Inicjatywy społeczne młodzieży poprzez nowe media Tomasz Zacłona W połowie drugiej dekady XXI w. jesteśmy świadkami przemian społecznych zapowiadanych od końca ostatniego stulecia. W turbulentnym otoczeniu i płynnej rzeczywistości doświadczamy coraz większego znaczenia i wpływu technologii nowej fali, której źródłami są: powszechnie dostępne urządzenia mobilne i komputery, taniejące połączenia teleinformatyczne, rosnąca powszechność przechowywania danych w chmurze a także dostępność otwartego oprogramowania 1. Obecnie człowiek i społeczeństwo przestają tylko odbierać informacje, ale zaczynają je również na masową skalę tworzyć. Jak zauważył J. Gniecki, podstawowym zasobem ekonomiki, kultury i edukacji w cywilizacji informacyjnej oraz postępującej globalizacji staje się informacja 2. W jego opinii pozyskiwanie i przetwarzanie informacji stanowi podstawę tworzenia wiedzy 3. Od zarania dziejów proces ten determinują instrumenty przenoszenia informacji w czasie i przestrzeni, czyli media naturalne, takie jak gesty czy mowa, i sztuczne: pismo, druk, telefon, Internet 4. Współczesne technologie informatyczne oraz informacyjne dają jednostce większe szanse na pełniejsze uczestniczenie w inicjowaniu i tworzeniu zmian w rzeczywistości. Człowiek dysponujący dostępem do technologii nowej fali i mediów społecznościowych ma większą możliwość wyrażania siebie, swoich opinii, zainteresowań, poglądów oraz współtworzenia ważnych informacji. P. Kotler, H. Kartajaya i I. Setiawan podkreślają, że technologie nowej fali pozwalają konsumentom stać się prosumentami, czyli twórcami oraz odbiorcami informacji jednocześnie. Zjawisko to rozpatrywane jest nie tylko na gruncie współtworzenia informacji 1 Por. P. Kotler, H. Kartajaya, I. Setiawan, Marketing 3.0, MT Biznes, Warszawa 2010, s. 20. 2 J. Gnitecki, Edukacja w perspektywie wertykalnej w okresie cywilizacji informacyjnej i globalizacji, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji w Poznaniu, nr 2, 2006, s. 11. 3 Tamże, s. 15. 4 Por. T. Goban-Klas, Komunikowanie i media, http://users.uj.edu.pl/~usgoban/files/socjologia_mediow_zarys.pdf [data odczytu: 15.08.2015].
ale również w perspektywie społeczno-gospodarczej. G. Baran zwraca uwagę, że obecnie to klient coraz częściej i w coraz większym stopniu angażuje się we współtworzenie wartości dla siebie i innych klientów 5. Objawia się to rosnącym wpływem interesariuszy na działania organizacji oraz poszukiwaniem przez organizacje sposobu harmonizacji wzajemnych oczekiwań. Szerokie możliwości, jakie dają współczesne media są zarazem wyzwaniem dla systemu edukacji. Podstawowym zadaniem pedagogiki medialnej jest kształtowanie kompetencji dzieci i młodzieży a także osób dorosłych w zakresie posługiwania się mediami. Zadanie to nie ogranicza się tylko do umiejętności korzystania z nowoczesnych technologii, którą młodzież opanowuje bardzo szybko bez wsparcia szkoły i rodziców, ale polega na przygotowaniu do obioru mediów oraz posługiwania się mediami jako narzędziami intelektualnymi współczesnego człowieka 6. Oznacza to m.in. wychowanie do mediów, w tym przygotowanie dzieci i młodzieży do bezpiecznego korzystania z mediów, krytycznego i refleksyjnego odbioru treści oraz ukształtowanie umiejętności posługiwania się mediami do wyrażania własnego zdania, poglądów i opinii. Jest to zadanie o tyle istotne, że "uczestnictwo człowieka w mediach" wydaje się wraz z upływem czasu postępować, co sugeruje, że za 10, 20 lat będzie ono jeszcze większe. Już dziś obserwuje się, że jednostka nieposiadająca kompetencji medialnych w pewnym stopniu jest wykluczona z życia publicznego i społecznego. M. Brzozowska-Brywczyńska twierdzi, że w Polsce rośnie zainteresowanie procedurami umożliwiającymi budowanie obywatelskiego dialogu oraz aktywnego udziału jednostki w życiu publicznym 7. Aby ta partycypacja była pełna, trzeba włączyć młode pokolenie w życie publiczne. Włączenie to może odbywać się poprzez nowe media oraz 5 G. Baran, Marketing współtworzenia wartości z klientem, Społecznotwórcza rola marketingu w procesie strukturacji interakcyjnego środowiska doświadczeń, Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013, s. 8. 6 B. Siemieniecki, Pedagogika medialna, podręcznik akademicki, t. 1, PWN, Warszawa 2007, s. 137. Za W. Strykowski, Potrzeba i program edukacji medialnej [w:] W. Strykowski, A. Zając (red) Nowoczesna technika w kulturze nauce oświacie, Wojewódzki Ośrodek Kultury w Tarnowie 1995, s. 28. 7 Autorka zauważa jednak, że w zakresie partycypacji publicznej dzieci jest jeszcze dużo zrobienia. Zob. M. Brzozowska-Brywczyńska, Partycypacja publiczna dzieci, Analizy i Opinie, nr specjalny 4, Fundacja Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2013.
podejmowane za ich pomocą inicjatywy społeczne i obywatelskie. Działania te mogą być realizowane w świecie realnym i być tylko upubliczniane lub archiwizowane w Internecie, np. za pomocą mediów społecznościowych. Mogą również być w pełni realizowane w sferze wirtualnej. Zaangażowanie młodzieży w życie społeczne i obywatelskie przy wykorzystaniu nowych mediów niesie kilka bardzo istotnych korzyści społecznych i indywidualnych, ponieważ: jest efektywną formą edukacji obywatelskiej poprzez działanie. Jest to niezmiernie ważne, gdyż, jak informuje raport Wyborca 2.0, młodzież charakteryzuje się odmiennymi od starszych obywateli postawami wobec procedur demokratycznych 8, a o jej zaangażowaniu obywatelskim w dużej mierze decydują informacje pozyskane za pomocą Internetu i nowych mediów; kształtuje kompetencje medialne i komunikacyjne osób podejmujących takie inicjatywy; zwiększa zainteresowanie sprawami społecznymi i obywatelskimi w grupie młodzieży; pozwala na promowanie tematów ważnych dla młodzieży; wspiera przekonania o potrzebie podejmowania działań o charakterze społecznym i obywatelskim; wspiera kształtowanie przyszłych liderów i animatorów działań społecznych i obywatelskich; umożliwia wymianę idei, myśli i opinii na ważne społecznie tematy w grupie osób młodych; kształtuje świadomość społeczną w obszarze tematów ważnych dla młodego pokolenia; jest formą kontroli społecznej władzy; 8 Zob. WYBORCA 2.0, pod red. D. Batorskiego, M. Drabka, M. Gałązki, J. Zbieranka, Fundacja Instytut Spraw Publicznych 2012.
jest mechanizmem ekspozycji praw obywatelskich; wskazuje na oczekiwania i postulaty społeczne młodego pokolenia; przeciwdziała tendencjom antydemokratycznym; kształtuje pozytywny wizerunek osób podejmujących aktywność; buduje pozytywny wizerunek młodego pokolenia. Warto dodać, że edukacja medialna powinna być adekwatna do wieku i możliwości rozwojowych wychowanków. Nauka mądrego, selektywnego i refleksyjnego korzystania z nowych mediów musi być związana z angażowaniem wysiłku umysłowego, analizą, porządkowaniem i krytyczną oceną informacji. Pojmowanie i rozumienie złożoności współczesnego świata i świadomego w nim istnienia wiąże się z oceną zjawisk w aspekcie hierarchii wartości człowieka i jego aksjologicznymi przekonaniami i postawami. Ważne, aby wykorzystanie mediów przez młodzież do realizowania oraz komunikowania podejmowanych przez nią inicjatyw odbywało się z poszanowaniem godności drugiego człowieka. Aktywność młodzieży w przestrzeni medialnej powinna być dla nich lekcją dojrzałości i odpowiedzialności za słowo a także poszanowania prawa. O autorze Tomasz Zacłona - nauczyciel akademicki PWSZ w Nowym Sączu, wykładowca studiów podyplomowych z zakresu public relations na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tematyka realizowanych przez niego zajęć koncentruje się na obszarze: public relations, komunikacji społecznej i medialnej oraz negocjacjach. Jest autorem dwudziestu pięciu publikacji naukowych i dziesięciu publikacji o charterze popularnonaukowym i specjalistycznym w tym: strategii, wydanych materiałów dydaktycznych, artykułów popularnonaukowych. Jego zainteresowania naukowe oscylują wokół tematyki komunikacji w tym wykorzystania nowych mediów w edukacji oraz komunikacji osób niesłyszących.
Bibliografia: 1. Baran G., Marketing współtworzenia wartości z klientem, Społecznotwórcza rola marketingu w procesie strukturacji interakcyjnego środowiska doświadczeń, Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013. 2. Brzozowska-Brywczyńska M., Partycypacja publiczna dzieci, Analizy i Opinie nr specjalny 4, Fundacja Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2013. 3. Gnitecki J., Edukacja w perspektywie wertykalnej w okresie cywilizacji informacyjnej i globalizacji, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji w Poznaniu, nr 2, 2006. 4. Goban-Klas T., Komunikowanie i media, http://users.uj.edu.pl/~usgoban/files/socjologia_mediow_zarys.pdf [data odczytu: 15.08.2015]. 5. Kotler P., Kartajaya H.. Setiawan I., Marketing 3.0, MT Biznes, Warszawa 2010. 6. Siemieniecki B., Pedagogika medialna, podręcznik akademicki, t. 1, PWN, Warszawa 2007. 7. Strykowski W., Potrzeba i program edukacji medialnej [w:] W. Strykowski, A. Zając (red) Nowoczesna technika w kulturze nauce oświacie, Wojewódzki Ośrodek Kultury w Tarnowie 1995. 8. Wyborca 2.0, pod red. D. Batorskiego, M. Drabka, M. Gałązki, J. Zbieranka, Fundacja Instytut Spraw Publicznych 2012.