Modele komunikacji naukowej Dr hab. Marek Nahotko
1 MODELE I MODELOWANIE
Model Model jest uproszczoną reprezentacją systemu, w czasie i przestrzeni, stworzoną w zamiarze zrozumienia zachowania systemu rzeczywistego; Jeden system może być reprezentowany przez wiele modeli, ze względu na różne cele modelowania; Modelowanie to wyszukiwanie w systemie cech i związków istotnych ze względu na przyjęty cel.
Cechy modelu Modele budowane są dla zobrazowania istniejących lub przyszłych systemów; Model nigdy nie odpowiada rzeczywistości; Modelowanie zawsze związane jest z uwypuklaniem pewnych cech i pomijaniem innych; Nie ma uniwersalnych zasad co wyróżnić, a co pominąć.
Rodzaje modeli Modele fizyczne (np. 1:10) Modele abstrakcyjne Modele jakościowe (opisowe: co jest jakie i wyjaśniające: co od czego zależy), Modele ilościowe prognostyczne, Deterministyczne Rozmyte Probabilistyczne.
Po co modelowanie Symulacja zachowań przyszłych systemów by przewidzieć możliwe: Zakresy niesterowalności (ryzyko funkcjonalne), Efekty uboczne (ryzyko środowiskowe), Utrata funkcjonalności skutkiem zużycia (ryzyko awarii); Celowe jest badanie zachowania systemu podczas życia/działania; Symulacja to manipulowanie modelem w taki sposób, że działa on w zmienionej skali w czasie i/lub w czasoprzestrzeni, umożliwiając uchwycenie oddziaływań i zachowań, które w innym przypadku byłyby nieuchwytne z tytułu ich oddalenia w czasie i przestrzeni.
System a modelowanie Trzy rodzaje systemów: Strukturalne: dobrze określona struktura i funkcje, interfejsy zdefiniowane i mierzalne, np. większość systemów inżynierskich, Rozmyte: atrybuty zdefiniowane lecz często niemierzalne, np. gospodarka, przedsiębiorstwo, systemy społeczne, Pojęciowe: nie w pełni obiektywnie zdefiniowane, brak jasno opisanych podsystemów i atrybutów; tu także tzw. modele mentalne (metafory), np. idee i wartości.
Systemy a modelowanie Model A systemu rozmytego nie jest w pełni zdefiniowany; Model B systemu strukturalnego ma dobrze określoną funkcję i strukturę
Zawartość modelu Elementy systemu oraz powiązania (relacje) i komunikacja między nimi; Obrazowanie przebiegu wszystkich procesów z punktu widzenia wszystkich interesariuszy (specjaliści, użytkownicy, klienci); Weryfikacja pod kątem spójności i poprawności; Elementy: użytkownicy, zasoby informacyjne, narzędzia (technologia), formuła zarządzania, zasoby metainformacyjne, relacje.
Modelowanie Pytania: Jakie elementy tworzą system? Jakie relacje tworzą strukturę? Jakie elementy relacji są istotne ze względu na cel? Jak struktura systemu wpływa na jego funkcje? Jak otoczenie może wpływać na zmianę struktury? Problemy: Funkcje i procesy realizowane w systemie Zachowanie systemu w danych warunkach Organizacja realizacji procesów w systemie Uzyskanie pożądanego przebiegu procesów Związki cech opisujących system z badaną właściwością Rozwój systemu: Kierunki zmian struktury systemu Wpływ zmian struktury na funkcjonowanie sytemu Wpływ dynamiki procesów na zmiany systemu.
2 PRZYKŁADOWE MODELE KOMUNIKACJI NAUKOWEJ
Model Lasswella (1948)
Model Shannona i Weavera (1948)
Model łańcucha informacji Autor i czytelnik (użytkownik) znajdują się na dwóch końcach łańcucha, pomiędzy ograniczona liczba pośredników: 14
Model łańcucha Model przewodu dotyczy komunikacji na mikro-poziomie poszczególnych artykułów (lub innego gatunku tekstu): komunikat jest pakowany przez autora, transmitowany neutralnie do użytkownika końcowego i rozpakowywany w celu uzyskania pierwotnego komunikatu; Model zaangażowania dotyczy poziomu makro komunikacji naukowej w określonej dziedzinie: użytkownik końcowy nie jest pasywnym odbiorcą pojedynczych, izolowanych komunikatów, ale jednym z wielu aktorów, którzy konstruują swoje indywidualne poglądy na naukę a także kolektywnie jako dominująca opinia w jakiejś sprawie przez selekcję i agregację dużej liczby odpowiednich komunikatów. 15
Model cykliczny Lancaster a 16
Model Garvey-Griffith 17
Skala czasu Garvey-Griffith lata procesy 0 Rozpoczęcie badań 1 Zakończenie badań 1,5 Referat na konferencję 2 Złożenie rękopisu 3 Publikacja w czasopiśmie 4 Pojawienie się w serwisach abstraktowych i indeksowych 5 Cytowanie w przeglądzie rocznym 7 Cytowania w innych artykułach 8 Cytowania w innych artykułach przeglądowych 15 Cytowania w tekstach specjalistycznych, traktatach itp.
Model funkcjonalny Funkcje wrodzone: wyrażanie, odsyłanie, archiwizacja, rozpoznawanie/status, tworzenie społeczności; Autor: badania, pisanie, recenzowanie; Wydawca: rejestracja, kontrola jakości/ certyfikacja, kontekstualizacja (tworzenie serii, czasopism), edycja, marketing i rozpowszechnianie, wspomaganie autorów; Biblioteka: selekcja i gromadzenie, kontekstualizacja (kolekcja), katalogowanie i indeksowanie, przechowywanie, wyszukiwanie i udostępnianie, wspomaganie użytkowników; Użytkownik: wyszukiwanie, selekcja, pozyskiwanie, czytanie, wykorzystanie w badaniach i publikacjach, przekładanie na rozwiązania praktyczne, stosowanie wyników.
3 MODELE CYFROWEGO ŁAŃCUCHA INFORMACJI
Model Aitchinson 1988
Model Hurd na 2020 (2000) 22
Model Hurd na 2020 (2000) Oparty na modelu Garvey-Griffith; Zakłada się, że badania realizowane są raczej w kolaboratoriach, a nie indywidualnie; Wyniki badań wraz z podstawowymi informacjami sa integrowane w ramach raportu z badań; Wszystkie wyniki związane z badaniami znajdują się w formie cyfrowej. 23
Proces komunikowania naukowego (Swisher) 24
Model UNISIST 25
Model SPLC Björk a 26
Model SPLC - publikowanie
Model STIN 28
3-fazowy model badań Mackenzie Owen 2007 29
3-fazowy model badań Faza wejścia, gdy badacz gromadzi i selekcjonuje dane lub informacje niezbędne dla poprawnego prowadzenia naukowych analiz; Do pewnego stopnia i w różnym zakresie zależnym od dziedziny, dane naukowe mogą być tworzone w obrębie środowiska badawczego, tzn. podczas eksperymentów naukowych, przez sensory, podczas wywiadów itp. Ten rodzaj danych określany jest jako wewnętrzne dane naukowe, gdyż tworzone są podczas działań badawczych i do nich należą, oraz nie mogą być upubliczniane Drugi rodzaj danych nazywany jest zewnętrznym, gdyż zawiera publicznie dostępne, wcześniej istniejące źródła, takie jak materiały archiwalne, zbiory danych, szarą literaturę oraz naukową literaturę publikowaną. Jest to forma konsultacji, oparta na uzyskiwanej informacji o istniejącej wiedzy i/lub obiekcie badań. 30
3-fazowy model badań Faza przejściowa, w której przetwarzana i analizowana jest informacja wewnętrzna i zewnętrzna w celu uzyskania wyników badawczych. Częste są oczywiście liczne iteracje faz wejściowej i przejściowej przed zakończeniem tej fazy; Faza wyjściowa, gdzie informacja (w formie raportów, materiałów konferencyjnych, artykułów itp.) o działalności naukowej i jej wynikach jest tworzona i upubliczniana czyli eksternalizowana. Informacja ta jest następnie dostępna jako wejście do innych działań badawczych. Jest ona oparta na połączeniu allokucji (raportowanie wyników badań dla dużej grupy naukowców) i rejestracji (dodawanie do skodyfikowanego zasobu wiedzy). 31
Miejsce publikowania w badaniach Assante i in. 2015
Nauka otwarta
Model komunikacji studenta 2.0
Model publikowania tradycyjnego i elektronicznego Nahotko 2010