Potencjał jest na wschodzie. Rozwój i współpraca pierścieniowych gmin polski wschodniej

Potencjał jest na wschodzie Rozwój i współpraca pierścieniowych gmin polski wschodniej

Gmina Zamość Gmina Ełk Gmina Hrubieszów Gmina Sanok Gmina Suwałki Potencjał jest na wschodzie Rozwój i współpraca pierścieniowych gmin polski wschodniej ISBN: 978-83-937291-0-4

PARTNERZY PROJEKTU Gdańsk Olsztyn Białystok Poznań Warszawa Lublin Katowice Kraków Rzeszów Partnerzy projektu: Gmina Zamość ul. Peowiaków 92, 22-400 Zamość www.gminazamosc.pl Ludność: 22,4 tys., powierzchnia: 197 km kw. Gmina Ełk ul. Armii Krajowej 3, 19-300 Ełk www.elk.gmina.pl Ludność: 10,8 tys., powierzchnia: 379 km kw. Gmina Sanok ul. Kościuszki 23, 38 500 Sanok www.gminasanok.pl Ludność: 17,9 tys., powierzchnia: 231 km kw. Gmina Hrubieszów ul. Bolesława Prusa 8, 22 500 Hrubieszów www.hrubieszow-gmina.pl Ludność: 10,6 tys., powierzchnia: 259 km kw. Gmina Suwałki ul. Kościuszki 71, 16 400 Suwałki www.gmina.suwalki.pl Ludność: 7 tys., powierzchnia: 265 km kw. 4

partnerzy projektu Otwarcie konferencji inaugurującej projekt, 18 października 2012 r. Kalinowice - Gmina Zamość POTENCJAŁ JEST NA WSCHODZIE 11 czerwca 2012 roku Gmina Zamość podpisała z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości w Warszawie umowę o dofinansowanie projektu pn. Rozwój i współpraca pierścieniowych gmin Polski Wschodniej, w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007 2013. Równoprawnymi partnerami w projekcie obok Gminy Zamość są: Gmina Ełk, Gmina Hrubieszów, Gmina Sanok i Gmina Suwałki. Głównym jego celem jest wypracowanie wspólnej strategii rozwoju oraz promocji partnerskich gmin w obszarach: gospodarczym, turystycznym oraz kulturowym. Projekt zakłada wzmocnienie kooperacji pomiędzy regionami wschodnimi, stworzenie możliwości wymiany doświadczeń i podjęcie wspólnych działań na rzecz pełniejszego wykorzystania istniejących zasobów, miejscowych uwarunkowań i potencjału w procesie rozwoju Polski Wschodniej. Realizacja projektu będzie trwała do 30 listopada 2014 r. Jego wartość wynosi 1 043 997,28 zł, z czego 936 292,39 zł to środki Unii Europejskiej. Pięć gmin położonych na terenie czterech wschodnich województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego i warmińsko-mazurskiego wspólnie podjęło się opracowania prezentowanego folderu, aby w spójnej i atrakcyjnej formie zaprezentować Państwu swój potencjał gospodarczy i społeczny. Do zaoferowania mamy atrakcyjne turystycznie, krajobrazowo i przyrodniczo tereny oraz gotowość do wyjścia naprzeciw najbardziej kreatywnym pomysłom. Jeśli szukacie miejsca, gdzie chcielibyście rozpocząć swoją przygodę z biznesem, szukacie przyjaznego otoczenia zapraszamy do Polski Wschodniej. Tu czekają na Państwa: otwarty na innowacyjność szeroko rozumiany Samorząd i gościnni mieszkańcy. Ryszard Gliwiński Wójt Gminy Zamość Antoni Polkowski Wójt Gminy Ełk Jan Mołodecki Wójt Gminy Hrubieszów Anna Hałas Wójt Gminy Sanok Tadeusz Chołko Wójt Gminy Suwałki 5

GMINA EŁK Gmina Ełk Odległości od drogowych przejść granicznych: GMINA EŁK Lublin Z Rosją: Gołdap 71,2 km, Gronowo 212 km, Bezledy 148 km Z Litwą: Berżniki 93,4 km, Budzisko 90 km, Ogrodniki 97,4 km Z Białorusią: Białowieża 192 km, Bobrowniki 158 km, Kuźnica 141 km, Połowce 188 km, Sławatycze 313 km, Kukuryki 278 km, Terespol 278 km Odległości od lotnisk międzynarodowych: Warszawa 239 km, Warszawa (Modlin) 232 km, Lublin (Świdnik) 366 km, Rzeszów 507 km, Kraków 590 km, Wrocław 593 km, Gdańsk 333 km 6 www.elk.gmina.pl

GMINA EŁK Jezioro Selmęt Wielki Gmina Ełk położona jest w województwie warmińsko- -mazurskim na Pojezierzu Ełckim. Przypomina obwarzanek otaczający miasto Ełk pierścieniem, którego grubość wynosi około 10 15 km. Odległość pomiędzy miejscowościami położonymi na jego skraju sięga 30 km (miasto Ełk ma średnicę ok. 5 km). Gmina Ełk graniczy z następującymi gminami: Stare Juchy, Świętajno, Olecko, Kalinowo, Prostki, Biała Piska i Orzysz. Gmina Ełk jest największą gminą w powiecie ełckim, jej powierzchnia obejmuje prawie 37 918 ha. Na tym obszarze występuje 79 miejscowości i 57 sołectw, zamieszkałych przez 10 854 osób. W gminie położone są bardzo duże wsie Nowa Wieś Ełcka i Straduny oraz kilka dość dużych, będących centrami handlowymi i kulturalnymi dla okolicy, jak np: Woszczele, Mołdzie, Bajtkowo, Mostołty, Sędki, Chełchy. Kilka wsi leży w bliskim sąsiedztwie Ełku: Siedliska, Konieczki, Chruściele, Barany, Mrozy, Szeligi, Oracze. Wsie na skraju gminy to: Przytuły, Sajzy, Malinówka, Woszczele, Rożyńsk, Bajtkowo, Giże, Sędki, Chełchy. Obszar gminy Ełk leży w bardzo korzystnym geograficzno-rozwojowym obszarze Polski. Obejmuje ona południową cześć Pojezierza Ełckiego, będącego środkową częścią obszaru Pojezierza Mazurskiego. Krajobraz tych ziem wymodelowany został przez liczne zlodowacenia czwartorzędowe na przestrzeni milionów lat, a głównie przez ostatnie bałtyckie. Na obszarze tym w szczególny sposób zespoliły się wody z morenowymi wzniesieniami i lasami, wyżynny, pagórkowaty teren z wydłużonymi, ostro rysującymi się wzgórzami, kopulastymi pagórkami poprzecinanymi dolinami rzek i jezior oraz licznymi dużymi kompleksami leśnymi i małymi zagajnikami, mokradłami i bagnami. Tworzy to krajobraz niepowtarzalny. Większość wód jest jeszcze czysta i niezdegradowana biologicznie, a biorąc pod uwagę ich położenie w kontynentalnej strefie klimatycznej, charakteryzującej się częstym napływem ze wschodu suchych, gorących mas powietrza latem oraz mroźnych i śnieżnych zimą uzyskujemy pełny obraz atrakcyjności turystyczno-rekreacyjnej tych ziem. Ukształtowanie powierzchni, będące wynikiem ostatniego zlodowacenia, wytworzyło na obszarze ziemi ełckiej dwa odrębne typy krajobrazu. Część północna i wschodnia jest mocno pofałdowana. Układają się tutaj na przemian wysoczyzny oraz doliny i kotliny morenowe, wypełnione najczęściej akwenami. Wysoczyzny ciągną się od kilku do kilkunastu kilometrów i najczęściej mają charakter łagodnych wzgórz. Niekiedy jednak rzeźba staje się bardziej urozmaicona i tworzy wzgórza o stromych stokach, poprzecinanych głębokimi jarami, a występujące tu liczne głazy narzutowe stanowią dodatkową dekorację uatrakcyjniającą krajobraz. Najciekawsza tego rodzaju rzeźba terenu występuje w sąsiedztwie Ełku, na północnych jego obszarach, między Siedliskami a Królową Wolą. Pasma wzgórz z długimi stokami tworzą doskonałe warunki do uprawiania kolarstwa górskiego i turystyki narciarskiej. Straduny www.elk.gmina.pl 7

GMINA EŁK Odmienny pod względem rzeźby krajobraz występuje w części środkowej i południowej ziemi ełckiej. Obniżające się od północy tereny stają się coraz mniej pofałdowane, przechodząc stopniowo w kotliny, a następnie w wielkie obszary równinne, stanowiące część wielkiej Równiny Augustowskiej. W kotlinowych wgłębieniach morenowych znajdują się najczęściej duże jeziora. Tu też płyną największe rzeki tego obszaru: Ełk, Lega, Małkin. Łączący jeziora ciąg tych wód tworzy szlaki kajakowe w kierunku Biebrzy i Narwi. Taki właśnie charakter ziemi ełckiej pozwala wyodrębnić kilka turystycznych mikroregionów. Są to obszary leżące w obrębie Ełku, Klus, Woszczel, Przytuł oraz Stacz. Woszczele Kraina jezior Jezioro Sunowo Jeziora gminy Ełk wypełniają rozległe doliny, rynny i zagłębienia morenowe w promieniu 15-20 km od Ełku. Przyjmując, że jeziorami są akweny o powierzchni powyżej 1 ha, na obszarze gminy znajduje się ich 40, natomiast w sąsiedztwie z innymi gminami 5. Te ostatnie to: Łaśmiady, Sawinda Wielka, Zdedy, Krzywe oraz Rogale Małe. Większość zbiorników wodnych w zależności od położenia, szczególnie w obszarach leśnych lub w pobliżu domostw i wiosek, tworzy miejsca o dużej atrakcyjności turystyczno-rekreacyjnej. Znaczna ich ilość połączona jest z dużymi zbiornikami wodnymi poprzez rzeki i cieki wodne, co stwarza doskonałe warunki do uprawiania turystyki kajakowej. W granicach gminy znajdują się jeziora o powierzchni 3833,39 ha, rzeki i wiele lasów, które zajmują około 36% jej powierzchni. Jezioro Ełk W bezpośrednim sąsiedztwie miasta znajduje się jezioro Ełk o powierzchni 395 ha, składające się z dwóch akwenów. Przedziela je most łączący miasto z przylegającymi doń polami, łąkami oraz małymi kompleksami leśnymi. 2 km od miasta znajduje się jezioro Szarek (132 ha). Połączone jest ono z jeziorem Ełk strumieniem o długości 1 km, po którym można swobodnie poruszać się kajakiem. Płynie licznymi zakolami, przez malowniczą łąkę pokrytą bujną roślinnością wodną i bagienną. 8 www.elk.gmina.pl

GMINA EŁK Jezioro Szarek Atrakcyjność jeziora Szarek wynika szczególnie z jego położenia. Brzeg zachodni wznosi się stromo i osiąga w najwyższym miejscu około 60 m wys. względnej. Góra Bumelka - bo tak zwie się ten szczyt stanowi doskonale miejsce widokowe na panoramę Ełku i okolicę. Góra ta jest jednym z wielu podobnych wzniesień morenowych wysoczyzny wschodniej. Osobliwością przyrodniczą jest przylegający od północnego brzegu jeziora kompleks leśny, rezerwat przyrody. Spośród ponad 270 występujących tu gatunków roślin na szczególną uwagę zasługują: rzadko spotykany zawilec wielkokwiatowy oraz skupiska igry czarnej. Las ten od północy przylega do kolejnego akwenu wodnego. Jest nim rynnowe jezioro Sunowo (pow. 177 ha, dł. 5 km), oddalone od Ełku o 2 km. Nad jeziorem, po stronie południowej, w okolicach Bartosz, znajduje się zakładowy ośrodek wypoczynkowy z ogólnie dostępną plażą. Dostępny brzeg, piaszczyste dno, czysta woda oraz liczne przybrzeżne łąki stwarzają doskonałe warunki do wypoczynku. Jezioro Łaśmiady Największym akwenem tego mikroregionu są Łaśmiady. Jezioro położone jest 11 km na północ od Ełku (dojazd komunikacją miejską do Stradun lub Malinówki) i stanowi największą atrakcję rekreacyjno-turystyczną całego Pojezierza Ełckiego. Pod względem administracyjnym wody jeziora położone są w całości w gminie Stare Juchy, granicę z tą gminą wyznacza linia brzegowa o długości około 6 km. Dla infrastruktury turystycznej właśnie ta część jeziora jest najkorzystniejsza. Dostępne piaszczyste brzegi oraz sąsiednie liczne kompleksy leśne z sosnowym drzewostanem sprawiły, że w tej części jeziora powstało wiele ośrodków wypoczynkowych, a takie miejscowości jak Malinówka, Piaski, Sajzy stały się wioskami letniskowymi. Szczególnie urokliwa jest Malinówka. Tutaj bowiem poza szeroką, piaszczystą plażą, o bardzo łagodnie opadającym dnie i sosnowym lasem, występuje bardzo rzadko spotykany na jeziorach wysoki brzeg klifowy. Podmywany przez wysokie fale jeziora, odsłania liczne polodowcowe głazy narzutowe oraz korzenie sosen, a widok z górnej powierzchni, obejmujący cały akwen, jest szczególnie piękny i romantyczny przy zachodzącym słońcu. Szeligi Buczki www.elk.gmina.pl 9

GMINA EŁK NAJWAŻNIEJSZE SZLAKI WODNE Szlak Czerwony Dwór: jezioro Szwałk Wielki - jezioro Pilwąg - jezioro Łażno - jezioro Litygajno - rzeka Łaźna Struga - jezioro Łaśmiady - rzeka Ełk - stanica wodna PTTK Ełk (80 km). Szlak Kajki: Ełk, jezioro Ełckie - jezioro Sunowo - przewóz kajaków na jezioro Druglin - jezioro Kroksztyn - rzeka Ogródek - jezioro Rostki - jezioro Orzysz (ok. 40km) - dalej na Wielkie Jeziora Mazurskie. Szlak mazursko-augustowski: Olecko - jezioro Olecko - rzeka Lega - jezioro Selmęt Wielki - rzeka Małkin - jezioro Stackie - jezioro Rajgrodzkie - rzeka Jegrznia - Kanał Augustowski Augustów. Szlak Pisanica - jezioro Nieciecz - ciek wodny - jezioro Głębockie - jezioro Błotniste - jezioro Sernik - jezioro Stackie - rzeka Małkin -jezioro Selmęt Wielki (szlak trudny). Szlak kajakowy rzeką Gołdapą do Rożyńska Małego (najłatwiejszy odcinek), Bań Mazurskich, bądź też dalej - do Mieduniszek- Możliwy jest też spływ do jeziora Mamry. Szlak kajakowy z Olecka przez jeziora Olecko Wielkie i Olecko Małe oraz rzekę Legę do jeziora Selmęt Wieli (43 km) na ryby Jeziora gminy są bardzo rybne i bogate w różne gatunki. Na przykład największe okonie łowi się w jeziorach: Selmęt Wielki, Sunowo, Łaśmiady, natomiast lina złowić można w jeziorach: Straduńskim, Lipińskim, Zdedy i Szarek, w którym pojawia się też sandacz. Z kolei największe leszcze, a nawet sumy, występują w największych jeziorach: Selmęcie Wielkim i Łaśmiadach. Szczupak natomiast, szczególnie upodobał sobie jeziora: Woszczele, Łaśmiady, Lipińskie i Zdedy. Wspaniałe okazy karpia i karasia złowić można w jeziorach: Woszczele i Grabnik, a szczególnie smakowitą sieję w jeziorach: Krzywe, Sunowo i Łaśmiady. Zezwolenia na połów w jeziorach uzyskać można w Gospodarstwie Rybackim w Ełku lub w sklepach wędkarskich w Ełku. W przypadku jezior prywatnych lub dzierżawionych zezwolenia uzyskuje się bezpośrednio od właścicieli tych akwenów. Straduny - jezioro Druglin 10 www.elk.gmina.pl

GMINA EŁK NAJWAŻNIEJSZE SZLAKI PIESZE, ROWEROWE I NARCIARSKIE Szlak im. Michała Kajki: Ełk - Chruściele - Tracze - Mostołty - Zdedy - jezioro Zdeckie - Klusy - jezioro Kroksztyn - Ogródek - Skomack Wielki - jezioro Orzysz (ok. 37 km). Szlak Mazur Garbatych: Ełk - Siedliska - Straduny - Malinówka - Stare Juchy - Szczecinowo - Garłówko - Połom - Olecko - Czerwony Dwór - Gołdap (135 km). Szlak Tatarski: Ełk - Szyba - Tatarska Góra - Chochołki Ostrykół - Prostki (słup graniczny w Prostkach) - Bogusze (19 km). Siedliska - jezioro Sunowo Pistki agroturystyka Obecnie na terenie gminy Ełk znajduje się 47 gospodarstw agroturystycznych w takich miejscowościach jak: Płociczno, Miluki, Sajzy, Mrozy Wielkie, Straduny, Bartosze, Piaski, Woszczele, Zdunki, Szarejki, Oracze, Buczki, Regiel, Rożyńsk, Chełchy, Malinówka, Małkinie, Sędki, Judziki, Szeligi, Nowa Wieś Ełcka, Przytuły, Giże oraz 3 pola namiotowe w miejscowościach Barany i Płociczno. www.elk.gmina.pl 11

GMINA EŁK Zabytki NAJWAŻNIEJSZE OBIEKTY ZABYTKOWE GMINY EŁK TO: Zabytkowy kościół w Stradunach, wybudowany w latach 1736 1738, o barokowym wystroju. Kościół stoi na miejscu wcześniejszego kościoła drewnianego. Prawdopodobnie kościół był częścią kompleksu zamkowego, zbudowanego w tym miejscu przez Krzyżaków w XV w. Wewnątrz kościoła znajdują się zabytkowe organy z XVIII wieku, płyty nagrobne miejscowych rodów szlacheckich z XVI i XVII wieku oraz obraz Ukrzyżowanie wykazujący wpływy szkoły Albrechta Dürera. Pierwotnie kościół był świątynią katolicką. Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego stał się świątynią protestancką. Po II wojnie światowej kościół został zamieniony na rzymskokatolicki (od 1946 r.). Po wojnie pierwszym proboszczem parafii był ks. Józef Kącki. Parafia w Stradunach prowadzona jest przez zakon księży kanoników regularnych laterańskich. Początkowo kościół pw. św. Leonarda, obecnie Matki Boskiej Królowej Polski. Stary młyn wodny, malowniczo położony nad sztucznym spiętrzeniem rzeki Ełk przy ulicy Nadrzecznej w Stradunach. Zabudowania XIX-wiecznego folwarku położonego nad rzeką przy ulicy Nadrzecznej w Stradunach oraz pozostałości parku krajobrazowego. Dawny budynek szkoły polskiej położony przy ulicy Kajki w Stradunach. Pozostałości 3 cmentarzy położonych na początku i końcu wsi Straduny przy trasie Ełk Olecko. W Bajtkowie warto zwrócić uwagę na kościół z 1895 r. oraz dobrze zachowane grodzisko wczesnohistoryczne. W Nowej Wsi Ełckiej zabytkowy park z XIX wieku, skansen osada historyczna oraz interesująca ekspozycja w Chacie Babuni, mieszcząca się w Centrum Kultury Gminy Ełk. Bajtkowo - kościół Bajtkowo - teren przykościelny Kościół w Stradunach Kościół w Stradunach 12 www.elk.gmina.pl

GMINA EŁK Aktywny Samorząd PROJEKTY REALIZOWANE PRZEZ GMINĘ EŁK ZE ŚROD- KÓW KRAJOWYCH I UNII EUROPEJSKIEJ: Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu einclusion mieszkańców Gminy Ełk 128 gospodarstw domowych otrzymało komputer z bezpłatnym dostępem do Internetu. Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Gminy Ełk Opracowanie badań geotechnicznych, koncepcji zagospodarowania terenu, harmonogramów procesu inwestycyjnego, studium wykonalności, raportu o barierach inwestycyjnych i oddziaływaniu na środowisko. Zajęcia logopedyczne, zajęcia dla dzieci zagrożonych dysleksją mające na celu zmniejszenie trudności w czytaniu i pisaniu oraz doposażenie bazy dydaktycznej w 2 szkołach podstawowych z gminy Ełk (SP w Woszczelach, SP w Chełchach). Akademia Rodziny model lokalnego systemu reintegracji społecznej na terenach wiejskich Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007 2013 Liczba uczestników 45 osób, w tym 15 osób z gminy Ełk. Lider projektu: Stowarzyszenie Zacheusz w Ełku. Partnerzy: Gmina Ełk/GOPS Ełk, Gmina Kalinowo/GOPS Kalinowo, Gmina Prostki/GOPS Prostki. Pierwszy etap przebudowy drogi łączącej drogę wojewódzką nr 656 z drogą krajową nr 65 na odcinku od skrzyżowania drogi wojewódzkiej do skrzyżowania z drogą wewnętrzną do Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Siedliskach k/ełku na odcinku 1010 m Zakres wykonanych prac obejmuje: wykonanie kanalizacji deszczowej, branży drogowej, budowę chodników i wjazdów, przebudowę dwóch skrzyżowań, budowę progu zwalniającego i przejścia dla pieszych, instalację barier ochronnych, wykonanie oznakowania poziomego i pionowego) oraz oświetlenie uliczne. Klub Integracji Społecznej Aktywni Razem II edycja w gminie Ełk Liczba uczestników projektu - 26 osób. Lider projektu: Gmina Ełk/GOPS Ełk. Partner: Stowarzyszenie Zacheusz w Ełku. Uwierz w siebie projekt systemowy Liczba uczestników: ogółem 35 osób, w tym 27 kobiet i 8 mężczyzn. Zajęcia warsztatowe w ramach reintegracji Budowa wodociągu Nowa Wieś Ełcka Zdunki Bobry, budowa sieci wodociągowej w m. Barany (działki budowlane), budowa kanalizacji sanitarnej dla całej wsi Barany i części wsi Nowa Wieś Ełcka etap I Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Poprawa infrastruktury technicznej związanej z zaopatrzeniem w wodę poprzez budowę wodociągu w miejscowości Nowa Wieś Ełcka Zdunki Bobry, budowa sieci wodociągowej w m. Barany oraz budowa kanalizacji sanitarnej dla całej wsi Barany i części wsi Nowa Wieś Ełcka w celu poprawy warunków życia mieszkańców gminy Ełk. Remont i modernizacja pomieszczeń Centrum Kultury i Sportu Gminy Ełk w Stradunach Gruntowny remont pomieszczeń, zakup sprzętu nagłaśniającego, oświetlenia scenicznego, mebli biurowych oraz wyposażenie nowo powstałej kuchni. Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas I III szkół podstawowych w Gminie Ełk Gminne Centrum Kultury - cymbalistka Karolina Łapińska www.elk.gmina.pl 13

GMINA EŁK społecznej i zawodowej (132 godz.), konsultacje z doradcą zawodowym, organizacja szkoleń i kursów zawodowych dostosowanych do indywidualnych preferencji oraz lokalnego rynku pracy. Żyj aktywnie w Krainie Druglina Warsztaty aktywności lokalnej (15 godz. i warsztaty twórczości (72 godz.). Organizacja inicjatywy lokalnej Sobótka. Wydano publikację w nakładzie 60 szt. poradnik dotyczący aktywizacji społeczności lokalnej na przykładzie wsi Rożyńsk. Odkryjemy przeszłość dla przyszłości Warsztaty aktywności lokalnej (15 godz.) i warsztaty twórczości (72 godz.). Organizacja inicjatywy lokalnej Powrót do Tradycji. Wydano publikację - 50 szt. poradnik dotyczący aktywizacji społeczności lokalnej na przykładzie Nowej Wsi Ełckiej. Asystent rodziny 2012 Resortowy Program Wspierania Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej na rok 2012 Asystent Rodziny, współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Współpraca z wolontariuszami, z organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami. Świetlice jako Centra Aktywizacji i Edukacji Społecznej Podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności 15-tu lokalnych liderów podejmowania skutecznych działań na rzecz rozwoju lokalnego z wykorzystaniem zasobu i potencjału świetlic wiejskich w gminie Ełk. Cymbały wileńskie łącznikiem narodów Projekt zakładał m.in. przywrócenie dawnej tradycji muzykowania na cymbałach wileńskich w rejonie solecznickim, budowę strony internetowej o cymbałach www. cymbaly-wilenskie.pl, zakup nowych instrumentów oraz konserwacja już istniejących, nabycie z licencją do upublicznienia na nowej stronie dawnych plików dźwiękowych z Instytutu. Cymbały wileńskie łącznikiem pokoleń Projekt zakładał nauczenie 12 tu nowych uczniów z gminy Ełk gry na cymbałach wileńskich. Projekt zakończony koncertem nowych cymbalistów. W ramach projektu rozbudowano istniejącą stronę internetową oraz wydano broszurę informacyjną Cymbaliści wileńscy z warmińsko mazurskiego. Festyn Integracyjny Mieszkańców Oracz Lokalna Grupa Działania Razem Silniejsi. Organizacja wrześniowego festynu na boisku we wsi Oracze. Konkursy, występy artystyczne, pokazy. Impreza o charakterze masowym. Cyfrowa Gmina Ełk Remont 3 świetlic. Zakup 120 komputerów i podłączenie do Internetu (w tym w 9 świetlicach). Rozwój i współpraca pierścieniowych gmin Polski Wschodniej Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007 2013 1 Oś priorytetowa. Działanie I.4 Promocja i współpraca. Barany - świetlica wiejska 14 www.elk.gmina.pl

GMINA EŁK przedstawiciele przedsiębiorczości Bojar Sp. z o. o. Buczki Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe JÓZEF GAJEK Bojar sp. z o.o. powstał w 1997 roku w Ełku. Głównym założeniem była dystrybucja profili PCV, a także wszelkie akcesoria do produkcji okien. Od 2000 roku podjęto współpracę z producentem profili aluminiowych, dzięki której spółka zaczęła zaopatrywać również producentów stolarki aluminiowej. W celu kompleksowej obsługi producentów stolarki aluminiowej, w 2003 roku firma Bojar zdecydowała się na budowę hali do produkcji szyb zespolonych z nowoczesnym parkiem maszynowym firmy Lisec. Od początku tejże działalności została nawiązana ścisła współpraca z firmą Guardian. w następstwie tego w 2007 roku, firma Bojar przystąpiła do programu Glasmax, mającego na celu nadanie marki najlepiej wykonanym szybom zespolonym, ze wskazaniem producentów, którzy posiadają certyfikaty jakości swoich produktów. Firma istnieje od 1984 r. Do 1993 r. zajmowała się wyłącznie wykonawstwem instalacji sanitarnych, zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Od 1993 r. nastąpił dynamiczny rozwój firmy. Działalność została rozszerzona o wykonywanie robót ziemnych, produkcję wyrobów betonowych dla budownictwa i wynajem sprzętu budowlanego. W 2001 r. firma otrzymała koncesję na wydobywanie żwiru i piasku z własnej żwirowni. Zajmuje się wykonawstwem instalacji sanitarnych (magistrale wodociągowe, sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej, sieci ciepłownicze) zewnętrznych, w których wykonywaniu posiada 24 letnie doświadczenie, wynajmem sprzętu budowlanego do prac ziemnych, wydobywaniem i sprzedażą kruszyw budowlanych, produkcją bloczków betonowych dla budownictwa. Barni Firma Barni jest autoryzowanym dealerem ciągników i maszyn rolniczych. Prowadzi również serwis samochodowy i serwis blacharsko-lakierniczy. Zaprasza również do zapoznania się z ofertą komisu samochodowego. Jest jedynym w regionie autoryzowzanym dealerem skuterów oraz motocykli marki Junak. Firma oferuje całodobową pomoc drogową. Laskowski J. Wytwórnia pasz i mączek mięsno - kostnych Pasze pochodzenia zwierzęcego znajdują szerokie zastosowanie w żywieniu trzody chlewnej i drobiu. Wysokobiałkowe mączki mięsne i ubojowe produkty uboczne stosuje się jako karmę dla psów i zwierząt futerkowych. Mączka mięsna, mięsno-kostna i skwarki mogą być używane do karmienia przeżuwaczy, szczególnie tam, gdzie odczuwa się brak białka roślinnego. Białka, substancje mineralne, witaminy, tłuszcze zawarte w mączkach paszowych występują w odpowiednich dla prawidłowego żywienia proporcjach. www.elk.gmina.pl 15

GMINA EŁK OFERTA INWESTYCYJNA Gmina Ełk to nieograniczone możliwości do inwestowania. W 2015 roku zostanie oddany do użytku most energetyczny Polska Litwa z linią i stacją przyłączeniową na terenie gminy przebiegającą przez teren gminy. Planowana jest budowa Europejskiego Transportowego Korytarza S - 61 Via-Baltica łączącego Warszawę z państwami basenu Morza Bałtyckiego (Litwa, Łotwa, Estonia) oraz przebudowa drogi krajowej nr 16 Olsztyn Augustów wschodnia granica państwa. Zapewni to inwestorom doskonałą komunikację oraz możliwości poboru mocy energetycznych. Gmina Ełk przystąpiła do opracowania 27 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a najważniejsze z nich to: na powierzchni ok. 2000 ha planowana jest lokalizacja odnawialnych źródeł energii. połączenie energetyczne Ełk - Alytus (400 kv) oraz ze stacją elektroenergetyczną 400/110 KV Ełk Bis opracowanie koncepcji zagospodarowania około 90 ha terenu przy mieście Ełk, badań geotechnicznych pod kątem planowanych inwestycji, oddziaływania na środowisko, a także działania promocyjno rozpoznawcze dla terenów inwestycyjnych, zlokalizowanych na tym terenie w obszarze Szeligi Buczki, na co pozyskano fundusze z Ministerstwa Gospodarki, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego przewidują lokalizację rozprężalni gazu, co przyczyni się do zgazyfikowania gminy. W granicach gminy Ełk znajdują się bardzo atrakcyjne tereny inwestycyjne: ponad 100 ha w bezpośrednim sąsiedztwie drogi krajowej nr 16 oraz projektowanej drogi Via Baltica w obrębie Szeligi Buczki, Przykopka, kompleks działek o powierzchni 70 ha w sąsiedztwie drogi krajowej nr 16, w obrębie Konieczki, kompleks około 40 ha, w tym 8 ha po byłej cegielni w pełni uzbrojony, zlokalizowany w sąsiedztwie nowo wybudowanego Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów w Siedliskach koło Ełku, 35 ha w miejscowości Ełk Osada, leżące w sąsiedztwie miasta Ełku, stanowiące obecnie własność Agencji Nieruchomości Rolnych, kilka tysięcy ha, na których można przystąpić do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, według potrzeb i oczekiwań inwestorów. Tereny inwestycyjne - Szeligi - Buczki 16 www.elk.gmina.pl

GMINA EŁK ZAMIESZKAJ W GMINIE EŁK Przepiękny krajobraz gminy Ełk urozmaicony ponad 40 jeziorami i planowaną inwestycją łączącą wielkie jeziora mazurskie z Augustowem oraz kompleksami leśnymi, świeże powietrze, bogata oferta ponad 50 gospodarstw agroturystycznych to także szansa, aby żyć w uroczym środowisku. O potencjale rozwojowym gminy świadczy fakt, iż od 7 lat każdego roku wydawanych jest około 200 decyzji o warunkach zabudowy. Szansę na zamieszkanie dają działki budowlane, zlokalizowane w następujących miejscowościach: 26 działek w obrębie Szeligi Buczki, zlokalizowanych w środku lasu, około 400 metrów od jeziora Selmęt Wielki, w pobliżu plaży wiejskiej, 58 działek w miejscowości Bartosze, zlokalizowanych około 500 metrów od Jeziora Sunowo, w pobliżu dwóch plaż, 4 działki w miejscowości Chruściele nad jeziorem Ełk, 12 działek w miejscowości Barany, w pobliżu Ełku i rzeki Ełk oraz jeziora Żabie Oczko, 500 działek w miejscowości Ełk Osada, w pobliżu jeziora Ełk i jeziora Sunowo, w sąsiedztwie kompleksu leśnego. Zespół Szkolno-Przedszkolny w Nowej Wsi Ełckiej Stawiasz na rozwój swojej firmy, chcesz żyć w raju, zapraszamy do gminy Ełk, najpiękniejszego miejsca na ziemi. Jezioro Guzki Oracze, jezioro Jachimowo www.elk.gmina.pl 17

GMINA SANOK Kwiaty - Stawy w Hłomczy Gmina Sanok Szukacie wyjątkowego miejsca na swoje inwestycje? Gmina Sanok to idealne miejsce, które gwarantuje gospodarczy sukces, m.in. ze względu na swoją lokalizację. Gmina Sanok to mozaika krajobrazów łagodnych gór, zieleń lasów, nurt Sanu oraz wplecione w pejzaż Beskidu Niskiego i Gór Słonnych stare drewniane cerkwie. Niewątpliwym atutem gminy Sanok jest to, że jest perełką Podkarpacia, będącą bramą do Bieszczad. Sanok, miasto położone w województwie podkarpackim, jest jednym z najdalej wysuniętych na południowy wschód ośrodków miejskich Polski. Gmina Sanok to 32 miejscowości, które otaczają miasto pierścieniowo. Na terenie naszej gminy jest wiele miejsc położonych w przepięknym otoczeniu, gdzie może powstać właśnie Państwa inwestycja. Gmina Sanok to świetna baza wypadowa na Ukrainę, i dalej na Wschód, czy na Słowację. Europejska gospodarka otwiera się na Pol- skę, a Polska docenia potencjał i możliwości, jakie oferuje Polska Wschodnia. Ziemia sanocka i gmina Sanok łączą w sobie żywą tradycję i nowoczesność. Duch tradycji wciąż trwa w ludziach, którzy pielęgnują dawne zwyczaje, ludowe rzemiosło oraz kolorowy folklor, który urzeka swoją prawdziwością. Z drugiej strony powstają liczne inwestycje, ośrodki rekreacyjne, sportowe, gospodarstwa rolne i agroturystyczne miejsca, w których można wypocząć w komfortowych warunkach. Dbamy o to, aby rozbudowywać naszą bazę turystyczną oraz sportową możemy poszczycić się jednym z pierwszych sztucznych lodowisk Biały Orlik w Polsce. Nieustannie modernizujemy i rozwijamy naszą infrastrukturę drogową. Jesteśmy dumni, że w Strachocinie powstał największy i najnowocześniejszy podziemny magazyn gazu ziemnego w Europie. W gminie Sanok mieszkają ludzie pełni zapału, chętni do działania, otwarci i gościnni. Także rąk do pracy w naszym regionie na pewno nie zabraknie! Anna Hałas Wójt Gminy Sanok Odległości od drogowych przejść granicznych: Ze Słowacją: Chochołów 234 km, Jurgów 222 km, Konieczna 113 km, Korbielów 260 km, Leluchów 143 km, Łysa Polana 225 km, Muszynka 130 km, Niedzica 190 km, Piwniczna 158 km, Radoszyce 44,7 km, Ujsoły 275 km, Winiarczykówka 236 km, Zwardoń 320 km, Barwinek 57,6 km, Chyżne 235 km Z Ukrainą: Dorohusk 291 km, Hrebenne 179 km, Korczowa 113 km, Krościenko 56,4 km, Zosin 252 km, Medyka 84 km Odległości od lotnisk międzynarodowych: Warszawa 366 km, Warszawa (Modlin) 411 km, Lublin (Świdnik) 243 km, Rzeszów 87,7 km, Kraków 221 km, Wrocław 482 km, Gdańsk 746 km 18 www.gminasanok.pl

GMINA SANOK Gmina Sanok to wyjątkowe miejsce na mapie Polski i perełka Podkarpacia, będąca bramą do Bieszczad. Sanok, miasto położone w województwie podkarpackim, jest jednym z najdalej wysuniętych na południowy wschód ośrodków miejskich Polski. Liczy 43 tys. mieszkańców i tworzy samodzielną jednostkę administracji samorządowej, na czele z burmistrzem. Natomiast 32 sołectwa leżące dookoła Sanoka wchodzą w skład gminy wiejskiej Sanok, z siedzibą w Sanoku, na której czele stoi wójt. Gminę zamieszkuję 17 894 osoby w miejscowościach: Bykowce, Czerteż, Dębna, Dobra, Falejówka, Hłomcza, Jędruszkowce, Jurowce, Kostarowce, Lalin, Liszna, Łodzina, Markowce, Międzybrodzie, Mrzygłód, Niebieszczany, Markowce, Międzybrodzie, Mrzygłód, Niebieszczany, Pakoszówka, Pisarowce, Płowce, Prusiek, Raczkowa, Sanoczek, Srogów Dolny, Srogów Górny, Strachocina, Stróże Małe, Stróże Wielkie, Trepcza, Tyrawa Solna, Wujskie, Zabłotce, Załuż. Gmina wiejska jest jedną ze 159 gmin województwa podkarpackiego, leży nad rzekami San, Sanoczek, Pijawka i Tyrawka. Gmina ma charakter rolniczy i jest silnie zalesiona, lasy zajmują ponad 10 tys. ha, czyli 36 proc. powierzchni gminy. Pod względem powierzchni, Gmina Sanok jest jedną z największych w powiecie sanockim. Na koniec września 2012 r., Gminę Sanok zamieszkiwało 17 894 osób, co stanowi ok. 17% ludności powiatu sanockiego. FINANSE Budżet gminy Sanok systematycznie wzrasta z roku na rok. Możemy się poszczycić, że w przeciągu 10 lat nasz budżet wzrósł ponad dwukrotnie. Wykonanie budżetu gminy Sanok: Rok 2000 : Dochody: 18 345 541,62 PLN, Wydatki: 20 001 854,44 PLN Rok 2006: Dochody: 30 227 441,27 PLN, Wydatki: 30 362 890,36 PLN Rok 2011: Dochody: 41 578 310,54 PLN, Wydatki: 45 400 139,00 PLN www.gminasanok.pl 19

GMINA SANOK HISTORIA GMINY SANOK Gmina Sanok może poszczycić się bardzo długą historią. Według badań archeologicznych przeprowadzonych na terenie gminy, została potwierdzona hipoteza, że ziemie te zamieszkane były już w epoce kamienia. Świadczą o tym liczne znaleziska takie jak: kamienne motyki z Bykowiec i toporek z Prusieka. Inne znaleziska pochodzą z epoki neolitu i wczesnego brązu, natomiast monety rzymskie i celtyckie wskazują na późniejsze kontakty handlowe z Cesarstwem Rzymskim i plemionami celtyckimi. Pierwsza wzmianka o gminie wiejskiej Sanok w czasach nowożytnych, pochodzi z XII wiecznego ruskiego Latopisu hipackiego. Wtedy to tereny te, będące we władaniu książąt ruskich, zostały zdobyte przez księcia węgierskiego Gejzę II. W XIV w. tereny Rusi Halickiej zostały przyłączone do Polski przez Kazimierza Wielkiego, który rozpoczął na nich akcję kolonizacyjną. W XIV i XV w. powstaje na tych terenach wiele nowych osad, m.in.: Trepcza, Czerteż, Prusiek, Nowotaniec, Kostarowce, Stróże Wielkie i Małe, Hłomcza, Płowce, Sanoczek, Międzybrodzie. Osady te były własnością rodów szlacheckich i rycerskich. Znaczne dobra skupili w swych rękach władający na zamku Sobień Kmitowie. Obok nich liczącymi się wtedy rodami byli także: Oleśniccy, Matiaszowie, Tarnawscy i Czeszykowie. Kolorowy folklor Cerkiew w Łodzinie Stawy w Hłomczy Bogactwem tej ziemi staje się sól, pozyskiwana ze źródeł solankowych. Wiek XVI przynosi nasilenie konfliktów powodowanych pogorszeniem sytuacji na wsi. Dochodzi do buntów chłopstwa przeciw pańszczyźnie. Cały XVII w. pogrążony był w ogniu wojen i najazdów, które dodatkowo pogorszyły sytuację gospodarczą. Szczególnie dotkliwy był najazd tatarski w 1624 r. Spowodował on spustoszenie, wiele wsi uległo spaleniu, a ich mieszkańcy dostali się w jasyr. W 1772 r. nastąpił pierwszy rozbiór Polski. Gmina znalazła się w zaborze austriackim. Zaborca zlikwidował dotychczasowy podział administracyjny, przyporządkowując tereny naszej gminy na krótko do cyrkułu leskiego, a następnie sanockiego. Koniec XVIII w. przynosi znaczne ożywienie gospodarcze. Pomimo niewoli rozwija się rzemiosło. Szczególny rozkwit przeżywa kołodziejstwo, bednarstwo, stolarstwo i kamieniarstwo. Powstają cegielnie (Mrzygłód), młyny i browary (Markowce, Jurowce i Sanoczek). Rok 1848 przynosi zniesienie pańszczyzny. Poprawia się sytuacja ludności wiejskiej, następuje wzrost produkcji rolnej i postęp techniczny. Wprowadza się nowe metody uprawy roli, we wsiach zakładane są warsztaty tkackie, olejarnie i tartaki napędza- 20 www.gminasanok.pl