Skrypty Becka. Alicja Grześkowiak (red.) Prawo karne. 3. wydanie

Transkrypt

1 Skrypty Becka Alicja Grześkowiak (red.) Prawo karne 3. wydanie

2 SKRYPTY BECKA Prawo karne

3 W sprzeda y: A. Marek PRAWO KARNE, wyd. 10 Studia Prawnicze L. Gardocki PRAWO KARNE, wyd. 17 Podrêczniki Prawnicze J. Grajewski, S. Steinbor PRZEBIEG PROCESU KARNEGO, wyd. 5 Podrêczniki Prawnicze A. Marek PRAWO WYKROCZEÑ (MATERIALNE I PROCESOWE), wyd. 7 Podrêczniki Prawnicze F. Prusak PRAWO KARNE SKARBOWE Podrêczniki Prawnicze M. Ga³¹zka, R. G. Ha³as, S. Hypœ, D. Szeleszczuk, K. Wiak KODEKS KARNY CZÊŒÆ SZCZEGÓLNA, wyd. 3 Repetytoria Becka KK, KPK, KKW, KSKU, wyd. 15 Edycja S¹dowa

4 Prawo karne Redaktor dr hab. Alicja Grzeœkowiak prof. KPSW, wieloletni Kierownik Katedry Prawa Karnego KUL Autorzy dr hab. Alicja Grzeœkowiak dr hab. Krzysztof Wiak dr Filip Ciep³y dr Ma³gorzata Ga³¹zka dr Rados³aw G. Ha³as dr S³awomir Hypœ dr Damian Szeleszczuk 3. wydanie poprawione i uzupe³nione WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2011

5 Poszczególne czêœci opracowali: Dr hab. Alicja Grzeœkowiak: Cz. I Rozdz. I, Cz. II Rozdz. I; Cz. III Rozdz. I. Dr hab. Krzysztof Wiak: Dr Filip Ciep³y: Dr Ma³gorzata Ga³¹zka: Cz. I Rozdz. II, Cz. II Rozdz. VI, Cz. IV Rozdz. III, Rozdz. XI. Cz. II Rozdz. IV, Cz. III Rozdz. V Cz. II Rozdz. III 26 27, 31 32, Rozdz. VII, Rozdz. VIII, Cz. III Rozdz. VII, Cz. IV Rozdz. XIII, Rozdz. XIV. Dr Rados³aw Ha³as: Cz. II Rozdz. II 18 21, Rozdz. III 23 25, 28 30, 33 35; Cz. III Rozdz. VI, Cz. IV Rozdz. IV, Rozdz. VIII, Rozdz. IX, Rozdz. XII Dr S³awomir Hypœ: Cz. II Rozdz. II 22, Cz. III Rozdz. IV, Rozdz. VIII, Cz. IV Rozdz. V, Rozdz. VI, Rozdz. VII. Dr Damian Szeleszczuk: Cz. II Rozdz. V, Cz. III Rozdz. II, Rozdz. III, Cz. IV Rozdz. I, Rozdz. II, Rozdz. X, Rozdz. XV. Redakcja: Aneta Flisek Stan prawny: 22 marca 2011 r. Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Sk³ad i ³amanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: Studio Spartan, Gdynia ISBN ISBN

6 SPIS TREŒCI Spis Przedmowa treœci... XV Wykaz skrótów... XVII Wykaz literatury... XXIII CZÊŒÆ I. Wprowadzenie do nauki prawa karnego Rozdzia³ I. Zagadnienia ogólne Pojêcie prawa karnego... 4 I. Definicja prawa karnego... 4 II. Cechy prawa karnego Rodzaje prawa karnego Funkcje prawa karnego I. Funkcja ochronna prawa karnego II. Funkcja kompensacyjna prawa karnego III. Funkcja gwarancyjna prawa karnego Zasady prawa karnego I. Zasady ogólnoprawne II. Kodeksowe zasady prawa karnego Prawo karne a moralnoœæ Prawo karne i polityka. Problem przestêpstw politycznych Nauki pokrewne i pomocnicze dla prawa karnego Nauka prawa karnego Nauka polskiego prawa karnego Rozdzia³ II. Ustawa karna i jej obowi¹zywanie ród³a prawa karnego Przepisy prawa karnego Wyk³adnia przepisów prawa karnego Obowi¹zywanie ustawy karnej pod wzglêdem czasu Obowi¹zywanie ustawy karnej w przestrzeni Znaczenie wyroków obcych Ekstradycja i azyl Immunitety i abolicja... 75

7 VI Spis treœci CZÊŒÆ II. Nauka o przestêpstwie Rozdzia³ I. Definicja przestêpstwa Definicja przestêpstwa Elementy przestêpstwa I. Okreœlonoœæ jako element przestêpstwa II. Bezprawnoœæ czynu jako element przestêpstwa (nullum crimen sine iniuria) III. Karalnoœæ jako element przestêpstwa IV. Wina jako element przestêpstwa (nullum crimen sine culpa) Zasada winy Koncepcje winy Wina na tle polskiej doktryny prawa karnego V. Spo³eczna szkodliwoœæ czynu jako element przestêpstwa. Karygodnoœæ czynu (nullum crimen sine damno sociali magis quam minimo) Rozdzia³ II. Struktura przestêpstwa Dobro chronione (przedmiot przestêpstwa) Podmiot przestêpstwa Strona przedmiotowa przestêpstwa I. Czyn II. Skutek i zwi¹zek przyczynowy III. Okolicznoœci modalne i przedmiot wykonawczy Strona podmiotowa I. Wina umyœlna (umyœlnoœæ) II. Wina nieumyœlna (nieumyœlnoœæ) III. Wina mieszana Klasyfikacja (podzia³) przestêpstw I. Zbrodnie i wystêpki II. Przestêpstwa z dzia³ania i z zaniechania III. Przestêpstwa materialne (skutkowe) i formalne (bezskutkowe) IV. Przestêpstwa powszechne i indywidualne V. Przestêpstwa umyœlne i nieumyœlne VI. Przestêpstwa z naruszenia i nara enia na niebezpieczeñstwo dobra chronionego VII. Przestêpstwa trwa³e i jednochwilowe VIII. Przestêpstwa przechodnie i nieprzechodnie IX. Przestêpstwa w typie podstawowym, kwalifikowanym i uprzywilejowanym X. Przestêpstwa publicznoskargowe i prywatnoskargowe Rozdzia³ III. Okolicznoœci wy³¹czaj¹ce bezprawnoœæ (kontratypy) Pojêcie kontratypu i rodzaje kontratypów Obrona konieczna Stan wy szej koniecznoœci Ryzyko nowatorstwa Eksperyment medyczny

8 Spis treœci VII 30. Dozwolona krytyka (wy³¹czenie bezprawnoœci pomówienia) Ostateczna potrzeba Dzia³anie w granicach uprawnieñ i obowi¹zków s³u bowych Zgoda dysponenta dobra prawnego (zgoda pokrzywdzonego) Zabiegi lecznicze i kosmetyczne Karcenie ma³oletniego Ryzyko w sporcie Zwyczaj jako kontratyp Rozdzia³ IV. Okolicznoœci wy³¹czaj¹ce winê Uwagi wprowadzaj¹ce Nieletnioœæ Niepoczytalnoœæ I. Niepoczytalnoœæ w Kodeksie karnym II. Poczytalnoœæ ograniczona III. Wprawienie siê w stan nietrzeÿwoœci lub odurzenia B³¹d I. Pojêcie b³êdu II. B³¹d co do faktu III. B³¹d co do kontratypu i okolicznoœci wy³¹czaj¹cej winê IV. B³¹d co do prawa Stan wy szej koniecznoœci jako okolicznoœæ wy³¹czaj¹ca winê Rozkaz Rozdzia³ V. Formy stadialne przestêpstwa Formy stadialne Przygotowanie Usi³owanie Usi³owanie nieudolne Czynny al Dokonanie Rozdzia³ VI. Formy wspó³dzia³ania przestêpnego Formy zjawiskowe Sprawstwo i jego postacie Pod eganie Pomocnictwo Zasady odpowiedzialnoœci za wspó³dzia³anie przestêpne Rozdzia³ VII. Zbieg przestêpstw Pojêcie i rodzaje zbiegu przestêpstw Pozorny zbieg przestêpstw Realny zbieg przestêpstw Czyn ci¹g³y a ci¹g przestêpstw porównanie Rozdzia³ VIII. Zbieg przepisów Pojêcie zbiegu przepisów

9 VIII Spis treœci 60. Pozorny zbieg przepisów Rzeczywisty zbieg przepisów CZÊŒÆ III. Œrodki penalne Rozdzia³ I. Pojêcie i teorie kary Definicja kary Cechy kary Cele kary Zasady gwarancyjne dotycz¹ce kary Racjonalizacja kary i teorie kary I. Racjonalizacja kary II. Teorie kary Rozdzia³ II. Kary Katalog kar Kara grzywny Kara ograniczenia wolnoœci Kara pozbawienia wolnoœci Kara 25 lat pozbawienia wolnoœci Kara do ywotniego pozbawienia wolnoœci Problem kary œmierci Rozdzia³ III. Œrodki karne Katalog œrodków karnych Pozbawienie praw publicznych Zakaz zajmowania okreœlonego stanowiska, wykonywania okreœlonego zawodu lub prowadzenia okreœlonej dzia³alnoœci Zakaz prowadzenia dzia³alnoœci zwi¹zanej z wychowaniem, leczeniem, edukacj¹ ma³oletnich lub z opiek¹ nad nimi Obowi¹zek powstrzymania siê od przebywania w okreœlonych œrodowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania siê z okreœlonymi osobami, zakaz zbli ania siê do okreœlonych osób lub zakaz opuszczania okreœlonego miejsca pobytu bez zgody s¹du Nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym Zakaz wstêpu na imprezê masow¹ Zakaz wstêpu do oœrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych Zakaz prowadzenia pojazdów Przepadek Obowi¹zek naprawienia szkody lub zadoœæuczynienia za doznan¹ krzywdê Nawi¹zka Œwiadczenie pieniê ne Podanie wyroku do publicznej wiadomoœci Rozdzia³ IV. Œrodki probacyjne Istota œrodków probacyjnych Warunkowe umorzenie postêpowania

10 Spis treœci IX I. Pojêcie II. Przes³anki stosowania III. Obowi¹zki próby IV. Skutki przebiegu próby Warunkowe zawieszenie wykonania kary I. Pojêcie II. Przes³anki stosowania III. Grzywna przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary IV. Obowi¹zki próby V. Skutki przebiegu okresu próby Warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolnoœci I. Pojêcie II. Przes³anki III. Obowi¹zki okresu próby IV. Skutki przebiegu okresu próby V. Zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolnoœci oraz œrodków karnych. 244 Rozdzia³ V. Œrodki zabezpieczaj¹ce Uwagi wprowadzaj¹ce Œrodki lecznicze I. Przes³anki stosowania œrodków leczniczych II. Umieszczenie sprawcy niepoczytalnego w zak³adzie psychiatrycznym III. Umieszczenie sprawcy o poczytalnoœci w znacznym stopniu ograniczonej w zak³adzie karnym, w którym stosuje siê szczególne œrodki lecznicze lub rehabilitacyjne IV. Umieszczenie w zak³adzie zamkniêtym lub skierowanie na leczenie ambulatoryjne sprawcy przestêpstwa przeciwko wolnoœci seksualnej, pope³nionego w zwi¹zku z zaburzeniami preferencji seksualnych, stosowane po odbyciu kary V. Umieszczenie sprawcy uzale nionego w zamkniêtym zak³adzie leczenia odwykowego i skierowanie na leczenie ambulatoryjne lub rehabilitacjê Œrodki nielecznicze Rozdzia³ VI. Zasady wymiaru kary i œrodków karnych Ustawowy wymiar kary i œrodków karnych S¹dowy wymiar kary I. Zasady s¹dowego wymiaru kary II. Dyrektywy wymiaru kary Dyrektywy ogólne Dyrektywa sprawiedliwoœciowa Prewencja ogólna Prewencja szczególna Problem dyrektywy wiod¹cej Dyrektywy szczegó³owe Dyrektywa wymiaru kary wobec nieletnich i m³odocianych Dyrektywy wymiaru poszczególnych rodzajów kar

11 X Spis treœci III. Okolicznoœci wp³ywaj¹ce na s¹dowy wymiar kary Rozdzia³ VII. Kara ³¹czna Pojêcie i przes³anki orzekania kary ³¹cznej Sposób ³¹czenia kar Dyrektywy wymiaru kary ³¹cznej Rozdzia³ VIII. Wy³¹czenie karalnoœci sprawcy, zatarcie skazania Istota okolicznoœci wy³¹czaj¹cych karalnoœæ za przestêpstwo Okolicznoœci uchylaj¹ce karalnoœæ z mocy prawa I. Przedawnienie II. Œmieræ sprawcy III. Immunitet materialny IV. Ustawowe klauzule niekaralnoœci Okolicznoœci polegaj¹ce na darowaniu kary I. U³askawienie przez Prezydenta RP II. Amnestia i abolicja III. Odst¹pienie od wymierzenia kary (³aska sêdziowska) Zatarcie skazania CZÊŒÆ IV. Czêœæ szczególna Rozdzia³ I. Przestêpstwa przeciwko pokojowi, ludzkoœci oraz przestêpstwa wojenne Uwagi ogólne Wojna napastnicza (art. 117 KK) Ludobójstwo (art. 118 KK) Zamach przeciwko grupie ludnoœci (art. 118a KK) Dyskryminacja (art. 119 KK) Przestêpstwa wojenne Rozdzia³ II. Przestêpstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej Uwagi ogólne Zamach stanu (art. 127 KK) Zamach na konstytucyjny organ pañstwa (art. 128 KK) Zdrada dyplomatyczna (art. 129 KK) Szpiegostwo (art. 130 KK) Zniewa enie Narodu lub RP (art. 133 KK) Prawnokarna ochrona Prezydenta RP Rozdzia³ III. Przestêpstwa przeciwko yciu i zdrowiu Rodzajowe dobro chronione Zabójstwo w typie podstawowym (art KK) Typy kwalifikowane zabójstwa (art KK) Zabójstwo z afektu (art KK) Dzieciobójstwo (art. 149 KK) Eutanazja (art. 150 KK)

12 Spis treœci XI 123. Doprowadzenie cz³owieka do targniêcia siê na w³asne ycie (art. 151 KK) Ochrona ycia dziecka poczêtego (art KK) Nieumyœlne spowodowanie œmierci (art. 155 KK) Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu (art a KK) Udzia³ w bójce lub pobiciu (art KK) Nara enie cz³owieka na niebezpieczeñstwo (art KK) Nieudzielenie pomocy (art. 162 KK) Rozdzia³ IV. Przestêpstwa przeciwko bezpieczeñstwu powszechnemu i bezpieczeñstwu w komunikacji Rodzajowe dobro chronione Sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego (art. 163 KK) Porwanie statku (art. 166 KK) Przygotowanie do piractwa morskiego (art. 170 KK) Sprowadzenie katastrofy komunikacyjnej (art. 173 KK) Wypadek komunikacyjny (art. 177 KK) Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeÿwoœci (art. 178a KK) Rozdzia³ V. Przestêpstwa przeciwko wolnoœci Rodzajowe dobro chronione Pozbawienie wolnoœci (art. 189 KK) Handel ludÿmi (art. 189a KK) GroŸba karalna (art KK) Zmuszanie (art. 191 KK) Utrwalanie wizerunku nagiej osoby bez jej zgody (art. 191a KK) Wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta (art. 192 KK) Naruszenie miru domowego (art. 193 KK) Przestêpstwa przeciwko wolnoœci sumienia i wyznania (art KK) Rozdzia³ VI. Przestêpstwa przeciwko wolnoœci seksualnej i obyczajnoœci Rodzajowe dobro chronione Zgwa³cenie (art. 197 KK) Wykorzystanie seksualne osoby niepoczytalnej lub bezradnej (art. 198 KK) Nadu ycie stosunku zale noœci lub krytycznego po³o enia (art. 199 KK) Czyn lubie ny (art. 200 KK) Nawi¹zywanie kontaktu z ma³oletnim w celu wykorzystywania seksualnego (art. 200a KK) Propagowanie lub pochwalanie zachowañ pedofilskich (art. 200b KK) Przestêpstwo kazirodztwa (art. 201 KK) Pornografia (art. 202 KK) Zmuszanie do prostytucji (art. 203 KK) Przestêpstwa zwi¹zane ze zjawiskiem prostytucji (art. 204 KK) Rozdzia³ VII. Przestêpstwa przeciwko rodzinie i opiece Rodzajowe dobro chronione Bigamia (art. 206 KK) Znêcanie siê (art. 207 KK)

13 XII Spis treœci 160. Rozpijanie ma³oletniego (art. 208 KK) Niealimentacja (art. 209 KK) Porzucenie dziecka lub osoby nieporadnej (art. 210 KK) Uprowadzenie dziecka lub osoby nieporadnej (art. 211 KK) Nielegalna adopcja (art. 211a KK) Rozdzia³ VIII. Przestêpstwa przeciwko czci i nietykalnoœci cielesnej Rodzajowe dobro chronione Przestêpstwo znies³awienia (art. 212 KK) Przestêpstwo zniewagi (art. 216 KK) Przestêpstwo naruszenia nietykalnoœci cielesnej (art. 217 i 217a KK) Rozdzia³ IX. Przestêpstwa przeciwko dzia³alnoœci instytucji pañstwowych oraz samorz¹du terytorialnego Rodzajowe dobro chronione Naruszenie nietykalnoœci (art. 222 KK) i czynna napaœæ (art. 223 KK) na funkcjonariusza publicznego Przestêpstwo ³apownictwa biernego (art. 228 KK) Przestêpstwo ³apownictwa czynnego (art. 229 KK) P³atna protekcja (art. 230 KK) i handel wp³ywami (art. 230a KK) Przestêpstwo nadu ycia w³adzy (art. 231 KK) Inne przestêpstwa maj¹ce zapobiegaæ zjawisku korupcji Rozdzia³ X. Przestêpstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwoœci Fa³szywe zeznania (art. 233 KK) Fa³szywe oskar enie (art. 234 KK) Zatajanie dowodów niewinnoœci (art. 236 KK) Poplecznictwo (art. 239 KK) Zaniechanie powiadomienia o pope³nionym przestêpstwie (art. 240 KK) Niestosowanie siê do orzeczeñ s¹du (art. 244 KK) Samouwolnienie (art. 242 KK) Uwolnienie osoby pozbawionej wolnoœci (art. 243 KK) Rozpowszechnianie wiadomoœci z postêpowania karnego (art. 241 KK) Rozdzia³ XI. Przestêpstwa przeciwko porz¹dkowi publicznemu Wziêcie zak³adnika (art. 252 KK) Czynny udzia³ w zbiegowisku (art. 254 KK) Nawo³ywanie do pope³nienia przestêpstwa (art. 255 KK) Propagowanie totalitaryzmu oraz nawo³ywanie do nienawiœci (art KK) Branie udzia³u w zorganizowanej grupie lub zwi¹zku maj¹cym na celu pope³nienie przestêpstwa (art KK) Przestêpstwa zwi¹zane z wytwarzaniem, posiadaniem i obrotem broni¹ paln¹ oraz amunicj¹ (art. 263 KK) Pozosta³e typy przestêpstw przeciwko porz¹dkowi publicznemu Rozdzia³ XII. Przestêpstwa przeciwko ochronie informacji Rodzajowe dobro chronione

14 Spis treœci XIII 193. Przestêpstwo ujawnienia lub bezprawnego wykorzystania informacji niejawnych Przestêpstwo naruszenia tajemnicy korespondencji Rozdzia³ XIII. Przestêpstwa przeciwko mieniu i obrotowi gospodarczemu Charakterystyka ogólna Kradzie zwyk³a (art. 278 KK) Kradzie z w³amaniem (art. 279 KK) Przestêpstwa rozbójnicze I. Charakterystyka ogólna II. Rozbój typ podstawowy (art KK) III. Kwalifikowany typ rozboju (art KK) IV. Kradzie rozbójnicza (art. 281 KK) V. Wymuszenie rozbójnicze (art. 282 KK) Kradzie leœna (art. 290 KK) Zabór pojazdu mechanicznego (art. 289 KK) Przyw³aszczenie (art. 284 KK) Oszustwo (art KK) Przestêpstwo tzw. oszustwa pokradzie owego (art KK) Kradzie impulsów telefonicznych (art. 285 KK) Paserstwo (art KK) Zamachy na nienaruszalnoœæ cudzej rzeczy (art. 288 KK) Komputerowe przestêpstwa przeciwko mieniu Uprzywilejowane i kwalifikowane typy przestêpstw przeciwko mieniu Pranie brudnych pieniêdzy (art. 299 KK) Nadu ycie zaufania (art. 296 KK) Oszustwo gospodarcze i ubezpieczeniowe Rozdzia³ XIV. Przestêpstwa przeciwko wiarygodnoœci dokumentów oraz obrotowi pieniêdzmi i papierami wartoœciowymi Charakterystyka ogólna Fa³sz materialny dokumentu (art KK) Fa³sz intelektualny dokumentu i wy³udzenie poœwiadczenia nieprawdy Przestêpstwa przeciwko wiarygodnoœci dokumentu stwierdzaj¹cego to samoœæ Fa³szerstwa z rozdzia³u chroni¹cego obrót pieniêdzmi i papierami wartoœciowymi Rozdzia³ XV. Przestêpstwa przeciwko obronnoœci i obowi¹zkowi pe³nienia s³u by wojskowej Gwa³towny zamach na jednostkê Si³ Zbrojnych (art. 140 KK) S³u ba w obcym wojsku (art. 141 KK) Samowolne oddalenie (art. 338 KK) Dezercja (art. 339 KK) Indeks rzeczowy

15

16 PRZEDMOWA Przedk³adamy trzecie wydanie skryptu Prawo karne, poprawione i uzupe³nione. Skrypt opracowano z myœl¹ o studentach i absolwentach wydzia³ów prawa oraz administracji, a tak- e innych studiów, które przewiduj¹ wyk³ady z tego przedmiotu. S³u yæ mo e pomoc¹ tak e doktorantom i prawnikom praktykom. W skrypcie omówione zosta³y z odpowiednim pog³êbieniem doktrynalnym podstawowe i najbardziej istotne problemy wchodz¹ce w sk³ad wyk³adu z prawa karnego, obejmuj¹ce czêœæ ogóln¹ i szczególn¹ tego prawa, którym podstawê da³y rozwi¹zania polskiego prawa karnego. Znajduje siê w nim tak e wiele odniesieñ do orzecznictwa s¹dowego. Skrypt zawiera wiadomoœci z zakresu prawa karnego systematycznie u³o one wed³ug uk³adu przedmiotowego, zgodnie z którym odbywaj¹ siê wyk³ady uniwersyteckie. Jednak w niektórych miejscach nieco odbiega on od schematów wspó³czeœnie stosowanych w polskiej dydaktyce tego przedmiotu, co podyktowane zosta³o chêci¹ nawi¹zania do ujêæ tradycyjnie przyjmowanych w nauce prawa karnego, ale te koniecznoœci¹ dostosowania skryptu do wymogów odpowiadaj¹cych wspó³czesnym potrzebom znajomoœci ró norodnych rozwi¹zañ prawa karnego. Autorzy w³¹czyli do treœci skryptu równie przyk³ady, które ilustruj¹ omawiane zagadnienia, co u³atwiæ ma ich zrozumienie, a tak e s³u yæ jako materia³ æwiczeniowy. Sposób ujêcia omawianych najwa niejszych zagadnieñ z prawa karnego gwarantowaæ powinien efektywn¹ naukê tego przedmiotu i zrozumienie jego kluczowych problemów. Wskazana na pocz¹tku skryptu literatura obejmuje jedynie najwa niejsze pozycje podrêcznikowe i komentarze z prawa karnego. Ka dy rozdzia³ jest natomiast poprzedzony bibliografi¹ odnosz¹c¹ siê do przedstawianych w nim problemów. Zawarte w niej wykazy piœmiennictwa obejmuj¹ nie tylko najbardziej istotne dla danego tematu polskie monografie oraz artyku³y, ale znajduj¹ siê w nich tak e odniesienia do piœmiennictwa obcego, co nie tylko wzbogaca analizy teoretyczne, ale wydaje siê równie niezbêdne przy otwarciu studiów uniwersyteckich i znajomoœci jêzyków obcych. Autorzy skryptu z wdziêcznoœci¹ przyjm¹ wszystkie uwagi mog¹ce s³u yæ udoskonaleniu tekstu. Lublin, marzec 2011 r. Alicja Grzeœkowiak

17

18 W Y K A Z SKRÓTÓW Wykaz 1. ród³a skrótów A. ród³a prawa ABWiAWU... ustawa z r. o Agencji Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 ze zm.) AlkU... ustawa z r. o wychowaniu w trzeÿwoœci i przeciwdzia³aniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.) BroñU... ustawa z r. o broni i amunicji (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525 ze zm.) CudzU... ustawa z r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz ze zm.) EKPC... Konwencja z r. o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoœci (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) DozElektrU... ustawa z r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolnoœci poza zak³adem karnym w systemie dozoru elektronicznego (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 142, poz. 960) GranicaU... ustawa z r. o ochronie granicy pañstwowej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 12, poz. 67 ze zm.) GwarSumWyznU... ustawa z r. o gwarancjach wolnoœci sumienia i wyznania (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 231, poz ze zm.) IPNU... ustawa z r. o Instytucie Pamiêci Narodowej Komisji Œcigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 ze zm.) KC... Kodeks cywilny KK... Kodeks karny KK z 1932 r.... Kodeks karny z 1932 r. KK z 1969 r.... Kodeks karny z 1969 r. KKS... Kodeks karny skarbowy KKW... Kodeks karny wykonawczy Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) KPK... Kodeks postêpowania karnego

19 XVIII Wykaz skrótów KRKU... ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Karnym (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 292 ze zm.) KRO... Kodeks rodzinny i opiekuñczy KSH... Kodeks spó³ek handlowych KW... Kodeks wykroczeñ MandU... ustawa z r. o wykonywaniu mandatu pos³a i senatora (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 7, poz. 29) MPPOiP... Miêdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) NarkU... ustawa z r. o przeciwdzia³aniu narkomanii (Dz.U. Nr 179, poz ze zm.) NielU... ustawa z r. o postêpowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) ObrRPU... ustawa z r. o powszechnym obowi¹zku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz ze zm.) ObszarMorskiU... ustawa z r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz ze zm.) OchrCudzU... ustawa z r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 189, poz ze zm.) OchrInfNiejawU... ustawa z r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) PlanRodzU... ustawa z r. o planowaniu rodziny, ochronie p³odu ludzkiego i warunkach dopuszczalnoœci przerywania ci¹ y (Dz.U. Nr 17, poz. 78 ze zm.) PodmZbiorU... ustawa z r. o odpowiedzialnoœci podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groÿb¹ kary (Dz.U. Nr 197, poz ze zm.) PolU... ustawa z r. o Policji (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm.) PrAdw... ustawa z r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz ze zm.) PrBank... ustawa z r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) PrDrog... ustawa z r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm.) PrFarm... ustawa z r. Prawo farmaceutyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 ze zm.) ProkU... ustawa z r. o prokuraturze (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) PrSzkol... ustawa z r. Prawo o szkolnictwie wy szym (Dz.U. Nr 164, poz ze zm.) PrUSP... ustawa z r. Prawo o ustroju s¹dów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.)

20 Wykaz skrótów XIX PWKK... ustawa z r. Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 554 ze zm.) RadPrU... ustawa z r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.) RPDU... ustawa z r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz.U. Nr 6, poz. 69 ze zm.) SMTK... Rzymski Statut Miêdzynarodowego Trybuna³u Karnego z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 708) SwobGospU... ustawa z r. o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz ze zm.) TkanU... ustawa z r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów (Dz.U. Nr 169, poz ze zm.) TKU... ustawa z r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) UjawDokU... ustawa z r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeñstwa pañstwa z lat oraz treœci tych dokumentów (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425 ze zm.) WybuchU... ustawa z r. o materia³ach wybuchowych przeznaczonych do u ytku cywilnego (Dz.U. Nr 117, poz ze zm.) ZawLekU... ustawa z r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 ze zm.) ZbrodD... dekret z r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znêcania siê nad ludnoœci¹ cywiln¹ i jeñcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego (tekst jedn. Dz.U. z 1946 r. Nr 69, poz. 377 ze zm.) B. Inne EV... Uzasadnienie Organyorzekaj¹ce SA... SN... SN(7)... TK Czasopisma An. UMCS... Biul. PK... CzPKiNP... GSP... Jur.... KZS... Jan Pawe³ II, Evangelium Vitae, encyklika o wartoœci i nienaruszalnoœci ycia ludzkiego, r. Uzasadnienie rz¹dowego projektu nowego kodeksu karnego, [w:] Nowe kodeksy karne z 1997 r. z uzasadnieniami, Warszawa 1997 S¹d Apelacyjny S¹d Najwy szy S¹d Najwy szy w sk³adzie 7 sêdziów Trybuna³ Konstytucyjny Annales Universitatis Mariae Curie-Sk³odowska Biuletyn Prawa Karnego Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych Gdañskie Studia Prawnicze Jurysta Krakowskie Zeszyty S¹dowe