Powiatowy Urząd Pracy w Płońsku ZAWODY DEFICYTOWE I NADWYśKOWE W POWIECIE PŁOŃSKIM RAPORT ZA 2008 ROK Płońsk, marzec 2009
1. WSTĘP W celu określenia poziomu i struktury kształcenia zawodowego i szkolenia bezrobotnych niezbędne jest wskazanie, jakie zawody na lokalnym rynku pracy są aktualnie deficytowe, jakie nadwyŝkowe a jakie wykazują równowagę. Temu ma słuŝyć proces systematycznego obserwowania zjawisk zachodzących na lokalnym rynku pracy dotyczących ukształtowania się popytu i podaŝy na siłę roboczą i na tej podstawie formułowanie ocen, wniosków i opinii oraz prognoz koniecznych dla właściwego funkcjonowania szkolenia zawodowego i szkolenia bezrobotnych. Proces ten nosi nazwę monitoringu zawodów deficytowych i nadwyŝkowych. Przez,,zawód deficytowy naleŝy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy wyŝsze zapotrzebowanie niŝ liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Przez,,zawód nadwyŝkowy naleŝy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie niŝ liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 8 ust. 1 pkt 3 i art. 9 ust. 1 pkt 9) opracowanie analiz rynku pracy, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyŝkowych jest jednym z zadań samorządu województwa oraz samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Zadanie to umieszczone zostało równieŝ w Krajowym Planie Działań na Rzecz Zatrudnienia na 2008 rok, w Kierunku działań 3 : Poprawa informacji o rynku pracy, jako zadanie 3.9. Rozwój i doskonalenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyŝkowych. Podstawowym źródłem informacji do przeprowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyŝkowych są dane zgromadzone w urzędzie pracy, dotyczące osób bezrobotnych 2
oraz zgłoszonych ofert pracy wg zawodów i specjalności, a takŝe zgłoszonych ofert pracy wg PKD. Raport roczny obejmuje takŝe dane z badań w zakładach pracy oraz badań absolwentów. Dane pochodzą ze sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy za 2008 rok z zakresu załącznika nr 2 (,,Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy i oferty pracy ) i załącznika nr 3 (,,Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności ). Głównym uŝytkownikiem opracowanych informacji monitoringu zawodów deficytowych i nadwyŝkowych oprócz Powiatowego Urzędu Pracy będą organy i instytucje zainteresowane problematyką rynku pracy, w tym w szczególności: Starosta, Wojewódzki Urząd Pracy, Dyrektorzy Szkół Ponadgimnazjalnych oraz niektóre instytucje szkoleniowe. Monitoring zawodów nadwyŝkowych i deficytowych pozwala na: określenie kierunków i natęŝenia zmian zachodzących w strukturze zawodowo-kwalifikacyjnej na lokalnych, regionalnych i krajowym rynku pracy, stworzenie bazy informacyjnej dla opracowania przyszłych struktur zawodowo-kwalifikacyjnych w układzie lokalnym, regionalnym i krajowym, określenie odpowiednich kierunków szkolenia bezrobotnych, zapewniając większą efektywność organizowanych szkoleń, bieŝącą korektę poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego (dotyczy władz oświatowych oraz dyrekcji szkół), usprawnienie poradnictwa zawodowego poprzez wskazanie zawodów deficytowych i nadwyŝkowych, 3
usprawnienie pośrednictwa pracy poprzez uzyskanie informacji o planowanych ofertach pracy na rok przyszły oraz przewidywanej liczbie absolwentów według zawodów, ułatwienie realizacji programów specjalnych aktywizujące osoby długotrwale bezrobotne w celu promowania ich ponownego zatrudnienia. Prezentowany materiał zawiera: analizę bezrobocia według zawodów, analizę ofert pracy według zawodów (grup zawodów), analizę zawodów deficytowych i nadwyŝkowych w oparciu o interpretacje wskaźników intensywności nadwyŝki (deficytu) zawodów, wnioski. Jest to I część raportu rocznego tzw. diagnostyczna. Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej II część raportu, oparta na wynikach badań GUS oraz danych o absolwentach z Systemu Informacji Oświatowej MEN, zostanie opracowana w terminie późniejszym, określonym przez Departament Rynku Pracy MPiPS. Raport jest dostępny na stronie internetowej Powiatowego Urzędu Pracy w Płońsku www.pupplonsk.org.pl 4
2. ANALIZA BEZROBOCIA WEDŁUG ZAWODÓW W okresie od I-XII 2008 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w Płońsku zarejestrowało się 5302 osoby, w tym 2653 kobiety. W ogólnej liczbie zarejestrowanych były 1271 osób, które nie posiadały zawodu, co stanowi 24% ogółu zarejestrowanych w 2008 r. Napływ osób o określonych kwalifikacjach zawodowych wynika m.in. z niekorzystnej sytuacji w niektórych przedsiębiorstwach, restrukturyzacji niektórych branŝ, jak równieŝ z niedostosowania systemu kształcenia do potrzeb rynku pracy. Często system kształcenia powoduje powstawanie zawodów, na które istnieje niewystarczające zapotrzebowanie ze strony pracodawców, tj. tzw. zawodów nadwyŝkowych, w których liczba zarejestrowanych bezrobotnych jest wyŝsza od liczby ofert pracy zgłoszonych przez pracodawców oraz zawodów deficytowych, w których występuje przewaga ofert pracy nad moŝliwością zatrudnienia pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami. Z danych statystycznych wynika, Ŝe wśród bezrobotnych dominują zawody zaliczane do nadwyŝkowych. Bezrobotni rejestrujący się w okresie I-XII 2008 r. posiadali kwalifikacje zawodowe, które jak wynika ze struktury zawodowej bezrobotnych stanowiły juŝ znaczną nadwyŝkę w porównaniu do istniejącej podaŝy na rynku pracy. RównieŜ nie odbiegały od tej prawidłowości liczby osób rejestrujących się w urzędzie, które ukończyły szkołę do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki, czyli osoby określane tym mianem, jako dawni absolwenci szkół ponadpodstawowych. Niepokojącym zjawiskiem jest znaczna liczba osób rejestrujących się jak i juŝ zarejestrowanych, wśród których występuje duŝa grupa osób 5
nieposiadających zawodu. W okresie sprawozdawczym było to 1271 osób, a ogólna liczba zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy w końcu roku nie posiadająca Ŝadnych kwalifikacji zawodowych to 966 osób, co stanowiło 21,4% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. Liczby bezrobotnych rejestrujących się w poszczególnych zawodach przedstawia tabela 2.1. Jest to wycinek z klasyfikacji zawodów i specjalności, który odwzorowuje aktualną strukturę zawodową na rynku pracy w powiecie płońskim, pokazując zawody charakterystyczne dla naszego rejonu, w których występuje znaczny nadmiar osób m.in. poszukujących pracy w danym zawodzie do moŝliwości zatrudnienia. Tabela 2.1 Bezrobotni wg zawodów w powiecie płońskim Stan w końcu 2008 roku Lp Kod zawodu Nazwa zawodu Bezrobotni ogółem w tym absolwenci powyŝej 12 m-cy kobiety razem kobiety razem kobiety 1 "241102" Ekonomista 132 112 4 2 61 54 2 "244104" Pedagog 21 19 1 1 6 6 3 "311502" Technik mechanik 68 4 2 0 24 3 4 "311503" Technik mechanizacji rolnictwa 25 0 0 0 7 0 5 "311913" Technik technologii odzieŝy 39 39 1 1 18 18 6 "321208" Technik rolnik 35 25 1 0 13 10 7 "321402" Technik Ŝywienia i gospodarstwa domowego 8 "341903" Organizator agrobiznesu [zawód szkolny: Technik agrobiznesu] 9 "343101" Pracownik administracyjny [zawód szkolny: Technik administracji] 37 27 4 2 8 6 18 12 4 3 1 1 21 20 2 2 6 6 10 "413103" Magazynier 22 7 0 0 11 4 11 "419101" Pracownik biurowy [zawód szkolny: Technik prac biurowych] 30 23 1 1 11 9 12 "512201" Kucharz 42 38 0 0 24 22 13 "512202" Kucharz małej gastronomii 18 15 3 3 0 0 14 "513301" Opiekunka domowa 52 52 0 0 25 25 15 "514102" Fryzjer [zawody szkolne: Fryzjer, Technik usług fryzjerskich] 28 28 1 1 12 12 6
16 "515902" Pracownik ochrony mienia i osób [zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia] 25 1 1 0 11 0 17 "522107" Sprzedawca 225 204 6 5 99 95 18 "611104" Rolnik upraw polowych 199 109 0 0 79 47 19 "611190" Pozostali rolnicy produkcji 18 7 0 0 6 3 roślinnej 20 "613101" Rolnik produkcji roślinnej 102 63 0 0 50 30 i zwierzęcej [zawód szkolny: Rolnik] 21 "712102" Murarz 108 0 0 0 66 0 22 "712302" Stolarz budowlany 34 6 0 0 19 4 23 "713604" Monter instalacji wodociągowych 26 0 0 0 11 0 i kanalizacyjnych 24 "722204" Ślusarz 159 3 5 0 58 2 25 "722304" Tokarz 33 3 0 0 12 1 26 "723105" Mechanik samochodów 58 0 0 0 20 0 osobowych 27 "723306" Mechanik operator pojazdów i 58 1 0 0 15 0 maszyn rolniczych 28 "734502" Introligator poligraficzny 25 22 0 0 13 13 29 "741201" Cukiernik 48 33 2 2 19 14 30 "741203" Piekarz 27 3 0 0 12 2 31 "742204" Stolarz 23 0 1 0 3 0 32 "743202" Dziewiarz 23 23 0 0 10 10 33 "743304" Krawiec 191 186 0 0 80 79 34 "827202" Operator urządzeń do produkcji 32 27 0 0 17 15 wyrobów mleczarskich 35 "827504" Operator urządzeń przetwórstwa 41 39 0 0 17 17 owocowo-warzywnego 36 "913207 Sprzątaczka 45 45 1 1 19 19 37 "914103" Robotnik gospodarczy 203 72 0 0 93 36 38 "916201" Robotnik placowy 18 7 0 0 12 4 39 "931301" Robotnik budowlany 46 0 0 0 19 0 40 "932103" Pakowacz 25 21 0 0 7 6 Analiza danych w tabeli 2.1 pozwala stwierdzić, Ŝe struktura bezrobotnych według zawodów nie odzwierciedla do końca dokonujących się przemian w gospodarce i na rynku pracy. Najliczniej reprezentowane zawody w rejestrach PUP w 2008 r.: 1. Sprzedawca 225 osób, 2. Robotnik gospodarczy 203 osoby, 3. Rolnik upraw polowych 199 osób, 4. Krawiec 191 osób, 5. Ślusarz 159 osób. 7
Liczna grupa zawodowa bezrobotnych murarzy, poszukiwanych dzisiaj na rynku pracy wskazuje na brak odpowiednich kwalifikacji, wymaganych przez pracodawców, a takŝe funkcjonowania szarej strefy w branŝy budowlanej. Najmniej problemów ze znalezieniem pracy powinni mieć bezrobotni o wyŝszych kwalifikacjach zawodowych, jednak stan liczebny grupy specjalistów o kwalifikacjach sprzyjających do podjęcia pracy nie jest zadowalający: ekonomista 132 osoby. 3. ANALIZA OFERT PRACY WEDŁUG GRUP ZAWODÓW Analiza ofert zgłoszonych do urzędu pracy w 2008 r. wykazała, Ŝe nie pokrywają one zapotrzebowania wynikającego z,,napływu. Prawie we wszystkich wielkich grupach zawodowych, oraz sektorach gospodarki ilość rejestrujących się bezrobotnych przekraczała liczbę ofert pracy. Tabela 3.1 Bezrobotni wg rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy w powiecie płońskim w 2008 r. Sekcja PKD Bezrobotni zarejestrowani w 2008 r. Bezrobotni stan w końcu grudnia 2008 r. Oferty pracy zgłoszone w 2008 r. Oferty pracy stan w końcu 2008 r. Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 98 140 12 0 Rybactwo 0 0 0 0 Górnictwo 5 3 0 0 Przetwórstwo przemysłowe 636 617 103 0 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę 10 8 1 0 Budownictwo 443 425 75 0 Handel hurtowy i detaliczny; naprawy pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów uŝytku osobistego i domowego 728 626 282 0 Hotele i restauracje 68 67 34 0 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 111 87 10 0 8
Pośrednictwo finansowe 19 13 40 0 Obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenie społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne 143 97 59 0 491 376 577 0 Edukacja 84 42 62 1 Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 87 63 48 0 Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna, indywidualna 863 731 209 0 Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników 15 22 6 0 Organizacje i zespoły eksterytorialne 0 0 0 0 Działalność niezidentyfikowana 399 303 0 0 W okresie sprawozdawczym 2008 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w Płońsku zgłoszono ogółem 1518 ofert pracy. Były to głównie oferty pracy dla pracowników fizycznych, sprzedawców kasjerów, magazynierów z uprawnieniami na wózki widłowe, pracowników produkcyjnych, operatorów sprzętu oraz kierowców. Płoński Urząd Pracy posiadał równieŝ oferty dla pracowników umysłowych na stanowiska samodzielnych księgowych, pracowników administracji, nauczycieli: języków obcych, techniki, plastyki. W przypadku następujących grup zawodowych takich jak: informatycy, nauczyciele odnotowano większą liczbę ofert niŝ osób zarejestrowanych, jako osoby bezrobotne, które posiadały kwalifikacje zawodowe umoŝliwiające podjęcie pracy we wskazanym zawodzie. Pozostałe zawody charakteryzowały się tym, Ŝe więcej było kwalifikujących się osób zarejestrowanych na zgłoszone stanowisko pracy niŝ oferowanych stanowisk. Wśród 1518 ofert pracy posiadanych przez urząd znaczną część stanowiły oferty dla pracowników fizycznych i produkcyjnych oraz oferty subsydiowane, czyli organizowane przez urząd, takie jak: prace interwencyjne, roboty publiczne, staŝe i przygotowania zawodowe. Ogólna liczba takich miejsc pracy to 968, co stanowiło 63,76% wszystkich ofert pracy w 2008 roku. 9
W sprawozdawczym okresie 2008 r. pośrednicy posiadali 550 ofert pracy niesubsydiowanej, z czego 180 ofert zostało zrealizowanych, 352 oferty zostały anulowane na skutek upływu terminu waŝności oferty lub wycofania przez pracodawcę. 4. ANALIZA ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYśKOWYCH Tabela 4.1 Ranking zawodów nadwyŝkowych w powiecie płońskim w 2008 roku Lp Kod grupy zawodów Nazwa grupy zawodów Wskaźnik intensywności nadwyŝki zawodów 1 2 3 4 1 "8323" Kierowcy samochodów cięŝarowych 0,2381 2 "7433" Krawcy, kapelusznicy i pokrewni 0,2394 3 "7134" Monterzy izolacji 0,2500 4 "3461" Pracownicy pomocy społecznej i pracy socjalnej 0,2500 5 "5122" Kucharze 0,2500 6 "9152" Portierzy, woźni i pokrewni 0,2500 7 "9313" Robotnicy pomocniczy w budownictwie ogólnym 0,2609 8 "3416" Zaopatrzeniowcy 0,2857 9 "3471" Plastycy i pokrewni 0,3333 10 "7137" Monterzy sieci komunalnych (zawód szkolny: Monter 0,3333 sieci komunalnych obejmuje grupę elementarną 7137 11 "7411" Masarze, robotnicy w przetwórstwie ryb i pokrewni 0,3571 12 "5123" Kelnerzy i pokrewni 0,3636 13 "3111" Technicy nauk chemicznych, fizycznych i pokrewni 0,4000 14 "4141" Doręczyciele pocztowi i pokrewni 0,4000 15 "7243" Elektrycy budowlani i pokrewni 0,4444 16 "2321" Nauczyciele gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych 0,4737 17 "7437" Tapicerzy i pokrewni 0,5000 18 "3411" Dealerzy i maklerzy aktywów finansowych i pokrewni 0,5000 19 "7132" Posadzkarze i pokrewni 0,5000 20 "2419" Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania 0,5000 gdzie indziej niesklasyfikowani 21 "2444" Psycholodzy i pokrewni 0,5000 22 "3473" Muzycy, piosenkarza i tancerze 0,5000 23 "9131" Pomoce domowe i sprzątaczki 0,5000 24 "3415" Agenci do spraw sprzedaŝy (handlowcy) 0,5333 25 "9321" Robotnicy przy pracach prostych w przemyśle 0,5385 26 "3432" Księgowi 0,5556 27 "5221" Sprzedawcy i demonstratorzy 0,7040 28 "5133" Pracownicy domowej opieki osobistej 0,7241 29 "9331" Robotnicy pomocniczy transportu i tragarze 0,7333 30 "7436" Szwaczki, hafciarki i pokrewni 0,8571 10
Tabela 4.2 Ranking zawodów deficytowych w powiecie płońskim w 2008 roku Lp Kod grupy zawodów Nazwa grupy zawodów Wskaźnik intensywności deficytu zawodów 1 2 3 4 1 "7345" Introligatorzy* (zawód szkolny: Introligator obejmuje 1,0556 grupę elementarną 7345) 2 "9132" Pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i podobne 1,0857 3 "7214" Robotnicy przygotowujący i wznoszący konstrukcje 1,1111 metalowe 4 "4131" Magazynierzy i pokrewni 1,2143 5 "5131" Opiekunki dziecięce 1,3333 6 "9312" Robotnicy pomocniczy w budownictwie drogowym, 1,3333 wodnym i pokrewni 7 "4111" Sekretarki 1,5000 8 "2359" Specjaliści szkolnictwa i wychowawcy gdzie indziej 1,5000 niesklasyfikowani 9 "8321" Kierowcy samochodów osobowych 1,5000 10 "9151" Gońcy, bagaŝowi i pokrewni 1,6667 11 "9141" Gospodarze budynków 1,7358 12 "8111" Operatorzy maszyn górniczych i pokrewni 2,0000 13 "2239" Specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek 2,0000 i połoŝnych) gdzie indziej niesklasyfikowani 14 "3482" Pracownicy bibliotek i informacji naukowej 2,0000 15 "4191" Pracownicy obsługi biurowej gdzie indziej 2,0588 niesklasyfikowani 16 "2431" Archiwiści i muzealnicy 3,0000 17 "2131" Projektanci i analitycy systemów komputerowych 3,0000 18 "7129" Robotnicy budowlani robót stanu surowego i pokrewni 4,0000 gdzie indziej niesklasyfikowani 19 "9133" Praczki ręczne i prasowacze 4,0000 20 "7435" Krojczowie 7,6250 21 "4211" Kasjerzy i sprzedawcy biletów 6,1111 22 "3431" Pracownicy administracyjni, sekretarze i pokrewni 7,6400 23 "7224" Szlifierze narzędzi i polerowacze metali 8,0000 PowyŜsze tabele obrazują, w jakich zawodach w 2008 roku nastąpiła nadwyŝka, a w jakich deficyt. Wskaźnik intensywności nadwyŝki (deficytu) jest wskaźnikiem określającym relacje pomiędzy ilością ofert, która została zgłoszona w 2008 roku do PUP w danych zawodach oraz ilością osób bezrobotnych rejestrujących się w analizowanym roku. Wskaźnik niŝszy od 0,9 mówi o zawodach nadwyŝkowych im niŝszy wskaźnik tym więcej poszukujących przypada na jedną ofertę pracy. Natomiast wskaźnik powyŝej 11
1,1 mówi o zawodach deficytowych. Dane uzyskiwane w kolejnych badaniach napływu ofert pracy i osób bezrobotnych wg zawodów będą stanowić podstawę do wyciągnięcia wniosków o tendencjach występujących na rynku pracy w zakresie popytu i podaŝy w zawodach (grupach zawodów), w tym równieŝ określenia zawodów zanikających i pojawiających się nowych specjalności. 5. WNIOSKI Przedstawiona analiza i opracowany na jej podstawie ranking zawodów deficytowych i nadwyŝkowych ma charakter diagnostyczny i niepełny I część. Raport zostanie poszerzony o badania GUS dotyczące popytu na pracę (liczba pracujących, wolne miejsca pracy) oraz dane o absolwentach z Systemu Informacji Oświatowej Ministerstwa Edukacji Narodowej sierpień 2009. Analiza sytuacji bezrobotnych w 2009 roku, wskazuje na duŝe zróŝnicowanie tej populacji. Poza grupą osób nieposiadających Ŝadnych kwalifikacji zawodowych, nie moŝna określić jednej konkretnej grupy zawodowej, która jednoznacznie generowałaby bezrobocie na lokalnym rynku pracy. W rejestrach bezrobotnych jest duŝo tzw. osób bez zawodu, które nie posiadają świadectwa (dyplomu) ukończenia kształcenia szkolnego lub kursowego w danym zawodzie i nie mają udokumentowania ciągłości pracy w okresie minimum 1 roku w jednym zawodzie. Monitoring nie pozwala na jednoznaczne określenie zawodów deficytowych i nadwyŝkowych, dlatego Ŝe: nie wszystkie wolne miejsca pracy zgłaszane są przez pracodawców do PUP, 12
bezrobotni mogą być sklasyfikowani w kilku zawodach, ale w momencie sporządzania sprawozdania ujęci są w jednym zawodzie. Zmienia się radykalnie sytuacja na rynku pracy. Pogłębiający się kryzys finansowy i spowolnienie gospodarcze powodują, Ŝe coraz więcej osób traci pracę. Przed słuŝbami zatrudnienia, jak i szeroko pojętą edukacją stają nowe wyzwania. Dalsza analiza sytuacji na rynku pracy, pozwoli na dokonywanie stopniowych korekt struktury kształcenia, organizowania szkoleń, czy ukierunkowania młodzieŝy, jaki wybrać zawód, jaka ukończyć szkołę, aby później nie mieć problemów ze znalezieniem pracy. W gospodarcze rynkowej Ŝaden zawód nie daję gwarancji, są jednak sposoby by zwiększyć swoje szanse. Sporządził: Powiatowy Urząd Pracy... w Płońsku zatwierdzam 13