prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 3, 351 357 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Aleksandra Hilt A F A, C, F, Małgorzata Daszkowska Stan uzębienia osób z prawidłową i nadmierną masą ciała z łódzkich szkół ponadpodstawowych Dental Status of Normal and Overweight Persons from Secondary Schools of Lodz Katedra i Zakład Stomatologii u Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi A koncepcja i projekt badania; B gromadzenie i/lub zestawianie danych; C opracowanie statystyczne; D interpretacja danych; E przygotowanie tekstu; F zebranie piśmiennictwa Streszczenie Wprowadzenie. Zachowanie zdrowia jamy ustnej zależy od wielu czynników. W wielu krajach świata, również w Polsce, obserwuje się zwiększenie nadmiernej masy ciała wśród dzieci i młodzieży. Czy istnieje związek między występowaniem próchnicy zębów a masą ciała? Cel pracy. Ocena występowania próchnicy zębów u uczniów ze szkół ponadpodstawowych z Łodzi z prawidłową, nadmierną masą ciała i otyłością. Materiał i metody. Zbadano 487 osób obojga płci, uczęszczających do łódzkich szkół ponadpodstawowych: 119 uczniów gimnazjum oraz 368 z liceum i gastronomicznej szkoły zawodowej. Wyłoniono 8 grup wiekowych, od 13 do 20 lat, które następnie podzielono wg wskaźnika BMI na 3 podgrupy: z prawidłową masą ciała (grupa I), nadwagą (grupa II) i otyłością (grupa III). Badania przeprowadzono narzędziami diagnostycznymi w oświetleniu lampą czołową. Wyniki porównano z badaniami ogólnopolskiego monitoringu stanu zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań z 2008 i 2010 r. oraz poddano analizie statystycznej. Wyniki. Nadwagę stwierdzono u 12,6% badanych, a otyłość u 1,9%. Frekwencja próchnicy w całej badanej grupie osób wyniosła 85,4%, a intensywność próchnicy 4,26. Dla osób z nadmierną masą ciała (grupa II i III) wskaźniki przyjęły wartości odpowiednio: frekwencja 84,06%, intensywność próchnicy 4,30. Intensywność próchnicy była niższa u badanych z prawidłową masą ciała (grupa I) i wyniosła 4,21. Odsetek osób wolnych od próchnicy był większy w grupie badanych z wysokim wskaźnikiem BMI (BMI > 95 centyl). PUW = 0 osiągnęło wartość od 14,6% osób w grupie I do 15,94% w grupie II. U młodzieży i dorosłych z prawidłową masą ciała wypełnienia ubytków próchnicowych wymagał średnio 1 ząb, podczas gdy w grupie osób z nadmierną masą ciała 1,32 zęba. Największe różnice w liczbie zębów z czynną próchnicą zaobserwowano między 13. a 15. r.ż. Różnice istotne statys-tycznie wystąpiły w grupie młodzieży w wieku 14 lat między ich masą ciała a liczbą zębów wymagających leczenia zachowawczego oraz wartością intensywności próchnicy. Nieznacznie większą liczbę zębów wypełnionych i usuniętych stwierdzono w grupie osób o prawidłowej masie ciała. Intensywność próchnicy młodzieży w wieku 15 i 18 lat z prawidłową i nadmierną masą ciała, zamieszkałych w Łodzi, była niższa niż uzyskana w badaniach w ramach monitoringu stanu zdrowia jamy ustnej osób z województwa łódzkiego w 2008 r. Wnioski. Wyniki badań wykazały brak statystycznej zależności między masą ciała a stanem uzębienia. U osób w wieku 15 18 lat nie wykazano różnicy istotnej statystycznie w intensywności próchnicy w grupie z prawidłową masą ciała, nadwagą i otyłością. Różnice takie wystąpiły jedynie w grupie dzieci w wieku 14 lat z nadmierną masą ciała (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 3, 351 357). Słowa kluczowe: próchnica zębów, BMI, nadwaga, otyłość. Abstract Background. To maintain oral health status, several determinants have to be taken into consideration. An increase of overweight among children and adolescents has been observed recently in many countries of the world, also in Poland. Is there an association between caries prevalence and body mass index? Objectives. The aim of the study was the assessment of dental caries among secondary school students from Lodz with a normal weight, overweight and obesity.
352 A. Hilt, M. Daszkowska Material and Methods. There were 487 examined students of both sexes, attending to the Lodz secondary schools: 119 junior high school students, 368 students from the secondary and catering vocational school. Eight age groups were selected, from 13 to 20 years old, which were next divided according to BMI index into 3 subgroups: with a normal weight (group I), overweight (group II) and obesity (group III). The research was carried out with diagnostic tools with the lighting of the head light system. The results were compared with the national cross-sectional surveys of the oral cavity condition and its factors from 2008 and 2010, and were statistically analyzed. Results. The overweight was noticed in 12.6% of the examined students and the obesity in 1.9% ones. The frequency of dental caries in the whole group was 85.4%, and the incidence was 4.26. For people with overweight (the group II) the indexes were accordingly: caries prevalence 84.06% and caries experience 4.30. The dental caries incidence was lower among the examined with the normal weight (group I) and it was 4.21. The proportion of caries free students was higher in the group of examined with greater BMI index (BMI > 95th percentile). DMF = 0 ranged from 14.6% persons in group I to 15.94% in group II. Among teenagers and adults with the normal weight the filling of the dental caries cavity was needed on average in one tooth, while in the group of overweight students it was needed in 1.32 teeth. The biggest differences in the number of teeth with the active dental caries were observed between 13 15 year-old students. There were statistically significant association found in the group of 14 year-old teenagers between weight status and the number of teeth requiring conservative treatment and in the value of dental caries experience. Slightly higher number of filled and extracted teeth was noticed in the group with the normal weight. The dental caries experience among the teenagers at the age of 15 and 18 living in Lodz with normal weight and overweight was lower than the one received in the monitoring of the oral cavity condition of people from the Lodz region in 2008. Conclusions. The research results showed the lack of statistic relationship between the body weight and the dental condition. For persons 15 18 years of age, there was no statistically significant difference in caries experience among the group with normal weight, overweight and obesity. Such differences appeared only in a group of 14 year-old overweight children (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 3, 351 357). Key words: dental caries, body mass index, overweight, obesity. Nadwaga i otyłość jest problemem medycznym i społecznym wielu krajów. Ich główną przyczyną wydaje się współczesny styl życia, tj. spożywanie wysokoenergetycznej żywności w połączeniu z coraz mniejszym wysiłkiem fizycznym. Wyniki badań epidemiologicznych przeprowadzone w 63 krajach świata ujawniły występowanie nadmiernej masy ciała u 2/3 pacjentów w wieku 18 80 lat. Światowa Organizacja Zdrowia przestrzega przed grożącą epidemią otyłości. Również w Polsce w ostatnich latach obserwuje się zwiększenie częstości występowania nadmiernej masy ciała ludności i jest to coraz poważniejszy problem społeczny. Jak wynika z piśmiennictwa, odsetek młodzieży z nadmierną masą ciała nie jest jeszcze w naszym kraju tak duży jak np.: w USA, Kanadzie, Australii czy Francji. W tych krajach jest on dwu- lub nawet trzykrotnie większy (USA) niż w Polsce. Kłopoty z utrzymaniem właściwej masy ciała ma coraz więcej dzieci i młodzieży i w większym stopniu dotyczy nastoletnich dziewcząt niż chłopców. Nadmiar masy tłuszczowej ciała prowadzi do rozwoju wielu chorób, w szczególności: nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, udaru, chorób serca i nowotworów. Z raportu opracowanego przez Instytut Matki i Dziecka wynika, że blisko 80% dzieci w wieku 1 3 lat jest źle żywionych. Sześć procent uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych w Polsce ma nadwagę, a 4% z nich otyłość [1]. Według innych opracowań odsetek otyłych dzieci i młodzieży kształtuje się obecnie w Polsce, w zależności od regionu, w granicach 5 15%, a 60% z nich ma problemy z próchnicą zębów [2]. Celem pracy była ocena występowania próchnicy zębów u uczniów ze szkół ponadpodstawowych z Łodzi z prawidłową, nadmierną masą ciała i otyłością. Materiał i metody Zbadano 487 osób obojga płci (272 kobiety i 215 mężczyzn), uczęszczających do łódzkich szkół ponadpodstawowych: 119 uczniów gimnazjum oraz 368 z liceum i szkoły zawodowej gastronomicznej. U każdej osoby zmierzono wysokość i masę ciała, na podstawie których obliczono wskaźnik masy ciała BMI (Body Mass Index). Wyłoniono 8 grup wiekowych, od 13 do 20 lat, które następnie podzielono na 3 podgrupy, posługując się siatkami centylowymi wskaźnika BMI: z prawidłową masą ciała, nadwagą i otyłością. Siatki centylowe wskaźnika BMI, opracowane dla dzieci łódzkich w 2007 r. przez pracowników Uniwersytetu Medycznego w Łodzi: dr n. med. Lidię Ostrowską-Nawarycz i lek. med. Tadeusza Nawarycza, uwzględniały płeć i wiek badanych. Na ich podstawie dokonano klasyfikacji stopnia otłuszczenia badanego. Wartości BMI między centylem C10 C85 stanowiły normę, między C85 a C95 nadwagę, a powyżej C95 otyłość. Badania stanu uzębienia przeprowadzono w 2009 i 2010 r. narzędziami diagnostycznymi w oświetleniu lampą czołową. Wyniki określające stan uzębienia poddano analizie statystycznej oraz porównano z badaniami ogólnopolskiego monitoringu stanu zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań z 2008 r. (młodzież w wieku 15 i 18 lat) i 2010 r. (grupa dzieci w wieku 12 lat).
Stan uzębienia osób z prawidłową i nadmierną masą ciała 353 Zastosowano test niezależności chi-kwadrat, test niezależności chi-kwadrat z poprawką Yatesa oraz test Manna-Whitneya. Przyjęto poziom istotności 0,05. Na prowadzone badania uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej UM w Łodzi Nr RNN/64/08/KE. Wyniki Wyniki badań zestawiono w tabelach 1 i 2 oraz na rycinach 1 4; strukturę badanej grupy przedstawia tabela 1 i rycina 1. Odsetek badanych z prawidłową masą ciała w poszczególnych grupach wiekowych przybierał wartości 83,3 90,9%. Nadwagę stwierdzono u 12,6% badanych. Najmniej osób z nadwagą stwierdzono w grupie młodzieży w wieku 16 i 18 lat (odpowiednio: 11,5 i 11,3%) a najwięcej osób w wieku 13 lat (16,7%). W pozostałych grupach wiekowych 14, 15, 17 lat odsetek wyniósł odpowiednio: 16,3, 13,3, 14,7%. Nadwaga nie wystąpiła u osób w wieku 19 i 20 lat. Otyłość stwierdzono u 1,9% badanych w wieku 15 20 lat. Najwięcej otyłych było wśród dorosłych osób 19- i 20-letnich 9,1 i 33,3%, ale ze względu na małą liczebność tej grupy nie dokonano analizy statystycznej. W grupie wiekowej 13 i 14 lat nie było dzieci otyłych. Występowanie próchnicy w całej grupie badanych wyniosła 85,3%, a choroby u osób z masą ciała w normie lub z nadwagą były zbliżone 85,5 i 85%, było natomiast niższe u osób otyłych 77,8% (tab. 2). Odsetek osób wolnych od próchnicy był najwyższy w grupie dzieci w wieku 14 lat (31,1%). W porównaniu z pozostałą grupą młodzieży były to różnice istotne statystycznie. W grupie młodzieży w wieku 13, 19 i 20 lat nie było ani jednej osoby bez historii choroby próchnicowej uzębienia (ryc. 2). Intensywność próchnicy w badanej grupie wyniosła 4,26. Jej wartość zwiększała się wraz ze wzrostem masy ciała i wyniosła 4,21 u osób z prawidłową masą ciała, 4,30 u osób z nadwagą i 4,33 u osób otyłych. Różnice nie były istotne statystycznie (tab. 2). Intensywność próchnicy u osób z prawidłową masą ciała była niższa niż osób z nadmierną masą ciała w grupach wiekowych 13, 14, 15, 18, 19 i 20 lat. Różnice istotne statystycznie stwierdzono u badanych w wieku 14 lat. U młodzieży w wieku 16 i 17 lat z prawidłową masą ciała wskaźnik PUW był wyższy niż u osób z nadwagą i otyłością, ale różnice nie były statystycznie Tabela 1. Badani według płci i wieku Table 1. Examined subjects according to sex and age Kobiety (Female) Mężczyźni (Male) Razem (Total) n % n % n % 13 7 2,6 5 2,3 12 2,5 14 26 9,6 19 8,8 45 9,2 15 30 11,0 32 14,9 62 12,7 16 80 29,4 63 29,3 143 29,4 17 63 23,2 41 19,1 104 21,4 18 60 22,1 47 21,9 107 22,0 19 6 2,2 5 2,3 11 2,3 20 0 0,0 3 1,4 3 0,6 Razem (Total) 272 100 215 100 487 100 Tabela 2. Frekwencja i intensywność próchnicy w zależności od masy ciała Table 2. Caries prevalence and incidence in relation to body weight Masa ciała (Body mass) Frekwencja próchnicy (Caries prevalence) % Norma (Normal weight) 85,5 4,21 Nadwaga (Overweight) 85,0 4,30 Otyłość (Obesity) 77,8 4,33 Razem (Total) 85,3 4,26 Intensywność próchnicy (Caries incidence)
354 A. Hilt, M. Daszkowska % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 83,3 83,7 83,3 16,7 16,3 0 0 86,7 84,3 87,7 13,3 11,5 14,7 11,3 3,3 2,2 1 0,9 norma (normal weight) nadwaga (overweight) otyłość (obesity) 90,9 9,1 66,7 0 0 13 14 15 16 17 18 19 20 33,3 Ryc. 1. Badani według wieku i BMI Fig. 1. Examined subjects according to age and BMI index [%] 35 30 25 20 15 10 5 0 0 31,1 11,3 15,4 14,4 12,1 0 0 13 14 15 16 17 18 19 20 Ryc. 2. Odsetek osób wolnych od próchnicy Fig. 2. The percentage of caries free subjects istotne. Mała liczebność grup w wieku 13, 19 i 20 lat z nadmierną masą ciała nie pozwoliła dokonać analizy statystycznej różnic wartości wskaźnika PUW. Powyższe dane przedstawiono na rycinie 3. Intensywność próchnicy zarówno w całej badanej grupie, jak i w grupie osób z nadmierną masą ciała okazała się niższa w poszczególnych grupach wiekowych niż uzyskana w województwie łódzkim w 2008 r. podczas badań w ramach ogólnopolskiego monitoringu stanu zdrowia jamy ustnej (ryc. 4). Intensywność próchnicy u kobiet była wyższa niż u mężczyzn (PUW odpowiednio: 4,50; 3,94). Prawidłowość taka wystąpiła we wszystkich grupach wiekowych oprócz osób w wieku 15 i 16 lat, PUW (DMF) 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 2,40 8,00* norma (normal weight) 8,00* nadwaga + otyłość (overweight + obesity) 7,40 1,92 4,43 4,60 4,06 4,06 3,05 4,48 3,25 4,96 6,16 6,00* 5,50 13 14 15 16 17 18 19 20 różnica istotna statystycznie p = 0,018 (test Manna-Whitneya) * mała liczebność bez analizy statystycznej Ryc. 3. PUW według ciężaru ciała i wieku Fig. 3. DMF index in relation to body weight and age
Stan uzębienia osób z prawidłową i nadmierną masą ciała 355 PUW (DMF) 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 2,38 3,33 4,43 2,49 6,60 4,60 4,18 3,90 3,05 7,38 4,39 5,13 3,25 6,16 7,45 12 13 14 15 16 17 18 19 20 5,67 Ryc. 4. Intensywność próchnicy badanych w poszczególnych grupach wiekowych w porównaniu z grupą kontrolną w województwie łódzkim Fig. 4. Caries incidence of examined subjects in separates age groups in relation to the control group from the Lodz voivodeship grupa badana (studied group) grupa porównawcza (control group) grupa z nadmierną masą ciała (group with overweight) u których PUW było większe u mężczyzn nie odnotowano jednak różnic istotnych statystycznie. Liczba zębów z czynną próchnicą (P) była ogólnie większa u mężczyzn niż u kobiet (odpowiednio: 1,15; 0,99) i u mężczyzn w wieku 14, 16, 17, 19 lat. U osób płci żeńskiej w wieku 13, 15, 18 lat wykazano większą liczbę P niż u płci męskiej średnio ponad jeden ząb z ubytkiem próchnicowym. Najwięcej, bo ponad 2 zęby z czynną próchnicą, stwierdzono u dorosłych osób w wieku 20 lat (2,33). Osoby z nadmierną masą ciała, we wszystkich grupach wiekowych, miały więcej zębów z próchnicą w porównaniu z osobami z masą ciała w normie. Ogólnie w pierwszej grupie było to średnio 1,32 zęba, w drugiej 1 ząb. Różnice istotne statystycznie wystąpiły wyłącznie w grupie dzieci w wieku 14 lat (2,43; 0,78). Dziewczęta we wszystkich grupach wiekowych miały nieco więcej zębów usuniętych i wypełnionych niż chłopcy (różnica nieistotna statystycznie). Liczba U i W u dziewcząt wyniosła odpowiednio 0,10 i 3,41, u chłopców natomiast 0,06 i 2,73. Podobnie, osoby o prawidłowej masie ciała miały więcej zębów usuniętych i wypełnionych niż badani z nadwagą i otyłością. Różnice liczby U były niewielkie: 0,09 u osób z prawidłową masą ciała i 0,07 u osób z nadmierną masą ciała. Ponad 3 zęby wypełniono u osób z prawidłową masą (3,12) i średnio 2,91 u badanych z nadwagą i otyłością. Również te różnice nie okazały się istotne statystycznie. Omówienie Dokonana analiza nie wykazała występowania różnic istotnych statystycznie między stanem uzębienia a masą ciała w badanych grupach wiekowych poza grupą dzieci w wieku 14 lat z nadmierną masą ciała. W naszych badaniach wykazano istotne różnice w tej grupie wiekowej między liczbą zębów z czynną próchnicą dzieci z nadmierną masą ciała a dziećmi z prawidłową masą ciała. Zależność między chorobą próchnicową zębów a nadmierną masą ciała stała się przedmiotem badań ze względu na wspólne czynniki ryzyka. Badania uczniów gimnazjum w wieku 13 15 lat przeprowadzone w Polsce w 2005 r. wykazały występowanie nadwagi u 9% osób, a otyłości u 4,5%. Nadmiar masy ciała stwierdzono częściej u uczniów w mieście niż na wsi, ale liczba otyłych osób była taka sama w obu środowiskach zamieszkania. Częściej jednak obserwowano otyłość u dziewcząt z miasta. Porównano te wyniki z wcześniejszymi badaniami i okazało się, że zwiększyła się częstość występowania nadmiernej masy ciała o 2% w ciągu 10 lat [2]. Z badań populacji dzieci i młodzieży wynika, że największy przyrost wysokości ciała u dziewcząt występuje w wieku 11 12 lat, zaś u chłopców w wieku 13 14 lat. Tzw. skok pokwitaniowy rozpoczyna się około 10. roku życia, zwiększa się też zapotrzebowanie energetyczne organizmu [3]. U dzieci w wieku 10 lat, badanych w Poradni Dziecięcej w Końskich, otyłość stwierdzono u 7,8% z nich, a w wieku 14 lat u 8,5%. Największy odsetek otyłych dzieci odnotowano jednak w wieku 6 lat, tj. 11,5% [4]. Wielu autorów podkreśla zależność między stanem zdrowia organizmu człowieka, w tym uzębienia, a warunkami socjoekonomicznymi, w których żyje. Status społeczno-ekonomiczny uwzględnia m.in. poziom wykształcenia, aktyw-
356 A. Hilt, M. Daszkowska ność zawodową oraz związane z nimi zaplecze finansowe. Badania wpływu poziomu wykształcenia na stan uzębienia wykazują, że im niższy poziom wykształcenia rodziców, tym więcej zębów z czynną próchnicą w jamie ustnej dziecka [5 10]. Prawidłowość taką stwierdzono u dzieci w wieku 12 13 lat w Polsce, Japonii i USA [5]. W Szwecji otyłe dzieci w wieku 12 lat miały większą liczbę zębów dotkniętych próchnicą niż pozostałe, a różnice te były istotne statystycznie. Autorzy zwrócili także uwagę na wiek, w którym pojawiła się otyłość. Badania wykazały większą intensywność próchnicy u tych nastolatków, którzy byli otyli w okresie przedszkolnym [9]. Autorzy większości publikacji podkreślają znaczący, korzystny wpływ ekspozycji na preparaty fluorkowe w zapobieganiu próchnicy zębów. W krajach stosujących programy profilaktyki fluorkowej spożycie cukru ma niewielki wpływ na występowanie i intensywność próchnicy [11, 12]. W obecnych badaniach, podobnie jak w pracach innych autorów, nie potwierdzono zależności między wartościami wskaźnika BMI a zwiększeniem zachorowalności na próchnicę u dzieci w wieku 16 i 17 lat. Przekrojowe badania populacji w wieku 2 18 lat wykazały brak powiązania między masą ciała a większą skłonnością do występowania choroby próchnicowej zębów. Badania przeprowadzono w USA w dwóch etapach: w latach 1988 1994 oraz 1999 2002 i oceniono wpływ masy ciała na stan uzębienia mlecznego i stałego w grupie dzieci do 11. r.ż. oraz stałego u dzieci w wieku 12 18 lat. W żadnej z tych trzech grup osób nie stwierdzono statystycznych różnic w występowaniu próchnicy wraz ze zwiększeniem masy ciała. W pierwszym etapie badań stwierdzono nawet nieco lepszy stan zębów stałych u dzieci z nadmierną masą ciała. Potwierdzono natomiast wpływ niskiego statusu ekonomicznego rodziny na wzrost ryzyka próchnicy zębów [13, 14]. Badania dzieci ze szkół podstawowych przeprowadzone w Niemczech potwierdziły wpływ zwiększonej masy ciała na intensywność próchnicy zębów. Różnice istotne statystycznie uzyskano w uzębieniu mlecznym i stałym. Występowanie próchnicy u dzieci z nadmierną masą ciała wyniosło w przybliżeniu 70%, a w grupie dzieci ważących prawidłowo około 60% [15]. Kilka lat później kolejne badania w grupie dzieci w wieku 6 11 lat wykazały istotny związek między frekwencją próchnicy a masą ciała. Odsetek dzieci wolnych od próchnicy był największy w grupie z prawidłową masą ciała i wyniósł 40,7%, podczas gdy w grupie dzieci z nadmierną masą ciała i otyłych był znacznie niższy tylko 30,5 i 31,7% [16]. Badania młodzieży w wieku 12 18 lat przeprowadzone we Francji w 2007 r. także wykazały gorszy stan uzębienia u otyłych osób. Intensywność próchnicy osób otyłych była znacznie wyższa niż pozostałych badanych i wyniosła odpowiednio 6,9 i 4,3. Największe różnice stwierdzono w liczbie zębów z czynną próchnicą P, podczas gdy liczba zębów usuniętych U i wypełnionych W była zbliżona w obu grupach. Dwukrotnie większa liczba młodzieży była wolna od próchnicy w grupie osób nieotyłych [17]. Intensywność próchnicy u otyłych dzieci jest większa niż u tych z prawidłową masą ciała, jednak jak podaje większość autorów, nie występują między nimi różnice istotne statystycznie [18 21]. Dostęp do automatów szkolnych sprzedających kariogenne produkty miał znaczący wpływ na ich wybór przez dzieci w wieku 5 16 lat jako głównego pożywienia w ciągu dnia i w następstwie na stan ich uzębienia i masę ciała [21]. Otyłość rozwija się nie tylko u osób stosujących niewłaściwą dietę czy niemających ruchu, ale także u tych z predyspozycjami genetycznymi. Udział genów w rozwoju otyłości potwierdzono w około 1/3 przypadków występowania tego schorzenia [22]. Na podstawie przeglądu piśmiennictwa należy stwierdzić, że nie ma dowodów na istnienie proporcjonalnej zależności między masą ciała a pogorszeniem stanu uzębienia [23]. Autorzy większości dostępnych opracowań potwierdzili, że próchnica jest chorobą dietozależną, podobnie jak nadwaga i otyłość. Niezależnie jednak od czynnika sprawczego niezwykle istotna wydaje się rola stomatologa w prowadzeniu programów profilaktyki próchnicy u pacjentów zagrożonych nadmierną masą ciała oraz otyłych. W przeprowadzonych badaniach nadwagę stwierdzono u 12,6%, a otyłość u 1,9% osób w wieku 13 20 lat. Osoby z nadmierną masa ciała charakteryzują się większą liczbą zębów z próchnicą, mniejszą liczbą zębów wypełnionych oraz wyższymi wartościami wskaźnika intensywności próchnicy niż osoby o prawidłowej masie ciała, chociaż różnice te nie są istotne statystycznie. Stan zdrowia jamy ustnej badanej grupy młodzieży ze szkół ponadpodstawowych w Łodzi jest lepszy niż stwierdzony w 2008 i 2010 r. w ogólnopolskim monitoringu z województwa łódzkiego. Uzyskane wyniki wykazały, że u osób w wieku 15 18 lat nadmiar masy ciała nie wpływa istotnie na stan uzębienia.
Stan uzębienia osób z prawidłową i nadmierną masą ciała 357 Piśmiennictwo [1] Szajewska H.: Obesity in childhood. Nowa Pediatria 2002, 30, 209 211. [2] Oblacińska A., Tabak I.: Epidemiologia otyłości u młodzieży w okresie pokwitania. Jak pomóc otyłemu nastolatkowi? Instytut Matki i Dziecka, Warszawa, 2006, 13 16. [3] Becelewska D.: Rozwój stadialny człowieka. Repetytorium z rozwoju człowieka. Kolegium Karkonoskie PWSZ, Jelenia Góra, 2006, 110 199. [4] Nowak B.: Obesity a civilization disease. Prevalence of obesity among children covered with medical care by children s outpatient department No. 2 in Konskie. Medycyna Ogólna 2000, 6, 77 83. [5] Petersen P.E.: Sociobehavioural risk factors in dental caries international perspectives. Community Dent. Oral Epidemiol. 2005, 33, 4, 274 279. [6] Manuc D., Bulgaru S., Iancu L.S.: International perspectives on correlation of sociobehavioral risk factors with dental caries. J. Prev. Med. 2006, 14, 46 59. [7] Sundby A.,Petersen P.E.: Oral health status in relation to ethnicityof childrenin the Municipality of Copenhagen, Denmark. Int. J. Pediatr. Dent. 2003, 13, 150 157. [8] Batchelor P., Sheiham A.: The limitations of a high risk approach for the prevention of dental caries. Community Dent. Oral Epidemiol. 2002, 30, 302 312. [9] Gerdin E.W., Angbratt M., Aronsson K., Eriksson E., Johansson I.: Dental caries and body mass index by socioeconomic status in Swedish children. Community Dent. Oral Epidemiol. 2008, 36, 459 465. [10] Marshall T., Eichenberger-Gilmore J.M., Broffitt B.A., Warren J.L., Levy S.M.: Dental caries and childhood obesity: role of diet and socioeconomic status. Community Dent. Oral Epidemiol. 2007, 35, 449 458. [11] Moynihan P., Petersen P.E.: Diet, nutrition and the prevention of dental deseases. Publ. Health Nutr. 2004, 7, 201 226. [12] Burt B., Pai S.: Sugar consumption and caries risk: a systematic review. J. Dent. Educ. 2001, 65, 117 123. [13] Macek M.D., Mitola D.J.: Exploring the association between overweight and dental caries among US children. Pediatr. Dent. 2006, 28, 375 380. [14] Kopycka-Kedzierawski D.T., Auniger P., Billings R.J., Weitzman M.: Caries status and overweight in 2 to 18-year-old children: findings from national surveys. Community Dent. Oral Epidemiol. 2008, 36, 157 167. [15] Willershausen B., Haas G., Krummenauer F., Hohenfellner K.: Relationship between high weight and caries frequency in German elementary school children. Eur. J. Med. Res. 2004, 31, 400 404. [16] Willershausen B., Blettner M., Kasaj A., Hohenfellner K.: Association between body mass index and dental health in 1,290 children of elementary schools in a German city. Clin. Oral Invest. 2007, 11, 195 200. [17] Bailleul-Forestier I., Lopes K., Souames M., Azoguy S., Frelut M.L., Boy-Lefevre M.L.: Caries experience in a severely obese adolescent population. Int. J. Pediatr. Dent. 2007, 17, 358 363. [18] Larsson B., Johansson I., Hallmans G., Ericson T.: Relationship between dental caries and risk factors for atherosclerosis in Swedish adolescents. Community Dent. Oral Epidemiol. 1995, 23, 205 210. [19] Hallet K.B., O Rourke P.K.: Social and behavioural determinants of early childhood caries. Aust. Dental J. 2003, 48, 27 33. [20] Jarosz M., Rychlik E.: Carbonated sweetened beverages and their associations with diet related diseases. Standardy Medyczne 2007, 4, 1, 109 114. [21] Maliderou M., Reeves S., Noble C.: The effect of social demographic factors, snack consumption and vending machine use on oral health of children living in London. Br. Dent. J. 2006, 21, 441 444. [22] Maślińska M., Adamowicz-Klepalska B.: Obesity as one of the symptoms of the metabolic syndrome in children and teenagers on the basis of literature. Czas. Stomatol. 2008, 61, 624 634. [23] Kierklo A., Ostasiewicz E., Rojek K.: Children s obesity and dental caries on the basis of the literature. Nowa Stomatol. 2008, 13, 3, 112 115. Adres do korespondencji: Aleksandra Hilt Zakład Stomatologii u Rozwojowego UM ul. Pomorska 251 92-213 Łódź tel.: 42 675 75 16 e-mail: aleksandra.hilt@umed.lodz.pl Praca wpłynęła do Redakcji: 2.04.2012 r. Po recenzji: 7.05.2012 r. Zaakceptowano do druku: 2.08.2012. r. Received: 2.04.2012 Revised: 7.05.2012 Accepted: 2.08.2012