Podręczniki Prawnicze Prawo karne Lech Gardocki 16. wydanie C. H. Beck
PODRÊCZNIKI PRAWNICZE Lech Gardocki Prawo karne
W sprzeda y: M. Królikowski, R. Zaw³ocki KODEKS KARNY. CZÊŒÆ OGÓLNA, T. 1, KOMENTARZ DO ARTYKU ÓW 1 31 Du e Komentarze Becka M. Królikowski, R. Zaw³ocki KODEKS KARNY. CZÊŒÆ OGÓLNA, T. 2, KOMENTARZ DO ARTYKU ÓW 32 116 Du e Komentarze Becka A. Marek PRAWO KARNE, wyd. 9 Studia Prawnicze J. Lachowski PRAWO KARNE Testy Becka S. Hypœ, R. Ha³as, M. Ga³¹zka, K. Wiak, D. Szeleszczuk KODEKS KARNY CZÊŒÆ OGÓLNA. PYTANIA. KAZUSY. TABLICE Repetytoria C. H. Beck S. Hypœ, R. Ha³as, M. Ga³¹zka, K. Wiak, D. Szeleszczuk KODEKS KARNY CZÊŒÆ SZCZEGÓLNA. PYTANIA. KAZUSY. TABLICE, wyd. 2 Repetytoria C. H. Beck KODEKS KARNY Z WPROWADZENIEM, wyd. 33 Twoje Prawo www.sklep.beck.pl
Prawo karne Lech Gardocki profesor dr hab. nauk prawnych w Instytucie Prawa Karnego Uniwersytetu Warszawskiego 16. wydanie zmienione
Redakcja: Katarzyna Iwaniuk Wydawnictwo C. H. Beck 2010 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa Druk i oprawa: Interdruk, Warszawa ISBN 978-83-255-1956-8
Przedmowa Prezentowane szesnaste wydanie podrêcznika zawiera zmiany i uzupe³nienia zwi¹zane zw³aszcza z tym, e w okresie, który up³yn¹³ od poprzedniego wydania, wzbogaceniu uleg³a literatura prawa karnego i orzecznictwo S¹du Najwy szego. Nast¹pi³y te zmiany ustawodawcze. Poprawi³em równie omy³ki znajduj¹ce siê w poprzednim tekœcie, na które zwrócili mi uwagê Czytelnicy podrêcznika. Warszawa, wrzesieñ 2010 r. Lech Gardocki
Spis treœci Str. Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIX Wykaz podstawowej literatury... XXIII Nb. Rozdzia³ I. Zagadnienia wstêpne... 1 1 1. Prawo karne na tle innych ga³êzi prawa i dyscyplin naukowych... 1 1 I. Pojêcie prawa karnego... 1 1 II. Nauka prawa karnego i nauki pokrewne... 4 10 2. Funkcje prawa karnego... 6 16 3. Zasady prawa karnego... 7 19 I. Zasada odpowiedzialnoœci karnej za czyn... 7 19 II. Zasada winy... 9 20 III. Zasada odpowiedzialnoœci indywidualnej i osobistej... 10 23 IV. Zasada humanitaryzmu... 11 26 V. Zasada nullum crimen sine lege... 13 27 1. Uwagi ogólne... 13 27 2. Nullum crimen sine lege scripta... 14 28 3. Nullum crimen sine lege certa... 15 30 4. Zakaz analogii... 16 31 5. Nullum crimen sine lege praevia (lex retro non agit)... 18 32 6. Nulla poena sine lege... 19 34 4. Szko³y i kierunki w nauce prawa karnego... 20 35 I. Kierunek racjonalistyczno-humanitarny wieku Oœwiecenia... 20 35 II. Szko³a klasyczna... 21 36 III. Szko³a antropologiczna (szko³a pozytywna)... 22 37 IV. Szko³a socjologiczna... 23 38 V. Inne kierunki w prawie karnym... 24 39 1. Obrona spo³eczna... 24 39 2. Nowa obrona spo³eczna... 24 39a 3. Neoklasycyzm... 25 40 4. Abolicjonizm... 25 41 5. Zagadnienia kryminalizacji... 26 42 I. Kryminalizacja i nauka o kryminalizacji... 26 42 II. Opisowa nauka o kryminalizacji... 26 43 III. Normatywna nauka o kryminalizacji... 28 45 6. Ustawa karna i jej stosowanie... 30 51 I. ród³a polskiego prawa karnego... 30 51 1. Kodeks karny... 30 51 2. Przepisy innych dziedzin prawa... 31 54
VIII Spis treœci Str. Nb. 3. Konstytucja i umowy miêdzynarodowe... 31 55 4. Judykatura i doktryna... 32 57 II. Wyk³adnia przepisów prawa karnego... 33 59 III. Obowi¹zywanie ustawy karnej pod wzglêdem czasu... 33 60 1. Wejœcie w ycie... 34 60 2. Czas pope³nienia przestêpstwa... 34 62 3. Obowi¹zywanie ustawy karnej pod wzglêdem czasu... 35 64 4. Ustawy epizodyczne... 37 65a IV. Obowi¹zywanie ustawy pod wzglêdem miejsca i osób... 38 66 1. Uwagi ogólne... 38 66 2. Zasada terytorialnoœci... 39 68 3. Zasada narodowoœci podmiotowej... 40 71 4. Zasada narodowoœci przedmiotowej (ochronna) ograniczona... 41 72 5. Zasada narodowoœci przedmiotowej (ochronna) nieograniczona.. 41 72a 6. Zasada odpowiedzialnoœci zastêpczej... 42 73 7. Zasada represji wszechœwiatowej... 42 74 8. Moc prawna orzeczeñ zagranicznych... 43 75 V. Immunitety... 44 77 Rozdzia³ II. Nauka o przestêpstwie... 47 79 7. Ogólne pojêcie przestêpstwa... 47 79 I. Definicja przestêpstwa... 47 79 II. Przestêpstwo jako czyn cz³owieka... 47 80 III. Czyn zabroniony. Ustawowe znamiona przestêpstwa... 49 83 IV. Bezprawnoœæ czynu... 50 86 V. Wina... 52 87 VI. Spo³eczna szkodliwoœæ... 55 90 VII. Klasyfikacja przestêpstw... 57 93 1. Waga przestêpstwa... 57 93 2. Forma winy... 58 94 3. Forma czynu... 58 95 4. Znamiê skutku... 59 96 5. Typy przestêpstw... 59 97 6. Tryb œcigania... 59 98 8. Struktura przestêpstwa... 61 101 I. Uwagi ogólne... 61 101 II. Podmiot przestêpstwa... 61 102 1. Wiek sprawcy... 61 102 2. Nieletni... 63 105 3. M³odociany... 64 109 4. Przestêpstwa indywidualne i przestêpstwa powszechne... 64 110 III. Strona przedmiotowa przestêpstwa... 65 111 IV. Formy czynu... 66 116 1. Przestêpstwa trwa³e... 67 116a 2. Przestêpstwa wieloosobowe... 67 117 3. Przestêpstwa wieloczynowe... 68 118 V. Przestêpstwa z zaniechania... 68 119 1. Uwagi ogólne... 68 119
Spis treœci IX Str. Nb. 2. Przestêpstwa materialne z zaniechania... 69 121 VI. Skutek czynu. Zwi¹zek przyczynowy... 72 127 1. Teoria ekwiwalencji... 73 130 2. Teoria adekwatnego zwi¹zku przyczynowego... 74 131 3. Teoria relewancji... 74 132 4. Obiektywne przypisanie... 75 133 5. Przyczynowoœæ zaniechania... 75 134 VII. Strona podmiotowa przestêpstwa... 76 135 VIII. Formy winy umyœlnej... 77 136 1. Zamiar bezpoœredni... 77 136a 2. Zamiar ewentualny... 78 138 IX. Dodatkowe cechy umyœlnoœci. Przestêpstwa kierunkowe... 80 140 X. Formy winy nieumyœlnej... 81 141 1. Uwagi ogólne... 81 141 2. Lekkomyœlnoœæ... 82 142 3. Niedbalstwo... 83 143 XI. Wina mieszana (kombinowana)... 84 145 XII. Przedmiot przestêpstwa... 85 146 1. Uwagi ogólne... 85 146 2. Podzia³ przestêpstw ze wzglêdu na przedmiot ochrony... 86 147 3. Indywidualny, rodzajowy i ogólny przedmiot ochrony... 88 148 4. Znaczenie przedmiotu ochrony przy interpretacji przepisu... 88 150 5. Podobieñstwo przestêpstw... 89 151 9. Formy pope³nienia przestêpstwa... 90 152 I. Uwagi ogólne... 90 152 II. Sprawstwo. Wspó³sprawstwo. Sprawstwo kierownicze... 90 153 1. Sprawstwo... 91 153 2. Wspó³sprawstwo... 91 154 3. Sprawstwo kierownicze... 93 157 4. Indywidualizacja winy... 94 159 III. Pod eganie i pomocnictwo... 95 160 1. Uwagi ogólne... 95 160 2. Pod eganie... 96 161 3. Pomocnictwo... 97 164 4. Uczestnictwo konieczne... 100 171 IV. Odpowiedzialnoœæ pod egacza i pomocnika... 100 172 1. Zakres... 100 172 2. Wy³¹czenia odpowiedzialnoœci... 101 174 3. Prowokator... 102 176 V. Formy stadialne przestêpstwa... 103 177 VI. Przygotowanie... 104 178 1. Przygotowanie w sensie œcis³ym... 104 178a 2. Wejœcie w porozumienie... 104 178b 3. Karalnoœæ przygotowania... 104 179 4. Czynny al... 105 181 VII. Usi³owanie... 105 182 1. Definicja... 106 182 2. Zagro enie kar¹... 108 186
X Spis treœci Str. Nb. 3. Usi³owanie nieudolne... 108 187 4. Czynny al... 109 190 10. Wy³¹czenie odpowiedzialnoœci karnej... 110 192 I. Uwagi ogólne... 110 192 11. Kontratypy... 112 196 I. Obrona konieczna... 112 196 1. Definicja... 112 196 2. Warunki... 112 197 3. Dysproporcja dóbr... 115 200 4. Prowokacja... 116 201 5. Problem bójki... 116 202 6. Przekroczenie granic... 117 203 II. Stan wy szej koniecznoœci... 118 205 1. Definicja... 118 205 2. Stan wy szej koniecznoœci a obrona konieczna... 119 205a 3. Rozwój instytucji... 119 206 4. Bezpoœrednie niebezpieczeñstwo... 120 207 5. Proporcja dóbr... 120 209 6. Subsydiarnoœæ... 121 210 7. Celowoœæ dzia³ania... 122 211 8. Konsekwencje... 122 211a 9. Kolizja obowi¹zków... 123 212 10. Zawiniony stan wy szej koniecznoœci... 123 213 11. Wy³¹czenie stanu wy szej koniecznoœci... 124 214 12. Przekroczenie granic... 125 216 III. Dzia³anie w ramach uprawnieñ lub obowi¹zków... 125 217 IV. Zgoda pokrzywdzonego (zgoda dysponenta dobrem)... 126 218 1. Definicja... 126 218 2. Warunek pierwszy... 127 219 3. Warunek drugi... 128 222 4. Warunek trzeci... 128 223 V. Czynnoœci lecznicze... 129 224 VI. Karcenie ma³oletnich... 130 227 VII. Ryzyko sportowe... 130 229 VIII. Ryzyko nowatorstwa... 132 230 IX. Ostateczna potrzeba... 132 232 X. Zwyczaj... 133 234 12. Wy³¹czenie winy... 134 235 I. Niepoczytalnoœæ... 134 235 II. Poczytalnoœæ ograniczona... 136 238 III. Wprawienie siê w stan odurzenia... 136 239 IV. Stan nietrzeÿwoœci... 137 240 V. B³¹d co do faktu... 138 241 VI. Nieœwiadomoœæ bezprawnoœci czynu (b³¹d co do prawa)... 139 245 1. Definicja... 139 245 2. Zakres odpowiedzialnoœci... 140 247 3. Przestêpstwo urojone... 141 248 VII. B³¹d co do kontratypu lub okolicznoœci wy³¹czaj¹cej winê... 141 249
Spis treœci XI Str. Nb. VIII. Rozkaz prze³o onego... 141 250 13. Znikoma spo³eczna szkodliwoœæ czynu... 144 257 14. Zbieg przestêpstw i przepisów ustawy... 146 261 I. Zbieg przestêpstw. Kara ³¹czna... 147 261 1. Przes³anki zbiegu przestêpstw... 147 261 2. Wymiar kary ³¹cznej... 147 262 3. Ci¹g przestêpstw... 149 263 4. Zbieg kar... 150 264 5. Pozorny (pomijalny) zbieg przestêpstw... 150 265 6. Przestêpstwo ci¹g³e... 151 266 7. Czynnoœci wspó³ukarane... 153 269 II. Zbieg przepisów ustawy... 154 270 1. Definicja... 154 270 2. Kumulatywna kwalifikacja czynu... 154 271 3. Pozorny zbieg przepisów... 154 272 Rozdzia³ III. Nauka o karze, œrodkach karnych i œrodkach zabezpieczaj¹cych.. 157 276 15. Zagadnienia wstêpne... 157 276 I. Pojêcie kary... 157 276 II. Teorie kary... 158 277 16. System kar... 160 281 I. Katalog kar... 160 281 II. Kara grzywny... 161 283 III. Kara ograniczenia wolnoœci... 162 287 IV. Kara pozbawienia wolnoœci... 164 290 V. Kara do ywotniego pozbawienia wolnoœci i kara 25 lat pozbawienia wolnoœci... 166 292 VI. Problem kary œmierci... 167 293 17. Œrodki karne... 169 297 I. Uwagi ogólne... 169 297 II. Pozbawienie praw publicznych... 171 300 III. Zakaz zajmowania stanowisk, wykonywania okreœlonego zawodu lub prowadzenia okreœlonej dzia³alnoœci gospodarczej... 172 304 IIIa. Zakaz prowadzenia okreœlonej dzia³alnoœci w stosunku do ma³oletnich... 173 305a IIIb. Obowi¹zek powstrzymania siê od okreœlonych dzia³añ... 173 305b IIIc. Zakaz wstêpu na imprezê masow¹... 174 305c IIId. Zakaz wstêpu do oœrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych... 174 305d IV. Zakaz prowadzenia pojazdów... 174 306 V. Przepadek przedmiotów lub korzyœci maj¹tkowych... 175 307 VI. Podanie wyroku do publicznej wiadomoœci... 177 308 VII. Nawi¹zka i œwiadczenie pieniê ne... 177 309 1. Nawi¹zka... 177 309 2. Œwiadczenie pieniê ne... 179 310 VIII. Obowi¹zek naprawienia szkody lub zadoœæuczynienia za doznan¹ krzywdê. Zwrot korzyœci... 179 311
XII Spis treœci Str. Nb. 1. Obowi¹zek naprawienia szkody lub zadoœæuczynienia za doznan¹ krzywdê... 180 311 2. Zwrot korzyœci... 180 312 18. Zaniechanie ukarania sprawcy... 181 313 I. Uwagi ogólne... 181 313 II. Niepodleganie karze... 181 313a III. Abolicja... 181 314 IV. Odst¹pienie od wymierzenia kary... 182 315 V. Warunkowe umorzenie postêpowania karnego... 183 316 19. S¹dowy wymiar kary... 186 319 I. Zasady s¹dowego wymiaru kary i œrodków karnych... 186 319 II. Dyrektywy s¹dowego wymiaru kary... 187 321 1. Dyrektywy ogólne... 188 321 2. Dyrektywa humanitaryzmu kary... 188 322 3. Dyrektywa stopnia winy... 189 322a 4. Stopieñ szkodliwoœci spo³ecznej czynu... 189 323 5. Prewencja generalna i indywidualna... 190 324 6. Dyrektywa pierwszeñstwa kar wolnoœciowych... 192 328 7. Wymiar kary nieletnim i m³odocianym... 193 328a 8. Wymiar grzywny... 193 329 9. Dyrektywy szczegó³owe... 193 329a III. Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary... 193 330 IV. Nadzwyczajne z³agodzenie kary... 195 333 1. Istota nadzwyczajnego z³agodzenia kary... 195 333 2. Podstawy nadzwyczajnego z³agodzenia kary... 196 334 3. Przypadki szczególne... 196 335 4. Zbieg podstaw... 197 336 V. Zmiana rodzaju kary na ³agodniejszy... 197 337 VI. Warunkowe zawieszenie wykonania kary... 198 338 1. Uwagi ogólne... 198 338 2. Istota warunkowego zawieszenia... 199 340 3. Przes³anki zastosowania... 200 342 4. Okres próby, wymierzenie grzywny... 200 343 5. Obowi¹zki... 201 345 6. Zarz¹dzenie wykonania... 201 346 20. Zmiana kary orzeczonej... 202 347 I. Warunkowe przedterminowe zwolnienie... 202 347 1. Istota warunkowego zwolnienia... 202 347 2. Przes³anki... 202 347a 3. Okres próby, dozór... 203 349 4. Odwo³anie warunkowego zwolnienia... 204 351 5. Warunkowe zwolnienie przy zbiegu kar... 204 352 II. Kary zastêpcze i zmiana kar w toku ich wykonywania... 204 353 III. U³askawienie. Amnestia... 205 354 1. U³askawienie... 205 354 2. Amnestia... 206 355 21. Œrodki zabezpieczaj¹ce... 207 357 I. Istota œrodków zabezpieczaj¹cych... 207 357
Spis treœci XIII Str. Nb. II. Stosowanie œrodków zabezpieczaj¹cych... 208 358 III. Œrodki zabezpieczaj¹ce o charakterze administracyjnym... 209 361 22. Przedawnienie. Zatarcie skazania... 210 362 I. Przedawnienie... 210 362 1. Uwagi ogólne... 210 362 2. Przedawnienie œcigania... 211 364 3. Przedawnienie wyrokowania... 212 365 4. Przedawnienie kary... 213 366 5. Spoczywanie biegu przedawnienia... 213 367 6. Wy³¹czenie przedawnienia... 213 368 II. Zatarcie skazania... 214 370 Rozdzia³ IV. Poszczególne przestêpstwa... 217 374 23. Przestêpstwa przeciwko pokojowi, przeciwko ludzkoœci i przestêpstwa wojenne... 217 374 I. Przestêpstwa przeciwko pokojowi, ludzkoœci i przestêpstwa wojenne w prawie karnym miêdzynarodowym... 217 374 II. Przestêpstwa przeciwko pokojowi, przeciwko ludzkoœci i przestêpstwa wojenne w prawie polskim... 219 375 24. Przestêpstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej... 221 379 I. Uwagi ogólne... 221 379 II. Zdrada g³ówna. Zamach stanu... 223 381 1. Zdrada g³ówna... 223 381 2. Zamach stanu... 224 382 III. Zdrada dyplomatyczna... 224 383 IV. Szpiegostwo i dezinformacja wywiadowcza... 224 384 1. Szpiegostwo... 224 384 2. Dezinformacja wywiadowcza... 226 385 V. Czynny al... 226 386 VI. Zniewa anie Narodu... 227 387 VII. Zamach na Prezydenta RP... 227 388 VIII. Zniewa anie symboli pañstwowych... 227 389 IX. Zamachy na funkcjonariuszy pañstw obcych... 228 390 X. Przepisy ogólne... 228 391 25. Przestêpstwa przeciwko obronnoœci... 229 392 I. Uwagi ogólne... 229 392 II. Zamach na jednostkê si³ zbrojnych (dywersja)... 229 392a III. S³u ba w obcym wojsku... 229 393 IV. Uchylanie siê od s³u by wojskowej... 230 395 26. Przestêpstwa przeciwko yciu i zdrowiu... 231 397 I. Zabójstwo, morderstwo i zabójstwo w afekcie... 232 397 1. Zabójstwo... 232 397 2. Morderstwo... 233 398 3. Zabójstwo w afekcie... 234 399 II. Dzieciobójstwo... 235 400 III. Zabójstwo eutanatyczne... 236 401 IV. Namowa lub pomoc do samobójstwa... 237 402 V. Nieumyœlne spowodowanie œmierci... 237 403 VI. Przestêpstwa zwi¹zane z aborcj¹... 238 404
XIV Spis treœci Str. Nb. 1. Uwagi ogólne... 238 404 2. Historia uregulowania problemu... 238 405 3. Regulacja... 240 408 VII. Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu... 241 411 VIII. Bójka i pobicie... 242 412 IX. Nara enie na niebezpieczeñstwo... 243 414 X. Nieudzielenie pomocy w niebezpieczeñstwie... 244 416 XI. Przestêpstwa zwi¹zane z problemem narkomanii... 245 417 27. Przestêpstwa przeciwko bezpieczeñstwu powszechnemu... 246 420 I. Sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego albo jego niebezpieczeñstwa... 246 420 II. Inne postacie powszechnego niebezpieczeñstwa... 247 423 III. Piractwo w komunikacji wodnej lub powietrznej... 248 425 IIIa. Finansowanie teroryzmu... 249 425a IV. Postanowienia ogólne... 249 426 28. Przestêpstwa przeciwko bezpieczeñstwu w komunikacji... 249 427 I. Katastrofa komunikacyjna... 249 427 II. Wypadek komunikacyjny... 251 430 III. Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary... 252 431 IV. Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeÿwoœci... 252 431a V. Inne przestêpstwa przeciwko bezpieczeñstwu w komunikacji... 253 432 29. Przestêpstwa przeciwko œrodowisku naturalnemu... 254 434 I. Niszczenie œwiata roœlinnego lub zwierzêcego... 254 434 II. Zanieczyszczanie œrodowiska... 254 435 III. Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary... 255 439 IV. Dzia³anie na szkodê terenu prawnie chronionego... 256 440 30. Przestêpstwa przeciwko wolnoœci... 256 441 I. Uwagi ogólne... 256 441 II. Pozbawienie cz³owieka wolnoœci... 257 442 III. GroŸba karalna... 257 443 IV. Zmuszanie... 258 444 V. Naruszenie miru domowego... 259 445 VI. Prawnokarna ochrona wolnoœci sumienia i wyznania... 260 446 31. Przestêpstwa przeciwko wolnoœci seksualnej i obyczajnoœci... 262 450 I. Uwagi ogólne... 262 450 II. Zgwa³cenie... 263 451 III. Czynnoœci seksualne z osob¹ bezradn¹ lub niepoczytaln¹... 265 454 IV. Nadu ycie zale noœci... 265 455 V. Czynnoœci seksualne z dzieckiem (czyn lubie ny)... 266 456 VI. Kazirodztwo... 267 457 VII. Rozpowszechnianie pornografii... 268 458 VIII. Zmuszanie do prostytucji... 270 461 IX. Inne przestêpstwa zwi¹zane ze zjawiskiem prostytucji... 270 462 1. Systemy prawnej regulacji prostytucji... 270 462 2. Typy przestêpstw... 271 463 X. Tryb œcigania... 272 467 32. Przestêpstwa przeciwko rodzinie i opiece... 272 468 I. Bigamia... 272 468
Spis treœci XV Str. Nb. II. Przestêpstwo znêcania siê... 273 469 III. Rozpijanie ma³oletniego... 274 471 IV. Uchylanie siê od alimentacji... 274 472 V. Porzucenie lub uprowadzenie dziecka lub osoby bezradnej... 276 473 1. Porzucenie... 276 473 2. Uprowadzenie lub zatrzymanie ma³oletniego... 276 474 33. Przestêpstwa przeciwko czci... 277 475 I. Znies³awienie... 277 475 1. Zakres pojêcia... 277 475 2. Prawo do informacji... 278 475a 3. Fakty i oceny... 279 475b 4. Dzia³anie w ramach uprawnieñ... 279 475c 5. Znies³awienie a krytyka... 280 476 6. Forma zarzutu... 280 476a 7. Upublicznienie wyroku. Nawi¹zka... 281 476b 8. Typ kwalifikowany... 281 476c II. Zniewaga... 281 477 III. Naruszenie nietykalnoœci cielesnej... 282 478 34. Przestêpstwa przeciwko prawom pracownika... 283 479 I. Naruszanie uprawnieñ pracowniczych lub zasad BHP... 283 479 II. Nara anie pracownika na niebezpieczeñstwo... 284 482 III. Niezawiadomienie o wypadku... 284 482a 35. Przestêpstwa przeciwko dzia³alnoœci instytucji pañstwowych oraz samorz¹du terytorialnego... 284 483 I. Uwagi ogólne... 284 483 II. Naruszenie nietykalnoœci i czynna napaœæ na funkcjonariusza... 285 484 1. Naruszenie nietykalnoœci... 285 484 2. Czynna napaœæ... 286 485 III. Przemoc i groÿba wobec urzêdów i ich funkcjonariuszy. Utrudnianie kontroli... 286 486 IV. Zniewaga funkcjonariusza lub organu... 287 489 V. Przyw³aszczenie funkcji... 288 491 VI. P³atna protekcja... 288 492 VII. apownictwo... 289 493 1. Uwagi ogólne... 289 493 2. Sprzedajnoœæ... 290 493a 3. Kwalifikowane typy sprzedajnoœci... 291 494 4. Przekupstwo... 292 494a VIII. Nadu ycie w³adzy... 293 495 36. Przestêpstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwoœci... 294 496 I. Wywieranie wp³ywu na s¹d... 294 496 II. Fa³szywe zeznania... 294 497 III. Fa³szywe oskar enie. Fa³szywe zawiadomienie. Zatajenie dowodów niewinnoœci... 296 498 IV. Tworzenie fa³szywych dowodów... 297 500 V. Poplecznictwo... 298 501 VI. Niezawiadomienie o przestêpstwie... 299 502 VII. Inne przestêpstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwoœci... 301 504
XVI Spis treœci Str. Nb. 1. Bezprawne naciski... 301 504 2. Wymuszanie zeznañ... 301 504a 3. Naruszenie tajemnicy postêpowania karnego... 301 504b 4. Bezprawne samouwolnienie siê... 303 505 5. Bezprawne uwolnienie wiêÿnia... 303 506 6. Nadu ycie czasowego zwolnienia... 303 506a 7. Niestosowanie siê do zakazu... 304 506b 8. Klauzula ogólna... 304 506c 37. Przestêpstwa przeciwko wyborom i referendum... 304 507 I. Przestêpne naruszanie prawa wyborczego... 305 507 II. Przeszkadzanie wyborom... 305 508 III. Bezprawny wp³yw na wybory... 305 509 IIIa. apownictwo wyborcze... 306 509a IV. Naruszenie tajnoœci g³osowania... 306 510 V. Inne przestêpstwa wyborcze... 306 511 38. Przestêpstwa przeciwko porz¹dkowi publicznemu... 307 512 I. Uwagi ogólne... 307 512 II. Wziêcie zak³adnika... 308 513 III. Handel ludÿmi. Nielegalna adopcja... 309 514 1. Handel ludÿmi (art. 189a 1 KK)... 309 514 2. Nielegalna adopcja... 309 515 IV. Udzia³ w zbiegowisku publicznym. Naruszanie wolnoœci zgromadzeñ.. 310 516 V. Przestêpne nadu ywanie wolnoœci wypowiedzi... 311 518 VI. Zwi¹zek przestêpny. Zorganizowana grupa przestêpcza... 313 524 VII. Naruszenie przepisów dotycz¹cych broni palnej... 314 525 VIII. Nielegalne przekroczenie granicy... 314 526 39. Przestêpstwa przeciwko ochronie informacji... 315 527 I. Naruszenia tajemnicy pañstwowej... 315 527 II. Naruszenie tajemnicy zawodowej i s³u bowej... 316 529 III. Naruszenie tajemnicy korespondencji. Naruszenie sfery ycia prywatnego... 317 532 1. Tajemnica korespondencji... 318 532 2. Naruszenie sfery ycia prywatnego... 318 533 IV. Uniemo liwianie lub utrudnianie dostêpu do informacji... 319 534 40. Przestêpstwa przeciwko wiarygodnoœci dokumentów... 320 537 I. Fa³sz materialny dokumentu... 321 537 II. Fa³sz intelektualny dokumentu... 321 539 III. Niszczenie dokumentów lub znaków granicznych... 323 542 IV. Przestêpstwa przeciwko dokumentom to samoœci... 323 544 41. Przestêpstwa przeciwko mieniu... 324 547 I. Uwagi ogólne... 324 547 II. Kradzie. Kradzie z w³amaniem... 325 549 1. Kradzie zwyk³a... 325 549 2. Bezprawne uzyskanie programu komputerowego... 326 550 3. Kradzie z w³amaniem... 326 551 III. Rozbój i kradzie rozbójnicza... 327 552 1. Rozbój... 327 552 2. Kradzie rozbójnicza... 327 553
Spis treœci XVII Str. Nb. IV. Wymuszenie rozbójnicze... 328 554 V. Przepisy wspólne... 329 554a VI. Przyw³aszczenie... 329 555 VII. Nadu ycie telefonu... 330 556 VIII. Oszustwo... 330 557 IX. Oszustwo komputerowe... 332 561 X. Niszczenie lub uszkadzanie mienia... 333 562 XI. Kradzie leœna... 333 564 XII. Porwanie pojazdu... 334 565 XIII. Paserstwo... 335 567 1. Paserstwo umyœlne... 335 567 2. Paserstwo nieumyœlne... 335 568 XIV. Typy kwalifikowane przestêpstw przeciwko mieniu... 336 569 XV. Czynny al przy przestêpstwach przeciwko mieniu... 336 570 42. Przestêpstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu... 337 571 I. Nadu ycie zaufania. Niegospodarnoœæ... 337 571 1. Nadu ycie zaufania... 337 571 2. Niegospodarnoœæ... 338 572 Ia. apownictwo gospodarcze i sportowe... 338 572a II. Oszustwo kredytowe lub subwencyjne... 339 573 III. Oszustwo ubezpieczeniowe... 340 575 IV. Pranie brudnych pieniêdzy... 341 576 1. Pranie brudnych pieniêdzy... 341 576 2. Wspó³dzia³anie pracownika banku... 341 577 3. Typ kwalifikowany. Czynny al... 342 578 V. Przestêpstwa na szkodê wierzycieli... 342 579 VI. Nierzetelne prowadzenie dokumentacji... 343 586 VII. Lichwa... 344 588 VIII. Udaremnienie przetargu... 345 590 IX. Usuwanie lub fa³szowanie oznaczeñ towaru... 345 592 X. Uregulowania wspólne... 346 593 1. Rozszerzenie pojêcia podmiotu... 346 593 2. Podwy szenie wysokoœci grzywny... 346 594 3. Czynny al... 346 594a 43. Przestêpstwa przeciwko obrotowi pieniêdzmi i papierami wartoœciowymi... 347 595 I. Fa³szowanie pieniêdzy, papierów wartoœciowych, znaków urzêdowych i narzêdzi pomiarowych... 347 595 1. Fa³szowanie pieniêdzy... 347 595 2. Puszczanie w obieg... 348 598 3. Przygotowanie... 348 600 4. Fa³szowanie znaków wartoœciowych lub urzêdowych... 348 601 5. Fa³szowanie narzêdzi pomiarowych... 349 603 6. Przepadek przedmiotów... 349 604 II. Fa³szowanie dokumentacji w obrocie papierami wartoœciowymi... 349 605 Indeks rzeczowy... 351
1. Akty normatywne Wykaz skrótów EKPCz... Konwencja z 4.11.1950 r. o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoœci (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) KC... Kodeks cywilny KK... Kodeks karny KKS... Kodeks karny skarbowy KKW... Kodeks karny wykonawczy Konstytucja RP... ustawa z 2.4.1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) KP... Kodeks pracy KPA... Kodeks postêpowania administracyjnego KPC... Kodeks postêpowania cywilnego KPK... Kodeks postêpowania karnego KW... Kodeks wykroczeñ MPPOiP... Miêdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) NielU... ustawa z 26.10.1982 r. o postêpowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) PWKC... ustawa z 23.4.1964 r. Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.) PWKK... ustawa z 6.6.1997 r. Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 554 ze zm.) 2. Czasopisma AUMCS... Annales Universitatis Mariae Curie-Sk³odowska AUWr.... Acta Universitatis Wratislaviensis Biul. Inf. Pr.... Biuletyn Informator Prawniczy CPK... Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych NP... Nowe Prawo OSN... Orzecznictwo S¹du Najwy szego OSNKW... Orzecznictwo S¹du Najwy szego. Izba Karna i Izba Wojskowa OSNwSK... Orzecznictwo S¹du Najwy szego w Sprawach Karnych OSP... Orzecznictwo S¹dów Polskich OSPiKA... Orzecznictwo S¹dów Polskich i Komisji Arbitra owych