PRZEWIDYWANE SKUTKI REFORMY SLUZBY ZDROWIA Zdecydowana wiekszosc naszego spoleczenstwa - trzy piate (60%) - jest zdania, ze poczatek reformy sluzby zdrowia zapowiada jej niepowodzenie, przeciwny poglad wyraza nieco ponad jedna piata (22%) Polaków, a niewiele mniej (18%) nie ma na ten temat zdania. Na podstawie najnowszych wyników sondazu OBOP-u mozna powiedziec, ze Polacy wiaza z reforma sluzby zdrowia wiecej obaw niz nadziei. Wiecej jest Polaków, których zdaniem reforma ta spowoduje raczej negatywne konsekwencje niz oczekujacych korzysci: niemal dwie piate (38%) obawia sie, ze wprowadzone zmiany przyniosa wiecej zlego niz dobrego pacjentom, a ponad jedna czwarta - ze straca na niej inni niz lekarze pracownicy sluzby zdrowia (28%) i placówki zdrowotne (29%). Relatywnie najwiecej, bo niemal jedna trzecia (31%) Polaków uwaza, ze reforma ta przyniesie lekarzom wiecej dobrego niz zlego. Zdecydowana wiekszosc Polaków - trzy piate - spodziewa sie pogorszenia w zakresie kosztów leczenia. Dwie piate naszego spoleczenstwa oczekuje pogorszenia sytuacji pod wzgledem dostepu do lekarzy specjalistów (43%), nowoczesnych badan diagnostycznych (41%) czy w ogóle do sluzby zdrowia (36%). Na lepsze - w przekonaniu ponad dwu piatych (42%) naszego spoleczenstwa - wskutek reformy sluzby zdrowia zmieni sie stosunek lekarzy do pacjentów. Warszawa, luty 1999 rok OBOP Sp. z o.o., ul. Dereniowa 11, 02-776 Warszawa, tel. (0-22) 644 99 73, 648 20 44-46, fax 644 99 47, obop@obop.com.pl, www.obop.com.pl. Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystanie w innej formie danych, informacji i opracowan zamieszczanych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla.
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Przewidywane skutki reformy sluzby zdrowia 23-26.01.99 Od poczatku roku wprowadzona zostala reforma sluzby zdrowia. Czy - wedlug opinii naszego spoleczenstwa - poczatek zmian zapowiada sukces tej reformy czy niepowodzenie, jakie nadzieje i obawy zwiazane sa z wejsciem w zycie nowych rozwiazan, komu przyniosa one wiecej korzysci, co zmieni sie na lepsze, a co na gorsze? Odpowiedzi na te pytania przynosi sondaz Osrodka Badania Opinii Publicznej 1. OCENA SZANS POWODZENIA REFORMY Zdecydowana wiekszosc naszego spoleczenstwa - trzy piate (60%) - jest zdania, ze poczatek reformy sluzby zdrowia zapowiada jej niepowodzenie, przeciwny poglad wyraza nieco ponad jedna piata (22%) Polaków, a niewiele mniej (18%) nie ma na ten temat zdania. Czy poczatek reformy sluzby zdrowia zapowiada jej powodzenie, czy niepowodzenie? 8-11.01.1999 23-26.01.1999 zdecydowanie zapowiada powodzenie 2 2 raczej powodzenie 27 20 raczej niepowodzenie 37 45 zdecydowanie zapowiada niepowodzenie 15 15 trudno powiedziec 19 18 (dane w %) Pierwszy sondaz na ten temat OBOP przeprowadzil tydzien po rozpoczeciu przemian w systemie opieki zdrowotnej. W ciagu dwóch tygodni, które dziela oba sondaze, zmniejszyla sie (o 7 punktów procentowych) liczba optymistów, których zdaniem poczatki wprowadzenia reformy zwiastuja raczej jej powodzenie, przybylo natomiast osób, których zdaniem - obserwujac poczatek - mozna raczej sadzic o niepowodzeniu tej reformy. 1 Badanie przeprowadzono w dniach 23-26.01.1999 r. na reprezentatywnej losowej próbie mieszkanców Polski powyzej 15 roku zycia. Zrealizowano 1025 wywiadów. Maksymalny blad statystyczny wynosi +/-3,0% przy wiarygodnosci oszacowania równej 95%. 2
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Przewidywane skutki reformy sluzby zdrowia 23-26.01.99 Poglebila sie róznica miedzy optymistami a pesymistami: w wynikach pierwszego sondazu wynosila ona -23 punkty procentowe, teraz natomiast jest to -38 punktów. Przewidywania dotyczace powodzenia lub niepowodzenia reformy sluzby zdrowia ksztaltuja przede wszystkim poglady polityczne i preferencje wyborcze, a takze poziom wyksztalcenia i ocena wlasnej sytuacji materialnej. Sytuacja panujaca w systemie opieki zdrowotnej w pierwszych tygodniach po wprowadzeniu zmian zapowiada niepowodzenie reformy najczesciej w przekonaniu osób o pogladach lewicowych (79%) i potencjalnych wyborców SLD (71%). Czesciej tez pesymistami sa w tym wzgledzie osoby z wyksztalceniem wyzszym (68%) i srednim (66%) niz respondenci z wyksztalceniem podstawowym (55%) czy zasadniczym zawodowym (54%) oraz ankietowani oceniajacy, ze powodzi im sie zle (66%) niz pozostali (57%). O tym, ze reforma sluzby zdrowia powiedzie sie, przekonani sa natomiast przede wszystkim potencjalni wyborcy AWS (40%) oraz osoby o pogladach prawicowych (37%). Warto tu zauwazyc, ze osoby stanowiace elektorat AWS to jedyna sposród grup spoleczno-demograficznych, w której nieznacznie wiecej jest optymistów przekonanych o powodzeniu reformy niz pesymistów oczekujacych jej niepowodzenia. KONSEKWENCJE ZMIAN WPROWADZONYCH W SLUZBIE ZDROWIA Na podstawie najnowszych wyników sondazu OBOP-u mozna powiedziec, ze Polacy wiaza z reforma sluzby zdrowia wiecej obaw niz nadziei. Niemal jedna trzecia (31%) naszego spoleczenstwa uwaza, ze reforma ta przyniesie najwiecej dobrego lekarzom, znacznie juz mniej osób jest zdania, ze zmiany przyniosa korzysci równiez innym: jedna szósta (17%) przypuszcza, ze na reformie skorzystaja placówki sluzby zdrowia, a jedna siódma (po 15%) wyraza przekonanie, ze pozytywne beda skutki przemian dla pacjentów lub innych pracowników sluzby zdrowia. Wiecej jest jednak osób, których zdaniem reforma ta spowoduje raczej negatywne konsekwencje: niemal dwie piate (38%) obawia sie, ze wprowadzone zmiany przyniosa wiecej zlego niz dobrego pacjentom, a ponad jedna czwarta - ze straca na niej inni niz lekarze pracownicy sluzby zdrowia (28%) i placówki zdrowotne (29%). 3
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Przewidywane skutki reformy sluzby zdrowia 23-26.01.99 Okolo jednej piatej ankietowanych uwaza, ze reforma sluzby zdrowia przyniesie wymienionym podmiotom tyle samo dobrego, co i zlego, jedna dziesiata jest zdania, ze wskutek tej reformy nic sie nie zmieni, a od jednej szóstej do jednej czwartej - nie ma na ten temat opinii. Czy, ogólnie rzecz biorac, uwzgledniwszy wszystkie wady i zalety nowych rozwiazan w sluzbie zdrowia, Pana(i) zdaniem, przyniesie ona wiecej dobrego czy wiecej dobrego tyle samo dobrego, co zlego wiecej zlego reforma ta niczego nie zmieni brak zdania zlego: XII.98 I.99 XII.98 I.99 XII.98 I.99 XII.98 I.99 XII.98 I.99 lekarzom 48 31 21 22 8 16 5 8 18 23 placówkom sluzby zdrowia (przychodniom, szpitalom, itp.) - np. w kwestii wyposazenia, remontów, funduszy innym pracownikom sluzby zdrowia (pielegniarkom, salowym, itp.) pacjentom korzystajacym z uslug publicznej sluzby zdrowia 32 17 24 18 13 29 8 10 23 26 32 15 26 22 13 28 7 11 22 24 30 15 26 21 18 38 8 9 18 17 (dane w %) Pierwszy sondaz na ten temat OBOP przeprowadzil trzy tygodnie przed wejsciem w zycie reformy. W porównaniu do tamtych wyników obecnie znacznie mniej jest osób, które oczekuja pozytywnych skutków wprowadzonych zmian: o 17 punktów procentowych zmniejszyl sie odsetek osób, które dostrzegaja pozytywne skutki dla lekarzy i innych pracowników sluzby zdrowia, a o 15 punktów proc. mniej jest badanych, którzy oczekuja korzysci dla pacjentów i placówek sluzby zdrowia. Wiecej jest natomiast tych, którzy spodziewaja sie, ze wskutek reform wszyscy - oprócz lekarzy - straca. W grudniu zaznaczala sie przewaga osób oczekujacych pozytywnych skutków: najwiecej dla lekarzy (róznica miedzy optymistami a pesymistami wynosila +40 punktów proc.), najmniej dla pacjentów (+12 p.p.). Obecnie wciaz wiecej jest osób, których zdaniem zmiany przyniosa lekarzom raczej korzysci niz straty (wskaznik ten jest jednak nizszy - +15 p.p.), przewage maja jednak pesymisci - najwieksza jest ona w opinii o skutkach reformy dla pacjentów, bo jest to -23 p.p. 4
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Przewidywane skutki reformy sluzby zdrowia 23-26.01.99 Czy ogólnie rzecz biorac, uwzgledniwszy wszystkie wady i zalety nowych rozwiazan w sluzbie zdrowia, Pana(i) zdaniem, przyniesie ona wiecej dobrego czy zlego: róznica miedzy odpowiedziami "wiecej dobrego" a "wiecej zlego" 40 40 punkty procentowe 30 20 10 0-10 -20 15 19 19-12 -13 12 XII.'98 I.'99-30 -23 lekarzom placówkom sluzby zdrowia innym pracownikom sluzby zdrowia pacjentom O tym, ze na reformie sluzby zdrowia skorzystaja lekarze relatywnie najczesciej przekonane sa osoby w wieku 30-39 lat (38%) oraz ankietowani o pogladach prawicowych i centroprawicowych (po 38%). Opinia o negatywnych skutkach reformy sluzby zdrowia dla pacjentów powiazana jest w istotny sposób z ocena wlasnej sytuacji materialnej i wielkoscia miejsca zamieszkania: odsetek osób podzielajacych taki poglad jest tym wiekszy, im gorsza ocena wlasnego statusu materialnego (od 24% wsród osób, którym powodzi sie dobrze do 51% w grupie niezadowolonych ze swojej sytuacji materialnej), a takze im mniejsze miejsce zamieszkania (od 34% wsród mieszkanców najwiekszych miast do 42% wsród mieszkanców wsi). Reforma ta przyniesie pacjentom wiecej zlego czesciej w opinii respondentów o pogladach lewicowych (48%) niz innych przekonaniach politycznych (najmniej - 27% - wsród osób o pogladach prawicowych), oraz - co z tym zwiazane - gotowych glosowac na SLD (44%) niz zwolenników AWS (24%). Ponadto, opinie taka podzielaja czesciej niz inni osoby starsze, w wieku powyzej 40 lat (43% wsród osób w wieku 40-49 i 50-59 lat, 44% w grupie osób powyzej 60 lat). * * * Ponad dwie piate (42%) naszego spoleczenstwa jest zdania, ze wskutek reformy sluzby zdrowia zmieni sie na lepsze stosunek lekarzy do pacjentów, okolo jedna piata Polaków sadzi, ze lepszy bedzie dostep do sluzby zdrowia, do lekarzy specjalistów i 5
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Przewidywane skutki reformy sluzby zdrowia 23-26.01.99 nowoczesnych badan diagnostycznych. Najmniej badanych - niecala jedna dziesiata - spodziewa sie polepszenia sytuacji pod wzgledem kosztów leczenia. W tym zakresie zdecydowana wiekszosc Polaków - trzy piate - spodziewa sie jednak pogorszenia. Pogorszenia sytuacji pod wzgledem dostepu do sluzby zdrowia, nowoczesnych badan czy specjalistów oczekuje dwie piate respondentów. Natomiast od okolo jednej siódmej (14%) do ponad jednej czwartej (28%) jest zdania, ze nic nie ulegnie zmianie, a z kolei prawie jedna piata nie ma na ten temat zdania. Czy wskutek tej reformy system opieki zdrowotnej w Polsce zmieni zmieni sie na lepsze nie zmieni sie zmieni sie na gorsze trudno powiedziec sie czy tez nie pod wzgledem: XII.98 I.99 XII.98 I.99 XII.98 I.99 XII.98 I.99 stosunku lekarzy do pacjentów 56 42 20 26 8 15 16 17 dostepu do sluzby zdrowia 38 20 28 28 17 36 17 16 dostepu do nowoczesnych badan diagnostycznych (np. USG, mammografia, itp.) 34 19 28 23 19 41 19 17 dostepu do lekarzy - specjalistów 36 19 25 23 20 43 19 15 kosztów leczenia 18 9 15 14 48 60 19 17 (dane w %) W porównaniu do wyników sondazu na ten temat przeprowadzonego kilka tygodni przed wejsciem w zycie reformy znacznie wiecej jest obecnie osób oczekujacych pogorszenia sie sytuacji w sluzbie zdrowia niz tych, którzy maja optymistyczne oczekiwania. Najbardziej zwiekszyl sie odsetek osób obawiajacych sie, ze po wprowadzeniu zmian trudniejszy bedzie dostep do lekarzy - specjalistów (o 23 punkty proc.) i do nowoczesnych badan diagnostycznych (o 22 p.p.). Przed wprowadzeniem reformy wyrazna byla przewaga osób spodziewajacych sie zmian na lepsze we wszystkich wymienionych w ankiecie aspektach, oprócz kwestii kosztów leczenia. Obecnie przewazaja pesymisci, jedynie w odniesieniu do stosunku lekarzy do pacjentów wiecej jest optymistów. 6
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Przewidywane skutki reformy sluzby zdrowia 23-26.01.99 Czy wskutek tej reformy system opieki zdrowotnej w Polsce zmieni sie czy tez nie pod wzgledem: róznica miedzy odpowiedziami "zmieni sie na lepsze" a "zmieni sie na gorsze" punkty procentowe 50 40 30 20 10 0-10 -20-30 -40-50 -60 48 27 stosunku lekarzy do pacjentów 21-16 dostepu do sluzby zdrowia 15 16 dostepu do nowoczesnych badan diagnostycznych -22-24 dostepu do lekarzyspecjalistów -30-51 kosztów leczenia XII.'98 I.'99 Im lepsza ocena wlasnej sytuacji materialnej, tym czestsze opinie, ze wskutek reformy zmieni sie na lepsze stosunek lekarzy do pacjentów (od 34% wsród osób, którym powodzi sie zle do 52% w grupie badanych zadowolonych z warunków materialnych). Poprawy w zakresie stosunku lekarzy do pacjentów oczekuja równiez czesciej osoby o pogladach centrolewicowych (58%) niz pozostali oraz potencjalni wyborcy AWS (52%) niz elektorat SLD (44%). Poprawy stosunku lekarzy do pacjentów spodziewaja przede wszystkim osoby w srednim wieku (30-39 lat - 56%) i nieco od nich mlodsze (20-29 lat - 51%), najmniej takich oczekiwan jest wsród najstarszych, powyzej 60 roku zycia (28%). Czesciej tez opinie o polepszeniu sie stosunku lekarzy do pacjentów podzielaja ankietowani z wyksztalceniem srednim i pomaturalnym (50%) niz pozostali (najrzadziej - respondenci z wyksztalceniem podstawowym - 28%) oraz pracujacy zawodowo (53%) niz niepracujacy (34%). Obawy, ze reforma sluzby zdrowia zmieni na gorsze sytuacje pod wzgledem kosztów leczenia sa tym czestsze, im gorsza ocena wlasnej sytuacji materialnej (od 50% wsród osób, którym powodzi sie dobrze do 68% w grupie tych, którzy nie sa zadowoleni z wlasnej sytuacji materialnej). 7
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Przewidywane skutki reformy sluzby zdrowia 23-26.01.99 O tym, ze zmiany w sluzbie zdrowia przyczynia sie do pogorszenia sytuacji w zakresie odplatnosci za leczenie, przekonani sa czesciej potencjalni wyborcy SLD (75%) niz elektorat AWS (56%), a takze respondenci o pogladach lewicowych (75%) niz innych przekonaniach politycznych. Ponadto, relatywnie najczesciej obawy takie wyrazaja osoby z wyksztalceniem zasadniczym zawodowym (70%) oraz ankietowani w wieku srednim (40-49 lat - 69%) i nieco starsi od nich (50-59 lat - 67%). Opinie taka czesciej tez podzielaja ankietowani, którzy czuja sie zle poinformowani o tym, jakie swiadczenia beda przyslugiwaly bezplatnie, a za jakie trzeba bedzie dodatkowo zaplacic (64%) niz osoby, które zadowolone sa z posiadanych na ten temat informacji (49%). 8