Wdrażanie i funkcjonowanie Krajowych Ram Kwalifikacji w Irlandii na przykładzie Dublin Institute of Technology

Draft jednej z części badań w ramach grantu pt. Praktyka wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji w wybranych uczelniach europejskich. Społeczno-pedagogiczne uwarunkowania implementacji zmian w programach kształcenia studentów Zespół realizujący: dr Andrzej Rozmus (kierownik projektu), mgr Karolina Cyran, mgr Olga Kurek, mgr Monika Struck-Peregończyk Wdrażanie i funkcjonowanie Krajowych Ram Kwalifikacji w Irlandii na przykładzie Dublin Institute of Technology Opracowanie: Olga Kurek, Karolina Cyran 1. Najważniejsze wnioski z wizyty studyjnej w Dublin Institue of Technology dla polskiego szkolnictwa wyższego Tradycyjne przedmioty zastąpione zostały modułami, tj. blokami tematycznymi, realizowanymi za pomocą różnych form (np. wykład, projekt, e-learning). Nauczyciel akademicki nie ma narzuconej odgórnie (np. poprzez kartę przedmiotu) formy prowadzenia zajęć dobiera ją na bieżąco, zgodnie z własnym doświadczeniem dydaktycznym. W praktyce oznacza to, że w ramach jednego spotkania, część zajęć może poprowadzić w formie wykładu podawczego, część w formie burzy mózgów, część w formie debaty, itd. Niezaliczony moduł student może poprawiać dopiero w następnej sesji, czyli za rok. Wynika to z rocznego systemu zaliczania studiów, opartego o punkty ECTS. Karty modułów są bardzo elastyczne, nie narzucają wykładowcom ani form prowadzenia zajęć ani zasad oceny wiedzy, kompetencji i umiejętności studentów. Są pewnym drogowskazem, propozycją. Ponadto każdy prowadzący co roku nanosi zmiany w karcie, bazując na minionych doświadczeniach. Obecność na większości przedmiotów nie jest obowiązkowa. Wyjątek stanowią laboratoria. Zaliczenie społecznych kompetencji, wynikających z programów kształcenia, może mieć miejsce poza formalną ścieżką kształcenia, np. poprzez działalność wolontariacką czy zaangażowanie studentów w funkcjonowanie uczelnianych organizacji i klubów. 1

Proporcje modułów wybieranych do narzuconych (wynikających z programu studiów) wynosi 20%: 80%. Interesującym sposobem motywowania wykładowców do dbałości o jakość swoich zajęć są stypendia dydaktyczne (teaching awards) przyznawane za wybitne osiągnięcia dydaktyczne. W tworzeniu i ocenie programów studiów bardzo ważną rolę pełni otoczenie zewnętrzne, najczęściej biznesowe. Programy studiów są bardzo uproszczone, zawierają jedynie informacje na temat: nazw realizowanych modułów, liczby punktów transferowych przypadających na poszczególne moduły, informacji o tym czy dany moduł jest obowiązkowy czy jest do wyboru oraz ile trwa semestrów. Większość wykładowców posiada stopień jedynie magistra i nie stanowi to żadnej przeszkody w prowadzeniu zajęć w formie wykładowej. Wykładowcy poddawani są ocenie dopiero wówczas, gdy z ankiet wypełnianych przez studentów płyną niepokojące sygnały. Irlandzkie uczelnie nie są kontrolowane poprzez wizyty państwowych urzędników. Proces oceny odbywa się pisemnie, na podstawie wysyłanych dokumentów. 2. Metodologia zbierania danych Samodzielny Zakład Badań nad Szkolnictwem Wyższym w ramach działalności statutowej Wydziału Nauk Społecznych prowadzi badania pt. Praktyka wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji w wybranych uczelniach europejskich. Społecznopedagogiczne uwarunkowania implementacji zmian w programach kształcenia studentów. Podstawowymi założeniami badawczymi projektu są: diagnoza panujących trendów w europejskich systemach szkolnictwa wyższego po przyjęciu przez Parlament Europejski w 2008 roku idei Europejskiej Ramy Kwalifikacji; projekt badawczy ma na celu przeprowadzenie analizy międzynarodowych praktyk i doświadczeń (metod, technik, narzędzi godnych naśladowania) z zakresu wdrażania ram kwalifikacji w poszczególnych krajach europejskich; ponadto interesujące z punktu widzenia podjętej problematyki badawczej są opinie, reakcje i spostrzeżenia studentów oraz kadry akademickiej na temat programów nauczania opartych o rzeczywiste efekty uczenia się i kluczowe kompetencje społeczne wymagane od absolwentów na rynku pracy; oraz analiza nowoczesnych metod nauczania w wiodących krajach europejskich, które posiadają mocno wdrożoną ramę kwalifikacji, w tym w Irlandii, Wielkiej Brytanii i Niemczech. Niniejsze opracowanie powstało w oparciu o: wywiady przeprowadzone podczas wizyty studyjnej w Dublin Institute of Technology w dniach 3-5 grudnia 2012 roku z osobami piastującymi następujące stanowiska: Director of Academic Affairs & Registrar, Head of Learning Development, Head of Marketing School i Quality Assurance Officer; wywiady powstały w oparciu o ustrukturyzowany kwestionariusz składający się z dwóch części: 1. Praktyka funkcjonowania Krajowych Ram Kwalifikacji, 2. Praktyka wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji, z których pierwsza zawierała 5 pytań głównych i kilkadziesiąt pomocniczych, a druga 11 pytań głównych i kilkadziesiąt pomocniczych; 2

badania sondażowe przeprowadzone wśród studentów DIT, w oparciu o kwestionariusz ankiety audytoryjnej, składającej się z 25 pytań skierowanych do respondentów, podzielonych na bloki tematyczne: opinie na temat studiowania, powody podjęcia studiów na DIT, wyznawane wartości, świadomość funkcjonowania Krajowych Ram Kwalifikacji oraz postawy przedsiębiorcze; w badaniu wzięło udział 69 studentów; odpowiedzi uzyskane drogą mailową, dzięki nawiązanym kontaktom z pracownikami DIT; dokumenty uzyskane dzięki korespondencji mailowej z Quality Assurance Officer Business z DIT, w tym: Handbook for Academic Quality Enhancement, Continuing Professional Development (CPD). Diploma in Quality Enhancement in Higher Education i Recognition of Prior Learning (RPL) ; krajowe opracowania, w tym: Analiza opisująca Krajowe Ramy Kwalifikacji w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego. 3. Charakterystyka systemu KRK w Irlandii Decyzja o stworzeniu Krajowych Ram Kwalifikacji w Irlandii (NFQ - National Framework of Qualifications) została podjęta w 1999 roku pod postacią podpisania przez odpowiednie władze Qualifications Act. Na jego mocy utworzono w 2001 roku The National Qualifications Authority of Ireland, którego głównym zadaniem było kierowanie pracami nad rozwojem i wdrażaniem ram, zbudowanie spójnego systemu umożliwiającego porównanie i uznawanie kompetencji oraz promocja i ułatwienie dostępu, przenoszenia się uczącego z jednego poziomu na drugi, niezależnie od typu uczelni. Wdrożenie ram nastąpiło w roku 2003 po dwóch latach konsultacji z udziałem przedstawicieli odpowiednich ministerstw, instytucji kształcących, pracodawców, związków zawodowych i studentów. Uważa się, że Irlandia jest krajem, w którym poziom funkcjonowania Ram Krajowych jest najbardziej zaawansowany. Ponadto irlandzka NFQ jest Ramą kompletną (wszechogarniającą), obejmującą wszystkie sektory i typy kształcenia. Struktura NFQ składa się z 10 poziomów, opartych tak jak w Polsce na krajowym standardach, obejmujących efekty uczenia się w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji, przy czym szkoły wyższe przyznają stopnie na poziomach od 6 do 10 (uniwersytety: 7-10). Są to: o higher certificate - poziom 6., dwa lata nauki, zwykle przyznawany po o ukończeniu akredytowanego programu za 120 punktów ECTS, ordinary bachelor degree - poziom 7., trzy lata studiów w systemie full-time, zwykle przyznawany po ukończeniu akredytowanego programu za 180-240 punktów ECTS, o higher diploma lub honours bachelor degree - poziom 8., odpowiednio rok oraz trzy lub cztery lata, tzw. wyższy licencjat, zwykle przyznawany po ukończeniu akredytowanego programu za 60 punktów ECTS, o masters degree - poziom 9., rok lub dwa, zwykle przyznawany po ukończeniu akredytowanego programu za 180-240 punktów ECTS, jest jego odmiana research master degree, dla osób chcących zrobić doktorat, 3

o doctoral degree - poziom 10., tzw. studia badawcze, minimum trzy lata samodzielnych badań, o postgradutle diploma - certyfikat dla studentów podyplomowych, najczęściej po jednorocznym kursie zawodowym, zwykle przyznawany po ukończeniu akredytowanego programu za 180-240 punktów ECTS. Rysunek 1: - Struktura Narodowych Ram Kwalifikacji w Irlandii, Źródło: http://www.nfq.ie/nfq/en/fandiagram/nqai_nfq_08.html http://www.nqai.ie/documents/eqfreferencingreportfinaljune2009.pdf Początkowo za wydawanie dyplomów i świadectw odpowiedzialne były: The Further Education and Training Awards Council (FETAC), na poziomach 1-6 oraz The Higher Education and Training Awards Council (HETAC) na poziomach 6-10. W późniejszym okresie prawo wydawania dyplomów uzyskały także upoważnione Instytuty Technologii (Institutes of Technology with delegated authority - IoTs). Rodzaje dyplomów wydawanych przez uczelnie: o Major - dyplomy wydawane na każdym poziomie, potwierdzające pełne osiągnięcie danego poziomu. o Minor - potwierdzają częściowe osiągniecie efektów przypisanych do dyplomu typu Major i umożliwiają budowanie z nich własnej ścieżki kształcenia. o Świadectwa specjalnego przeznaczenia (special purpose award types) - stworzone są dla celów szczególnych, np. świadectwo potwierdzające odbycie kursu BHP. 4

o Supplemental awards - odnoszą się do kształcenia dodatkowego w stosunku do poprzedniego świadectwa i mogą dotyczyć aktualizacji bądź odświeżania wiedzy, lub umiejętności, lub potwierdzenia ciągłego rozwoju zawodowego 1. W Irlandii istnieją dwa różne dyplomy Bachelor, przy czym przynajmniej niektóre (niezależnie od poziomu) potwierdzają kompetencje wyższe niż polski licencjat (np. dyplom Bachelor of Medicine, czy Bachelor of Surgery potwierdzają końcowe kompetencje lekarza). Uznawalnością dyplomów zajmuje się National Qualifications Authority of Ireland. Uznawanie osiągnięć praktykowane jest przez wszystkie instytucje wydające dyplomy i świadectwa, niezalenie od miejsca ich uzyskania (w szkole, na uniwersytetach, Dublińskim Instytucie Technologii, w miejscu pracy, domu lub w społeczności). W 2008 roku uznano zaświadczenia wydawane przez ciała zawodowe: Institute of Chartered Accountants of Ireland (ICAI) oraz Association of Chartered Certified Accountants (ACCA) - jako równorzędne z poziomem 9 Ramy Kwalifikacji. Jako narzędzia do uznawania osiągnięć spoza formalnego systemu stosuje się: Suplement do Dyplomu, system akumulacji i transferu punktów zaliczeniowych, różne formy oceny i potwierdzania kompetencji nabytych w pracy (portfolio, egzaminatorzy zewnętrzni). Irlandia posiada rozbudowany system 1-rocznych szkoleń umożliwiających wejście do programu na wyższym poziomie osobom posiadającym dyplomy spoza głównej ścieżki kształcenia (choć mogą to być również dyplomy z obszaru szkolnictwa wyższego vide Bachelor Degree). Zasady uznawania dyplomów przedstawiają się różnie, w zależności od tego czy dotyczą dyplomów już istniejących, czy też studiów (kursów) dopiero wprowadzanych. Uznanie dyplomów już istniejących związane jest z wskazaniem ich miejsca w Ramie ( mapowanie dyplomów). Nowe studia od początku muszą być opisane w zgodności z NFQHE (z określeniem kompetencji absolwentów i szczegółowym opisem efektów uczenia się). Wszystkie kwalifikacje mają gwarancję jakości, co oznacza iż w procesie uznawania dyplomów przez upoważnione instytucje brane jest również pod uwagę istnienie w uczelni systemu zapewniania jakości. W Irlandii studiować można na 7 uniwersytetach (w 2012 r. na 2272 kierunkach), 13 politechnikach (Institutes of Technology, 2103 kierunki) oraz kilkudziesięciu kolegiach nauczycielskich (Colleges of Education) i uczelniach prywatnych. Uczyć się można również w sześciu szkołach wyższych wchodzących w skład NUI (National University of Ireland). 2 Oprócz uczelni finansowanych przez Państwo, w Irlandii istnieje wiele płatnych szkół wyższych, które oferują kształcenie głównie na kierunkach zawodowych i biznesowych. Niektóre z tych uczelni są powiązane z uniwersytetami lub stowarzyszeniami zawodowymi, które udzielają im stosownych akredytacji. Inne uzyskały akredytację Quality and Qualifications Ireland. 1 http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_05/adf6b383a09774713770939afb53e7da.pdf, stan na dzień 5.09.2013. 2 http://www.eurodesk.pl/studia-w-kraju/irlandia, stan na dzień 5.09.2013. 5

4. Podstawowe informacje o Dublin Institute of Technology DIT założony został oficjalnie w 1992 roku na podstawie Dublin Institute of Technology Act, działał wcześniej od 1978 roku. Natomiast Początki DIT sięgają aż 1887 roku wraz z ustanowieniem wielu instytutów technicznych w Dublinie. Obecnie na DIT studiuje ok. 20 tys. studentów. DIT jest uczelnią publiczną, mającą prawo do nadawania tytułów naukowych od 1998 roku na poziomach od 6 do 10 (poziom 6: Higher Certificate - tytuł nadawany przez Instytuty Technologii, wymaga dwóch lat nauki; poziom 7: Ordinary Bachelor Degree wymaga trzech lat nauki, polski odpowiednik: licnecjat; poziom 8: Honours Bachelor Degree - otrzymuje się go po 3-4 latach nauki; poziom 9: Masters Degree dwa typy: research (badawczy) i taught (uczony, nauczany); poziom 10: Doctoral Degree doktorat, zazwyczaj studenci studiujący na poziomie research Masters przechodzą po roku nauki na poziom Doctoral. DIT dzieli się na 4 college - College of Arts & Tourism, College of Business, College of Sciences & Health, College of Engineering & Built Environment, te z kolei dzielą się na tzw. szkoły np. w ramach College of Business jest School of Marketing, Accounting and Finance, Management, Retail and Services Management, Graduate Business School. DIT oferuje 122 kierunki (programmes) na zasadzie full-time i 97 kierunków typu part time na poziomach 6 i 7. Ponadto w ofercie posiadają 4 kierunki doktoranckie oraz kilkadziesiąt CPD (Continuing Professional Development) odpowiednik studiów podyplomowych w Polsce, trwających od 3 miesięcy do 3 lat. 5. Planowanie i kontrola procesu dydaktycznego w Dublin Institute of Technology a) Tworzenie procesu dydaktycznego W DIT od 2004 r obowiązuje system modułowy moduły zastąpiły tradycyjne przedmioty. Wszystkie przedmioty trwały dawniej cały rok akademicki (podzielony na 3 semestry), teraz jest on podzielony na 2 semestry, a większość modułów trwa 1 semestr, sporadycznie dwa. Moduły mają zazwyczaj 5/10/15 ECTS, a 1ECTS = 20 h. Wlicza się w to zarówno zajęcia jak i pracę własną studenta. W sytuacji kiedy któryś college albo szkoła chce utworzyć nowy kierunek studiów, potrzebuje akceptacji ze strony Academic Affairs (formularz wniosku o powołanie nowego programu znajduje się w załączniku nr 3). Przy tworzeniu nowych programów studiów pierwszym krokiem jest opisanie sylwetki absolwenta, kolejnym odpowiedź na pytanie jakie efekty kształcenia odpowiadają tej sylwetce, a potem analiza modułów, które przyczynią się do uzyskania odpowiednich efektów kształcenia. Ostatnim krokiem jest dobór odpowiednich metod oceny poszczególnych efektów. Dla każdego programu określona jest liczba modułów, a dla każdego modułu jest karta modułu, znacznie prostsza w swej formie w porównaniu z polskimi kartami przedmiotów (module descriptor). To tam opisuje się zawartość treściową i określa efekty kształcenia danego modułu. Potem opisuje się w 6

jaki sposób to będzie oceniane i czy, jeśli jest więcej niż jedna metoda oceny, jak te oceny będą się ze sobą łączyć, jaka będzie relacja między nimi. Jedną z rzeczy, które zazwyczaj wymagamy, jest określenie, która z metod oceny weryfikuje który z efektów, co oznacza, że trzeba się dobrze zastanowić nad metodą oceny, np. jeśli masz egzamin końcowy, to on może zweryfikować niektóre efekty, ale nie wszystkie. Więc potrzebna jest dywersyfikacja metod oceny żeby dobrze dopasować metody weryfikacji do efektów. W programach na poziomie 6. i 7. połowa wykładowców to akademicy a połowa praktycy z konkretnej branży. Około 80% każdego programu jest obowiązkowe (bez wyboru), a pozostałe 20% pozostawia się studentom do wyboru. Nie ma pełniej dowolności jak na przykład w USA. Wybór jest bardzo mały, bardzo wąski i jest to spowodowane kilkoma czynnikami. Jeden to to, że nie mamy takiego systemu wsparcia informatycznego, który pozwalałby nam śledzić wybory studentów, wciąż nad tym pracujemy. Drugi powód, który pojawił się ostatnio to to, że z powodu ograniczonych środków musimy zredukować liczbę pracowników i to wpływa także na to, że oferowanie większego wyboru studentom byłoby trudniejsze. ( ) ale chcielibyśmy móc zaoferować studentom więcej wyboru. W Irlandii funkcjonuje coś na zasadzie polskiego programu mobilności studentów Most. W roku akademickim 2012/2013 DIT prowadził jeden program studiów z zakresu marketingu wspólnie z Moskow Finance University. Studenci zaliczali jeden semestr modułów w DIT a jeden w Moskwie. Finansowanie uzyskano ze środków pochodzących z programu Erasmus. Kilka programów DIT realizował wraz z Trinity College. W takich sytuacjach studenci uzyskują dyplom z logo wszystkich uczelni w których realizowali poszczególne moduły. Niezaliczony moduł można poprawiać dopiero w następnej sesji. Wykładowca przygotowuje dwie wersje egzaminu jedną dla tych, którzy go zdają po raz pierwszy, drugą dla zdających powtórnie i one obie idą do egzaminatora zewnętrznego, który sprawdza czy są równorzędne, choć mają inne pytanie. Aktualnie na DIT obecność na większości przedmiotów nie jest nieobowiązkowa. Panuje idea self-directed learning, czyli nauczania nakierowanego na własną kontrolę. W niektórych przypadkach (np. laboratoria) jest próg wymaganej frekwencji - minimum 75-80% zajęć. Taki moduł jak np. Social Care wymaga obecności na zajęciach ponieważ realizowane są w oparciu o metody aktywizujące typu role plays czy mock activities. To jest bardzo dyskutowana i kontrowersyjna obecnie sprawa, gdyż słaba frekwencja obniża wyniki studentów. Bo w jaki sposób uczyć np. kompetencji miękkich przy niskiej frekwencji? Sprawdzanie społecznych efektów kształcenia na DIT odbywa się poprzez: odbywanie praktyk studenckich, które testują miękkie kompetencje; udział studentów w based work activity za które dostają referencje od pracodawcy; promowanie idei wolontariatu (ponad 80% studentów DIT włącza się w jakąś formę wolontariatu podczas studiów, a 20 najprężniej działających na tym polu studentów uzyskuje dodatkowe punkty ECTS); doświadczenie jakiego studenci nabywają poprzez działalność w clubs and societies. Monitorowanie losów absolwentów w Irlandii odbywa się na poziome krajowym, z wykorzystaniem wywiadów telefonicznych. Są to badania ilościowe. DIT przy okazji programme reviews i school reviews sam 7

przeprowadza rozmowy ze swoimi absolwentami na temat tego jak potoczyła się ich kariera, jak im w tym pomogła edukacja w DIT, itp. b) Systemy zapewniania jakości dydaktyki Celem dbania o jakość dydaktyki w ramach każdej ze szkół raz na 5 lat wewnątrzuczelniany organ o nazwie Academic Quality Assurance Committee przeprowadza ocenę, podczas której nacisk kładziony jest na wdrażanie procedur zapewniania jakości. W procesie tym udział biorą studenci oraz zewnętrzni egzaminatorzy z partnerskich uczelni z Wielkiej Brytanii i USA. Na bazie wyników tworzony jest tzw. naprawczy plan działania szkoły rozpisany na 12 miesięcy, po których przeprowadzana jest ponowna ocena/kontrola. Innym systemem wspierającym jakość jest tzw. teaching and learning fellowships, czyli program w którym dydaktycy konkurują o stypendia (awards) na badania dotyczące uczenia się i nauczania, mające na uwadze polepszenie jakości nauczania studentów w przyszłości. Oprócz tego DIT oferuje stypendia dydaktyczne (teaching awards) za wybitne osiągnięcia dydaktyczne. Kolejnym przykładem starań o wysoki poziom dydaktyczny jest skład komisji rekrutacyjnej podczas zatrudniania nowego wykładowcy: Jeśli np. chcemy zatrudnić wykładowcę to w skład panelu będzie wchodzić Director of the College, Head of School, Memmber of DIT governing body, jeden przedstawiciel otoczenia biznesowego i jeden pracownik naukowodydaktyczny spoza naszej uczelni. Raz na 5/6 lat Quality and Qualifications Ireland kontroluje każdą uczelnię, a w przypadku DIT poszczególne college. Programy badane są losowo, nie wszystkie. Co roku należy wysyłać do tej instytucji raport na temat postępów w realizacji zaleceń wynikających z kontroli. Poza tym DIT przekazuje kopie wszystkich wewnętrznych ocen, zarówno dotyczące programów, jak i szkół i college. QQI wydaje rekomendacje, prosząc często o przesłanie bardziej szczegółowych dokumentów. Zatem oceniany jest cały college (u nas wydział) a nie poszczególne programy (u nas kierunki). c) Wpływ interesariuszy zewnętrznych na proces dydaktyczny Wszystkie programy tworzone są z uwzględnieniem potrzeb otoczenia biznesowego, aby umiejętności absolwentów odpowiadały potrzebom rynku pracy. Pracując nad sylwetką absolwenta, DIT współpracuje ściśle z otoczeniem biznesowym. Wybierają oni firmy, które są wiodące w danej dyscyplinie, np. przy opracowaniu programów studiów na Tourism anf Hospitality DIT współpracuje z Starbucks, Aer Lingus czy Guiness. Relacje te przybierają albo charakter formalny, tj. podpisywane są umowy i porozumienia, albo na zasadzie nieformalnej, doradczej. My widzimy to jako partnerstwo trójstronne: student-uczelnia-biznes które pracują razem po to by stworzyć absolwenta, który spełnia wymogi akademickie, a jednocześnie jest odpowiednio przygotowany do pracy z punktu widzenia przyszłego pracodawcy. Mamy firmy, które tradycyjnie już zatrudniają naszych absolwentów ( ) Jest to więc relacja budowana przez lata, dziesięciolecia ( ) Ta relacja zbudowana jest na wielu poziomach, np. 8

współpracujemy z firmami obszarze staży i praktyk, targów pracy dla absolwentów (graduate reicrutment fairs), przychodzą do nas z gościnnymi wykładami, zapraszamy ich by mówili o case studies, niekiedy są także członkami rad doradczych (advisory boards) dla komisji ds. programów lub college committees, a także w naszych panelach rekrutacyjnych. Kiedy rekrutujemy nauczycieli akademickich w komisji jest zawsze osoba z otoczenia biznesowego, która jest zaangażowana w wybór odpowiedniego kandydata 6. Porównanie organizacji procesu dydaktycznego w Polsce i Irlandii na przykładzie Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania oraz Dublin Institute of Technology Lp. Wskaźnik DiT WSIiZ 1. karta przedmiotu Karta modułu (załącznik nr 1) składa się z 8 części merytorycznych: 1. krótki opis ogólny modułu, zawierający podział na zakres i rodzaj wiedzy, umiejętności oraz kontekst kompetencji - struktura powinna być odwzorowana na efektach uczenia się 2. opis celów modułu 3. opis efektów kształcenia 4. opis proponowanych metod nauczania (w tym: wykłady, dyskusje, odgrywanie ról, studium przypadku, ćwiczenia rozwiązywania problemów, video, film, work-based learning, odczyty, praca projektowa, samokształcenie, praca dyplomowa, computerbased learning, korespondencja) 5. zawartość treściowa modułu 6. oświadczenie w sprawie metod oceny, które mają być stosowane do pomiaru zamierzonych efektów uczenia z podziałem na zdobytą wiedzę, nabyte umiejętności i kompetencje oraz z opisaniem minimalnych wymagań do zaliczenia modułu 7. zalecana literatura 8. sugestie osoby odpowiedzialnej za moduł co do wielkości grupy, godzin konsultacji do modułu, długości trwania modułu (jedno Karta przedmiotu (załącznik nr 2) składa się z 4 części merytorycznych: 1. Podstawowe informacje o przedmiocie 2. Wymagania wstępne (wynikające z następstwa przedmiotów) 3. Efekty kształcenia i sposób realizacji zajęć: 4. Cele przedmiotu Przedmiotowe efekty kształcenia, z podziałem na wiedzę, umiejętności i kompetencje, wraz z odniesieniem do efektów kształcenia dla kierunku i obszaru (obszarów) Formy zajęć dydaktycznych oraz wymiar godzin i punktów ECTS Metody realizacji zajęć dydaktycznych Treści kształcenia (oddzielnie dla każdej formy zajęć) Korelacja pomiędzy efektami kształcenia, celami przedmiotu, a treściami kształcenia Metody weryfikacji efektów kształcenia (w odniesieniu do poszczególnych efektów) Kryteria oceny osiągniętych 9

2. harmonogram zajęć studenta 3. sylwetka absolwenta czy dwusemestralny), itp. Załącznik nr 3 prezentuje tygodniowy rozkład zajęć studenta Accounting and Finance w formie full-time. Wynika z niego, że student spędza podczas zajęć (warto przypomnieć, że zajęcia nie są obowiązkowe) ok. 15 godzin na uczelni, realizując jednocześnie 6 odmiennych modułów, odbywających się w 60 lub 120 minutowych blokach, w przedziale czasowym od 11 do 18 godziny. Jeden dzień w tygodniu (w tym przypadku poniedziałek) jest dniem wolnym od zajęć. Na harmonogramie umieszczone są informacje o nazwie modułu wraz z jego kodem, miejscu i godzinie realizowanych zajęć oraz nazwisku osoby, która je prowadzi. Nie ma informacji o formie zajęć (np. wykład, laboratorium) ponieważ prowadzący na bieżąco określa formę prowadzonego spotkania. Opis sylwetki absolwenta jest jednolity (niezależny od kierunku) dla każdego programu studiów na danym poziome. W załączniku nr 5 znajduje się opis sylwetki absolwenta, który ukończył 7. poziom studiów, tj. polski licencjat. Opis ten zawiera następujące elementy: nazwa zdobytego tytułu, informację o ukończonym poziomie, opis efektów kształcenia Literatura 4. Nakład pracy studenta - bilans punktów ECTS Załącznik nr 4 prezentuje tygodniowe obciążenie dydaktyczne studenta studiów I stopnia trybu stacjonarnego na kierunku Finanse i rachunkowość. Wynika z niego, że student spędza podczas obowiązkowych zajęć ok. 11 godzin na uczelni, realizując średnio 9 odmiennych modułów (z planów studiów wynika, że na I semestrze jest ich 8, na II, III i IV po 10, na V i VI - 9), odbywających się w 45 lub 90 minutowych blokach, w przedziale czasowym od 8 do 16 godziny. Jeden dzień w tygodniu (w tym przypadku środa) jest dniem wolnym od zajęć. Na indywidualnym harmonogramie dostępnym dla studenta za pomocą systemu informatycznego umieszczone są informacje o nazwie przedmiotu, miejscu i godzinie realizowanych zajęć, nazwisku osoby, która je prowadzi oraz ich formie (np. wykład, projekt, laboratorium). Zarys sylwetki absolwenta (załącznik nr 6) opisany jest bardzo szczegółowo oraz odrębnie dla każdego z kierunków studiów. Zawiera opis konkretnie nabytej wiedzy, umiejętności i kompetencji. Np. absolwent Finansów i rachunkowości studiów I stopnia: zna podstawowe rynki, podmioty i instytucje finansowe i prawne oraz 10

4. program studiów 5. sposób współdziałania z interesariuszam i zewnętrznymi zakresu zdobytej wiedzy, umiejętności kompetencji oraz zakres możliwości kontynuowania edukacji. Programy studiów (załącznik nr 7) są bardzo uproszczone, zawierają jedynie informacje na temat: nazw realizowanych modułów, liczby punktów transferowych przypadających na poszczególne moduły, informacji o tym czy dany moduł jest obowiązkowy czy jest do wyboru oraz ile trwa semestrów. DIT oferuje otoczeniu biznesowemu programy studiów dopasowane do potrzeb konkretnych pracodawców: Tworzymy cały program degree, jak np. czteroletnie studia na poziomie 8. w powiązaniu z konkretną firmą, dokładnie dopasowany do ich potrzeb, z udziałem ich kadry. Takim przykładem jest program Irish rozumie zasady ich funkcjonowania; potrafi wykonywać analizy ilościowe i na tej podstawie formułować wnioski i opinie; potrafi myśleć i działać w sposób przedsiębiorczy, itp. Programy studiów (załącznik nr 8) są bardziej rozbudowane, zawierają informacje o: nazwach planowanych przedmiotów wraz z liczbą godzin i formą ich realizowania informacje o tym czy są to zajęcia wymagające bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich i studentów czy zajęcia o charakterze praktycznym informacje o numerze semestru na którym realizowany jest poszczególny przedmiot informacje charakterze przedmiotu: ogólnouczelniany, podstawowy, kierunkowy i specjalnościowy liczbie punktów transferowych przypadających na poszczególne przedmioty łącznej liczbie punktów transferowych przypadających na poszczególne semestry. W księdze kierunku Finanse i rachunkowość znajduje się informacja, że władze kierunku współpracują przede wszystkim z przedsiębiorstwami i bankami. Współpraca ta dotyczy głównie: tworzenia programów kształcenia, włączania w proces dydaktyczny osób z 11

Aviation Authority stworzony dla irlandzkich linii lotniczych oraz program z zakresu technologii informacyjnej dla firmy Intel. Jeśli dany program jest szczególnie silnie powiązany z otoczeniem biznesowym, tak jak w przypadku studiów magisterskich w zakresie Advertising business, w tworzeniu programu biorą udział zewnętrzni egzaminatorzy zarówno z konkretnej branży, jak i z innej uczelni. Tak jest również w przypadku medycznych programów, wtedy egzaminatorem zewnętrznym jest lekarz specjalista. doświadczeniem praktycznym w zawodzie, organizacji praktyk zawodowych, pośrednictwa w zatrudnianiu osób na stanowiska w działach ekonomicznych, poprzez dystrybucję wybranych ofert oraz współudział w organizowaniu spotkań z pracodawcami. Ponadto projekt programu kształcenia został poddany konsultacjom, w których uczestniczyli przedstawiciele interesariuszy zewnętrznych z lokalnych firm. Konsultacje dotyczyły w szczególności formułowania kierunkowych efektów kształcenia oraz wybranych efektów przedmiotowych, wraz z zawartością merytoryczną poszczególnych modułów. 12

7. Aneksy Załącznik 1: Wzór karty modułu DiT Moduł Kod Nazwa modułu ISCED kod Wymagania wstepne (kod modułu poprzedzającego) Data poprzedniej aktualizacji Punkty ECTS Szkoła: Nazwa szkoły odpowiedzialnej za moduł. Autor modułu: Nazwisko osoby odpowiedzialnej za moduł. Opis modułu: W tej sekcji krótki opis ogólny modułu. Założenia dotyczące podziału modułu na zdobytą wiedzę (szerokość, rodzaj, zakres), umiejętności (zakres i selektywność) i kompetencje (kontekst, role, umiejętność uczenia się, wgląd). Struktura powinna być odwzorowana na efektach uczenia się. Cele modułu: Głównym celem modułu jest.. Efekty kształcenia: Po ukończeniu tego modułu, uczeń będzie mógł... Opis wykorzystywanych metod: Podczas projektowania modułu nauczyciele powinni rozważyć różne metody nauczania, które mogą być stosowane w celu osiągnięcia założonych efektów modułu. W tej części należy wymienić konkretne metody, np: wykłady, dyskusje, odgrywanie ról, studium przypadku, video, film, work-based learning, odczyty, praca projektowa, samokształcenie, praca dyplomowa, computer-based learning, korespondencja, lub połączenie powyższych metod. Zawartość modułu: Opis treści modułu. Ocena modułu: Podanie minimalnych efektów, które muszą być spełnione, aby student mógł zaliczyć moduł. Literatura obowiązkowa: (autor, data, tytuł, wydawca) Literatura zalecana: (autor, data, tytuł, wydawca) Literartura uzupełniająca: (autor, data, tytuł, wydawca) Polecane strony internetowe oraz czasopisma: Pozostałe szczegóły: np. proponowana wielkosc grup, dane konatktowe, propozycja ile ma trwać moduł (semester lub dwa), itp. Data zatwierdzenia przez Radę Akademicką. 13

Załącznik 2: Wzór karty przedmiotu - WSIiZ WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA z siedzibą w Rzeszowie 1. Podstawowe informacje o przedmiocie NAZWA PRZEDMIOTU ROCZNIK STUDIÓW WYDZIAŁ KIERUNEK STUDIÓW POZIOM KSZTAŁCENIA PROFIL KSZTAŁCENIA SPECJALNOŚĆ OSOBA ODPOWIEDZIALNA KARTA PRZEDMIOTU 2. Wymagania wstępne (wynikające z następstwa przedmiotów) Lp. 3. Efekty kształcenia i sposób realizacji zajęć 3.1. Cele przedmiotu C1 Cn 3.2. Przedmiotowe efekty kształcenia, z podziałem na wiedzę, umiejętności i kompetencje, wraz z odniesieniem do efektów kształcenia dla kierunku i obszaru (obszarów) Opis przedmiotowych efektów kształcenia Po zaliczeniu przedmiotu student w zakresie WIEDZY potrafi P_W0 1 P_W0 2 Odniesienie do efektów kształcenia dla dla kier unk u obs zar u Po zaliczeniu przedmiotu student w zakresie UMIEJĘTNOŚCI potrafi P_U01 P_U02 14

Po zaliczeniu przedmiotu student w zakresie KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH potrafi P_K01 3.3. Formy zajęć dydaktycznych oraz wymiar godzin i punktów ECTS Studia stacjonarne (ST) W K Ćw L ZP P el ECTS Studia niestacjonarne (NST) W K Ćw L ZP P el ECTS 3.4. Metody realizacji zajęć dydaktycznych Formy zajęć Metoda realizacji Wykład Konwersatorium Ćwiczenia Laboratorium Zajęcia praktyczne Projekt e-learning (el) 3.5. Treści kształcenia (oddzielnie dla każdej formy zajęć) WYKŁAD Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach wykładów W1 W2 W3 KONWERSATORIUM Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach konwersatorium K1 K2 K3 ĆWICZENIA Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach ćwiczeń Cw1 Cw2 Cw3 LABORATORIUM Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach laboratorium L1 L2 L3 15

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach zajęć praktycznych ZP1 ZP2 ZP3 PROJEKT Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach projektu P1 P2 P3 e-learning Lp. Treść kształcenia realizowane w ramach e-learning D1 D2 D3 3.6. Korelacja pomiędzy efektami kształcenia, celami przedmiotu, a treściami kształcenia Efekt kształcenia Cele przedmiotu Treści kształcenia 3.7. Metody weryfikacji efektów kształcenia (w odniesieniu do poszczególnych efektów) Efekt Forma zajęć, w ramach której Metoda oceny kształcenia następuje weryfikacja efektu 3.8. Kryteria oceny osiągniętych efektów kształcenia Na ocenę 2 Na ocenę 3 student nie student potrafi potrafi Efekt kształcenia P_W1 P_W2 Na ocenę 4 student potrafi Na ocenę 5 student potrafi P_U1 P_U2 P_K1 3.9. Literatura Literatura podstawowa 16

Literatura uzupełniająca 4. Nakład pracy studenta - bilans punktów ECTS Rodzaje aktywności Obciążenie studenta studia ST studia NST Udział w W/K h h Samodzielne studiowanie tematyki W/K h h Przygotowanie do egzaminu/zaliczenia W/K h h Udział w Ćw/L/ZP h h Samodzielne przygotowanie się do Ćw/L/ZP h h Przygotowanie do zaliczenia Ćw/L/ZP h h Przygotowanie do zaliczenia P/eL (w tym konsultacje) h h Sumaryczne obciążenie pracą studenta h h Punkty ECTS za przedmiot ECTS ECTS Obciążenie studenta związane z zajęciami praktycznymi h h ECTC ECTC Obciążenie studenta na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich h ECTS h ECTS Załącznik 3: Tygodniowy plan zajęć studenta studiów licencjackich na kierunku Accounting and Finance na DiT 17

Załącznik 4: Tygodniowe obciążenie dydaktyczne studenta II roku studiów licencjackich na kierunku Finanse i rachunkowość na WSIiZ 18

Załącznik 5: Opis sylwetki absolwenta na poziomie 7. w DiT Uzyskany stopień Licencjat Cel Wiedza, umiejętności i nabyte kompetencje przez abslowenta są istotne dla rozwoju osobistego, uczestnictwa w społeczeństwie i lokalnej społeczności, zatrudnienia i dostępu do dodatkowego kształcenia i szkolenia. Poziom 7 Rocznik Zakres wiedzy Specjalistyczna wiedza w wielu różnych dziedzinach Rodzaj wiedzy Rozpoznawanie ograniczeń aktualnej wiedzy. Znajomości źródeł nowej wiedzy. Umiejętnośc integracji wiedzy z wielu różnych dziedzin. Zakres umiejętności Umiejętność stosowania specjalistycznych, technicznych, twórczych lub koncepcyjnych narzędzi w obszarze studiów. Umiejętności - selektywność Kompetencje - kontekst Kompetencje - rola Kompetencje - umiejętność uczenia się Kompetencjewnikliwość Dalszy rozwój Umiejętność podejmowania właściwych decyzji. Wykorzystanie zdolności twórczych w różnych kontekstach Przybieranie zróżnicowanych ról w grupie, nastawienie na pracę grupową, branie odpowiedzialności za pracę innych osób w określonych obszarach. Podejmowanie inicjatyw edukacyjnych, nastawienie na samorozwój. Umiejętność wyrażania osobistych poglądów na świat, manifestowanie solidarności z innymi Możliowość przystąpienia do programu Honours Bachelor Degree lub do Higher Diploma. Predyspozycje Załącznik 6: Opis sylwetki absolwenta studiów I stopnia na kierunku Finanse i rachunkowość na WSIiZ symbol kierunkowe efekty kształcenia po ukończeniu studiów pierwszego stopnia na kierunku FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ absolwent: odniesienie do efektów kształcenia dla obszaru WIEDZA zna podstawową terminologię używaną w obszarze nauk S1P_W01; K_W01 ekonomicznych i rozumie jej zastosowanie S1P_W02 K_W02 ma elementarną wiedzę o miejscu ekonomii i nauk o finansach S1P_W01 19

K_W03 w systemie nauk oraz o jej powiązaniach przedmiotowych i metodologicznych z innymi dyscyplinami naukowymi zna podstawowe rynki, podmioty i instytucje finansowe i prawne oraz rozumie zasady ich funkcjonowania S1P_W02; S1P_W03; S1P_W04; S1P_W09 S1P_W03; K_W04 ma podstawową wiedze o rodzajach więzi występujących pomiędzy strukturami i instytucjami ekonomicznymi S1P_W04 ma wiedzę o procesach zmian podstawowych rynków i S1P_W02; K_W05 instytucji finansowych, o przyczynach, przebiegu, skali i S1P_W08; konsekwencjach tych zmian S1P_W09 ma wiedzę o narzędziach, technikach i źródłach danych K_W06 wykorzystywanych dla analizy podstawowych rynków i S1P_W06 podmiotów finansowych K_W07 ma wiedzę o człowieku jako podmiocie konstytuującym S1P_W05, struktury otaczającej go rzeczywistości i wiążących go z nimi S1P_W07 relacjach ma podstawową wiedzę na temat człowieka, jego potrzebach, a K_W08 także sposobach ich zaspokajania i dokonywaniu przez niego S1P_W05 wyborów ekonomicznych K_W09 zna i rozumie podstawowe pojęcia i zasady z zakresu ochrony własności przemysłowej i prawa autorskiego S1P_W10 K_W10 zna zasady tworzenia podmiotów gospodarczych oraz S1P_W05; zarządzania nimi S1P_W11 K_W11 rozumie użyteczność narzędzi ilościowych dla opisu zjawisk i procesów finansowych oraz podejmowania decyzji S1P_W06 rozumie mechanizmy gospodarcze, występujące w sferze S1P_W01; K_W12 międzynarodowych relacji pomiędzy podmiotami i S1P_W02; instytucjami gospodarczymi S1P_W03 K_W13 ma wiedzę na temat zasad ewidencjonowania operacji gospodarczych w przedsiębiorstwie --- K_W14 zna normy i zasady skutecznego funkcjonowania w środowisku społecznym --- zna pojęcia i posiada wiedzę z zakresu objętego modułem nr 1 K_W15 w ramach Europejskiego Certyfikatu Umiejętności Komputerowych (ECDL - European Computer Driving S1P_W06 Licence) K_W16 zna zasady bezpieczeństwa i higieny pracy S1P_W07 K_W17 zna kulturowe normy i reguły procesu komunikowania się S1P_W05; S1P_W07 K_W18 K_U01 K_U02 K_U03 K_U04 posiada wiedzę o narzędziach i metodach analizowania w zakresie skutecznego i poprawnego myślenia UMIEJĘTNOŚCI potrafi dokonywać obserwacji oraz prawidłowej interpretacji podstawowych zjawisk ekonomicznych, uwzględniając aspekty finansowe potrafi analizować powiązanie zjawisk finansowych z różnego rodzaju obszarami działalności gospodarczej potrafi w oparciu o podstawową wiedzę teoretyczną dokonywać praktycznej analizy jednostkowych zjawisk finansowych potrafi przewidywać praktyczne skutki konkretnych procesów, zjawisk i decyzji finansowych, posługując się standardowymi metodami i narzędziami S1P_W06 S1P_U01; S1P_U02 S1P_U03 S1P_U02; S1P_U03 S1P_U03; S1P_U04 20

K_U05 K_U06 K_U07 K_U08 K_U09 K_U10 K_U11 K_U12 K_U13 K_U14 K_U15 K_U16 K_U17 K_U18 K_U19 prawidłowo posługuje się wybranymi normami i regułami prawnymi i etycznymi dla rozwiązania konkretnego zadania z obszaru ekonomii, finansów, zarządzania posiada umiejętność wykorzystania zdobytej wiedzy z zakresu finansów do wykonywania prostych zadań związanych z funkcjonowaniem podmiotów gospodarczych posiada umiejętność przygotowania typowych prac pisemnych w języku obcym (zgodnie z wymaganiami określonymi dla poziomu B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego) z zakresu finansów z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych, a także różnych źródeł posiada umiejętność przygotowania wystąpień ustnych w języku obcym (zgodnie z wymaganiami określonymi dla poziomu B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego) z zakresu finansów z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych, a także różnych źródeł potrafi wykonywać analizy ilościowe i na tej podstawie formułować wnioski i opinie potrafi w podstawowym zakresie interpretować elementarne zapisy prawne dotyczące funkcjonowania instytucji gospodarczych potrafi przygotować założenia do powołania do życia podmiotu gospodarczego potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać swoje profesjonalne umiejętności korzystając z różnych źródeł w języku rodzimym i obcym posiada elementarne umiejętności badawcze pozwalające na analizowanie przykładów badań oraz samodzielne prowadzenie prostych badań ekonomicznych, a także potrafi formułować wnioski i rekomendacje oraz dokonywać ich prezentacji potrafi efektywnie komunikować się w zakresie komunikacji interpersonalnej; używać języka specjalistycznego, porozumiewania się w sposób precyzyjny i spójny przy użyciu różnych kanałów i technik komunikacyjnych potrafi ocenić przydatność typowych metod, procedur i dobrych praktyk do rozwiązywania zadań związanych z różnymi sferami działalności gospodarczej potrafi posługiwać się zasadami i normami etycznymi w podejmowaniu i prowadzeniu działalności. Dostrzega i analizuje dylematy etyczne określonych decyzji finansowych potrafi formułować strategię finansową podmiotów gospodarczych potrafi analizować i ewidencjonować operacje gospodarcze w przedsiębiorstwie ma umiejętności z zakresu objetego modułem nr 2-7 w ramach Europejskiego Certyfikatu Umiejętności Komputerowych (ECDL - European Computer Driving Licence) K_U20 posługuje się wybraną techniką aktywności fizycznej ---- K_U21 posiada umiejętności diagnozowania zjawisk, wyciągania wniosków oraz pozyskiwania wiedzy jak wnioski te wdrażać w przyszłości w praktyce KOMPETENCJE SPOŁECZNE S1P_U06 S1P_U06 S1P_U09; S1P_U11 S1P_U10; S1P_U11 S1P_U04 --- S1P_U01; S1P_U02; S1P_U04; S1P_U05 S1P_U09; S1P_U10 S1P_U02; S1P_U07; S1P_U08 S1P_U10 S1P_U04 S1P_U05 S1P_U07 --- S1P_U04 S1P_U02; S1P_U03 21

K_K01 rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie S1P_K01 K_K02 potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role S1P_K02 K_K03 potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania S1P_K03 K_K04 prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu S1P_K04 K_K05 umie uczestniczyć w przygotowaniu projektów gospodarczych, uwzględniając aspekty prawne i ekonomiczne S1P_K05 K_K06 potrafi uzupełniać i doskonalić nabytą wiedzę i umiejętności S1P_K06 K_K07 potrafi myśleć i działać w sposób przedsiębiorczy S1P_K07 K_K08 cechuje go nieustanna gotowość i otwartość do zrozumienia S1P_K03; zagadnienia/problemu S1P_K04 22

Załącznik 7: Program studiów na kierunku Accounting and Finance na poziomie licencjatu (3 letnie studia typu full-time) na DiT Nazwa modułu Kod Rodzaj modułu Punkty ECTS Liczba semestrów Rok 1 Rachunkowość Obowiązkowy 10 Cały rok Finanse w firmie 1 Obowiązkowy 10 Cały rok Komunikacja w Obowiązkowy 10 Cały rok biznesie Ekonomia Obowiązkowy 10 Cały rok Technologia Obowiązkowy 5 Cały rok informacyjna 1 Zarządzanie Obowiązkowy 5 Jeden semestr organizacją 1 Analiza ilościowa Obowiązkowy 10 Cały rok Rok 2 Finanse w firmie 2 Obowiązkowy 10 Cały rok Systemy Obowiązkowy 5 Jeden semestr informatyczne w biznesie Sprawozdania Obowiązkowy 10 Cały rok finansowe Zarządzanie Obowiązkowy 10 Cały rok rachunkowością Zarządzanie wiedzą Obowiązkowy 5 Jeden semestr Zarządzanie Obowiązkowy 5 Jeden semestr organizacją 2 Prawo biznesowe Do wyboru 10 Cały rok Unijne środki Do wyboru 5 Jeden semestr Teoria Do wyboru 10 Cały rok makroekonomii Matematyka w Do wyboru 5 Jeden semestr finansach i ekonomii Rok 3 Mikroekonomia Do wyboru 10 Cały rok Zaawansowane Do wyboru 10 Cały rok sprawozdania finansowe Audyt Do wyboru 10 Cały rok Finanse korporacji Do wyboru 10 Cały rok Krytyczne analizy Do wyboru 10 Cały rok finansowe Pochodne Do wyboru 10 Cały rok Finanse w instytucjach Do wyboru 10 Cały rok publicznych Ekonometria Do wyboru 10 Cały rok System monetarny Do wyboru 5 Cały rok Zarządzanie Do wyboru 5 Jeden semestr strategiczne 1 Zarządzanie Do wyboru 10 Jeden semestr strategiczne 2 System podatkowy 1 Do wyboru 10 Cały rok System podatkowy 2 Do wyboru Cały rok 23

Załącznik 8: Program studiów na kierunku Finanse i rachunkowość na poziomie licencjatu (3 letnie studia typu stacjonarnego) na WSIiZ Punkty ECTS Godziny zajęć L.p. Nazwa przedmiotu w tym w tym Razem Razem UB ZP W K C L P el Przedmioty ogólnouczelniane 1 Język obcy 28 4 16 300 0 0 0 120 0 180 2 Przedmiot humanistyczny do wyboru 1 2 1 0 30 15 0 0 0 0 15 3 Przedmiot humanistyczny do wyboru 2 2 1 0 30 15 0 0 0 0 15 4 Technologia informacyjna 7 3 6 60 15 0 0 45 0 0 5 Wychowanie fizyczne 1 1 1 30 0 0 30 0 0 0 6 Tutorial (w tym moduł Ochrona własności intelektualnej) 1 1 1 16 10 0 6 0 0 0 7 Szkolenie BHP 1 1 0 4 4 0 0 0 0 0 8 Proseminarium 1 1 1 8 0 0 8 0 0 0 9 Wiedza o państwie i prawie 4 1 1 35 15 0 10 0 0 10 10 Podstawy krytycznego myślenia 2 1 1 24 12 0 12 0 0 0 11 Komunikacja interpersonalna 3 1 3 25 0 0 15 0 10 0 12 Komunikacja międzykulturowa 1 1 0 10 10 0 0 0 0 0 Przedmioty podstawowe 13 Matematyka 7 4 4 80 40 0 40 0 0 0 14 Statystyka 4 1 4 40 10 0 20 0 10 0 15 Ekonometria 3 1 2 30 15 0 15 0 0 0 16 Mikroekonomia 6 2 2 60 30 0 20 0 0 10 17 Makroekonomia 5 2 2 60 20 0 20 0 0 20 18 Podstawy finansów 6 1 4 50 15 0 20 0 15 0 19 Zarządzanie 6 1 5 50 14 0 20 0 16 0 20 Rachunkowość 4 1 4 50 15 0 20 0 15 0 24

Przedmioty kierunkowe i specjalnościowe 21 Matematyka finansowa 3 1 2 40 15 0 15 0 10 0 22 Analiza finansowa 6 1 5 55 15 0 20 0 20 0 23 Rachunkowość finansowa 4 1 2 50 15 0 20 0 0 15 24 Rynki finansowe 2 1 1 25 15 0 0 0 10 0 25 Finanse publiczne 2 1 0 25 15 0 0 0 0 10 26 Finanse przedsiębiorstwa 4 1 2 40 15 0 15 0 0 10 27 Gra decyzyjna - zarządzanie przedsiębiorstwem 1 1 1 18 0 0 0 18 0 0 28 Bankowość 3 1 2 40 15 0 15 0 0 10 29 Ubezpieczenia 4 1 2 40 15 0 15 0 0 10 30 Finanse międzynarodowe 3 1 3 30 10 0 10 0 10 0 31 Rynek funduszy inwestycyjnych i emerytalnych 3 1 2 35 15 0 10 0 10 0 32 Marketing 3 1 3 30 10 0 10 0 10 0 33 Przedmiot do wyboru 1 4 1 3 35 15 0 10 0 10 0 34 Przedmiot do wyboru 2 4 1 3 35 15 0 10 0 10 0 35 Przedmiot do wyboru 3 4 1 3 35 15 0 10 0 10 0 36 Przedmiot do wyboru 4 4 1 3 35 15 0 10 0 10 0 37 Przedmiot specjalnościowy 1 4 1 3 35 15 0 10 0 10 0 38 Przedmiot specjalnościowy 2 4 1 3 35 15 0 10 0 10 0 39 Przedmiot specjalnościowy 3 4 1 3 35 15 0 10 0 10 0 40 Przedmiot specjalnościowy 4 4 1 3 35 15 0 10 0 10 0 41 Seminarium dyplomowe 10 2 10 30 0 0 30 0 0 0 42 Praktyka zawodowa 10 0 10 240 0 0 240 0 0 0 Razem blok główny 184 52 126 1970 530 0 496 183 216 305 25

Załącznik 9: Wniosek o otwarcie nowego programu studiów na DiT CZĘŚĆ 1 DANE JEDNOSTKI Nazwa Uczelni Uczelnia partnerska (jeśli jest) Dyrektor szkoły Autor proponowanego programu Telefon E-mail CZĘŚĆ 2 DANE DOTYCZĄCE PROGRAMU STUDIÓW Uzyskany tytuł Rodzaje dyplomów (np. (e.g. Major, Minor, Supplemental, Special Purpose) Data rozpoczęcia W pełnym wymiarze godzin/ w niepełnym wymiarze godzin/ na odległość Czy to jest nowy program? Kod programu oraz tytuł jeśli program już istnieje Liczba punktów ECTS Czas trwania Poziom KRK Klasyfikacja dyplomu Nazwa dyplomu, tytułu w momencie, gdy będzie on przyznawany z partnerem Szczegóły dotyczące partnera (jeśli są) Czy partner był wcześniej akredytowany przez DID Profesjonalny/zewnętrzny organ akredytacyjny CZĘŚĆ 3 SPÓJNOŚĆ ZE STARTEGIĄ DIT W jaki sposób proponowany program wpisuje się w cele strategiczne DIT? W jaki sposób proponowany program wpisuje się w aktualny program DIT? W jaki sposób proponowany program związany będzie z tematyką badań w DIT? Jakie jest zapotrzebowanie na zaproponowany program jeśli chodzi o realia rynkowe? Czy proponowany program będzie miał wsparcie od przemysłu/ sektora publicznego? Jeśli program ten jest warunkiem koniecznym, aby powstał/mógł funkcjonować inny program, proszę o podanie szczegółów? CZEŚĆ 4 STAN LICZEBNY Jakie są planowane liczby studentów w każdym roku realizacji programu w ciągu najbliższych pięciu lat Rok 1 Rok 2 Kraje UE 20xx 20xx 20xx 20xx 20xx Kraje z Kraje Kraje z Kraje Kraje z Kraje Kraje z Kraje poza UE poza UE poza UE poza UE UE UE UE UE Kraje z poza UE 26

Rok 3 Rok 4 CZĘŚĆ 5 OPI PROGRAMU Cele* Efekty kształcenia* Elementu warte zaznaczenia/wyszczególnienia * N.B. może się zmienić w przypadku rowoju programu CZĘŚC 6 WPŁYW WPROWADZENIA NOWEGO PROGRAMU NA AKTUALNE MOŻLIWOŚCI (CZY TRZEBA BĘDZIE COŚ KUPIĆ, ZBUDOWAĆ, KOGOŚ ZATRUDNIĆ ITD) Jak i gdzie program będzie umieszczony? W jaki sposób zmiany zostaną wprowadzone oraz jaki będzie miało to wpływ na inne programy? Jakie urządzenia oraz inne specjalne środki (jeżeli występuje) są potrzebne do realizacji tego programu? Proszę podać szacunkowe koszty i skalę czasową Czy są wymagane dodatkowe zasoby biblioteczne? (Należy je zgłosić Dyrektorowi Biblioteki) Uszczegółowienie proponowanego programu nauczania (kontakt ze studentem)/ godziny tygodniowo * Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 Wykład Labolatorium/ Warsztaty Tutorial Inne Suma Istniejąca Nowa Osoby zatrudnione na kontrakt tymczasowo Osoby w niepełnym wymiarze Całkowita wymagana liczba godzin Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 Zestawienie kosztów Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 Koszty osobowe Wsparcie techniczne Wsparcie administracyjne Materiały dydaktyczne 27

Mieszkanie/ Zakwaterowanie Sprzęt Szacunkowy koszt jednostkowy Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 CZĘŚĆ 7 WPŁYW NA ZASOBY NOWEGO PROGRAMU Przychód: Recurrent Grant Allocation Funding (RGAM): Unweighted '11/12 Rate (if applicable)* Pomoc bezzwrotna 4,175.00 Ilość Śródków przeznaczonych na dany/dane kierunki 0 Poziom Weighting* 0 Całkowita kwota 0.00 Czesne 0.00 Wkład własny studenta 0.00 Przychód na studenta 0.00 Prognozowane dochodowy na podstawie prognozowanej liczby studentów 0.00 Koszty nauczania Stawka godzinowa 0 Liczba godzin 0 Koszty nauczania 0.00 Koszty pozapłacowe 0.00 Koszty ogólne w wysokości 40% z całkowitego przychodu 0.00 Całkowity koszt 0.00 Zysk / Strata na program w oparciu o prognozy 0.00 Zestawienie dochodów i wydatków Szkoły: Prognozowane dochodowy na podstawie prognozowanej liczby studentów 0.00 Minus: Zysk zatrzymany na pokrycie ogólnych kosztów centralnych 0.00 Prognozowany Przychód przeznaczony dla uczelni 0.00 Koszty szkoły Koszty nauczania 0.00 Inne koszty szkoły 0.00 28

Całkowite koszty szkoły 0.00 Zysk dla szkoły 0.00 *RGAM, Subject and Level Weighting są dostępne w biurze finansowym CZĘŚĆ 8 POTWIERDZENIE WSPARCIA Podpis...... Rektor uczelni Data Podpis...... Dyrektor collegu Data Podpis...... Współpracujący Dyrektor (o ile jest) Data CZĘŚĆ 9 ZATWIERDZENIE Podpis...... Dyrektor of AA & R Data Podpis...... Dyrektor Finasów & badań i zasobów Data Data of SLT Approval:. 29