PROGRAM INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ Edukacja informatyczna w nauczaniu zintegrowanym Autor innowacji: Marzanna Greń nauczyciel nauczania zintegrowanego i informatyki w Publicznej Szkole Podstawowej w Brodach. Miejsce realizacji innowacji Publiczna Szkoła Podstawowa w Brodach. Zakres innowacji Program edukacji informatycznej zostanie wprowadzony w roku szkolnym 2005/2006 w klasach pierwszych i zakończony dla nich w roku szkolnym 2007/2008. Na realizację programu przewidziana jest 1 godzina tygodniowo, co w ciągu roku daje 35 godzin, a w ciągu trzyletniej edukacji 96 godzin. Program ten realizowany będzie w oparciu o podręczniki M. Jędrzejek i J. Gilner Przygoda z komputerem. Klasa 1, Przygoda z komputerem. Klasa 2, Przygoda z komputerem. Klasa 3. Założenia i opis innowacji Edukacja informatyczna stała się dziś powszechnym, ważnym zadaniem wszystkich typów szkół. Rozwój technologiczny wywiera coraz większy wpływ na proces nauczania i wychowania. Nauczanie wspomagane komputerem i Internetem pozwala rozwijać umiejętności informatyczne oraz stwarza znakomite warunki dla rozwoju myślenia twórczego uczących się dzieci i oddziaływania na ich osobowość, przyspiesza i ułatwia nabywanie różnorodnych umiejętności, stanowi bogate źródło informacji. 1 Bawiąc się z komputerem dzieci ćwiczą pamięć, koordynację ręki i oka, wyrabiają spostrzegawczość umiejętności niezbędne podczas nauki szkolnej. Komputer rozwija zainteresowania, samodzielność, dostarcza rozrywki. Powinien więc pojawiać się w sposób naturalny, jako bardzo wygodne i nowoczesne narzędzie pracy. Do tej pory jednak ramy programowe edukacji wczesnoszkolnej nie obejmują edukacji informatycznej. Wykorzystanie komputerów i realizacja elementów informatyki w nauczaniu zintegrowanym stanowi dla dzieci dużą atrakcję. Sprzyja także przygotowaniu do systematycznej nauki technologii informacyjnej w klasach wyższych i korzystania z niej. Środowisko naszej szkoły jest skomputeryzowane w niewielkim stopniu. Wielu uczniów ma kontakt z komputerem jedynie w szkole. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rodziców i uczniów wprowadzono w naszej placówce informatykę w klasach I-III jako odrębny przedmiot. Ogólnym celem nauczania elementów informatyki w klasach młodszych jest wdrażanie uczniów do posługiwania się komputerem poprzez opanowanie umiejętności obsługi programu graficznego Paint i edytorów tekstu Notatnik i Word Pad. 2 Podczas realizacji programu zwrócę szczególną uwagę na : nabywanie umiejętności pracy z komputerem i ograniczenie do minimum przekazu wiedzy teoretycznej, odchodzenie od metod słownych na rzecz maksymalnego wykorzystania technik poglądowych, 1 B. Giergielewicz, E. Stolarczyk: Program edukacji informatycznej w klasach I-III szkoły podstawowej. Warszawa 2003, s.5 2 M. Jędrzejek, J. Gilner: Elementy informatyki w nauczaniu zintegrowanym. Program nauczania. Katowice 2002, s.5 1
indywidualizację tempa pracy i stopnia trudności stawianych zadań, zachęcanie do korzystania z komputerów, używanie terminologii informatycznej w sposób zrozumiały dla dzieci. Ogólne cele kształcenia 1. Rozwijanie umiejętności posługiwania się sprzętem komputerowym. 2. Przygotowanie do korzystania ze środków techniki informacyjnej. 3. Kształtowanie umiejętności posługiwania się językiem komputerowym. 4. Rozwijanie zainteresowań techniką i wdrażanie do świadomego korzystania z niej. 5. Wskazanie użyteczności komputerów w nauce, pracy i zabawie. Cele szczegółowe 1. Znajomość zasad właściwego zachowania się w pracowni komputerowej. 2. Wdrażanie do podejmowania samodzielnych działań. 3. Umiejętność włączania i wyłączania komputera. 4. Opanowanie prawidłowego wkładania i wyjmowania dyskietki i płyty CD-ROM. 5. Znajomość zasad bezpiecznej i higienicznej pracy z komputerem. 6. Umiejętność samodzielnego uruchomienia i zakończenia pracy programów komputerowych: Notatnik, WordPad, Paint. 7. Umiejętność przeglądania i wyszukiwania informacji w encyklopediach multimedialnych. 8. Umiejętność swobodnego poruszania się w programach edukacyjnych i grach komputerowych. 9. Znajomość pojęć z zakresu sprzętu komputerowego: monitor, klawiatura, myszka, komputer, drukarka, dyskietka, płyta CD-ROM. 10. Znajomość pojęć podstawowych: kursor, spacja, enter, ikona, pulpit. 11. Znajomość pojęć z zakresu obsługi programu graficznego Paint i edytorów tekstu: Notatnik, WordPad. 12. Właściwa organizacja pracy. 13. Wykorzystywanie nabytych umiejętności podczas pracy z komputerem. 14. Znajomość zakresu działań wybranych ikon i przycisków. 15. Rozwijanie aktywności i ciekawości. 16. Umacnianie wiary we własne siły, możliwości i umiejętności. 17. Współorganizowanie nauczania zintegrowanego. 18. Wspomaganie procesu nabywania umiejętności czytania, pisania, liczenia, wykonywania operacji arytmetycznych. Zadania szkoły 3 1. Umożliwienie uczniom dostępu do komputera. 2. Przygotowanie uczniów do posługiwania się komputerem i technologia informacyjną. 3. Uwrażliwienie uczniów na zagrożenia wychowawcze związane z niewłaściwym korzystaniem z komputerów i ich oprogramowania (np. z gier). Treści kształcenia. Przewidywane osiągnięcia uczniów. Ewaluacja. Uwzględnione w programie treści kształcenia w zakresie elementów informatyki mają na celu rozwijanie aktywności twórczej dziecka. Dlatego też zostało w nim szeroko 3 Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002r w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. 2
potraktowane tworzenie dokumentów graficznych, które umożliwiają uczniom osiąganie określonych kompetencji. Ćwiczenia i zadania odwołujące się do obrazów są dla dzieci w tym wieku bardzo atrakcyjne i zrozumiałe. Realizacja treści zawartych w programie powinna przebiegać w układzie spiralnym. Układ treści kształcenia oraz przewidywane osiągnięcia uczniów przedstawiam w układzie tabelarycznym uwzględniając pomiar osiągnięć, poprzez który proces kształcenia poddawany jest ewaluacji. L.p. Treści kształcenia 1 Poznanie i stosowanie zasad bezpiecznego korzystania z komputera. 2 Wyrabianie poczucia odpowiedzialności za sprzęt w pracowni komputerowej. 3 Kształtowanie podstawowych umiejętności dobrej organizacji pracy. 4 Organizowanie pracy indywidualnej oraz współdziałanie w małych grupach 5 Poznanie zasady działania komputera i jego zastosowania w życiu codziennym. 6 Wdrażanie do poprawnego stosowania terminów komputerowych. 7 Rozróżnianie i nazywanie podstawowych elementów zestawu komputerowego. 8 Poznanie sposobu posługiwania się myszką i klawiaturą - poznanie znaczenia i zastosowania klawiszy: Enter, Shift, Przewidywane osiągnięcia uczniów (kompetencje) Znają zasady bezpieczeństwa i higieny na stanowisku pracy. Czują się odpowiedzialni za sprzęt w pracowni komputerowej. Znają regulamin pracowni. Właściwie organizują swoją pracę. Próbują podejmować samodzielne działania, potrafią pracować w grupie. Potrafią samodzielnie włączyć i wyłączyć komputer. Potrafią wymienić przykładowe zastosowanie komputera w życiu codziennym. Znają pojęcia: kursor, ikona, dyskietka, płyta CD, pulpit oraz nazwy niektórych przycisków na klawiaturze. Znają i pamiętają podstawowe terminy: myszka, klawiatura, monitor, drukarka, komputer (jednostka centralna). Potrafią wykorzystać nabyte umiejętności podczas pracy z komputerem. Pomiar osiągnięć Obserwacja ucznia podczas wykonywanych prac w celu sprawdzenia znajomości zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Obserwacja właściwego postępowania i zachowania się w pracowni komputerowej. Obserwacja sposobu postępowania podczas wykonywanej pracy. Obserwacja umiejętności działania i współpracy w grupie. Obserwacja umiejętności ucznia podczas włączania i wyłączania komputera. Sprawdzian i ocena znajomości pojęć - karta pracy. Sprawdzian i ocena znajomości podstawowych terminów komputerowych - karta pracy. Obserwacja działań podczas obsługi myszki i klawiatury. 3
CapsLock, Backspace, Delete, Tab, Ctrl, Esc, spacja, sterowanie kursorem. 9 Magazynowanie danych. Prawidłowe wkładanie, zapisywanie, odczytywanie i wyjmowanie dyskietki. Uruchamianie płyty CD-ROM. 10 Poznanie zakresu działania wybranych ikon i przycisków w poszczególnych programach: programie graficznym Paint i edytorze tekstu Notatnik, WordPad. 11 Opanowanie podstawowych umiejętności w zakresie obsługi programów multimedialnych. 12 Uświadomienie uczniom korzyści wynikających ze stosowania programów komputerowych, wskazanie na użyteczność, oszczędność czasu, przejrzystość tekstu i estetykę. 13 Poznanie urządzeń współpracujących z komputerem na przykładzie klawiatury, myszki, monitora, głośników, drukarki i skanera. Potrafią zapisać efekty swojej pracy na dyskietce, odczytać zapisany wcześniej na niej dokument. Potrafią uruchomić płytę CD-ROM. Potrafią posługiwać się wybranymi ikonami i przyciskami w programie graficznym Paint i edytorze tekstu Notatnik, WordPad. Samodzielnie potrafią uruchomić program i zakończyć jego pracę. Znają korzyści wynikające ze stosowania różnych programów komputerowych. Potrafią rozróżnić, nazwać i wytłumaczyć działanie urządzeń współpracujących z komputerem. Obserwacja prawidłowego wykonywania czynności podczas posługiwania się dyskietką i płytą CD-ROM. Obserwacja i ocena wytworów prac dzieci z wykorzystaniem działania wybranych ikon i przycisków. Obserwacja, czy uczeń potrafi uruchomić program i zakończyć jego pracę. Obserwacja, czy uczeń potrafi wykorzystać możliwości, jakie dają poszczególne programy komputerowe. Sprawdzian i ocena z zakresu rozróżniania i nazywania działania urządzeń współpracujących z komputerem. Materiał nauczania Materiał nauczania zawarty jest w blokach tematycznych i realizowany w poszczególnych klasach. Klasa I Praca przy komputerze: Wyposażenie pracowni komputerowej. Bezpieczna i higieniczna praca z komputerem. Poznanie komputera: Uruchomienie komputera. 4
Działanie myszki i klawiatury. Zakończenie pracy z komputerem. Działanie drukarki. Uruchomienie płyty CD-ROM. Podstawy systemu operacyjnego Windows: Działanie kursora. Działanie ikon. Działanie paska przewijania. Uruchomienie programu z menu Start. Program graficzny Paint: Działanie przycisków przybornika: ołówek, gumka, wypełnienie kolorem, aerograf, lupa, tekst, zaznacz, elipsa, prostokąt, weź kolor, linia. Pasek menu: Edycja Cofnij, Edycja Wytnij, Widok Pasek narzędzi tekstowych. Skróty klawiszowe: Ctrl + Z, Ctrl + X. Usuwanie zaznaczonych elementów: Delete. Edytor teksu Notatnik, WordPad: Poznanie edytora tekstu Notatnika. Zasady pisania tekstu. Przemieszczania kursora. Działanie klawiszy: Spacja, Enter, Shift, CapsLock, Delete, Backspace, Alt. Wstawianie znaków z górnej części klawisza. Klawisze sterowania kursorem. Klasa II Poznanie komputera: Obsługa programów multimedialnych. Działanie klawisza Esc. Podstawy systemu operacyjnego Windows: Działanie przycisków sterujących. Zakończenie pracy programu z paska menu: Plik Zakończ. Program graficzny Paint: Zaznaczanie z tłem i bez tła. Pasek menu: Edycja Kolor, Edycja Kopiuj, Edycja Wklej, Obraz Wyczyść obraz, Obraz Przerzuć/Obróć. Zmiana tła. Skróty klawiszowe: Ctrl + C, Ctrl + V. Edytor teksu Notatnik, WordPad: Poznanie edytora tekstu Word Pad: formatowanie tekstu (rozmiar czcionki, rodzaj czcionki, kolor czcionki, pogrubienie, kursywa, podkreślenie), wyrównaj do lewej, wyrównaj do środka, wyrównaj do prawej, wypunktowanie. 5
Klasa III Podstawy systemu operacyjnego Windows: Zapisywanie dokumentu na dyskietce. Odczytywanie dokumentu z dyskietki. Budowa okna programu. Praca w dwóch programach. Zapisywanie dokumentu na twardym dysku. Program graficzny Paint: Obracanie o wybrany kąt. Pojęcie grafiki komputerowej. Praca w dwóch oknach programu. Edytor tekstu Notatnik, WordPad: Działanie klawisza Tab. Wyszukiwanie wyrazów w tekście. Skrót klawiszowy: Ctrl+A. Wstawianie rysunku do edytora tekstu. Materiał nauczania z bloków: Praca przy komputerze, Poznanie komputera, Podstawy systemu operacyjnego Windows są omawiane w klasie I, a w klasach II i III jest on stopniowo utrwalany i poszerzany. Ocenianie uczniów Praca dzieci na zajęciach będzie oceniana zawsze pozytywnie, co służyć będzie wzmocnieniu motywacji poznawczych i zainteresowań technologią informacyjną. Podstawą oceny pracy uczniów będą: ocena wyników pracy uczniów wytwory uczniowskie, np. rysunki, teksty, sprawdzanie wiedzy i umiejętności za pomocą sprawdzianów i testów w formie gier i zabaw, wnikliwa obserwacja uczniów podczas zajęć, analiza zgodności działań z poleceniami do wykonania zadania, systematyczna obserwacja postępów uczniów w ciągu roku szkolnego według karty obserwacji dostosowanej do każdej klasy. Sposoby ewaluacji innowacji: 1. Analiza wyników pracy uczniów - wytworów uczniowskich, np. rysunków, tekstów w ciągu roku szkolnego. 2. Sprawdziany wiadomości uczniów - W celu podsumowania całorocznej pracy i dokonania ewaluacji przeprowadzone zostaną sprawdziany wiadomości zamieszczone w podręcznikach. Ponadto po wprowadzeniu i utrwaleniu poszczególnych treści kształcenia przeprowadzone zostaną sprawdziany sprawdzające stopień ich opanowania w formie kart pracy. Sprawdziany te pozwolą w sposób ciągły monitorować postępy dzieci w zdobywaniu wiadomości oraz zindywidualizować pracę z uczniem na lekcji. 3. Analiza kart obserwacji na bieżąco w ciągu roku szkolnego. 4. Analiza ankiet skierowanych do rodziców po ukończeniu każdej klasy 6
Imię i nazwisko... Praca przy komputerze Poznanie komputera Podstawy systemu operacyjnego Windows Program graficzny Paint Edytor tekstu Notatnik Karta obserwacji - klasa I Element obserwacji pedagogicznej Poziom osiągnięć Wiadomości i umiejętności 5 4 3 2 1 Stosowanie zasad bhp z komputerem Rozpoznawanie i nazywanie urządzeń znajdujących się w pracowni komputerowej. Włączanie komputera Wyłączanie komputera Uruchomienie płyty CD-ROM Posługiwanie się myszką Posługiwanie się klawiaturą Posługiwanie się kursorem Uruchamianie programu z ikony Uruchamianie programu z menu Start Posługiwanie się paskiem przewijania. Znajomość przycisków przybornika Znajomość paska menu Umiejętność wstawiania znaków z górnej części klawisza (prawy Alt) Znajomość zasad wprowadzania tekstu Umiejętność poruszania się kursorem po tekście. Umiejętność wykorzystania skrótów klawiszowych Imię i nazwisko... Praca przy komputerze Poznanie komputera Karta obserwacji - klasa II Element obserwacji pedagogicznej Poziom osiągnięć Wiadomości i umiejętności 5 4 3 2 1 Stosowanie zasad bhp z komputerem Rozpoznawanie i nazywanie urządzeń znajdujących się w pracowni komputerowej. Włączanie komputera Wyłączanie komputera Uruchomienie płyty CD-ROM Posługiwanie się myszką Posługiwanie się klawiaturą Obsługa programów multimedialnych 7
Podstawy systemu operacyjnego Windows Program graficzny Paint Edytor tekstu Notatnik Posługiwanie się kursorem Uruchamianie programu z ikony Uruchamianie programu z menu Start Posługiwanie się paskiem przewijania. Posługiwanie się przyciskami sterującymi Zamykanie programu z paska menu Znajomość przycisków przybornika Znajomość paska menu Znajomość zasad wprowadzania tekstu Formatowanie tekstu Umiejętność poruszania się kursorem po tekście. Umiejętność wykorzystania skrótów klawiszowych Imię i nazwisko... Praca przy komputerze Poznanie komputera Podstawy systemu operacyjnego Windows Program graficzny Paint Edytor tekstu Karta obserwacji - klasa III Element obserwacji pedagogicznej Poziom osiągnięć Wiadomości i umiejętności 5 4 3 2 1 Stosowanie zasad bhp z komputerem Rozpoznawanie i nazywanie urządzeń znajdujących się w pracowni komputerowej Włączanie komputera Wyłączanie komputera Uruchomienie płyty CD-ROM Posługiwanie się myszką Posługiwanie się klawiaturą Posługiwanie się kursorem Uruchamianie programu z ikony Uruchamianie programu z menu Start Posługiwanie się paskiem przewijania Posługiwanie się przyciskami sterującymi Zamykanie programu z paska menu Zapisywanie dokumentu na dyskietce Odczytywanie dokumentu z dyskietki Budowa okna programu Praca w dwóch programach Zapisywanie dokumentu na twardym dysku Znajomość przycisków przybornika Znajomość paska menu Obracanie o wybrany kąt Praca w dwóch oknach programu Znajomość zasad wprowadzania tekstu 8
WordPad Formatowanie tekstu Umiejętność poruszania się kursorem po tekście Wyszukiwanie wyrazów w tekście Wstawianie rysunków do edytora tekstu Umiejętność wykorzystania skrótów klawiszowych Skala poziomu osiągnięć: 5 bardzo dobry 4 dobry 3 przeciętny 2 słaby 1 niezadowalający Ankieta dla rodziców Proszę Państwa o wypełnienie anonimowej ankiety. Ma ona dostarczyć informacji dotyczących Państwa opinii na temat podejmowanych przeze mnie działań innowacyjnych na lekcjach informatyki. Wnioski z ankiety pozwolą mi podsumować całoroczną pracę wyznaczyć nowe kierunki działań. 1. Czy Państwa dziecko chętnie uczęszcza na zajęcia z informatyki? Proszę podkreślić właściwą odpowiedź: tak nie Proszę podać krótkie uzasadnienie swojego wyboru: 2. Czy według Państwa zajęcia informatyczne prowadzone w klasach młodszych pozytywnie wpływają na rozwój waszego dziecka? Proszę podkreślić właściwą odpowiedź: tak nie 3. Proszę przedstawić swoje uwagi i oczekiwania w zakresie nauczania elementów informatyki w kolejnym roku nauki. 9
Arkusz ewaluacji Arkusz ewaluacji, uzupełniany na koniec każdej klasy, pozwoli mi w skali 1-6 zorientować się, jak przebiega innowacja i wytyczyć dalsze kierunki działania. 1. Stopień opanowania wiadomości z zakresu edukacji informatycznej na podstawie sprawdzianów i kart pracy. 1 2 3 4 5 6 2. Stopień opanowania wiadomości i umiejętności z zakresu edukacji informatycznej wynikający z analizy kart obserwacji. 1 2 3 4 5 6 3. Stopień opanowania umiejętności z zakresu edukacji informatycznej na podstawie analizy wytworów prac dzieci. 1 2 3 4 5 6 4. Ocena innowacji przez rodziców. 1 2 3 4 5 6 5. Podsumowanie innowacji i wnioski do dalszej pracy 10