BIBLIOTEKA STUDENCKICH PORADNI PRAWNYCH. 5. Varia

BIBLIOTEKA STUDENCKICH PORADNI PRAWNYCH 5. Varia

Biblioteka Studenckich Poradni Prawnych 5. Varia FUNDACJA UNIWERSYTECKICH PORADNI PRAWNYCH WARSZAWA 2008

Sponsor instytucjonalny Fundacji Uniwersyteckich Poradni Prawnych: FUNDACJA IM. STEFANA BATOREGO Redakcja merytoryczna: FUNDACJA UNIWERSYTECKICH PORADNI PRAWNYCH Redaktor naukowy tomu: dr Izabela Kraśnicka Redaktor serii: dr Izabela Kraśnicka Redaktor: Emilia Rucińska Projekt okładki: Robert Rogiński Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych 2008 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zajączka 9, 01 518 Warszawa Skład i łamanie: ERJOT STUDIO, Warszawa Druk i oprawa: Wers Design Drukarnia Cyfrowa, Bydgoszcz ISBN 978-83-7483-861-1

Spis autorów Wstęp dr Izabela Kraśnicka Rozdział I prof. UJ dr hab. Fryderyk Zoll, dr Barbara Namysłowska-Gabrysiak Rozdział II A. Marta Janina Skrodzka B. Magdalena Bober Rozdział III A. Katarzyna Ryłko B. Andrzej Kula, Jadwiga Mączyńska C. Jacek Borek D. Anna Dąbrowska E. Marlena Kadej F. Ewa Zagórska Rozdział IV A. Andrzej Kozioł B. Michał Koralewski C. Sławomir Małyszek D. Marta Janina Skrodzka, Marek Andrzej Zaremba E. Aleksandra Mojkowska

Spis treści Spis autorów... V Wykaz skrótów... XIII Wykaz podstawowej literatury... XVII Wstęp... XIX Rozdział I. Metodologia klinicznego nauczania prawa... 1 A. Nauczanie kliniczne jako metodologia... 1 B. Umiejętności prawnicze, których wykształceniu ma służyć edukacja kliniczna... 2 1. Formy kształcenia klinicznego... 4 2. Umiejętność rozwiązywania problemów... 8 3. Analiza prawna i rozumowanie prawnicze... 12 4. Umiejętność ustalania stanu prawnego... 13 5. Umiejętność ustalania stanu faktycznego... 15 6. Umiejętność porozumiewania się... 17 7. Umiejętność doradzania... 18 8. Umiejętność prowadzenia negocjacji... 21 9. Umiejętność prowadzenia postępowania sądowego oraz alternatywnych procedur prowadzących do rozwiązania sporu... 22 10. Organizacja i zarządzanie w pracy prawników... 23 11. Umiejętność rozpoznania i rozwiązywania dylematów etycznych... 24 C. Program kliniczny jako program wychowawczy... 25 D. Podsumowanie... 25 Rozdział II.... 27 A. Metodologia pracy w Klinice Mediacji... 27 1. Wprowadzenie... 27 2. Struktura i formy kształcenia klinicznego w Polsce i podstawowe umiejętności prawnicze nabywane w Klinikach Prawa... 29 3. Metodologia sekcji mediacji... 30 a. Proces mediacji, a sekcja mediacji w strukturach Uniwersyteckich Poradni Prawnych... 31 b. Metodologia sekcji mediacji... 33 4. Podsumowanie... 36

VIII Spis treści B. Działalność Studenckiej Poradni Prawa Medycznego Collegium Medicum w Krakowie... 37 1. Idea Studenckiej Poradni Prawa Medycznego... 38 2. Współpraca w ramach świadczenia pomocy prawnej... 39 3. Odbiorcy usług świadczonych przez Poradnię Prawa Medycznego... 40 4. Organizacja Studenckiej Poradni Prawa Medycznego... 41 5. Prowadzenie zajęć w Poradni... 42 6. Jak przygotować studentów do pracy w Poradni Medycznej?... 44 7. Podsumowanie... 45 Rozdział III. Kazusy... 46 A. Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Odpowiedzialność radcy prawnego... 46 1. Stan faktyczny... 46 2. Ocena prawna... 47 a. Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu... 47 b. Odpowiedzialność radcy prawnego... 49 3. Działanie Poradni... 52 B. Konstrukcja strony postępowania w sprawach o nadanie statusu uchodźcy w Polsce... 53 1. Stan faktyczny... 53 2. Ocena prawna... 54 a. Konstrukcja strony przewidziana w KPA... 54 b. Ogólne kwestie związane z postępowaniem o nadanie statusu uchodźcy na podstawie Konwencji genewskiej z 1951 r. dotyczącej statusu uchodźców... 55 c. Postępowanie dowodowe w sprawach o nadanie statusu uchodźcy... 57 d. Konstrukcja strony w CudzOchrU... 58 e. Zastosowanie ogólnych zasad postępowania administracyjnego w sprawach o nadanie statusu uchodźcy... 61 f. Rozwiązania de lege lata w świetle możliwych do zaakceptowania kierunków wykładni przepisów art. 17 ust. 4 CudzOchrU w zw. z art. 28 KPA... 62 g. Proponowane rozwiązania de lege ferenda... 65 3. Działanie Poradni... 67 C. Pojęcie ważnego interesu strony w rozumieniu art. 73 2 KPA w przypadku postępowania o nadanie statusu uchodźcy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej... 67 1. Stan faktyczny... 67 2. Ocena prawna... 68 a. Specyfika postępowania w przedmiocie nadania statusu uchodźcy na terytorium RP... 68

Spis treści IX b. Interpretacja pojęcia ważnego interesu strony w art. 73 2 KPA w kontekście specyfiki postępowania w przedmiocie nadania statusu uchodźcy... 70 3. Działanie Poradni... 75 D. Podatkowe aspekty przekazania nieruchomości na rzecz konkubenta... 76 1. Stan faktyczny... 76 2. Ocena prawna... 77 3. Działanie Poradni... 80 E. Skuteczność dochodzenia roszczeń alimentacyjnych w Polsce i za granicą... 80 1. Stan faktyczny... 80 2. Ocena prawna... 81 3. Działanie Poradni... 82 F. Skuteczność egzekucji roszczeń alimentacyjnych... 82 1. Stan faktyczny... 82 2. Ocena prawna... 83 3. Działanie Poradni... 85 Rozdział IV. Artykuły A. Prawo do sądu w orzecznictwie ETPCz w Strasburgu... 86 1. Wstęp... 86 2. Powody zainteresowania postępowaniem przed ETPCz w Strasburgu... 86 3. Europejski Trybunał Praw Człowieka... 88 4. Postępowanie przed ETPCz w Strasburgu informacje ogólne... 88 5. Problematyka prawa do sądu... 90 a. Uwagi ogólne... 90 b. Przewlekłość postępowania w prawie polskim... 90 c. Przewlekłość postępowania w orzecznictwie ETPCz... 91 d. Zachowanie zasady kontradyktoryjności postępowania... 96 e. Inne aspekty prawa do sądu... 97 6. Pełnomocnicy... 99 7. Koszty sądowe... 99 8. Środki odwoławcze... 99 9. Wyrok... 100 B. Ochrona obywateli i osób zamieszkujących w Unii Europejskiej... 101 1. Wprowadzenie... 101 2. Prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej... 104 3. Prawo petycji i skarg... 105 a. Prawo petycji do Parlamentu Europejskiego... 105 b. Prawo skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich... 107 c. Prawo zwrócenia się do instytucji wspólnotowych... 108

X Spis treści d. Skarga do Trybunału Sprawiedliwości WE (Sąd Pierwszej Instancji, Sąd ds. Służby Publicznej UE) informacje podstawowe... 108 4. Prawo dostępu do dokumentów... 109 C. Instytucja pomocy obcemu państwu w egzekucji administracyjnej... 110 1. Dyrektywa Rady Nr 76/308/EWG jako matryca instytucji pomocy międzynarodowej... 111 2. Zakres przedmiotowy i źródła należności dochodzonych w trybie ustawy... 112 3. Organ wykonujący i organ egzekucyjny... 113 4. Formy pomocy i generalne przesłanki jej udzielenia... 114 5. Postępowanie w sprawie udzielenia informacji... 115 6. Postępowanie w sprawie powiadomienia zainteresowanego... 117 7. Postępowanie w sprawie egzekucji lub zabezpieczenia należności... 117 8. Prawne instrumenty reakcji zobowiązanego wobec roszczeń niemieckiego Głównego Urzędu Celnego... 118 9. Kwestionowanie określonych we wniosku należności... 119 10. Kwestionowanie dopuszczalności egzekucji... 120 11. Ocena i podsumowanie... 121 D. Małżeńska spółka cywilna w świetle znowelizowanych przepisów KRO... 122 1. Wprowadzenie... 123 2. Spółka cywilna w obrocie gospodarczym... 124 3. Spółka cywilna między małżonkami a majątkowe stosunki małżeńskie... 126 4. Prowadzenie przedsiębiorstwa należącego do majątku wspólnego małżonków w świetle nowych przepisów KRO... 128 5. Odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z działalności gospodarczej... 134 6. Podsumowanie... 136 E. Prawo autorskie w działalności Uniwersyteckich Poradni Prawnych... 137 1. Wprowadzenie... 137 2. Pojęcie dozwolonego użytku... 138 3. Użytek prywatny i użytek publiczny... 140 4. Uniwersytecka Poradnia Prawa jako instytucja oświatowa lub naukowa w rozumieniu art. 27 PrAut... 140 a. Instytucje naukowe i oświatowe w rozumieniu ustawy... 141 b. Uczelniane Poradnie Prawa jako instytucje oświatowe... 142 c. Zakres eksploatacji... 144 d. Korzystanie z baz danych jako dozwolona eksploatacja... 146 5. Dozwolony użytek prywatny w pracy studentów Uniwersyteckich Poradni Prawa... 147 a. Kryterium kręgu uprawnionych osób... 148 b. Kryterium celu dozwolonego użytku osobistego, w tym użytek dla celów zawodowych... 149 c. Korzystanie ze specjalistycznych baz danych... 151

Spis treści XI 6. Prowadzenie archiwów akt SPP... 151 7. Przekazywanie skopiowanych materiałów klientom jako załącznik do sporządzanych opinii... 152 8. Zakończenie... 152 Indeks rzeczowy... 153

Wykaz skrótów 1. Akty normatywne CudzOchrU... ustawa z 13.6.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polski (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1695 ze zm.) EgzAdmU... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.) KC... Kodeks cywilny KPA... Kodeks postępowania administracyjnego KPC... Kodeks postępowania cywilnego KPK... Kodeks postępowania karnego KRO... Kodeks rodzinny i opiekuńczy PrAut... ustawa z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.) PrPostAdm... ustawa z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) PSpDarU... ustawa z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 ze zm.) RadPrU... ustawa z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.) SwobDziałGospU... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095) TUE... Traktat o Unii Europejskiej z 7.2.1992 r. (Dz.Urz. WE C Nr 191) TWE... Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z 25.3.1957 r. (Dz.Urz. WE C 1992, Nr 224) WKC... rozporządzenie Rady EWG Nr 2913/92 z 12.10.1992 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny 2. Czasopisma Biul. Skarb.... Biuletyn Skarbowy

XIV Wykaz skrótów Klinika... Czasopismo wydawane przez Fundację Uniwersyteckich Poradni Prawnych KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego OSN... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSP... Orzecznictwo Sądów Polskich PPH... Przegląd Prawa Handlowego R. Pr.... Radca Prawny Rej.... Rejent Rz.... Rzeczpospolita SE... Studia Europejskie ZNUJ... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 3. Inne art.... artykuł cz.... część Dz.U.... Dziennik Ustaw Dz.Urz.... Dziennik Urzędowy FUPP... Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych in.... inny (-a, -e) itp.... i tym podobny (-a, -e) m.in.... między innymi n.... następny (-a, -e) Nb... numer brzegowy niepubl.... niepublikowany (-a, -e) np.... na przykład Nr... numer orz.... orzeczenie pkt... punkt por.... porównaj poz.... pozycja r.... rok red.... redakcja rozp.... rozporządzenie s.... strona t.... tom

Wykaz skrótów XV tekst jedn.... tekst jednolity tj.... to jest tzn.... to znaczy tzw.... tak zwany (-a, -e) uchw.... uchwała UPP... Uniwersytecka Poradnia Prawna ust.... ustęp w zw.... w związku wyd.... wydanie wyr.... wyrok z.... zeszyt zd.... zdanie ze sprost.... ze sprostowaniem ze zm.... ze zmianami zob.... zobacz

Wykaz podstawowej literatury E. Cisowska-Sakrajda, Udzielanie pomocy obcemu państwu oraz korzystanie z pomocy obcego państwa w egzekucji administracyjnej, [w:] System egzekucji administracyjnej, pod red. J. Niczyporuka, S. Fundowicza, J. Radwanowicz, Warszawa 2004 J. Jacyszyn, Spółka cywilna, [w:] Podstawy prawa cywilnego i handlowego. Prawo handlowe, t. II, pod red. E. Gniewka, Warszawa 2002 G. Łaszczyca, Cz. Martysz, A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, t. I, Kraków 2005 T. Mróz, M. Stec, Prawo gospodarcze prywatne, Warszawa 2005 P. Przybysz, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2005 A. Skoczylas, [w:] R. Hausner, Z. Leoński, A. Skoczylas, Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, Warszawa 2005 J. Barta, M. Czajkowska-Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski, R. Markiewicz, E. Traple, Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, wyd. 4, Kraków 2005 K. Zawada, Uwagi o zamierzonej nowelizacji majątkowego prawa małżeńskiego oraz niektórych innych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, KPP 2003, Nr 4 J. Zimmermann, Konstrukcja interesu prawnego w sferze działań Naczelnego Sądu Administracyjnego, [w:] Gospodarka, administracja, samorząd, pod red. H. Olszewskiego i B. Popowskiej, Poznań 1997

Wstęp W Państwa rękach znajduje się V tom serii Biblioteka Studenckich Poradni Prawnych Wydawnictwa C.H. Beck. O ile pierwsze cztery tomy poświęcone są w całości jednej dziedzinie prawa, reprezentującej standardowe sekcje Poradni Prawnych (prawa cywilnego, karnego, pracy i administracyjnego), o tyle tom Varia stanowi kompilację tekstów napisanych przez studentów i pracowników naukowych bardzo różnorodnych sekcji Studenckich Poradni Prawnych w całej Polsce. W tomie tym udało się zebrać opisy spraw oraz artykuły jednoznacznie wskazujące na bardzo szerokie spektrum działalności Poradni Prawnych oraz na zróżnicowane metody pracy wykorzystywane w tych mniej standardowych sekcjach. Świadczy to o wszechstronności udzielanych porad prawnych i utwierdza w przekonaniu, że tak studenci jak i opiekunowie działający w Poradniach Prawnych stają przed praktycznymi problemami często wymagającymi konsultacji i pogłębienia wiedzy z bardzo wąskich dziedzin prawa. Cieszy także fakt, że nawet w tych specyficznych sprawach członkowie Poradni Prawnych są w stanie udzielić pełnej, merytorycznej pomocy osobom najbardziej jej potrzebującym, które w żaden inny sposób nie byłyby w stanie dochodzić swoich praw, szczególnie w sytuacjach wymagających wyjścia poza polskie przepisy. Rozdział I, wspólny dla wszystkich tomów prezentowanej serii, poświęcony jest metodologii klinicznego nauczania prawa. Autorzy to doświadczeni nauczyciele akademiccy i opiekunowie Studenckich Poradni Prawnych w Krakowie i Warszawie. Tekst prezentuje sposób kształcenia i doskonalenie podstawowych umiejętności prawniczych (m.in. rozwiązywanie problemów, ustalanie stanu faktycznego i prawnego) oraz wartości prawniczych (takich jak wymóg kompetentnej reprezentacji) oraz możliwości, jakie w tym zakresie daje działalność w Poradni Prawnej. Rozdział II otwiera charakterystyka metodologii prowadzenia zajęć i pracy ze studentami w sekcji zajmującej się mediacją. Podkreślić należy, iż jest to najnowsza forma działalności Poradni Prawnych, której schemat przywędrował do Polski ze Stanów Zjednoczonych a wobec dynamicznego rozwoju instytucji mediacji w naszym prawie, stanowi znakomite pole do wykorzystania w pracy klinicznej. Kolejny tekst przedstawia działalność nie tyle specyficznej sekcji, co specyficznej Poradni Prawnej zajmującej się sprawami z zakresu prawa medycznego. Stanowi ona interesujące połączenie dyscyplin i współpracy studentów Wydziału Prawa i Collegium Medicum.