faktem, iż starsze osoby mają średnio nieco niższe wykształcenie od osób młodych, w związku z czym szkolenia mogą w dużym stopniu podwyższyć ich kwalifikacje. Za pozytywne należy uznać, że osoby najmłodsze w mniejszym stopniu od pozostałych skorzystały z dotacji na działalność gospodarczą. Jest to uzasadnione ponieważ osoby do 25 roku życia często nie posiadają żadnych doświadczeń zawodowych, w związku z czym prowadzenie własnej firmy mogłoby być dla nich zbyt wielkim wyzwaniem i w konsekwencji doprowadzić do pogorszenia się ich sytuacji. 23