Mikroekonomia Opracowały: dr K. Nagel, dr B.Sroka

Mikroekonomia Opracowały: dr K. Nagel, dr B.Sroka

I. Ogólne informacje o przedmiocie: Cel przedmiotu: Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z podstawowymi narzędziami analizy ekonomicznej wykorzystywanymi w badaniach zachowań poszczególnych podmiotów gospodarczych oraz wyodrębnionych rynków towarowych i czynników produkcji. Wprowadzenie w mechanizm funkcjonowania systemu rynkowego oraz podejmowania decyzji ekonomicznych mikropodmiotów w warunkach ograniczoności zasobów ułatwi studentom poznanie zależności występujących we współczesnej gospodarce. RAMOWY PROGRAM: 1. Podstawy decyzji ekonomicznych producenta. 1. Zysk podstawowym celem działalności przedsiębiorstwa. 2. Ekonomiczne i techniczne aspekty procesu produkcji (efektywność ekonomiczna i techniczna technologii). 3. Funkcja produkcji- analiza krótkookresowa- zależności pomiędzy produktem całkowitym, przeciętnym i marginalnym, prawo malejących przychodów. 3. Funkcja produkcji- analiza długookresowa- efekty skali produkcji, izokwanty i izokoszty produkcji, substytucja pomiędzy czynnikami produkcji, wybór optymalnej techniki produkcji. 4. Ścieżka ekspansji produkcji implikację 2. Koszty działalności przedsiębiorstwa. 1. Pojęcie i rodzaje kosztów produkcji koszty jako podstawowy element rachunku ekonomicznego. 68

2. Analiza kosztów produkcji w krótkim okresie czasu. 3. Koszty przedsiębiorstwa w długim okresie czasu. 4. Zmiany kosztów pod wpływem czynników zewnętrznych. 5. Utarg całkowity, przeciętny i marginalny. 3. Podstawy decyzji ekonomicznych producenta w warunkach konkurencji doskonałej. 1. Założenia modeli konkurencji doskonałej. 2. Przychody firmy w warunkach konkurencji doskonałej. 3. Maksymalizacja zysku przedsiębiorstwa w krótkim okresie czasu. 4. Graniczne punkty rentowności - punkt niwelacji - punkt zamknięcia przedsiębiorstwa 5. Równowaga przedsiębiorstwa i gałęzi wolnokonkurencyjnej w długim okresie czasu efekt wejścia i wyjścia z gałęzi. 6. Podaż indywidualnego przedsiębiorstwa oraz podaż rynkowa 4. Podstawy zachowania producenta w warunkach monopolu pełnego. 1. Założenia modelu monopolu pełnego. 2. Kształtowanie się przychodów firmy w warunkach monopolu pełnego. 3. Równowaga przedsiębiorstwa w monopolu. 4. Dyskryminacja cenowa i warunki jej stosowania. 5. Monopolizacja a postęp techniczny. 6. Koszty monopolizacji gospodarki. 5. Oligopol- konkurencja czy współpraca? 1. Założenia modelu oligopolu. 2. Model Sweezy`ego.- złamana krzywa popytu 69

3. Metody ustalania cen i współpraca w warunkach oligopolu. - przywództwo cenowe firmy dominującej - przywództwo cenowe firmy o niskich kosztach 4. Formy konkurencji w warunkach oligopolu. 5. Współzależność decyzji wykorzystanie teorii gier. 6. Formy porozumień monopolistycznych ( kartel, syndykat, trust, koncern, konglomerat, holding) 6. Funkcjonowanie firm na rynku konkurencji monopolistycznej. 1. Założenia modelu konkurencji monopolistycznej. 2. Krzywe popytu w warunkach konkurencji monopolistycznej. 3. Równowaga przedsiębiorstwa. 4. Efektywność gospodarowania przedsiębiorstwa na rynkach o różnym stopniu konkurencyjności. 7. Alternatywne teorie konkurencji i przedsiębiorstwa 1. Zalety i wady neoklasycznego modelu przedsiębiorstwa. 2. Teoria przedsiębiorstwa na gruncie szkoły behawioralnej 3. Teoria innowacji Schumpetera 4. Teoria potencjalnej konkurencji 8. Analiza rynku czynników produkcji- rynek pracy, kapitału i ziemi 1. Rynek pracy i jego rola w gospodarce rynkowej 2. Doskonale konkurencyjny rynek pracy - popyt na pracę i determinanty - podaż pracy indywidualnego pracownika i rynkowa podaż pracy - równowaga na rynku pracy 70

3. Istota i formy kapitału 4. Zarządzanie kapitałem rzeczowym i finansowym 5. Czynniki determinujące popyt i podaż kapitału 6. Równowaga i procesy dostosowawcze na rynku kapitału 7 Źródła renty gruntowej 9. Rola państwa w gospodarce 1. Efektywność mechanizmu rynkowego 2. Rola państwa w ujęciu wybranych teorii ekonomicznych 3. Teoria wyboru publicznego 4. Korzyści i koszty zewnętrzne 5. Przykłady wskazujące aktywną rolę państwa w gospodarce rynkowej Literatura: D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch. Mikroekonomia. PWN, Warszawa 2003 red. Z. Dach. Podstawy mikroekonomii. Wydawnictwo Naukowe Synaba, Kraków 2001 Z. Dach Wprowadzenie do ekonomii. Wydawnictwo Naukowe Synaba, Kraków B. Klimczak. Mikroekonomia. Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław 2001 R. Milewski. Elementarne zagadnienia ekonomii. PWN, Warszawa 2002 M. Rekowski Wprowadzenie do mikroekonomii. Wydawnictwo AE Poznań, 2002 P. A. Samuelson, W. D. Nordhaus. Ekonomia. T.1, t.2, PWN, Warszawa 1995, 1996 71

Red. R. Milewski Podstawy ekonomii. Ćwiczenia zadania problemy; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003 Z. Dach, A. Pollok, K. Przybulska Zbiór zadań z mikroekonomi; Wydawnictwo Naukowe Synaba, Kraków 2002 Warunki zaliczenia przedmiotu: Egzamin pisemny. Pytania egzaminacyjne w postaci pytań testowych oraz pytań opisowych. II. Problematyka zajęć dydaktycznych (z podziałem na poszczególne jednostki dydaktyczne): 1. Podstawy decyzji ekonomicznych producenta. funkcja produkcji, krótki okres czasu, długi okres czasu, produkcja całkowita, przeciętna, marginalna, prawo malejących przychodów, izokwanta produkcji, marginalna stopa technicznej substytucji, izokoszta produkcji, optymalna kombinacja czynników produkcji, rosnące, malejące i stałe korzyści skali. 1. Co oznacza stwierdzenie, że technologia produkcji jest efektywna pod względem technicznym i ekonomicznym? 2. Przedstaw na przykładzie działanie prawa malejących przychodów w krótkim okresie czasu. 3. Jakie zjawisko ilustruje izokwanta produkcji? 4. Jakie czynniki determinują izokosztę produkcji? 5. Jak wyznaczyć optymalną kombinację czynników produkcji? 72

6. Jakie czynniki powodują występowanie rosnących korzyści skali w długim okresie czasu? 7. Czy w długim okresie czasu mogą wystąpić malejące korzyści skali? Czym jest to zjawisko spowodowane? 8. Czy występowanie w przedsiębiorstwie zjawiska rosnących korzyści skali może doprowadzić do powstania monopolu w danej gałęzi? Uzasadnij odpowiedź. 2. Koszty działalności przedsiębiorstwa. koszty, utargi, zysk, koszty stałe, koszty zmienne, koszty całkowite, koszty przeciętne, koszty marginalne, techniczne optimum produkcji, koszty księgowe, koszty ekonomiczne, koszty alternatywne, dodatni zysk ekonomiczne, ujemny zysk ekonomiczne, zerowy zysk ekonomiczny, utarg całkowity, przeciętny i marginalny. 1. Na czym polega różnica w ujęciu kosztów w księgowości i w ekonomii? 2. Czy zerowy zysk ekonomiczny oznacza konieczność likwidacji przedsiębiorstwa? Uzasadnij odpowiedź. 3. Jakie koszty ponosi przedsiębiorstwo w krótkim, a jakie w długim okresie czasu? 4. Podaj przykłady kosztów alternatywnych uwzględnianych w rachunku ekonomicznym firmy. 5. Jak wyznaczyć techniczne optimum produkcji? 73

3 Podstawy decyzji ekonomicznych producenta w warunkach konkurencji doskonałej. produkt jednorodny, doskonała mobilność czynników produkcji, doskonała transparencja rynku, cenobiorca, równowaga przedsiębiorstwa, ekonomiczne optimum produkcji, punkt niwelacji, punkt zamknięcia przedsiębiorstwa 1. Jakie założenia przyjmujemy do charakterystyki rynku konkurencji doskonałej? 2. Przedstaw sposoby wyznaczania równowagi przedsiębiorstwa, uzupełniając je o analizę graficzną. 3. Czy wielkość produkcji wyznaczona w przedsiębiorstwie w technicznym i ekonomicznym optimum produkcji pokrywa się na rynku konkurencji doskonałej? 4. Czy przedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej może dalej funkcjonować uzyskując ujemne zyski ekonomiczne?. Do jakiej wysokości akceptuje straty? 5. Dlaczego na rynku konkurencji doskonałej nie istnieją bariery ograniczające dostęp do tego rynku? Jakie to wywołuje skutki? 6. Kiedy przedsiębiorstwo osiąga równowagę długookresową na rynku konkurencji doskonałej? 7. Jak wyznacza się na rynku konkurencji doskonałej funkcję podaży indywidualnego przedsiębiorstwa? 74

4. Podstawy zachowania producenta w warunkach monopolu pełnego. monopol, monopson, monopol naturalny, cenodawca, bariery wejścia na rynek, cena monopolowa, dyskryminacja cenowa, 1. Omów cechy charakterystyczne rynku monopolu pełnego. 2. Czy w warunkach monopolu istnieje konkurencja? 3. Omów bariery ograniczające dostęp do rynku na którym funkcjonuje monopol. 4. Dlaczego w niektórych sytuacjach monopolizacja rynku jest ekonomicznie uzasadniona, inna organizacja rynku jest mniej efektywna? Podaj przykłady. 5. Porównaj korzyści i koszty wynikające z istnienia monopoli w gospodarce. 6. Jakie warunki muszą być spełnione aby monopolista mógł stosować dyskryminację cenową? 5. Oligopol- konkurencja czy współpraca? oligopol symetryczny, asymetryczny, duopol, cena administrowana, złamana krzywa popytu, przywództwo cenowe, teoria gier, dylemat więźnia, równowaga Nasha, kartel 1. Jakimi cechami charakteryzuje się rynek oligopolistyczny? 2. W jakim celu wykorzystujemy koncepcję złamanej krzywej popytu 75

3. Wyjaśnij przyczyny stabilności cen w warunkach rynku oligopolistycznego. 4. Wyjaśnij współzależność decyzji cenowych wykorzystując teorię gier. 5. Na czym polega gra zwana dylematem więźnia. W jaki sposób wyjaśnia ona zachowania uczestników kartelu 6. Dlaczego na rynku konkurencji oligopolistycznej konkurencja ma charakter niecenowy. 7. Na czym polega przywództwo cenowe 8. Porównaj trwałość takich porozumień monopolistycznych jak kartel i syndykat. 6. Funkcjonowanie firm na rynku konkurencji monopolistycznej. produkty zróżnicowane, konkurencja niecenowa, konkurencja cenowa, punkt Chamberlina. 1. Przedstaw cechy charakterystyczne rynku konkurencji monopolistycznej. 2. Porównaj efektywność rynku konkurencji doskonałej i monopolistycznej. 3. Czy na rynku konkurencji monopolistycznej istnieją bariery ograniczające dostęp do rynku? 76

7. Alternatywne teorie konkurencji i przedsiębiorstwa zysk, innowacje, luz organizacyjny, przedsiębiorstwo jako koalicja, technostruktura. 1. Omów zalety i wady neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa. 2. Jakie główne założenia i tezy wprowadza teoria menadżerska do analizy zachowań przedsiębiorstwa na rynku? 3. Jak przedstawiany jest zysk jako cel działania przedsiębiorstwa w alternatywnych teoriach przedsiębiorstwa? Przedstaw na przykładzie wybranych teorii. 4. Omów koncepcję innowacji Schumpetera. 8. Analiza rynku czynników produkcji- rynek pracy, kapitału i ziemi płaca, popyt na pracę, podaż pracy, marginalny produkt pracy, zróżnicowanie płac, monopol na rynku pracy, monopson na rynku pracy, inwestycje, amortyzacja, stopa procentowa, renta gruntowa. 1. Dlaczego popyt na pracę jest nazywany popytem pochodnym. 2. Omów czynniki kształtujące popyt na pracę na rynku doskonale konkurencyjnym. 3. Co oznacza stwierdzenie, że na rynku pracy istnieje monopol lub monopson. 4. Jakie czynniki determinują podaż pracy? 77

5. Podaj podstawowe przyczyny zróżnicowania płac w gospodarce polskiej wykorzystując w tym celu wybrane przykłady. 6. Czym róąni się kategoria płacy realnej i nominalenej? 7. Kiedy na rynku pracy wystąpi nierównowaga i jakie powoduje to skutki? 8. Co oznacza na rynku pracy efekt substytucyjny i dochodowy? 9. W jakich formach występuje kapitał rzeczowy? 10. Wyjaśnij różnicę pomiędzy kategorią cena ziemi a renta gruntowa. 9. Rola państwa w gospodarce liberalizm gospodarczy, interwencjonizm gospodarczy, zawodność rynku, funkcja alokacyjna państwa, funkcja redystrybucyjna państwa, funkcja stabilizacyjna państwa, efekty zewnętrzne, dobra publiczne 1. Omów z czego wynika zawodność mechanizmu rynkowego? 2. jak przedstawiana jest rola państwa w ujęciu koncepcji ekonomicznych liberalnych i interwencjonistycznych? 3. Jakie funkcje pełni państwo w gospodarce rynkowe? 4. Omów wykorzystując przykłady kiedy państwo pełni funkcję alokacyjną? 5. Co to są efekty zewnętrzne? Podaj przykłady pozytywnych i negatywnych efektów zewnętrznych. 6. Przedstaw krótką charakterystykę celów interwencji państwa oraz wykorzystywanych w tym celu narzędzi ekonomicznych. 78

III. Program pracy samodzielnej Źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa. 1. Pojęcie polityki finansowej przedsiębiorstwa. 2. Wewnętrzne źródła finansowania działalności przedsiębiorstw (dochody ze sprzedaży towarów, zbędnych składników majątkowych, samofinansowanie z zysku niepodzielonego i funduszu amortyzacyjnego) 3. Zewnętrzne źródła finansowania (kapitał własny - akcje, kapitał obcy - obligacje, kredyty, subwencje, leasing, factoring, franchising, venture capital). 4. Możliwości wykorzystania wewnętrznych i zewnętrznych źródeł finansowania. Literatura: R. Milewski. Elementarne zagadnienia ekonomii. PWN, Warszawa 2002, rozdz. 6 red. Z. Dach. Podstawy mikroekonomii. Wydawnictwo Naukowe Synaba, Kraków 2001, rozdz.10 Finansowanie działalności, finansowanie zewnętrzne, wewnętrzne, leasing, leasing kapitałowy, operacyjny, franchising, factoring, venture capital, 1. Wykorzystanie zysku jako źródła samofinansowania w przedsiębiorstwach dużych i małych. 79

2. W jakim celu wykorzystuje przedsiębiorstwo środki z zysku niepodzielonego i w jakim środki zgromadzone w ramach funduszu amortyzacyjnego. 3. Porównaj leasing finansowy i operacyjny. 4. Zalety i wady finansowania działalności za pomocą factoringu. 5. Jakie przedsiębiorstwa mają możliwość wykorzystania venture capital jako źródła finansowania swojej działalności. 6. Przedstaw pojęcie i rodzaje akcji. 7. Porównaj akcje i obligacje jako papiery wartościowe. Konkurencja niedoskonała na rynku pracy 1. Teoria kapitału ludzkiego 2. Dyskryminacja na rynku pracy a) Różnice płacowe pomiędzy mężczyznami i kobietami b) Dostęp do wykształcenia a dyskryminacja na rynku pracy c) Dyskryminacja rasowa. 3. Monopson na rynku pracy 4. Skutki istnienia monopolu na rynku pracy 5. Kontrowersje wokół roli związków zawodowych w gospodarce Literatura: D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch. Mikroekonomia. PWN, Warszawa 2003, rozdz. 13 red. Z. Dach. Podstawy mikroekonomii. Wydawnictwo Naukowe Synaba, Kraków 2001, rozdz. 12.2-12.5 R. Milewski. Elementarne zagadnienia ekonomii. PWN, Warszawa 2002, rozdz. 7.2 80

Kapitał ludzki, monopson na rynku pracy, monopol na rynku pracy, związek zawodowy, dyskryminacja na rynku pracy, 1. Pojęcie kapitału ludzkiego 2. Na czym polegają inwestycje w kapitał ludzki. 3. Korzyści i koszty wynikające z inwestycji w kapitał ludzki. 4. Podaj przykłady występowania na rynku pracy dyskryminacji i sposobów jej ograniczania. 5. Jakie działania mogą podejmować związki zawodowe odziaływując na poziom płac na określonym rynku pracy. 6. Co oznacza zasada jeden zakład jeden związek 7. W jaki sposób stopień zorganizowania w związkach zawodowych wpływa na różnice płacowe. 8. Kiedy występuje na rynku pracy monopson? Podaj przykłady występowania takiej sytuacji w rzeczywistości gospodarczej. 9. Jakie są skutki istnienia monopsonu na rynku pracy. Funkcjonowanie i rola giełdy w gospodarce 1. Giełda jako przykład rynku formalnego 2. Podział giełd według różnych kryteriów 3. Funkcje giełdy papierów wartościowych. 4. Struktura organizacyjna giełdy oraz jej uczestnicy ( Rada Giełdy, Wale Zgromadzenie, Komisja Papierów Wartościowych, Izba Rozrachunkowa, Sąd Rozjemczy i Honorowy, maklerzy giełdowi, samodzielni uczestnicy giełdy, urzędnicy, goście) 5. Sposoby ustalania kurów papierów wartościowych 6. Transakcje giełdowe( natychmiastowe, terminowe) 81

7. Funkcjonowanie giełdy w gospodarce światowej oraz polskiej aktualne problemy Literatura: red. Z. Dach. Podstawy mikroekonomii. Wydawnictwo Naukowe Synaba, Kraków 2001, rozdz. 11 rynek formalny i nieformalny, giełda papierów wartościowych, giełda towarowa, giełda frachtowa, kurs papierów wartościowych, ceduła giełdowa, indeksy giełdowe, 82