NAWYKI ŻYWIENIOWE STUDENTÓW W ZALEŻNOŚCI OD PŁCI DIETARY HABITS OF STUDENTS DEPENDING ON THE SEX

Nowiny Lekarskie 2012, 81, 4, 354 359 RENATA RASIŃSKA NAWYKI ŻYWIENIOWE STUDENTÓW W ZALEŻNOŚCI OD PŁCI DIETARY HABITS OF STUDENTS DEPENDING ON THE SEX Zakład Organizacji i Zarządzania Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik: dr hab. Maria Danuta Głowacka Streszczenie Wstęp. Prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu zdrowia. Pozytywne nawyki żywieniowe kształtowane są przez wiele czynników, wśród których wyróżnić można płeć. Cel. Celem pracy była analiza nawyków żywieniowych ze względu na płeć. Metodyka. Narzędziem badawczym opinii o odżywianiu się był kwestionariusz ankiety własnego autorstwa oraz kwestionariusz powszechnie stosowany w badaniach psychologicznych z zakresu psychologii zdrowia, tzw. Inwentarz Zachowań Zdrowotnych. Wyniki. Studenci pomimo znajomości zasad dotyczących prawidłowego żywienia nie wcielają ich w życie. Samoocena prawidłowego odżywiania jest bardzo krytyczna i potwierdza, że studenci mają świadomość złych nawyków. Z badań wynika, że częstość spożywania posiłków jest dalece niezadowalająca, a przyczynami tej nieprawidłowości jest brak czasu i zła organizacja zajęć. Analiza sięgania po dobre czy złe przekąski wykazuje, że kobiety częściej stosują się do zasad prawidłowego żywienia, mimo braku istotnych różnic statystycznych. Młodzież prezentuje niskie i przeciętne zachowania zdrowotne również w przypadku prawidłowych nawyków żywieniowych (wyniki niższe niż grupa kontrolna). Wnioski. Istnieje potrzeba kształtowania zdrowego stylu życia wśród młodzieży w celu upowszechniania prawidłowych zasad, ze szczególnym uwzględnieniem nawyków żywieniowych, jak również dostosowanie planów zajęć do potrzeb w zakresie odżywiania. SŁOWA KLUCZOWE: prawidłowe nawyki żywieniowe, zdrowy styl życia. Summary Introduction. Proper nutrition is one of the most important factors influencing human development and his/her good condition of health. Positive dietary habits are shaped by many factors, including sex. Aim. The aim of the study was to analyse students dietary habits in respect of the sex. Methods. The research tool of the opinion on students nutrition was a survey questionnaire created by the author as well as a questionnaire commonly used in psychological examinations on the psychology of health, the so called Inventory of Health Behaviours. Results. Students do not put into operation principles concerning proper nutrition despite the knowledge they possess in this area. The self-evaluation of the proper nutrition is very critical and it confirms that students are aware of bad habits. The research shows that the frequency of eating is far unsatisfactory and the reasons for such an irregularity are: the lack of time and the wrong timetable. The analysis of having good or bad snacks proves that women comply with proper nutrition principles despite the lack of essential statistical differences. Students present low and average health behaviours in case of proper dietary habits as well (results are lower than the control group). Conclusions. There is a need to shape a healthy lifestyle among young people to popularize the right principles, taking into consideration dietary habits as well as adjusting timetables to students needs in the field of nutrition. KEY WORDS: proper dietary habits, healthy lifestyle. Wstęp Zdrowie jest jednym z podstawowych dóbr cenionych w polskim społeczeństwie oraz problemem o podstawowym znaczeniu dla każdego człowieka, a w szczególności dla młodego człowieka, który większość czasu poświęca nauce. Badania stanu zdrowia ludności Polski przeprowadzane są przez Główny Urząd Statystyczny na reprezentatywnej próbie losowej co kilka lat i mają na celu ocenę kondycji zdrowotnej ludności. W badaniu przeprowadzonym w 2007 r. z deklaracji respondentów wynika, że zdrowie to jedno z podstawowych dóbr cenionych w polskim społeczeństwie [1]. Na zachowanie dobrego stanu zdrowia jako jedną z podstawowych wartości codziennego życia wskazuje niemal 3/5 badanych (59%). Promocja zdrowego stylu życia, prawidłowego odżywiania się i osobistej odpowiedzialności za własną kondycję zdrowotną jest w Polsce zjawiskiem stosunkowo nowym. Zaczęła się rozwijać wraz z pojawieniem się nowych, dawniej trudno dostępnych artykułów spożywczych, sklepów specjalizujących się w sprzedaży zdrowej żywności, produktów dla wegatarian, diabetyków, umożliwiających wybór własnego stylu żywienia i wykorzystywanie informacji dotyczących prawidłowego odżywiania się. Prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu zdrowia. Przez pojęcie

Nawyki żywieniowe w zależności od płci 355 właściwego żywienia rozumie się m.in. prawidłowe nawyki, zwyczaje żywieniowe, odpowiedni skład posiłków zapewniający całkowite zapotrzebowanie organizmu na energię oraz wszystkie podstawowe i niezbędne składniki pokarmowe potrzebne do optymalnego rozwoju i zachowania zdrowia. Zwyczaje żywieniowe, regularność posiłków mają duży wpływ na stan zdrowia człowieka. Korzystne nawyki żywieniowe kształtowane są przez wiele czynników, wśród których można wyróżnić płeć. W opublikowanych w Polsce zaleceniach dotyczących zasad zdrowego żywienia wymienia się spożywanie co najmniej trzech posiłków dziennie oraz spożywanie owoców między posiłkami [2]. Większość ankietowanych w badaniach prowadzonych przez GUS w 2000 r. zachowuje się zgodnie z zaleceniami dotyczącymi optymalnej liczby posiłków dziennie, a blisko połowa codziennie spożywa owoce między posiłkami. Jednak płeć nie różnicuje przestrzegania norm dotyczących regularności i liczby codziennych posiłków. Jedzenie owoców codziennie między posiłkami częściej deklarują kobiety (50%) niż mężczyźni (40%). Mimo to większość ankietowanych twierdzi, że odżywia się zdrowo. Co prawda niewielu jest takich, którzy są przekonani, że odżywiają się bardzo zdrowo (8%), jednak ponad dwie trzecie badanych (68%) sądzi, że ich menu jest raczej zdrowe. Jednocześnie jedna piąta respondentów (21%) uważa, że odżywia się niezdrowo. Badania potwierdzają, że nawyk spożywania trzech posiłków ma 1/5 respondentów. Niekonsekwentne wśród młodzieży akademickiej są postawy dotyczące sposobów odżywiania się. Mężczyźni nie starają się postępować zgodnie z zasadami racjonalnego zdrowego odżywiania się [3]. Kobiety doceniają znaczenie odżywiania się w odniesieniu do zdrowia i ogólnego funkcjonowania człowieka. Nawyki żywieniowe ukształtowane przez dom rodzinny nie są najlepsze, mimo że większość docenia znaczenie racjonalnego odżywiania się. Rysują się obecnie dwa skrajne poglądy na temat poziomu wiedzy prozdrowotnej w zakresie odżywiania. Jedne podają, że niestety częstość spożywania przez produktów niezbędnych dla zdrowia była niezadowalająca i biorąc pod uwagę program nauczania obowiązujący na studiach, gdzie studenci poznają zasady prawidłowego żywienia, mimo znajomości tych nie wcielają ich w życie [4]. Badana młodzież ma również problemy z określeniem prawidłowego odżywiania, regularnością posiłków, jednocześnie z dużą tendencją do niedoborowych ograniczeń w żywieniu [5]. Istnieje wiele uwag dotyczących częstości spożywanych posiłków. Często słyszy się, że studenci odżywiają się nieregularnie, a liczba spożywanych posiłków w wielu przypadkach jest niedostateczna. Czasem częstość spożywania produktów wykazuje korzystne, jak i niekorzystne zachowania zdrowotne w zależności od rodzaju produktu [6]. Inną korzystną opinią jest przykład, którzy odżywiają się regularnie, spożywając przynajmniej trzy posiłki dziennie oraz uwzględniając w codziennej diecie warzywa i owoce, stosując nawet dodatkową suplementację, zazwyczaj witaminowo-mineralną [7]. I jeszcze jeden pogląd na zwyczaje żywieniowe, tym razem mieszkających w domach akademickich. Ponad połowa niemieszkających w domu rodzinnym regularnie jada posiłki, choć nie korzysta ze stołówek, zazwyczaj są to posiłki typu chińskiej zupki [8]. Przygotowując samodzielnie posiłki studenci kierują się głównie prostotą i szybkością ich przygotowania, natomiast rzadko biorą pod uwagę wartości odżywcze produktów. Ponad połowa twierdzi, że odżywia się raczej zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia, co nie do końca odpowiada wynikom badań. Jeżeli chodzi o ilościową ocenę sposobu odżywiania się, to niestety badania potwierdzają wiele nieprawidłowości [9, 10]. Błędy te dotyczą w szczególności nadmiernego spożycia białek oraz tłuszczów, kosztem ograniczenia ilości przyjętych węglowodanów, co powoduje nieprawidłową strukturę energetyczności dziennej racji pokarmowej. Nieprawidłowości wynikają również z niedoboru składników mineralnych i witamin. Kolejnym błędem żywieniowym jest spożywanie słodyczy, ponad połowa deklaruje konsumowanie codzienne słodyczy. Czasem jest to najszybsze załagodzenie głodu i poprawienie nastroju. Przyczyny utrudniające regularne spożywanie posiłków według to przede wszystkim obciążenie nauką, czyli plan zajęć i nieregularny tryb życia [11]. Inne przyczyny to: pozauczelniane obowiązki, brak czasu czy lenistwo. Reasumując, mimo że prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu zdrowia, studenci wykazują nieprawidłowe nawyki w tym zakresie. Zarówno dotyczy to częstości posiłków, jak i zawartości. Studencki nieregularny styl życia powoduje, że młodzież nie zwraca uwagi na zasady prawidłowego odżywiania, traktując je tylko wybiórczo. Zdają sobie oni sprawę z prawidłowości, jednak ze względu na obciążenie zajęciami w czasie dnia nie znajdują czasu na wykorzystanie prawidłowe swojej wiedzy. Często spożywanie niewłaściwych, choć w pojęciu dobrych produktów jest potrzebą zmniejszenia wpływu stresu na ich organizm. Powyższe analizy literatury przedmiotu oraz obserwacje własne młodzieży akademickiej skłoniły do przeprowadzenia analizy nawyków żywieniowych biorąc pod uwagę płeć. Materiał i metody Celem badania była analiza nawyków żywieniowych ze względu na płeć. Badaniami objęto grupę ostatniego roku kilku uczelni w Poznaniu, zarówno publicznych, jak i niepublicznych. W badaniach wzięło udział 68,1% kobiet i 31,9% mężczyzn. Narzędziem badawczym opinii o odżywianiu się był kwestionariusz ankiety własnego autorstwa. Dodatkowo przeprowadzono również tzw. Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (kwestionariusz powszechnie stosowany w badaniach psychologicznych z zakresu psychologii zdro-

356 Renata Rasińska wia). Zawiera on 24 stwierdzenia opisujące różnego rodzaju zachowania związane ze zdrowiem [12]. Biorąc pod uwagę wskazaną przez badanych częstotliwość poszczególnych zachowań ustala się za pomocą tego kwestionariusza ogólne nasilenie zachowań sprzyjających zdrowiu oraz stopień nasilenia czterech kategorii zachowań zdrowotnych: prawidłowych nawyków żywieniowych, zachowań profilaktycznych, praktyk zdrowotnych oraz pozytywnego nastawienia psychicznego. Prawidłowe nawyki żywieniowe uwzględniają przede wszystkim rodzaj spożywanej żywności. Twierdzenia opisujące zachowania profilaktyczne dotyczą przestrzegania zaleceń zdrowotnych, uzyskiwania informacji na temat zdrowia i choroby, natomiast praktyki zdrowotne obejmują codzienne nawyki dotyczące snu i rekreacji czy aktywności fizycznej. Pozytywne nastawienie psychiczne włączają w zakres zachowań zdrowotnych takie czynniki psychologiczne jak: unikanie zbyt silnych emocji, stresów i napięć, czy sytuacji wpływających przygnębiająco. Inwentarz może służyć pomocą w programowaniu działań profilaktycznych, ustalaniu kierunków modyfikacji zachowań i monitorowaniu zmian w praktykach zdrowotnych. Rzetelność tego testu wynosi 0,85 dla całości i w granicach od 0,6 do 0,65 dla czterech podskal. Miarą trafności jest odpowiedzialność treściowa twierdzeń wchodzących w skład zachowań zdrowotnych. Podstawą do porównań są wyniki znormalizowane. Obliczenia statystyczne wykonano przy użyciu pakietu IBM SPSS Statistics 19. Wyniki Młodzież akademicka ma raczej ukształtowane już nawyki żywieniowe, ale czasem znajdując się pod zewnętrzną presją, zmienia je. Dobre odżywianie wpływa na rozwój psychosomatyczny człowieka i stanowi jeden z warunków wykorzystania jego możliwości, dlatego ważnym problemem jest samoocena prawidłowego odżywiania. Wśród grupy badanej 53,4% odpowiedziało (Tabela 1), że nie odżywia się prawidłowo, a 46,6% potwierdziło prawidłowość swojego odżywiania. Przyczynami nieprawidłowego odżywiania był brak czasu (aż 63,0% udziału obserwacji) oraz zła organizacja zajęć (aż 45,9%). Brak apetytu (11,5%), odchudzanie (9,2%), czy problemy finansowe (5,9%) to przyczyny, od których prawie nie zależy nieprawidłowe odżywianie. Oceniając prozdrowotność zachowań w zakresie odżywiania, ważną wydaje się regularność posiłków: 24,3% spożywa od 1 do 2 posiłków dziennie, 63,3% od 3 do 4, a 12,4% powyżej 4 posiłków. Częstość spożywania posiłków jest dalece niezadowalająca i na pewno niewłaściwy jest ich rozkład w ciągu dnia zważywszy, że zalecana przez Instytut Żywienia i Żywności wynosi 5 posiłków dziennie. Przytoczone wyniki wskazują, że sposób żywienia badanych odbiega od norm zalecanych. Studenci bez względu na płeć preferują 3 4 posiłki dziennie (kobiety 61,8%, mężczyźni 66,5%, średnia 63,3%) (Tabela 2). Różnice między wartościami oczekiwanymi a obserwowanymi (dla kobiet 295 > 288 oraz dla mężczyzn 138 < 145) nie są statystycznie istotne (χ² = 1,553 < 1,553058 dla α = 0,46). Młodzież studiująca, ze względu na rozkład zajęć, nie zawsze ma możliwość zjedzenia posiłku o odpowiedniej porze, co nie sprzyja przestrzeganiu zasad prawidłowego żywienia. Nieregularność posiłku związana może być również z miejscem pobytu w czasie studiowania, samodzielnością i brakiem kontroli rodziców. Mimo to wśród badanej grupy najwięcej osób, bo aż 62,4% deklarowało spożywanie w domu posiłków samodzielnie przygotowanych, jak również przygotowanych przez rodzinę, 21,2% spożywa posiłki w barach typu fast food, a 11,4% w stołówkach. Rozkład próby dla odpowiedzi o prawidłowym odżywianiu uwzględniając płeć, jest podobny do wartości średnich (Tabela 2), Nieprawidłowo odżywia się 51,7% kobiet oraz 56,9% mężczyzn przy wartości średniej wynoszącej 53,4%. Natomiast prawidłowo odżywia się 48,3% kobiet i 43,1% mężczyzn przy średniej 46,6%. Różnice te są nieistotne statystycznie, ponieważ χ² = 1,591 < 1,592286 dla α = 0,207. Niewielka różnica z przewagą prawidłowo odżywiających się kobiet jest dobrym sygnałem. Oznacza to, że są one lub będą najbardziej istotnym źródłem prawidłowych nawyków żywieniowych rodziny. Analiza danych dotyczących jedzenia owoców między posiłkami prowadzi do wyciagnięcia następujących wniosków. Około 52% codziennie między głównymi posiłkami sięga po owoce (Tabela 2). Jedzenie owoców kilka razy w miesiącu między posiłkami częściej deklarują mężczyźni (33.3%) niż kobiety (28,3%). Najczęściej codzienną porcję owoców spożywają studentki (55,3%), studenci tylko 48,5%. Grupą, która najrzadziej deklaruje codzienne spożywanie owoców, są studenci 18,2%. Różnice między wartościami oczekiwanymi a obserwowanymi nie są statystycznie istotne (χ² = 1,521 < 1,553058 dla α = 0,56). Większość badanych (71%, w tym 65,8% kobiet i 77,9% mężczyzn) nie jest wolna od nawyku sięgania po różnego rodzaju przekąski (chipsy, chrupki, słodycze i inne tego typu smakołyki) (Tabela 2). Codziennie sięga po nie 28,6% studentek i 35,6%, raz w tygodniu robi to 37,2% kobiet i 42,3% mężczyzn. Różnice te są nieistotne statystycznie, ponieważ χ² = 1,589 < 1,592286 dla α = 0,201. Jeśli uwzględnimy wszystkie elementy składające się na ocenę stylu odżywiania się, tj. regularność jadania śniadań, spożywanie co najmniej trzech posiłków dziennie, jedzenie między posiłkami wyłącznie owoców, można stwierdzić, że niewiele ankietowanych stosuje się do tak zdefiniowanych zasad prawidłowego żywienia. Wśród młodzieży studenckiej niezbyt popularne są też diety poprawiające sylwetkę, samopoczucie itp., około 25% studentek stosowała lub stosuje diety, wśród mężczyzn odsetek jest znikomy (tylko 8,3%). Według zdrowa dieta uwzględnia urozmaicone produkty spożywcze i jest dostosowana do potrzeb organizmu pod względem ilościowym i kalorycznym.

Nawyki żywieniowe w zależności od płci 357 Tabela 1. Samoocena prawidłowego odżywiania Table 1. The self estimation of the correct nutrition Samoocena prawidłowego odżywiania kobieta Płeć mężczyzna Ogółem N % N % N % Nie 241 35,3 124 18,2 365 53,4 Tak 223 32,7 94 13,8 317 46,6 Ogółem 464 68,0 218 32,0 682 100,0 Źródło: opracowanie własne. Tabela 2. Odżywianie ze względu na płeć Table 2. The nutrition according to sex pytania odpowiedzi kobieta mężczyzna średnia samoocena nie 51,7% 56,9% 53,4% prawidłowego odżywiania tak 48,3% 43,1% 46,6% liczba posiłków dziennie jedzenie owoców między posiłkami podjadanie Źródło: opracowanie własne. 1 2 25,5% 21,6% 24,3% 3 4 61,8% 66,5% 63,3% powyżej 4 12,7% 11,9% 12,4% raz dziennie 55,3% 48,5% 51,8% kilka razy w miesiącu 28,3% 33,3% 31,2% rzadziej 16,4% 18,2% 17,0% raz dziennie 28,6% 35,6% 31,5% kilka razy w miesiącu 37,2% 42,3% 39,5% rzadziej 34,2% 22,1% 29,0% Tabela 3. Wskaźniki zachowań zdrowotnych ze względu na płeć Table 3. Indicators of health behaviours according to sex Wskaźnik zachowań zdrowotnych Średnie wyniki badanych wg norm Średnie wyniki badanej grupy Średnie wyniki badanej grupy kobiety Średnie wyniki badanej grupy mężczyźni M SD M SD M SD M SD Ogólny wskaźnik zachowań 80,62 15,34 75,53 14,46 77,40 13,60 69,40 15,50 Prawidłowe nawyki żywieniowe 3,45 0,83 3,12 0,82 3,21 0,80 2,80 0,79 Zachowania profilaktyczne 3,22 0,91 3,01 0,78 3,11 0,75 2,69 0,80 Pozytywne nastawienie psychiczne 3,36 0,68 3,34 0,68 3,38 0,65 3,20 0,76 Praktyki zdrowotne 3,40 0,74 3,12 0,74 3,19 0,71 2,88 0,77 M średnia arytmetyczna, SD odchylenie standardowe Źródło: opracowanie własne oraz [12]. Ponadto zauważamy wśród badanej grupy świadomy wybór żywności ze względu na zawarte w niej składniki. Zarówno studenci, jak i studentki wykazywali spore zainteresowanie zawartością kupowanych produktów, ze szczególnym uwzględnieniem zdrowej żywności.

358 Renata Rasińska Bogactwo oferty rynkowej, tj. pojawienie się w sprzedaży półproduktów i gotowych dań zmieniło tradycyjną kuchnię polską, w której jedynymi półproduktami były różnego rodzaju przetwory własnoręcznie przygotowane przez panią domu. Dostępne w sklepach półprodukty i gotowe dania ułatwiły przygotowywanie posiłków. Studenci częściej korzystają z tej formy posiłków niż stołowanie się w barach czy stołówkach. Więcej niż studentek kupuje półprodukty i gotowe dania (37% mężczyźni, 27% kobiety). W jaki sposób duże znaczenie przypisywane zdrowiu w praktyce przenosi się na podejmowanie zachowań prozdrowotnych wykazał test psychologiczny tzw. Inwentarz Zachowań Zdrowotnych autorstwa Z. Juczyńskiego. Młodzież prezentuje niskie i przeciętne zachowania zdrowotne, a tylko niewielka grupa osób przyznaje się do pożądanych wysokich zachowań zdrowotnych. Po oddzieleniu poszczególnych kategorii zachowań zdrowotnych dla badanej grupy porównano z wartościami średnimi oraz przeprowadzono porównanie przy podziale na płeć (Tabela 3). Analizując materiał badany, stwierdzono niższy w stosunku do grupy kontrolnej ogólny wskaźnik zachowań zdrowotnych oraz dla poszczególnych kategorii (największą różnicę zauważyć można dla grupy (69,4 dla mężczyzn, 77,4 dla kobiet, 80,2 dla grupy kontrolnej). Prawidłowe nawyki żywieniowe badanych są niższe w porównaniu z grupą kontrolną (2,8 dla, 3,2 dla studentek a dla grupy kontrolnej 3,45), podobnie jak zachowania profilaktyczne dotyczące przestrzegania zaleceń zdrowotnych. Praktyki zdrowotne dla badanej grupy są również niższe od grupy kontrolnej. Tylko ogólny wskaźnik dla pozytywnego nastawienia dla badanej grupy jest porównywalny z grupą kontrolną. Wyniki powyższych badań dotyczących zachowań żywieniowych wskazują, że duży odsetek osób odżywia się nieregularnie, co powoduje nieprzestrzeganie zasad prawidłowego żywienia. Osoby, które potwierdziły, że prawidłowo się odżywiają, na pytanie w czym to się przejawia, wymieniły, że jedzą dużo warzyw i owoców, mało tłuszczu, stosują diety, piją duże ilości wody. Dyskusja Uczelnia wyższa dla większości jest ostatnim etapem przed rozpoczęciem dorosłego życia i założenia rodziny. Są to ostatnie lata przeznaczone również na proces wychowawczy, w czasie którego kształtują się preferencje i potrzeby z zakresu różnych sfer życia, w tym również postawy prozdrowotne. Badana młodzież prezentuje niskie i przeciętne zachowania zdrowotne (ocena na podstawie Inwentarza Zachowań Zdrowotnych). Szczegółowa analiza zachowań zdrowotnych zawierająca prawidłowe nawyki żywieniowe, zachowania profilaktyczne, pozytywne nastawienie psychiczne oraz praktyki zdrowotne wykazuje związek między zachowaniami zdrowotnymi a płcią. Wyniki badań własnych pokrywają się z badaniami innych autorów, które potwierdzają, że mężczyźni starają się nie postępować zgodnie z zasadami racjonalnego odżywiania, natomiast kobiety doceniają znaczenie odżywiania dla zdrowia [3]. Kobiety większą wagę przywiązują do poprawy sylwetki i zdrowia, natomiast ich koledzy do lepszego samopoczucia i miłego spędzenia czasu. W przeprowadzonych badaniach więcej kobiet jest niezadowolonych ze swego wyglądu i jest to powód podjęcia aktywności sportowej. Różnice w postrzeganiu własnego zdrowia są statystycznie istotne, jeżeli chodzi o płeć. Mężczyźni charakteryzują się niższym ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowotnych niż kobiety. Prawidłowe nawyki żywieniowe, zachowanie profilaktyczne, pozytywne nastawienie oraz praktyki zdrowotne są wyższe dla kobiet niż mężczyzn, ale niestety niższe od grupy kontrolnej. Powyższe stwierdzenia potwierdzają wnioski z komunikatu badań CBOS-u, że tematyka zdrowotna zdecydowanie bardziej interesuje kobiety niż mężczyzn [13]. Na podstawie opublikowanych w Polsce zaleceń dotyczących prawidłowego odżywiania się, wymienia się spożywanie co najmniej trzech posiłków dziennie, choć normą zalecaną przez Instytut Żywienia i Żywności jest 5 posiłków. Jednak dotychczasowe badania wskazują, że nawyk ten ma jedna piąta Polaków [2], a dla liczba spożywanych posiłków jest niedostateczna [6]. Badana grupa potwierdza to stwierdzenie, ponieważ 63,3% badanych spożywa od 3 do 4 posiłków dziennie. Młodzież studiująca ze względu na rozkład zajęć nie ma możliwości zjedzenia normalnego posiłku, co nie sprzyja przestrzeganiu prawidłowych zasad żywienia. Wśród badanych najwięcej osób deklaruje spożywanie posiłków w domu, ale samodzielnie przygotowanych, a 21,2% spożywa posiłki w barach typu fast food. Wszystkie powyższe stwierdzenia pokrywają się z istniejącymi badaniami na temat prawidłowego odżywiania się [8, 9, 10, 11]. Wnioski Przeprowadzając badania zaobserwowano, że styl życia grupy badanej w większości przypadków jest zaprzeczeniem traktowania zdrowia jako wartości. Dotyczy to podstawowych sfer życia, takich jak: aktywność fizyczna, prawidłowe odżywianie, radzenie sobie ze stresem, unikanie używek czy postrzeganie własnego zdrowia i wyglądu. Uzyskane wyniki uprawniają do sformułowania ogólnego wniosku dotyczącego zachowań prozdrowotnych w zakresie odżywiania: studenci pomimo znajomości zasad dotyczących prawidłowego żywienia nie wcielają ich w życie. Powyższe stwierdzenie wskazuje na potrzebę dalszego kształtowania wśród pozytywnej postawy wobec wszystkich czynników warunkujących zdrowy styl życia w celu upowszechniania prawidłowych zasad, ze szczególnym uwzględnieniem prawidłowych nawyków żywieniowych. Wyniki obrazują z jednej strony wiedzę badanych z obszaru prozdrowotnych zachowań oraz ich zadowolenie z własnego zdrowia, a z drugiej sprzeczności pomiędzy nią a ich działaniami. Występujące nieprawidłowości w sposobie odżywiania, które można było zauważyć, badani uzasadniają ich aktualnym trybem życia, brakiem czasu oraz złym planem zajęć.

Nawyki żywieniowe w zależności od płci 359 Należy zwrócić szczególną uwagę na edukację zdrowotną, która podnosiłaby wiedzę o prawidłowym żywieniu i upowszechniałaby pożądane nawyki żywieniowe szczególnie wśród ludzi młodych. Wnioski z badań ważne są również dla osób układających plany zajęć, aby planowały w czasie zajęć przerwy, w czasie których studenci mogliby spożywać ciepły, pełnowartościowy posiłek. Piśmiennictwo 1. Boguszewski R.: Raport CBOS komunikat z badań: Zdrowie i zdrowy styl życia w Polsce wrzesień 2007. www:cbos.pl, 17.11.2010. 2. Falkowska M.: Raport CBOS komunikat z badań: Nawyki żywieniowe i upodobania kulinarne Polaków październik 2000. www:cbos.pl, 17.11.2007. 3. Fijewski A.: Opinie i postawy medycyny wobec kultury fizycznej i zdrowotnej. Kult. Fiz., 1989, 9-10,6. 4. Cisłak P., Błaszczyk R., Ciota M., Fornal R., Chmielewska A.: Realizacja wiedzy dotyczącej promocji zdrowia w życiu codziennym AM Lublin na przykładzie odżywiania. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska VOL. LX, SUPPL. XVI, 59. W: Model zdrowego stylu życia jako zadanie interdyscyplinarne. Praca zbiorowa. NeuroCentrum, Lublin 2003, 1, 266-271. 5. Kaczmarkiewicz A., Szymański P.: Styl życia a zachowania zdrowotne młodzieży. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska VOL. LX, SUPPL. XVI, 177. W: Promocja zdrowia w hierarchii wartości. Praca zbiorowa. NeuroCentrum, Lublin 2005, 2, 298-304. 6. Duda B.: Sposób żywienia wśród młodzieży akademickiej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska VOL.LX, SUPPL. XVI, 85. W: Promocja zdrowia w hierarchii wartości. Praca zbiorowa. NeuroCentrum, Lublin 2005, 1, 391-394. 7. Słonka K., Rektor Z.: Wybrane elementy stylu życia kształcących się na specjalnościach związanych z medycyną. Annales Universitatis Mariae Curie- Skłodowska VOL. LX, SUPPL. XVI, 481. W: Promocja zdrowia w hierarchii wartości. Praca zbiorowa. Neuro- Centrum, Lublin 2005, 5, 125-129. 8. Anuszewska-Mastalerz K., Cieslik A., Gój K., Janos I., Włodarczyk I., Wanot J.: Styl żywienia studentek zamieszkujących w domach akademickich. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska VOL. LVIIII, SUPPL. XIII, 98. W: Model zdrowego stylu życia jako zadanie interdyscyplinarne. Praca zbiorowa. NeuroCentrum, Lublin 2003, 1, 531-535. 9. Gacek M.: Ilościowa ocena sposobu odżywiania się i preferencje żywieniowe specjalizacji trenerskiej w Krakowie. Kult. Fiz., 2004/9-10, 15-16. 10. Mięsowicz I., Palus D.: Zachowania prozdrowotne Akademii Pedagogiki Specjalnej. W: Malinowski A.(red.), Ontogeneza i promocja zdrowia w aspekcie medycyny, antropologii i wychowania fizycznego. Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2002,182-188. 11. Lisiecki T.: Żywienie jako przejaw stylu życia młodzieży rozpoczynającej studia. Wych. Fiz., 2004, 10, 10-14. 12. Juczyński Z.: Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Pracownia testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Warszawa 2001. 13. Biały K.: Raport CBOS komunikat z badań: Dbałość o własną sylwetkę październik 2003. www:cbos.pl, 22.06.2007 Adres do korespondencji: dr inż. Renata Rasińska Zakład Organizacji i Zarządzania Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu ul. Smoluchowskiego 11, 60-179 Poznań e-mail: rasińska@ump.edu.pl