Agata Lewkowska * Koncepcja sposobu akceptacji części w branży motoryzacyjnej Wstęp Celem artykułu jest zaprezentowanie sposobu akceptacji nowych części wytwarzanych przez dostawców w łańcuchu dostaw branży motoryzacyjnej jako zdefiniowanej praktyki. Problematyka artykułu skupia się na logicznym uporządkowaniu zasad towarzyszących procesowi zatwierdzania części wraz z opisem przywołanych dokumentów jakościowych pokazując jednocześnie, w jaki sposób ich przedłożenie klientowi wpływa na realizację produktu wolnego od problemów jakościowych i spełniających jego wymagania. 1. Powstanie zasad dla akceptacji części Zatwierdzanie nowych części do produkcji, które byłyby wytwarzane w warunkach pozwalających uzyskać najwyższą jakość stanowi niezwykle dużą odpowiedzialność. Przede wszystkim osoba odpowiedzialna za ową akceptację musi posiadać dostateczne dowody, że nowy komponent będzie wolny od wad. Masowy charakter produkcji w branży motoryzacyjnej oraz żądanie klientów posiadania samochodu najwyższej jakości zmusiło producentów do stworzenia zasad, zgodnie z którymi dostawca powinien przedstawić, w jaki sposób spełnia wymagania klienta oraz kontroluje swój produkt. Tak jak norma QS 9000 dedykowana dla branży motoryzacyjnej (w której swoje źródło ma norma ISO/TS 16949: 2009) została stworzona przez grupę General Motors Corporation, Ford Motor Company i Chrysler Corporation, tak też powstał osobny podręcznik definiujący zasady akceptacji części pod nazwą PPAP Production Part Approval Process (proces zatwierdzania części do produkcji). Stanowi on zbiór wymagań adresowanych do pośrednich i bezpośrednich dostawców komponentów do produkcji, materiałów oraz części zamiennych. Jego celem jest dostarczenie dowodów, że wszelkie wymagania klienta są zrozumiałe przez dostawcę * Mgr inż. Agata Lewkowska, Kolegium Zarządzania i Finansów, Szkoła Główna Handlowa
Koncepcja sposobu akceptacji części w branży motoryzacyjnej 217 oraz że jego proces wytwarzania ma potencjał do spełnienia tych wymagań w trakcie seryjnej produkcji. Proces PPAP jest silnie skoncentrowany na podejściu procesowym zorientowanym na klienta zgodnie z normą ISO/TS 16949: 2009. Zaletą podejścia procesowego jest stosowanie nadzoru nad powiązaniami między poszczególnymi procesami oraz ich wzajemnymi oddziaływaniami w sieci procesów. Jeśli w systemie zarządzania jakością takie podejście będzie zastosowane, to oznacza ono: zrozumienie i spełnienie wymagań, potrzebę rozumienia procesów w kategorii generowania wartości dodanej, przygotowywanie raportów o wynikach dotyczących skuteczności i funkcjonowania procesu, ciągłe doskonalenie procesów w oparciu o informacje z ich monitoringu 1. PPAP jest jednym z ważniejszych procesów jakościowych w branży motoryzacyjnej obok takich procesów jak FMEA, APQP, SPC, MSA, QSA 2. Umiejscowienie tych metod jakościowych w środowisku normy ISO/TS 16949: 2009 prezentuje rysunek 1. Natomiast proces zatwierdzania części do produkcji pokazuje rysunek 2. PPAP ma zastosowanie do wszystkich producentów materiałów, części, usług serwisowych oraz materiałów skategoryzowanych jako gazy i płyny, jeśli wchodzą bezpośrednio do produktu gotowego jako jeden z numerów części, przy czym produkty katalogowe (standaryzowane) mogą być z niego zwolnione za zgodą klienta. 1 ISO/TS 16949: 2009, s. x. 2 FMEA Failure Mode and Effect Analysis (analiza potencjalnych ryzyk i ich skutków), APQP Advanced Product Quality Planning and Control Plan (zaawansowane planowanie jakości wyrobu i plan kontroli), SPC Statistical Process Control (statystyczne sterowanie procesami), MSA Measurement System Analysis (analiza systemów pomiarowych), QSA Quality System Assesment (ocena system jakości).
218 Agata Lewkowska Rysunek 1. Miejsce procesu PPAP w środowisku normy ISO/TS 16949:2009 QS 9000: FMEA APQP SPC PPAP MSA QSA VDA: FMEA APQP SPC PPAP MSA QSA -dokument ISO/TS 16949:2002 Na podstawie ISO 9001:2000 Zasady certyfikacji IATF (AIAG, VDA) General Motors Ford Motor Company Daimler Chrysler VW Volvo - organizacja Źródło: [Hamrol, 2005, s. 174]. Customer Specification Requirements Rysunek 2. Proces zatwierdzania części do produkcji KLIENT KLIENT Zamówienie klienta/ Specjalne wymagania Klienta Wymagania projektowe klienta Wymagania projektowe procesu klienta Powołanie właściciela Projektu i zespółu Zebranie informacji ORGANIZACJA Zebranie wymaganych dokumentów PPAP Przygotowanie PSW Przedłożenie (ponowne przedłożenie) PSW (PPAP) Zapisy z zatwierdzenia PSW Otrzymanie PPAP i zatwierdzenie PSW Walidacja procesu Specyfikacje klienta Wymagania logistyczne klienta Wymagania PPAP właściwe dla odpowiednie go poziomu Zatwierdzenie PSW Zmiany zainicjowane przez dostawcę Zmiany klienta w produkcie, Specyfikacji itp. Źródło: [PPAP, 2009, s. ii].
Koncepcja sposobu akceptacji części w branży motoryzacyjnej 219 2. Okoliczności przedkładania dokumentacji PPAP Podręcznik procesu zatwierdzania części do produkcji jasno definiuje okoliczności, w których dostawca jest zobowiązany przedstawić dokumentację PPAP. Są to poniższe sytuacje [PPAP, 2009, s. 3, 13]: zupełnie nowa część lub produkt nigdy wcześniej nie dostarczana, poprawienie niezgodności z poprzedniego PPAP, zmiana materiału lub w specyfikacji technicznej obecnie wytwarzanego produktu, produkcja przy użyciu nowego lub zmodyfikowanego (z wyjątkiem psującego się) narzędzia lub formy, włączając także wymianę lub dodatkowe narzędzie, modyfikacja produkcji w celu poprawy produktywności np. poprzez zmianę w sekwencji procesu produkcyjnego, produkcja z narzędzia lub maszyny przeniesionego do innej lokacji, zmiana poddostawcy, produkcja na maszynie nieużywanej dłużej niż 12 miesięcy, zmiana w metodzie kontrolnej, zmiana poddostawcy surowców, zmiana technologii produkcji. Dostawca tylko w przypadku zatwierdzenia może wysyłać do dostawcy nowe lub zmienione części. 3. Wymagania procesu PPAP Obowiązkiem dostawcy jest przedłożenie określonych przez klienta dokumentów wchodzących w skład PPAP. Muszą one być przygotowane na podstawie znaczącej partii produkcyjnej (ang. significant production run), która oznacza produkcję od jednej do ośmiu godzin z wytworzeniem minimum 300 kolejnych sztuk. Dodatkowo owa partia produkcyjna musi być wytworzona w docelowej dla produktu lokalizacji, przy użyciu docelowych maszyn, narzędzi, sprawdzianów i metod kontroli [PPAP, 2009, s. 3]. Wymagania PPAP obejmują poniższe dokumenty: zapisy projektowe (jeśli dostawca był odpowiedzialny za fazę projektowania komponentu), skład materiałowy (może być przedstawiony jako numer IMDS 3 ), 3 IMDS International Materials Data System (międzynarodowa baza użytych materiałów dla przemysłu motoryzacyjnego. Służy ona do komunikowania klientowi składu materiałowego dla konkretnego numeru części. Jest ona dostępna pod adresem http://mdsystem.com/index.jsp).
220 Agata Lewkowska autoryzowane przez klienta dokumenty zmian inżynierskich (w przypadku wprowadzonych zmian w projekcie, które były uzgodnione z klientem, ale nie zatwierdzone w wyniku PPAP), zgoda klienta na zmiany inżynierskie (dokument potwierdzający zgodę klienta na zmiany w projekcie przed zatwierdzeniem PPAP), FMEA projektu (analiza potencjalnych ryzyk i ich skutków zdefiniowanych podczas projektowania, dotyczy jeśli dostawca był odpowiedzialny za fazę projektowania komponentu), mapa przepływu procesu (ang. flow chart), FMEA procesu (analiza potencjalnych ryzyk i ich skutków zdefiniowanych dla procesu produkcyjnego), plan kontroli (zdefiniowane m.in. metody kontroli, częstotliwość, wielkość próbek, reakcja na niezgodność), MSA (analiza systemów pomiarowych zdefiniowanych w planie kontroli, wykonywana najczęściej dla charakterystyk specjalnych, czyli takich, które są najbardziej znaczące ze względu na proces montażu, bezpieczeństwo lub funkcjonalność), raport pomiarowy (zmierzenie próbek produktu i przedstawienie zapisów), zapisy wyników testów przeprowadzanych dla sprawdzenia działania lub składu materiałowego, zapisy ze statystycznej kontroli procesu robione dla charakterystyk specjalnych (celem tego wymagania jest sprawdzenie, czy proces jest zdolny wyprodukować części zgodne z wymaganiami klienta. Do kontroli używa się wskaźników Cp, Cpk, Pp, Ppk), certyfikat laboratorium dokonującego pomiarów w ramach PPAP (dla zewnętrznych laboratoriów certyfikat wydany przez akredytowaną jednostkę), raport zgodności wyglądu (raport dotyczący wizualnych wymagań takich jak kolor, czy faktura i przedkładany, jeśli dotyczy), próbki części dostarczone w ilości określonej przez klienta, próbka wzorcowa (ang. master sample jedna sztuka reprezentująca zmianę/nową część będącą przedmiotem przedłożenia dokumentacji PPAP klientowi, powinna ona być przechowywana tyle co czas życia produktu, bądź do następnego PPAPu dla tego numeru kodowego), lista środków pomiarowych (dodatkowo zamieszcza się informację o numerze w rejestrze środków kontrolno-pomiarowych oraz datę następnej kalibracji),
Koncepcja sposobu akceptacji części w branży motoryzacyjnej 221 specjalne wymagania klienta (dokumenty z zapisem zgodności ze szczególnymi wymaganiami uzgodnionymi z klientem), PSW (ang. Part Submission Warrant, najważniejszy dokument zbierający wszystkie podstawowe informacje dotyczące PPAPu pokazany na rysunku 3). Wymagana dokumentacja PPAP musi być przedstawiona dla każdej linii produkcyjnej lub stanowiska (jeśli są zduplikowane), gniazda, formy lub wzorca. Wymagania z podręcznika stworzonego przez grupę General Motors Corporation, Ford Motor Company i Chrysler Corporation jednakże pozostawiają wymagania klienta jako najważniejsze i referencyjne podczas tworzenia dokumentacji PPAP. 4. Poziomy przedkładania wymagań procesu PPAP klientowi Przedstawione w poprzednim rozdziale dokumenty stanowią pełny zbiór wymagań procesu PPAP przedkładanego klientowi i stanowiącego dowód, że jego wymagania są zrozumiałe przez dostawcę oraz że jego proces wytwarzania ma potencjał do spełnienia tych wymagań w trakcie seryjnej produkcji. Jednakże zanim dokumenty zostaną przekazane klientowi, decyduje on, na jakim poziomie dostawca musi je przygotować. Oznacza to, że nie w każdej sytuacji należy przygotować komplet dokumentów potwierdzających spełnienie wymagań. Tablica 1 prezentuje poziomy przedkładania wymagań procesu PPAP klientowi wraz z ich omówieniem. Tablica 1. Poziomy przedkładania wymagań procesu PPAP klientowi Poziom PPAP Zakres wymagań PPAP Poziom 1 Tylko PSW (oraz jeśli ma zastosowanie raport zgodności wyglądu) Poziom 2 PSW z próbkami części i z wybranymi dokumentami określonymi przez klienta Poziom 3 PSW, próbki, wszystkie wymagane przez PPAP dokumenty Poziom 4 PSW i wybrane dokumenty określone przez klienta Poziom 5 PSW, próbki, wszystkie wymagane przez PPAP dokumenty, które będą przedłożone klientowi w fabryce dostawcy Źródło: [PPAP, 2009, s. 17]. Jeśli klient nie podał poziomu, na którym należy przygotować dokumentację PPAP, domyślnie wymagany jest poziom 3.
222 Agata Lewkowska Rysunek 3. PSW - Part Submission Warrant Źródło: [PPAP, 2009, s. 25].
Koncepcja sposobu akceptacji części w branży motoryzacyjnej 223 5. Statusy przedłożonych klientowi wymagań procesu PPAP Zatwierdzenie PPAP przedłożonego klientowi jest potwierdzeniem, że wszystkie wymagania zostały zrozumiane przez dostawcę oraz że jego proces wytwarzania spełni wymagania klienta w trakcie seryjnej produkcji. Dlatego też PPAP może zostać: zatwierdzony, warunkowo dopuszczony, odrzucony. Zatwierdzenie jest zielonym światłem dla dostawcy na dostarczanie klientowi części zgodnych z przedłożoną dokumentacją PPAP. Jeśli było to kolejne przedłożenie PPAP dla tego samego numeru kodowego, z momentem podpisania ostatniej rewizji PSW przez klienta lub ustalenia z nim terminu dostawy części po zmianie dostawca jest zobowiązany przysyłać tylko części opisane w ostatniej dokumentacji PPAP. Warunkowe dopuszczenie wiąże się z wprowadzeniem działań korygujących i ponownym przedłożeniu PPAP lub jego części (w zależności od wymagań klienta). Oznacza ono także, że dostawca może dostarczać części opisane w dokumentacji PPAP, ale tylko w określonym czasie lub ilości. Odrzucenie oznacza, że wszystkie wymagania klienta nie zostały zrozumiane przez dostawcę, a jego proces wytwarzania nie będzie spełniał wymagań klienta w trakcie seryjnej produkcji. Ponowne przedłożenie PPAP jest możliwe po udokumentowanych działaniach korygujących. Zakończenie Przemysł samochodowy jest jednym z najbardziej prężnych i znaczących sektorów gospodarki światowej. Wiodący producenci kształtują techniki produkcji i jakości podnosząc swoją konkurencyjność. Przykładem takiego działania jest stworzenie przez tzw. Wielką Trójkę, tzn. Daimler- Chrysler Corporation, Ford Motor Company i General Motors Corporation podręcznika dla dostawców i producentów samochodów definiującego proces zatwierdzania części do produkcji pod nazwą PPAP Production Part Approval Process. Biorąc pod uwagę złożoność procesów przy jednoczesnym spełnieniu wymagań klientów, zapewnienie jakości musi się odbywać w sposób kontrolowany dla każdego ogniwa w łańcuchu dostaw. Niewątpliwie proces PPAP pełni tu rolę zapobiegającą potencjalnym niezgodnościom od pojedynczej części do produktu końcowego, jakim jest samochód, pozwalając przy tym eliminować słabe ogniwa. O skuteczności tego procesu może
224 Agata Lewkowska świadczyć fakt, iż zaczynają go zapożyczać przedsiębiorstwa z poza branży motoryzacyjnej. Literatura 1. Hamrol A. (2005), Zarządzanie jakością z przykładami, Wydawnictwo PWN, Warszawa. 2. ISO/TS 16949: 2009. 3. Production Part Approval Process (PPAP) (2009), Reference Manual, DaimlerChrysler Corporation, Ford Motor Company, and General Motors Corporation, AIAG, USA. Streszczenie Artykuł prezentuje sposób akceptacji nowych lub zmienianych części wytwarzanych przez dostawców w łańcuchu dostaw branży motoryzacyjnej jako zdefiniowanej praktyki. Autorka skupia się na logicznym uporządkowaniu zasad towarzyszących procesowi zatwierdzania części PPAP wychodząc od powstania i znaczenia zdefiniowania zasad akceptacji części, sytuacji, w jakich stosuje się PPAP, wymagań PPAP, poziomów przedkładania wymagań klientowi i zatwierdzenia PPAP przez klienta, aby zapewnić, że wszystkie wymagania klienta zostały zrozumiane przez dostawcę oraz że jego proces wytwarzania spełnia wymagania klienta w trakcie seryjnej produkcji. Wymagania są adresowane do pośrednich i bezpośrednich dostawców komponentów do produkcji, materiałów oraz części zamiennych. Słowa kluczowe PPAP, akceptacja części, motoryzacja, proces Part approval conception in automotive industry (Summary) The article presents defined rules how to approve new or modified parts in supply chain in automotive industry. Author makes focus on creation and meaning of PPAP Production Part Approval Process, situations in which PPAP is used, its requirements, levels of submission to customer and PPAP approval possibilities. The purpose of PPAP is to define if all customer requirements and specifications are properly understood by suppliers and that his manufacturing process has the potential to produce product consistently meeting these requirements during actual production run. PPAP applies to organizations supplying production parts, service parts and production materials. Keywords PPAP, part approval, Automotive, process