(12) OPIS PATENTOWY (19) PL

RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (21) Numer zgłoszenia: 313261 (22) Data zgłoszenia: 24.08.1994 (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: 24.08.1994, PCT/EP94/02803 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: 09.03.1995, WO95/06833, PCT Gazette nr 11/95 (11) 174939 (13) B1 (51) IntCl6: F16K 15/04 (54) Zawór zwrotny z kulowym elementem zamykającym (30) Pierwszeństwo: 01.09.1993,NL,93.01504 (73) Uprawniony z patentu: METALO MONTI V.O.F., Zaandam, NL (43) Zgłoszenie ogłoszono: 24.06.1996 BUP 13/96 (72) Twórca wynalazku: Ludovicus F. Bergen, Purmerend, NL (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: 30.10.1998 WUP 10/98 (74) Pełnomocnik: Kamiński Zbigniew, KANCELARIA PATENTOWA PL 174939 B1 (57)1. Zawór zwrotny z kulowym elementem za mykającym, którego korpus jest zaopatrzony w część walcową z otworem przelotowym zakończonym na wlocie pierścieniowym gniazdem, a ponadto w zamkniętą od góry czaszową pokrywą część odchyloną o średnicy większej od średnicy kulowego elementu zamykającego, do której wchodzi on w otwartym położeniu zaworu, przy czym w miejscu połączenia części odchylonej z otworem przelotowym korpus ma rozszerzony przekrój przestrzeni przepływu i jest zaopatrzony wewnątrz w odchylony do góry występ stanowiący prowadnicę kulowego elementu zamykającego w jego ruchu od położenia zamkniętego do położenia pełnego otwarcia, a ponadto dolna ścianka korpusu zaworu jest zaopatrzona w odsądzenie, którego wewnętrzna powierzchnia stanow i oparcie kulow ego elem entu zamykającego w jego położeniu półprzymkniętym, znamienny tym, że wewnątrz korpusu zaworu, pod narożem (8) łączącym część walcową i część odchyloną (5), znajduje się dwustronne, symetryczne względem osi symetrii zaworu, zagłębienie (9), utworzone przez zewnętrzne wybrzuszenie ścianki korpusu. FIG. 1

Zawór zwrotny z kulowym elementem zamykającym Zastrzeżenia patentowe 1. Zawór zwrotny z kulowym elementem zamykającym, którego korpus jest zaopatrzony w część walcową z otworem przelotowym zakończonym na wlocie pierścieniowym gniazdem, a ponadto w zamkniętą od góry czaszową pokrywą część odchyloną o średnicy większej od średnicy kulowego elementu zamykającego, do której wchodzi on w otwartym położeniu zaworu, przy czym w miejscu połączenia części odchylonej z otworem przelotowym korpus ma rozszerzony przekrój przestrzeni przepływu i jest zaopatrzony wewnątrz w odchylony do góry występ stanowiący prowadnicę kulowego elementu zamykającego w jego ruchu od położenia zamkniętego do położenia pełnego otwarcia, a ponadto dolna ścianka korpusu zaworu jest zaopatrzona w odsądzenie, którego wewnętrzna powierzchnia stanowi oparcie kulowego elementu zamykającego w jego położeniu półprzymkniętym, znamienny tym, że wewnątrz korpusu zaworu, pod narożem (8) łączącym część walcową i część odchyloną (5), znajduje się dwustronne, symetryczne względem osi symetrii zaworu, zagłębienie (9), utworzone przez zewnętrzne wybrzuszenie ścianki korpusu. 2. Zawór według zastrz. 1, znamienny tym, że wewnątrz korpusu, po obu stronach zagłębienia (9) znajdują się, utworzone w wyniku wybrzuszenia ścianki do wewnątrz korpusu, dwa - umieszczone symetrycznie wzdłuż osi symetrii zaworu - występy (7) do prowadzenia kulowego elementu zamykającego (10). 3. Zawór według zastrz. 2, znamienny tym, że jego kulowy element zamykający (10) jest w całej swej masie wykonany z poliuretanu. * * * Przedmiotem wynalazku jest zawór zwrotny z kulowym elementem zamykającym, którego korpus jest zaopatrzony w część walcową z otworem przelotowym zakończonym na wlocie pierścieniowym gniazdem, a ponadto w zamkniętą od góry czaszową pokrywą część odchyloną o średnicy większej od średnicy kulowego elementu zamykającego, do której wchodzi on w otwartym położeniu zaworu, przy czym w miejscu połączenia części odchylonej z otworem przelotowym korpus ma rozszerzony przekrój przestrzeni przepływu i jest zaopatrzony wewnątrz w odchylony do góry występ stanowiący prowadnicę kulowego elementu zamykającego w jego ruchu od położenia zamkniętego do położenia pełnego otwarcia, a ponadto dolna ścianka korpusu zaworu jest zaopatrzona w odsądzenie, którego wewnętrzna powierzchnia stanowi oparcie kulowego elementu zamykającego w jego położeniu półprzymkniętym. Z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych AP nr US 3105516 znany jest zawór zwrotny, którego korpus jest zaopatrzony w prostoliniowy kanał przelotowy oraz w połączony z nim pod kątem ostrym kanał rozgałęźny o znacznie większej średnicy od kanału przelotowego. Kulowy element zamykający jest osadzony przesuwnie w kanale rozgałęźnym i utrzymywany w położeniu otwarcia przez utworzoną pod nim "poduszkę" cieczy. W korpusie zaworu utworzona jest dość znaczna przestrzeń pod wlotem do kanału rozgałęźnego, doprowadzająca ciecz do tworzonej "poduszki" cieczy, jak również niewielka i wąska przestrzeń wewnątrz żebra, łącząca kanał rozgałęźny z kanałem przelotowym, która umożliwia przepływ cieczy od "poduszki" cieczy utworzonej pod kulowym elementem zamykającym do wylotu zaworu. Rurociąg, w którym montowany jest zawór zwrotny tego typu, może być usytuowany zarówno poziomo, jak i pionowo. W przypadku gdy rurociąg jest usytuowany poziomo, w zaworze można stosować kulowy element zamykający, zarówno o ciężarze właściwym mniejszym jak i większym

174 939 3 od ciężaru właściwego cieczy. W pierwszym przypadku kanał rozgałęźny, do którego wchodzi kulowy element zamykający, winien być odchylony do góry względem osi zaworu, natomiast w drugim przypadku - do dołu. W obydwu przypadkach przepływ strumienia cieczy w kierunku do gniazda zostaje zablokowany w wyniku jej parcia, oddziałującego na powierzchnię elementu zamykającego, które dociska go do gniazda zaworu. Istotną wadą tego rozwiązania jest fakt, że kulowy element zamykający jest utrzymywany w stanie równowagi w określonym położeniu kanału rozgałęźnego, w wyniku oddziaływania na ten element jednakowego ciśnienia cieczy od góry i od dołu, przy czym jakiekolwiek chwilowe zmiany wartości ciśnienia, po którejkolwiek stronie elementu, prowadzą do przesunięcia elementu zamykającego, powodując zaburzenie działania zaworu. Ponadto niewielka, wąska przestrzeń przepływu wewnątrz żebra powoduje, że strumień opływający od góry element zamykający ma stosunkowo niewielkie natężenie, przy występujących równocześnie dużych oporach przepływu. Zjawiska te przyczyniają się do powstawania wspomnianej różnicy ciśnień pod i nad elementem zamykającym. Ponadto istotną wadą konstrukcyjną tego rozwiązania zaworu jest, wynikająca ze spełnianych funkcji, znaczna długość kanału rozgałęźnego o dużej średnicy, będąca również przyczyną dużych wymiarów gabarytowych i dużego ciężaru zaworu, a tym samym wysokich kosztów jego wytwarzania. Z brytyjskiego opisu patentowego nr GB 1163626 znany jest zawór z kulowym elementem zamykającym, którego korpus jest zaopatrzony w przelotowy kanał, na wlocie którego znajduje się pierścieniowe gniazdo zaworu wyposażone w zespół uszczelniający oraz w drugi kanał, odchylony względem pierwszego do góry, mający nieco mniejszą średnicę i zakończony u góry czaszą kulistą, do której wchodzi kulowy element zamykający w otwartym położeniu zaworu. W przypadku wzrostu ciśnienia w kanale przelotowym, kulowy element zamykający zostaje dociśnięty do obrzeży gniazda i utrzymany w tym położeniu przez elastyczny zespół uszczelniający, powodując szczelne zamknięcie zaworu do chwili, kiedy odpowiedni wzrost ciśnienia na wlocie do zaworu i odpowiadające mu parcie cieczy na powierzchnię elementu zamykającego spowodują wypchnięcie tego elementu z zespołu uszczelniającego i otwarcie zaworu. Przy dużym natężeniu przepływu cieczy kulowy element zamykający wchodzi do nachylonego kanału w górnej części korpusu, całkowicie otwierając kanał przelotowy. Istotą wynalazku jest elastyczny zespół uszczelniający złożony z części wewnętrznej, przylegającej do gniazda i z części zewnętrznej, służącej do zaciskowego osadzenia kulowego elementu zamykającego w zamkniętym położeniu zaworu. Wadą tego rozwiązania jest nie tylko skomplikowana budowa i trudności związane z montażem zaworu, zwłaszcza zaś z zamocowaniem zespołu uszczelniającego, ale przede wszystkim silne wibracje kulowego elementu zamykającego w czasie, gdy znajduje się on w górnej, odchylonej części korpusu. Wibracje te są spowodowane rezonansem drgań własnych tej części korpusu, wywołanych uderzeniami strumienia cieczy. Z niemieckiego opisu patentowego nr DE 1057849 znany jest zawór zwrotny z kulowym elementem zamykającym, którego korpus jest zaopatrzony w cylindryczny otwór przelotowy oraz w prostopadłe do osi tego otworu odgałęzienie z komorą o dużej średnicy, przeznaczoną na umieszczenie w niej kulowego elementu zamykającego, w otwartym położeniu zaworu. Ponadto wewnątrz zaworu znajduje się prowadnica tego elementu, złożona z dwóch prętów i przebiegająca łukowo od dna otworu przelotowego do bocznej ściany odgałęzienia. Niedogodnością tego rozwiązania są również, tak jak i w poprzednim przypadku, silne wibracje kulowego elementu zamykającego, który w otwartym położeniu zaworu styka się z płaską powierzchnią pokrywy odgałęzienia i jest poddany impulsowym uderzeniom przepływającego strumienia cieczy. Ponadto okazało się, że przy dużych ciśnieniach przepływającej cieczy element zamykający zakleszcza się między prętami prowadnicy, powodując zacięcie zaworu.

4 174 939 Z niemieckiego opisu patentowego nr DE 3741547 znany jest kulowy zawór zwrotny, którego korpus jest zaopatrzony w rozszerzony w części środkowej otwór przelotowy, zaopatrzony z jednej strony w umieszczony wzdłuż osi język, prowadzący kulowy element zamykający, z drugiej zaś zakończony na wlocie pierścieniowym gniazdem, które zamykane jest przez ten kulowy element w wyniku dociskania go siłą parcia ośrodka przepływającego przez zawór. Ponadto dolna ściana korpusu zaworu jest zaopatrzona pod gniazdem zamykającym w zewnętrzne wybrzuszenie, którego wewnętrzna powierzchnia stanowi oparcie kulowego elementu zamykającego w jego dolnym położeniu. Istota wynalazku polega na zastosowaniu wewnątrz wlotu zaworu elastomerowej tulei, której wewnętrzne obrzeże stanowi właściwe gniazdo osadcze kulowego elementu zamykającego, zapewniając wyrównanie odchyłek wymiarowych i gwarantując szczelność zamknięcia zaworu. Istotną wadą tego rozwiązania jest fakt, że zarówno język prowadzący jak i kulowy element zamykający znajdują się zawsze w strumieniu przepływającego przez zawór ośrodka. W wyniku tego występuje znaczące zmniejszenie przekroju, a równocześnie zwiększenie oporów przepływu. Ponadto element kulowy, na który nieprzerwanie działa strumień przepływającego ośrodka, staje się przyczyną powstawania drgań zaworu. Badania eksploatacyjne zaworów zwrotnych, które doprowadziły do wynalazku wykazały, że w działaniu zaworu istotne znaczenie ma dokładne i dokonane we właściwym czasie - jego zamknięcie. W praktyce użytkowania opisanych wyżej zaworów zwrotnych zdarza się często, że podczas przepływu dużego strumienia cieczy kulowy element zamykający, na który ze wszystkich stron oddziaływują, niekiedy różniące się, a więc niezrównoważone, siły parcia - nie przemieszcza się do komory w odchylonej części korpusu ale zatrzymuje się na jej wejściu stwarzając znaczny opór przepływowi cieczy. Występują wówczas bardzo silne drgania kulowego elementu zamykającego, które przenoszą się na zawór i rurociąg, stając się przyczyną bardzo niekorzystnych konsekwencji dla całej instalacji. Ponadto przeprowadzono badania mające na celu określenie optymalnej konstrukcji korpusu zaworu, która z jednej strony umożliwiłaby zwiększenie przekroju przepływu strumienia ośrodka pod elementem zamykającym, w otwartym położeniu zaworu, z drugiej zaś - spowodowałaby znaczące zmniejszenie oporu przepływu ośrodka przez zawór. Wynikiem tych badań było opracowanie konstrukcji takiego zaworu zwrotnego z kulowym elementem zamykającym, który umożliwiłby wyeliminowanie wskazanych wyżej wad i niedogodności znanych dotychczas zaworów zwrotnych, a równocześnie znaczące zmniejszenie oporów przepływu ośrodka przez zawór i wibracje kulowego elementu zamykającego w położeniu jego pełnego otwarcia. Zawór zwrotny według wynalazku charakteryzuje się tym, że wewnątrz korpusu zaworu, pod narożem łączącym część walcową i część odchyloną znajduje się dwustronne, symetryczne względem osi symetrii zaworu, zagłębienie, utworzone przez zewnętrzne wybrzuszenie ścianki korpusu. W celu uzyskania prawidłowego ruchu kulowego elementu zamykającego w trakcie otwierania zaworu, wewnątrz korpusu zaworu po obu stronach zagłębienia znajdują się, utworzone w wyniku wybrzuszenia ścianki do wewnątrz korpusu, dwa - umieszczone symetrycznie wzdłuż osi symetrii zaworu - występy do prowadzenia kulowego elementu zamykającego. Dla zaworów stosowanych w instalacjach wodnych lub ściekowych korzystne jest wykonanie kulowego elementu zamykającego w całej swej masie z poliuretanu. Dzięki opisanej konstrukcji zaworu przesunięcie kulowego elem entu zamykającego do nachylonej części korpusu odbywa się przez jego toczenie wzdłuż obustronnych występów wprowadzających, przy czym strum ień cieczy, który w stanie początkowego otwarcia omywał element zamykający zarówno od dołu, jak i od góry, w miarę jego przesuwania do wnętrza części odchylonej korpusu - przepływa, dzięki

174 939 5 zagłębieniu we wnętrzu korpusu, pod elementem zamykającym. Zagłębienie to, znajdujące się pod narożem łączącym jego część walcową z częścią odchyloną, zwiększa w sposób znaczący przekrój strumienia, znacząco zmniejszając opory przepływu. Równocześnie uderzenia strumienia cieczy, oddziałującej wyłącznie na dolną powierzchnię kulowego elementu zamykającego, powodują jako jedyny efekt dociskanie go do powierzchni górnej ścianki nachylonej części korpusu, nie powodując drgań zaworu. W przypadku gdy rurociąg jest pionowy, a ciecz przepływa w nim od dołu do góry, zaś przeciwny przepływ cieczy, to znaczy od góry do dołu winien być blokowany przez zawór - jego kulowy element zamykający umieszczony jest nad gniazdem zaworu i wykonany z materiału, którego ciężar właściwy jest większy od ciężaru właściwego cieczy. Wskutek tego przepływ cieczy do góry powoduje uniesienie kulowego elementu zamykającego nad gniazdo zaworu, natomiast w przypadku braku przepływu cieczy - element ten spoczywa na gnieździe, uniemożliwiając jej przepływ w przeciwnym kierunku, to znaczy od góry do dołu. Wraz ze wzrostem natężenia przepływu cieczy element zamykający przesuwa się do nachylonej części korpusu, otwierając pełny przekrój otworu przelotowego i nie stawiając żadnego oporu przepływowi. W przypadku gdy winien być blokowany przepływ cieczy w kierunku od dołu do góry, element zamykający powinien być umieszczony pod gniazdem zaworu i być wykonany z materiału o ciężarze właściwym mniejszym od ciężaru właściwego cieczy. Strumień cieczy skierowany do dołu powoduje wówczas odsunięcie elementu zamykającego od gniazda, otwierając przekrój przepływu, natomiast przepływ cieczy do góry zablokowany jest przez kulowy element zamykający, dociskany działającą do góry siłą wyporu do powierzchni gniazda zaworu. Badania eksploatacyjne zaworu według wynalazku wykazały, że zarówno straty energii przepływu cieczy przez zawór, jak i drgania zaworu są znacznie mniejsze w porównaniu do znanych zaworów zwrotnych podobnego rodzaju. Wynalazek jest przykładowo wyjaśniony na rysunku, na którym: fig. 1 - przedstawia korpus zaworu zwrotnego w widoku perspektywicznym z przekrojem osiowym; fig. 2 - zawór zwrotny z kulowym elementem zamykającym, znajdującym się w dolnym położeniu - w przekroju osiowym; fig. 3 - zawór zwrotny z kulowym elementem zamykającym, znajdującym się w położeniu dociśniętym do gniazda - w przekroju osiowym; fig. 4 - zawór zwrotny z kulowym elementem zamykającym w położeniu lekko uniesionym - w przekroju osiowym; fig. 5 - zawór zwrotny z kulowym elementem zamykającym, w położeniu uniesionym - w przekroju osiowym, a fig. 6 - zawór zwrotny z kulowym elementem zamykającym, znajdującym się w czaszowej pokrywie - w przekroju osiowym. Przedstawiony przykładowo na fig. 1 do 6 zawór zwrotny według wynalazku jest połączony z nieuwidocznionymi na rysunku poziomymi przewodami za pomocą kołnierzy 1 i 2, stanowiących jedną całość z korpusem zaworu. W tym celu kołnierze te są zaopatrzone w nie pokazane na rysunku otwory do osadzenia w nich śrub mocujących. Wewnątrz poziomej części walcowej korpusu zaworu znajduje się otwór przelotowy 3, przez który przepływa ciecz, przy czym jego przekrój poprzeczny jest taki sam jak przekrój nie uwidocznionych na rysunku przewodów rurociągu połączonych z korpusem zaworu. Korpus jest ponadto wyposażony w pierścieniowe gniazdo 4, prostopadłe do osi otworu przelotowego 3 oraz w umieszczony w nim kulowy element zamykający 10, który w swym dolnym położeniu (fig. 2) jedynie przymyka, a w położeniu dociśniętym parciem cieczy (fig. 3) - szczelnie zamyka umieszczone na wlocie otworu 3 gniazdo 4. Kulowy element zamykający 10, w rozwiązaniu zaworu przedstawionym na rysunku, jest wykonany z materiału o gęstości większej od gęstości przepływającej przez zawór cieczy, korzystnie z poliuretanu. Średnica gniazda 4 zaworu jest nieco mniejsza od średnicy walcowej części otworu przelotowego 3, natomiast średnica kulowego elementu zamykającego 10 jest od niej

6 174 939 większa, wskutek czego odpowiednia część powierzchni zewnętrznej tego elementu 10 może szczelnie przylegać do obrzeży tego gniazda 4, blokując dzięki dociskającemu go do gniazda 4 parciu cieczy - przepływ cieczy w jednym kierunku (na rysunku - w kierunku na lewo) (fig. 3). W przypadku gdy strumień cieczy płynie w drugim kierunku (na prawo), jego parcie powoduje samoczynne odsunięcie elementu zamykającego 10 od gniazda 4 i otwarcie zaworu. W celu umożliwienia odsunięcia kulowego elementu zamykającego 10 od gniazda 4 i możliwość swobodnego przepływu cieczy, korpus zaworu jest zaopatrzony w odchyloną do góry część 5, tworzącą wewnątrz cylindryczny otwór o średnicy większej zarówno od średnicy elementu zamykającego 10 jak i od średnicy cylindrycznej części otworu przelotowego 3. Odchylona część 5 korpusu jest od góry zamknięta przymocowaną do niej pokrywą 6 w kształcie czaszy kulistej. Po zdjęciu pokrywy 6 kulowy element zamykający 10 można łatwo włożyć do wnętrza korpusu zaworu. Korpus zaworu jest wewnątrz zaopatrzony w występ 7, utworzony w wyniku wybrzuszenia pod narożem 8, łączącym część walcową i część odchyloną 5 korpusu - w dwustronne, symetryczne względem osi symetrii zaworu, zagłębienie 9, utworzone przez zewnętrzne wybrzuszenie ścianki korpusu. Dzięki temu w miejscu połączenia otworu odchylonej części 5 korpusu z otworem przelotowym 3, utworzona zostaje dodatkowa wolna przestrzeń, przez którą może przepływać ciecz, wtedy gdy kulowy element zamykający 10 znajduje się w swym górnym położeniu (fig. 5). Ponadto wewnątrz korpusu zaworu, po obydwu stronach zagłębienia 9 znajdują się, utworzone w wyniku wybrzuszenia ścianki do wewnątrz korpusu, dwa umieszczone symetrycznie wzdłuż osi symetrii zaworu - występy 7 do prowadzenia kulowego elementu zamykającego 10. Korpus jest również zaopatrzony w stożkowe odsądzenie 11 swej dolnej ścianki, tworząc powierzchnię podparcia dla elementu zamykającego 10 w tym jego położeniu, w którym jedynie przymyka on gniazdo 4 (fig. 2). Działanie zaworu zwrotnego według wynalazku jest następujące: W położeniu przedstawionym na fig. 2 gniazdo 4 jest przymknięte przez kulowy element zamykający 10, który opiera się swą dolną częścią o powierzchnię odsadzenia 11 ścianki korpusu, równocześnie stykając się z dolną częścią obrzeża gniazda 4, zaś w górnej części tego gniazda pozostawia niewielką szczelinę, przez którą możliwy jest tylko niewielki przepływ cieczy. Nawet niewielki wzrost ciśnienia cieczy wewnątrz korpusu zaworu, oddziaływując siłą parcia na powierzchnię kulowego elementu zamykającego 10, powoduje uniesienie go nad powierzchnię odsadzenia 11 ścianki korpusu i dociśnięcie do gniazda 4, a więc zamknięcie zaworu (fig. 3). W czasie gdy ciśnienie cieczy w otworze przelotowym 3 jest wyższe od ciśnienia w otworze wlotowym korpusu, kulowy element zamykający 10 jest dociskany parciem cieczy do powierzchni gniazda 4 i zawór pozostaje zamknięty, blokując przepływ cieczy w kierunku na lewo. W przypadku gdy ciśnienie w otworze wlotowym ponownie wzrośnie i jego wartość przekroczy ciśnienie wewnątrz zaworu, kulowy element zamykający 10 zostaje oderwany od gniazda 4 i przesunięty na prawo w położenie przedstawione na fig. 4. Równocześnie strumień 12 cieczy początkowo opływa, zarówno od dołu jak i od góry, kulowy element zamykający 10. Dalszy wzrost ciśnienia, a tym samym natężenia przepływu cieczy przez zawór w kierunku na prawo, powoduje uniesienie kulowego elementu zamykającego 10, który toczy się po obustronnych występach 7 stanowiących jego prowadnicę. Równocześnie strumień 13 cieczy przepływa pod kulowym elementem zamykającym 10 (fig. 5). W trakcie przesuwania się do góry kulowego elementu zamykającego 10 od położenia przedstawionego na fig. 3 do położenia na fig. 5, dzięki zagłębieniu 9 w ściance korpusu pod narożem 8 stopniowo zwiększa się natężenie przepływu cieczy powodując spadek ciśnienia nad tym elementem zamykającym 10, wskutek czego element ten, prowadzony wzdłuż występów 7, przesuwa się pod działaniem siły wyporu cieczy do góry w położenie,

174 939 7 w którym styka się z wewnętrzną powierzchnią pokrywy 6 (fig. 6). W takim położeniu kulowego elementu zamykającego 10 przepływ przez zawór odbywa się w pełni otwartym przekrojem otworu przelotowego 3 zaworu i nie jest niczym hamowany. Zawór zwrotny według wynalazku może być również wyposażony w element zamykający wykonany z materiału o gęstości mniejszej od gęstości przepływającej przez zawór cieczy. W tym przypadku część 5 korpusu jest odchylona do dołu (a nie do góry, jak to przedstawiono na rysunku), przy czym zasada pracy takiego zaworu zwrotnego jest identyczna jak opisana powyżej. Zawór zwrotny może być również zamontowany między pionowymi przewodami rurociągu. Wówczas gniazdo zaworu znajduje się w płaszczyźnie poziomej, a element zamykający - przy braku przepływu cieczy lub też przy małym przepływie - styka się swą powierzchnią zewnętrzną z obrzeżem gniazda, natomiast odsądzenie 11 ścianki korpusu nie jest w ogóle potrzebne. W pionowych układach przewodów może być również zastosowany element zamykający, wykonany z materiału zarówno o gęstości mniejszej (pływający) lub większej (tonący) o gęstości przepływającej cieczy. FIG. 3 FIG. 5 FIG. 4 FIG. 6

174 939 FIG. 1 FIG. 2 Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 90 egz. Cena 2,00 zł.