OCENA REFORM SPOŁECZNYCH

Transkrypt

1 OCENA REFORM SPOŁECZNYCH Warszawa, lipiec 1999 Prawie trzy czwarte Polaków (71%) uważa, że rząd źle zrobił wprowadzając wszystkie cztery reformy w tym samym czasie. Przeciwnego zdania jest tylko jedna piąta (19%) badanych. Co dziesiąta (10%) osoba nie ma w tej kwestii zdania. Największe szanse powodzenia - choć zdanie to podziela tylko dwie piąte Polaków - mają reformy: samorządowo-administracyjna (43%) oraz reforma ubezpieczeń emerytalnorentowych (42%), najmniejsze zaś - reforma służby zdrowia (21%). Prawie jedna piąta (18%) Polaków na podstawie obserwowania początkowego okresu wdrażania reform uważa, że wszystkie trzy reformy zakończą się sukcesem, natomiast że wszystkie one zakończą się niepowodzeniem - sądzi aż 30% badanych. Najmniej obaw Polaków budzi reforma samorządowo-administracyjna: dwie piąte badanych (43%) uważa, że na tej reformie społeczeństwo ani nie zyska, ani nie straci. Najwięcej osób obawia się wprowadzenia reformy służby zdrowia: ponad połowa (55%) sądzi, że na tej reformie społeczeństwo straci. Podobne obawy - choć wyrażane przez mniejszy odsetek badanych (32%) - budzi reforma ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Prawie trzy piąte (58%) Polaków sądzi, że pod koniec czteroletniej kadencji społeczeństwo źle oceni rząd za reformy, które są obecnie wprowadzane, przeciwnego zdania jest niecała jedna czwarta (23%) badanych, a jedna piąta (19%) nie ma w tej kwestii zdania.

2 Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Ocena reform społecznych r. Cytowanie, publiczne odtwarzanie oraz wykorzystanie w innej formie danych, informacji i opracowań zamieszczanych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. Pierwszego stycznia 1999 roku zostały wprowadzone w życie reformy: samorządowo-administracyjna, służby zdrowia, ubezpieczeń emerytalno-rentowych a obecnie w trakcie wprowadzania jest reforma systemu szkolnictwa. Jak Polacy oceniają celowość wprowadzania wszystkich czterech reform naraz oraz czy sądzą, że reformy te się powiodą? Ponieważ o sprawy te pytaliśmy w poprzednich sondażach (w styczniu i marcu 99) obecnie 1 mamy możliwość określić, jak - z upływem czasu - zmieniają się opinie Polaków o poszczególnych reformach. Należy podkreślić, że okres wprowadzenia w życie każdej z tych reform jest różny, co może powodować, iż na zmianę (lub brak zmian) opinii o poszczególnych reformach wpływ będzie miał etap, na którym się ona znajduje: Reforma samorządowo-administracyjna - poprzedzona wyborami samorządowymi - wymagała ukonstytuowania się nowych władz oraz rozpoczęcia przez nie urzędowania. Dopiero po pewnym czasie Polacy mogą oceniać, czy im odpowiadają, czy też nie, wprowadzone przez tę reformę zmiany. Reforma służby zdrowia wiązała się z obowiązkiem zadeklarowania przynależności do określonej Kasy Chorych, ale tak naprawdę Polacy swoją opinię o tej instytucji mogli kształtować w miarę nabywania osobistych doświadczeń w funkcjonowaniu nowego systemu opieki zdrowotnej oraz poznawania informacji przekazywanych przez media. Reforma systemu ubezpieczeń emerytalno-rentowych jest na etapie organizacji. Jej efekty będą odczuwalne dopiero za parę lat. Reforma oświaty, która - podobnie jak reforma ubezpieczeń - jest na etapie organizacji, jednakże już spowodowała wiele emocji społecznych (protesty w sprawie gimnazjów oraz dotychczasowych szkół podstawowych). Jednakże - w odróżnieniu od reformy ubezpieczeń - jej skutki zaczną być wkrótce widoczne. 1 Badanie przeprowadzone przez OBOP w dniach czerwca 1999 roku na reprezentatywnej losowej próbie mieszkańców Polski powyżej 15 roku życia. Zrealizowano 1106 wywiadów. Maksymalny błąd statystyczny wynosi +/-3% przy wiarygodności oszacowania równej 95%.

3 Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Społeczna ocena reform r. Opinie Polaków o równoczesnym wprowadzeniu czterech reform Prawie trzy czwarte Polaków (71%) uważa, że rząd źle zrobił wprowadzając wszystkie reformy w tym samym czasie. Przeciwnego zdania jest tylko jedna piąta (19%) badanych. Co dziesiąta (10%) osoba nie ma w tej kwestii zdania. W stosunku do wyników marcowych minimalnie (o 4 pkt. proc.) zmniejszył się odsetek osób, które źle oceniają fakt jednoczesnego wprowadzenia czterech reform. Jak Pan(i) sądzi, czy rząd zrobił dobrze czy źle, wprowadzając wszystkie cztery reformy w tym samym roku? III 99 dane w proc. bardzo dobrze 2 3 dobrze źle bardzo źle trudno powiedzieć 9 10 VI 99 Przeciwnikami wprowadzenia czterech reform jednocześnie są przede wszystkim osoby pomiędzy trzydziestym a sześćdziesiątym rokiem życia, respondenci z wykształceniem zasadniczym zawodowym i średnim. Osoby niechętne kumulacji reform częściej niż inne uważają, że gospodarka polska jest w stanie kryzysu, źle oceniają działalność rządu oraz wywiązywanie się ze swoich obowiązków premiera i wicepremiera Balcerowicza. Zwolennikami kumulacji reform są najczęściej osoby dobrze sytuowane, najrzadziej zaś ci, którzy określają swoją sytuację materialną jako złą. Wprowadzenie na raz aż czterech reform popierają - dwukrotne częściej niż inni - osoby z wykształceniem wyższym, mieszkańcy dużych miast. Sprzymierzeńcami zmian są głównie osoby pozytywnie oceniające stan gospodarki oraz działalność rządu, wicepremiera oraz premiera. Poparcie dla wprowadzenia wszystkich reform jednocześnie wyrażają stosunkowo często osoby deklarujące poglądy prawicowe, z tym że reformatorskie działania rządu najczęściej popiera elektorat Unii Wolności - jedynie wśród tych osób przeważają zwolennicy kumulacji reform nad przeciwnikami (różnica 21 pkt. odsetkowych). Natomiast wśród elektoratu AWS więcej jest oponentów niż sprzymierzeńców reform (różnica 34 pkt. odsetkowych). Jak można 3

4 Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Społeczna ocena reform r. oczekiwać wśród zwolenników partii opozycyjnych wobec rządu, czyli SLD i PSL przeważają przeciwnicy kumulacji reform (różnica wynosi - odpowiednio - 70 i 67 pkt. odsetkowych). W stosunku do marca zwiększył się wśród elektoratu Unii Wolności (aż o 19 pkt. proc.), ale także i wśród potencjalnych wyborców opozycji: PSL (o 9 pkt. proc.) i SLD (o 7 pkt. proc.) odsetek badanych dobrze oceniających działania reformatorskie rządu. Nie zmienił się zaś poziom akceptacji dla procesu reform wśród elektoratu AWS. dane w proc. Jak Pan(i) sądzi, czy rząd zrobił AWS UW SLD PSL dobrze czy źle, wprowadzając wszystkie cztery reformy w tym samym roku? III VI III VI III VI III VI bardzo dobrze dobrze źle bardzo źle trudno powiedzieć Ocena szans powodzenia poszczególnych reform Mimo iż reformy zostały wprowadzone w jednym momencie (1 stycznia 99), okres ich wdrażania jest długi, choć różny dla każdej z nich. Przyjęliśmy, że pół roku od momentu wprowadzenia trzech reform (samorzadowo-administracyjnej, służby zdrowia oraz ubezpieczeń) można uznać za początkowy okres ich funkcjonowania. Nie uwzględniliśmy zaś w naszych pytaniach reformy oświaty, gdyż dopiero teraz rozpoczyna się jej wdrażanie. W początkowym okresie wprowadzania reform trudno jest od razu jednoznacznie ocenić, czy dana reforma spełnia pokładane w niej nadzieje zmiany na lepsze, czy też nie. Można natomiast określić, jak Polacy na podstawie dotychczasowych, początkowych doświadczeń przewidują w dłuższej perspektywie szansę powodzenia każdej z reform. 4

5 Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Społeczna ocena reform r. * * * Wnioskując na podstawie obserwacji początkowego okresu funkcjonowania reformowanych instytucji, największe szanse powodzenia - choć zdanie to podziela tylko dwie piąte Polaków - mają reformy: samorządowo-administracyjna (43%) oraz reforma ubezpieczeń emerytalno-rentowych (42%). Prawie tyle samo osób sądzi, że reformy te nie powiodą się (odpowiednio - 41% i 40%). Natomiast szanse na powodzenie reformy służby zdrowia dostrzega tylko jedna piąta (21%) badanych, większość (67%) natomiast sądzi, ze zakończy się ona niepowodzeniem. O tym, że początki każdej z trzech reform zapowiadają ich powodzenie przekonanych jest 18% Polaków, że zaś wszystkie one zakończą się niepowodzeniem - sądzi aż 30% badanych. Czy początek tych reform zapowiada ich powodzenie czy niepowodzenie? dane w proc. zdecydowanie zapowiada raczej powodzenie raczej niepowodzenie zdecydowanie zapowiada trudno powiedzieć różnica między optymistami a pesymistami* powodzenie niepowodzenie I III VI I III VI I III VI I III VI I III VI I III VI reforma administracyjna reforma służby zdrowia reforma ubezpieczeń *różnica podana w punktach procentowych W miarę upływu czasu ubywa osób optymistycznie nastawionych wobec reform, przybywa zaś badanych z nastawieniem pesymistycznym. Szczególnie reforma służby zdrowia w odczuciu społecznym ma coraz gorsze rokowania. Już na samym jej początku, czyli w styczniu br. tylko niecała jedna trzecia (29%) Polaków sądziła, że reforma ta ma szansę powodzenia. Od tego czasu systematycznie ubywa osób, które twierdzą, że reforma ta się powiedzie, przybywa zaś badanych krytycznie oceniających jej szanse. Obecnie jest to jedyna reforma, o której więcej osób twierdzi, że się nie powiedzie niż powiedzie (różnica 47 pkt. proc.). Wobec pozostałych reform wprawdzie od stycznia systematycznie spada przewaga optymistów nad pesymistami, jednakże obecnie - w czerwcu br. - nadal minimalnym odsetkiem głosów (2 pkt. proc.) optymiści przeważają nad pesymistami. 5

6 Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Społeczna ocena reform r. Ocena, czy początki reformy zapowiadają jej powodzenie zależy od poglądów respondentów o stanie gospodarki oraz od ich opinii o pracy rządu i wywiązywaniu się ze swoich obowiązków premiera i wicepremiera. Z cech społecznodemograficznych wpływ ma - niezależnie o jakiej reformie mówimy - ocena swojej sytuacji materialnej. Powodzenie każdej z reform przewidują respondenci tym częściej, im lepiej oceniają stan polskiej gospodarki. Sądzą, że uda się skutecznie przeprowadzić wszystkie reformy relatywnie często osoby, które pozytywnie oceniają prace rządu oraz wywiązywanie się ze swoich obowiązków premiera i wicepremiera. Im bardziej Polacy są zadowoleni ze swojej sytuacji materialnej, tym częściej przewidują sukces reform, zaś im gorzej oceniają swoją sytuację finansową, tym częściej twierdzą, że reformy zakończą się niepowodzeniem. Natomiast pozostałe cechy społeczno-demograficzne wiążą się z postawą wobec konkretnej reformy: Optymistyczne nastawienie wobec reformy samorządowoadministracyjnej przejawiają respondenci tym częściej, im bardziej są wykształceni. Stosunkowo często postawę taką deklarują mężczyźni, osoby poniżej trzydziestego roku życia, a także badani o poglądach centroprawicowych i prawicowych. Natomiast im bardziej ze względu na deklaracje polityczne respondenci lokują się z lewej strony sceny politycznej, tym częściej sądzą, że początki tej reformy sugerują jej niepowodzenie. Takie samo stanowisko zajmują relatywnie często osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym. W im większej miejscowości mieszkają badani, im bardziej ze względu na deklarowane poglądy sytuują się z prawej strony sceny politycznej, tym częściej sądzą, że reforma ubezpieczeń emerytalno-rentowych zakończy się powodzeniem. Podobnie uważają relatywnie często mężczyźni, młodzi respondenci (poniżej 30 roku życia) oraz badani z wyższym wykształceniem. Przeciwnego zdania są zaś szczególnie pięćdziesięciolatkowie. Powodzenie reformy służby zdrowia przewidują częściej niż inni osoby z wyższym wykształceniem, mieszkańcy dużych miast oraz osoby deklarujące poglądy prawicowe. Przeciwnego zdania są zaś głównie zwolennicy opcji centrolewicowych, lewicowych i centroprawicowych. 6

7 Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Społeczna ocena reform r. Sympatie partyjne a ocena szansy powodzenia reform O powodzeniu reformy administracyjno-samorządowej przekonany jest przede wszystkim elektorat Unii Wolności (przewaga optymistów nad pesymistami wynosi +64) oraz w nieco mniejszym stopniu elektorat AWS (+42). W obu elektoratach w momencie rozpoczęcia tej reformy (styczeń 99) dominował optymizm, który najpierw w marcu zmniejszył się, a następnie (w czerwcu 99) zwiększył, z tym że przewaga optymistów nad pesymistami nie osiągnęła poziomu ze stycznia br. Natomiast wśród elektoratu partii opozycyjnych, czyli SLD i PSL dominują pesymiści nad optymistami, z tym, że o ile wśród sympatyków SLD od początku przeważał sceptycyzm co do możliwości powodzenia tej reformy, o tyle wśród zwolenników PSL dopiero w czerwcu pesymiści w ocenie szans reformy samorządowej zaczęli przeważać nad optymistami. O powodzeniu reformy służby zdrowia przekonany jest tylko elektorat Unii Wolności. Z wyjątkiem marca br. w tej partii przeważają optymiści nad pesymistami. Wśród pozostałych elektoratów przekonanie o powodzeniu tej reformy systematycznie zmniejsza się. Szczególnie duży spadek miał miejsce w przypadku elektoratu PSL (różnica w stosunku do marca wynosi 29 pkt. proc.). O powodzeniu reformy ubezpieczeń emerytalno-rentowych przekonane są elektoraty partii prawicowych, z tym że - w porównaniu z pomiarem marcowym - wśród potencjalnych wyborców Unii Wolności przewaga optymistów nad pesymistami zmalała, natomiast wśród sympatyków AWS - wzrosła. Zwolennicy SLD i PSL spodziewają się, że reforma ta nie zakończy się powodzeniem. Szczególnie elektorat PSL - po okresie większego optymizmu (marzec) - obecnie przejawia największy (w porównaniu z innymi elektoratami) pesymizm. 7

8 Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Społeczna ocena reform r. Czy początek tych reform zapowiada ich powodzenie czy dane w punktach proc. AWS UW SLD PSL różnica między optymistami a pesymistami niepowodzenie? I III VI I III VI I III VI I III VI reforma administracyjna reforma służby zdrowia reforma ubezpieczeń Przewidywane skutki reform Najmniej obaw Polaków budzi reforma samorządowo-administracyjna: dwie piąte badanych (43%) sądzi, że na tej reformie społeczeństwo ani nie zyska, ani nie straci, prawie jedna trzecia (31%) uważa, że straci, tylko co dziewiąta (11%) osoba spodziewa się, że ludzie na niej coś zyskają. Natomiast w stosunku do reformy służby zdrowia dominują negatywne przewidywania: ponad połowa (55%) społeczeństwa sądzi, że w efekcie będzie ona niekorzystna dla ludzi, jedna piąta (21%) nie spodziewa się ani zysku, ani strat co ósma (12%) osoba uważa, że ludzie na niej zyskają. W stosunku do reformy ubezpieczeń - podobnie jak w przypadku reformy służby zdrowia najczęściej wyrażane są obawy, że społeczeństwo na niej straci (32%), jednakże różnica między osobami, które sądzą, że reforma jest niekorzystna, a osobami, które nie spodziewają się ani strat, ani zysków (27%) jest niewielka - wynosi tylko 5 pkt. proc. o tym, że reforma ta będzie korzystna dla ludzi, mówi co czwarta (24%) osoba. 8

9 Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Społeczna ocena reform r. Czy ludzie tacy jak Pan(i) na tych reformach raczej zyskają, czy raczej stracą? raczej zyskają raczej stracą dane w proc. ani brak zyskają opinii ani stracą na reformie samorządowo-administracyjnej na reformie służby zdrowia na reformie ubezpieczeń emerytalnorentowych O tym, że na reformie (niezależnie, o którą reformę pytamy) ludzie zyskają, tym częściej przekonani są respondenci, im lepiej są wykształceni (wyjątek - reforma administracyjna: sądzą tak tylko osoby z wykształceniem wyższym), w im większej miejscowości mieszkają oraz im lepiej oceniają rozwój polskiej gospodarki. Osoby, które spodziewają się, że dana reforma będzie korzystna dla społeczeństwa, mają tendencje do postrzegania początków reformy jako zapowiedzi jej powodzenia. Osoby, które spodziewają się, że na danej reformie ludzie stracą, mają tendencje do przewidywania, że się ona nie powiedzie. Natomiast optyka osób, które sądzą, że na dana reforma nie wiąże się ani z korzyściami, ani ze stratami jest różna, zależnie od reformy, której skutki oceniają. Osoby, które sądzą, że na reformie ludzie: Osoby, które sądzą, że początek reformy zapowiada: powodzenie niepowodzenie brak opinii zyskają 91% 7% 2% samorządowo- stracą 23% 69% 8% administracyjnej ani zyskają, ani stracą 53% 36% 11% zyskają 51% 42% 7% służby zdrowia stracą 11% 83% 6% ani zyskają, ani stracą 23% 69% 8% zyskają 79% 16% 5% ubezpieczeń stracą 22% 66% 12% ani zyskają, ani stracą 51% 33% 16% 9

10 Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Społeczna ocena reform r. Ocena rządu przez pryzmat wprowadzonych reform O tym, że wprowadzane reformy nie cieszą się popularnością a znaczące grupy społeczne przewidują ich niepowodzenie świadczą odpowiedzi na pytanie Jak pod koniec czteroletnich rządów obecnej koalicji społeczeństwo oceni rząd za reformy, które wprowadza? : prawie trzy piąte (58%) Polaków jest zdania, że rząd pod koniec kadencji zostanie negatywnie oceniony przez społeczeństwo; przeciwnego zdania - że rząd będzie dobrze oceniony za wprowadzenie reform - jest niecała jedna czwarta (23%) badanych, a jedna piąta (19%) nie ma w tej kwestii zdania. W stosunku do marca br. zmalał nieco (o 4 pkt. proc.) odsetek osób, które sądzą, że pod koniec czteroletniej kadencji rząd zostanie źle oceniony, przybyło zaś (o 7 pkt. proc.) badanych, którzy nie potrafią na to pytanie odpowiedzieć. Jak Pan(i) sądzi, jak pod koniec czteroletnich rządów obecnej koalicji społeczeństwo oceni III 99 VI 99 rząd za reformy, które wprowadza? bardzo dobrze 1% - dobrze 25% 23% źle 48% 44% bardzo źle 14% 14% trudno powiedzieć 12% 19% Polacy tym częściej twierdzą, że pod koniec czteroletniej kadencji społeczeństwo dobrze oceni rząd za reformy obecnie wprowadzane, im lepiej oceniają swoją sytuację materialną. Osoby o poglądach prawicowych i centroprawicowych stosunkowo często spodziewają się, że rząd w przyszłości za swoje działania reformatorskie uzyska akceptację, natomiast nie spodziewają się akceptacji - osoby o poglądach lewicowych i centrolewicowych. Przewidywanie, jak rząd zostanie oceniony, wiąże się także ze sposobem postrzegania spraw gospodarczych: im Polacy lepiej oceniają stan polskiej gospodarki, tym częściej sądzą, że rząd uzyska dobre notowania; im gorzej zaś - tym bliższy im pogląd o negatywnej ocenie rządu w przyszłości. 10

11 Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Społeczna ocena reform r. Pozytywnie postrzegają przyszłe oceny rządu osoby, które częściej niż inne uważają, że rząd, premier i wicepremier - w odróżnieniu do prezydenta - dobrze wywiązują się ze swoich obowiązków, natomiast ci, którzy negatywnie oceniają ich sposób wywiązywania się z obowiązków, sądzą, ze w przyszłości rząd za wprowadzone reformy zostanie źle oceniony. Podsumowując: Reformy wprowadzane przez rząd najczęściej popierają mieszkańcy dużych miast, osoby lepiej wykształcone, ludzie dobrze sytuowani. Osoby z tych grup społecznych częściej niż inni spodziewają się, że dzięki reformom zyskają. Sukces lub porażka reform są postrzegane przede wszystkim przez pryzmat oczekiwań wobec reformy: czy dzięki niej się zyska czy straci. Obawy, że reformy się nie powiodą wyrażają przede wszystkim te osoby, które sądzą, że nie będą należały do beneficjantów przemian. 11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23