KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Sytuacja polskiego handlu towarami rolno-spożywczymi z Unią Europejską Listopad 1995 Dorota Stankiewicz Informacja Nr 360 W opracowaniu zamieszczono dane dotyczące wartości polskich obrotów towarami rolno-spożywczymi z państwami-członkami Unii Europejskiej, salda obrotów oraz rodzajów artykułów rolnych w wymianie handlowej z Unią w latach 1992-1994. Informacja zawiera także przypomnienie postanowień Umowy Przejściowej i ocenę polskiego handlu towarami rolno-spożywczymi z Unią Europejską
BSE 1 1. Wartość polskich obrotów towarami rolno-spożywczymi z państwamiczłonkami Unii Europejskiej W handlu artykułami rolno-spożywczymi Unia Europejska jest głównym handlowym partnerem Polski. W 1994 r. 51% eksportu produktów rolno-spożywczych z Polski przypadało bowiem na kraje Unii. W tym samym roku z Unii pochodziło także 49% importowanych przez Polskę tych towarów. W tabeli nr 1 zamieszczono dane obrazujące rozmiary i strukturę handlu zagranicznego Polski z krajami Unii Europejskiej w latach 1992-1994. Ilustrację graficzną do tabeli stanowi diagram nr 1. Sumaryczna wysokość eksportu towarów rolno-spożywczych z Polski do krajów Unii wynosiła w 1994 r. 1 054 mln USD i była wyższa o 95 mln USD od wartości osiągniętej w 1993 r. (czyli o 9,9% w stosunku do 1993 r.). Z porównania lat 1993 i 1994 wynika, że w 1994 r. wzrost poziomu polskiego eksportu miał miejsce w przypadku wszystkich krajów Unii z wyjątkiem Belgii, Grecji i Portugalii. W latach 1992-1994 największą wartość eksportu do krajów Unii Polska osiągnęła jednakże nie w 1994 r. ale w 1992 r., gdy wyeksportowano towary rolnospożywcze za 1 094 mln USD (czyli o 40 mln USD więcej niż w 1994 r.). 1993 r. należy więc uznać w tym zestawieniu za rok o najmniejszej wartości polskiego eksportu produktów rolno-spożywczych do krajów Unii (duży wpływ na to miała susza w 1992 r. i spadek o 12,8% poziomu produkcji rolnej). Z tego względu korzystne jest przeanalizowanie różnic w poziomie eksportu w 1992 i 1994 r. W 1994 r. największe rozmiary osiągnął eksport polskich towarów rolnospożywczych do Niemiec, Włoch i Holandii (odpowiednio 498, 167 i 163 mln USD czyli 47%, 16% i 15% ogółu wartości polskiego eksportu rolno-spożywczego do Unii). Blisko połowa eksportu polskich towarów rolno-spożywczych do Unii przypadała więc na Niemcy. Stosunkowo najmniejszą wysokością charakteryzował się eksport polskich towarów rolnych do Grecji, Irlandii, Luksemburga i Portugalii (odpowiednio 2, 4, 0,4 i 1,2 mln USD, czyli 0,2%, 0,4%, 0,04% i 0,1% ogółu polskiego eksportu rolno-spożywczego do UE). W 1994 r. odnotowano (w porównaniu do 1992 r.) wyraźny wzrost rozmiarów eksportu polskich towarów rolno-spożywczych do: Danii, Irlandii, Luksemburga i Portugalii. W przypadku Irlandii wzrost ten z poziomu praktycznie zerowego w 1992 r. osiągnął poziom 4 mln USD w 1994 r. Eksport do Portugalii w 1994 r. wzrósł 6- krotnie w porównaniu do 1992 r. W tym samym roku wyraźny spadek wartości eksportu polskich produktów rolno-spożywczych (w stosunku do 1992 r.) miał miejsce w przypadku Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i Grecji, oraz wspomnianych powyżej: Włoch i Holandii. W 1994 r. spadek wartości eksportu do Grecji był 3-krotny w stosunku do stanu w 1992 r.
2 BSE Eksport polskich towarów rolnych do Niemiec, Belgii i Francji był w 1994 r. praktycznie na tym samym poziomie, co w 1992 r. Wartość importu towarów rolno-spożywczych z krajów UĘ do Polski w latach 1992-1994 rośnie; sumaryczna wysokość importu w 1994 r. wyniosła 1165 mln USD i była wyższa o 34 mln USD od stanu w 1993 r. (o 3,0%) oraz o 159 mln USD w stosunku do stanu w 1992 r. (o 15,8%). W 1994 r. największą wartość osiągnął import towarów rolno-spożywczych do Polski z: Niemiec, Holandii, Danii i Francji (odpowiednio 415, 263, 114 i 107 mln USD, czyli 36%, 23%, 10% i 9% wysokości ogółu importu rolno-spożywczego z Unii do Polski). Niemcy znalazły się więc na pierwszym miejscu spośród państw Unii również pod względem importu towarów rolno-spożywczych do Polski Najmniejsze rozmiary osiągnął natomiast import z: Luksemburga i Portugalii (odpowiednio 0,0 i 0,4 mln USD czyli 0% i 0,03% wartości ogółu importu rolnospożywczego z Unii do Polski). Tabela nr 1. Polski handel zagraniczny artykułami rolno-spożywczymi z krajami Unii Europejskiej Państwa UNIA EUROPEJSKA Eksport Import SALDO mln USD % mln USD % mln USD 1992 1993 1994 1992 1993 1994 1992 1993 1994 1992 1993 199 1992 1993 1994 4 Belgia 48 54 49 4 6 5 37 39 33 4 3 3 12 15 16 RFN 495 457 498 45 48 47 423 484 415 42 43 36 72-27 83 Dania 40 38 54 4 4 5 47 83 114 5 7 10-6 -45-60 Hiszpania 18 8 14 2 1 1 50 72 71 5 6 6-32 -64-57 Francja 66 61 65 6 6 6 67 77 107 7 7 9-2 -16-42 Wielka Brytania 49 32 36 4 3 3 18 37 46 2 3 4 31-5 -10 Gracja 6 3 2 1 0 0 35 29 34 3 3 3-29 -27-32 Irlandia 0 3 4 0 0 0 10 13 21 1 1 2-10 -10-18 Włochy 201 157 167 18 16 16 42 46 60 4 4 5 158 111 107 Luksemburg 0,0 0,2 0,4 0 0 0 0,1 0,1 0,0 0 0 0-0,1 0,1 0,4 Holandia 170 144 163 16 15 15 275 250 263 27 22 23-105 -105-100 Portugalia 0,2 1,3 1,2 0 0 0 '1,3 0,5 0,4 0 0 0-1,0 0,8 0,8 SUMA 1094 959 1054 100 100 100 1006 1 131 1 165 100 100 100 88-172 -111 Źródło: Wł. Piskorz, J. Plewa, Z. Krzyżanowska, J. Dąbrowski, M. Opałka, W. Guba, W. Chmielewska: Raport - handel zagraniczny Polski artykułami rolno-spożywczymi w, latach 1992-1994, MRiGŻ, Fundacja Programów Pomocy dla Polskiego Rolnictwa, Sekcja Analiz Ekonomicznych Polityki Rolnej, Warszawa, marzec 1995 r.
BSE 3 W 1994 r. odnotowano (w stosunku do 1993 r.) wyraźny wzrost wysokości importu produktów rolno-spożywczych dp Polski z: Danii, Francji, Wielkiej Brytanii, Grecji, Irlandii, Włoch i Holandii, natomiast spadek - w przypadku Belgii, Niemiec, Luksemburga i Portugalii. Wartość importu z Hiszpanii utrzymywała się w latach 1993 i 1994 praktycznie na tym samym poziomie. Porównując ze sobą lata 1992 i 1994 okaże się, że w 1994 r. stwierdzono (w stosunku do 1992 r.) wyraźny wzrost wartości importu towarów rolno-spożywczych do Polski z: Danii (wzrost ponad 2-krotny), Hiszpanii, Francji, Wielkiej Brytanii (w przypadku Wielkiej Brytanii wzrost ponad 2,5-krotny), Irlandii (wzrost 2-krotny) i Włoch. Spadek wartości importu rolno-spożywczego do Polski w 1994 r. w stosunku do stanu w 1992 r. miał natomiast miejsce w przypadku importu z Belgii, Niemiec, Luksemburga, Holandii i Portugalii. Wysokość importu z Grecji była praktycznie na tym samym poziomie w 1992 r. co w 1994 r. Diagram nr 1 Źródło: Wł. Piskorz, X Plewa, Z. Krzyżanowska, J. Dąbrowski, M. Opałka, W. Guba, W. Chmielewska: Raport - handel zagraniczny Polski artykułami rolno-spożywczymi w latach 1992-1994, MRiGŻ, Fundacja Programów Pomocy dla Polskiego Rolnictwa, Sekcja Analiz Ekonomicznych Polityki Rolnej, Warszawa, marzec 1995 r.
4 BSE W 1992 r. ujemne saldo obrotów w polskim handlu zagranicznym towarami rolno-spożywczymi z UE odnotowano w przypadku ośmiu państw-członków Unii. Najniższy poziom osiągnęło saldo w wymianie handlowej z Holandią. Saldo dodatnie wystąpiło w wymianie handlowej z czteroma krajami Unii, przy czym najwyższy jego poziom stwierdzono w przypadku Włoch. W 1992 r. saldo obrotów ogółem w handlu towarami rolno-spożywczymi Polski z Unią Europejską było dodatnie. W latach następnych saldo to osiągnęło wartości ujemne. Stosunkowo najniższy poziom salda był charakterystyczny dla 1993 r. W 1993 r. saldo ujemne wystąpiło w obrotach handlowych z 8-mióma państwami-członkami UE. Podobnie jak w 1992 r. najniższy poziom saldo osiągnęło w wymianie handlowej z Holandią. Na ujemny wynik salda w handlu zagranicznym z krajami "dwunastki" wpłynęła szczególnie silnie zmiana salda z dodatniego na ujemne w wymianie handlowej z Niemcami i Wielką Brytanią oraz wzrost salda ujemnego w wymianie z Danią, Hiszpanią i Francją. W 1994 r. saldo ujemne wystąpiło w obrotach z 7-mioma krajami Unii. W wymianie handlowej z Niemcami stwierdzono jednakże kolejną radykalną zmianę salda - tym razem z ujemnego na dodatnie. Dzięki temu zmniejszyło się ujemne saldo w wymianie handlowej Polska-Unia Europejska w porównaniu do stanu w 1993 r. 2. Rodzaje artykułów rolno-żywnościowych w wymianie handlowej Polski z Unią Europejską W latach 1992-94 największy udział w polskim eksporcie do UE stanowiły zwierzęta żywe (odpowiednio 19,6% ogółu artykułów rolno-spożywczych eksportowanych z Polski do Unii w 1992 r. i - 16,2% w 1994 r.), owoce (odpowiednio: 12,7% i 18,6%), produkty mleczne i nabiał (10,8% i 9,4%), mięso i podroby jadalne (11,5% i 9,4%), nieprzetworzone warzywa (9,3% i 9,5%) i przetwory z warzyw i owoców (9,6% i 9,0%), (tabela nr 2). Polska importuje z Unii przeważnie produkty przetworzone: pasze (14,6% ogółu towarów rolno-spożywczych importowanych do Polski z Unii w 1992 r. i -16,6% w 1994 r.), różne przetwory spożywcze (odpowiednio 9,0% i 9,8%) oraz tłuszczę i oleje roślinne i zwierzęce (8,9% i 9,1%). W 1994 r. wzrósł także udział mięsa i podrobów w strukturze importu (z 3,6% w 1992 r. do 11,1% w 1994 r.). Głównym źródłem dochodów Polski w wymianie handlowej z Unią jest eksport żywych zwierząt, surowców rolnych i produktów wstępnie przetworzonych. Natomiast udział produktów wysoko przetworzonych (np. napoje, ciasta itp.) wynosi zaledwie około 3% eksportu rolno-spożywczego do krajów UE.
BSE 5 Tabela nr 2. Eksport i import rolno-żywnościowy Polski i Unii Europejskiej wg działów CN w latach 1992-1994. EKSPORT i IMPORT rolno-żywnościowy Polski i Unii Europejskiej wg. działów CN w latach 1992-1994 C NAZWA EKSPORT [mln.usd] Struktura % IMPORT (mln.usd] Struktura % SALDO [mln USD] N 1992 1993 1994 1992 1993 1994 1992 1993 1994 199 1993 1994 1992 1993 1994 2 1 Zwierzęta żywe 214,2 163,2 170,5 19,6 17,0 16,2 12,0 9.7 24,1 1,2 0,9 2,1 202,2 153,6 146,3 2 Mięso i podroby 126,2 94,5 99,3 11,5 9,B 9,4 36,3 71,7 129,8 3,6 6,3 11,1 90,0 22,8-30,5 3 Ryby 50,7 25,8 40,3 4,6 2,7 3,8 51,5 54,8 45,2 5,1 4,8 3,9-0,8-29,0-5,0 4 Produkty mleczne i nabiał 118,4 115.8 99,0 10,8 12,1 9,4 54,9 46,6 32,2 5,5 4,1 2,8 63,4 69,2 66,8 5 Inne produkty pochodzenia zwierzęcego 26,7 22,6 27,1 2,4 2,4 2,6 35,9 35,4 40,1 3,6 3,1 3,4-9,2-12,8-12,9 6 Żywe rośliny i kwiaty 9,7 12,4 16,8 0,9 1,3 1,6 24,3 21,3 21,0 2,4 1,9 1,8-14,6-8,9-4,2 7 Nieprzetworzone warzywa 101,4 84,2 100,3 9,3 8,8 9,5 31.4 40,8 35,9 3,1 3,6 3,1 70,0 43,4 64,4 8 Nieprzetworzone owoce 139,4 160,2 195,7 12,7 16,7 18,6 76,5 90,8 80,2 7,6 8,0 6,9 63,0 69,4 115,5 9 Kawa, herbata, przyprawy 4,1 2,1 2,3 0,4 0,2 0,2 31,6 38,4 39,2 3,1 3,4 3,4-27,5-36,3-36,9 10 Zboża 2,0 0,7 0,5 0,2 0,1 0,0 67,5 146,5 23,2 6,7 12,9 2,0-65,4-145,8-22,8 11 Produkty przemiału 6,1 2,0 4,3 0,6 0,2 0,4 21,8 21,0 11,5 2,2 1,9 1,0-15,8-19,1-7,2 12 Nasiona oleiste 53,7 28,3 24,4 4.9 2,9 2,3 29,4 21,9 25,6 2,9 1,9 2,2 24,4 6,3-1.2 13 Szelak; gumy.żywice 0,4 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 9,9 9,6 13,5 1,0 0,8 1,2 9,6-9,5-13,4 14 Mat. do wyplatania poch. rośl. 1,8 2,3 2,0 0,2 0,2 0^ 0,3 0,2 0,2 0,0 0,0 0,0 1,4 2,1 1,8 15 Tłuszcze i oleje roślinne i zwierz. 17,7 12,7 9,9 1,6 1,3 0,9 90,0 84,4 106,2 8,9 7,5 9,1-72,3-71,7-96,3 16 Przetwory z mięsa i ryb 52,0 68,4 76,1 4,8 7,1 7,2 11,3 16,1 13,6 1,1 1,4 1,2 40,7 52,3 62,5 17 Cukier i wyroby cukiernicze 20,7 19,8 23,4 1,9 2,1 2,2 62,1 38,9 40,3 6,2 3,4 3,5-41,4-19,1-16,9 16 Kakao i przetwory 1,3 0,8 1,1 0,1 0,1 0,1 19,3 25,9 37,0 1,9 2,3 3,2-18.0-25.1-35,9 19 Przetwory zbożowe 0,9 2,3 3,9 0,1 0,2 0,4 26,8 22,7 24,8 2,7 2,0 2,1-25,9-20,4-20,9 20 Przetwory z warzyw, owoców 105,4 101,1 94,5 9,6 10,5 9,0 20,0 30,1 40,0 2,0 2,7 3,4 85,4 71,0 54,5 21 Różne przetwory spożywcze 12,4 8,4 10,1 1,1 0,9 1,0 90,5 104,8 114,3 9,0 9,3 9,6-78,1-96,4-104,2 22 Napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet 16,8 7,6 8,9 1,5 0,8 0,8 33,0 21,0 25,3 3,3 1,9 2,2-16,3-13,5-16,5 23 Pasze 7,4 19,7 27,2 0,7 2,1 2,6 146,7 149,9 193,3 14,6 13,2 16,6-139,3-130,1-166,1 24 Tytoń i wyroby tytoniowe 4,3 4,4 16,7 0,4 0,5 1,6 22,9 28,8 48,6 2,3 2,5 4,2-18,6-24,4-31,9 SUMA 1094 9S9 1054 100 100 100 1006 1131 1165 100 100 100 88-172 -111 Źródło: W. Piskorz, J. Plewa, Z. Krzyżanowska, J. Dąbrowski, M. Opałka, W. Guba, W. Chmielewska: Raport - handel zagraniczny Polski artykułami rolno-spożywczymi w latach 1992-1994, MRiGŻ, Fundacja Programów Pomocy dla Polskiego Rolnictwa, Sekcja Analiz Ekonomicznych Polityki Rolnej, Warszawa, marzec 1995 r. 3. Warunki handlu artykułami rolno-spożywczymi w świetle postanowień Umowy Przejściowej 3.1. Postanowienia Umowy Przejściowej dotyczące warunków handlu towarami rolno-spożywczymi z Unią Europejską Umowa Przejściowa zawierająca handlową część Układu o Stowarzyszeniu Polski z Unią Europejską funkcjonuje od marca 1992 r. Na liberalizację importu towarów rolno-spożywczych z Unii do Polski wpływają następujące postanowienia wynikające z Umowy Przejściowej:
6 BSE - jednorazowa redukcja taryf celnych o 10 punktów procentowych w odniesieniu do 247 produktów rolno-spożywczych (od dnia wejścia Umowy o Stowarzyszeniu w życie, tj. od 1 marca 1992 r.), - Całkowite zniesienie z dniem 1 stycznia 1999 r. "elementu ruchomego" (MOB) 1 taryfy celnej w odniesieniu do przetworzonych produktów rolnych. Ponieważ w polskim systemie taryf celnych nie występuje podział na element rolny i nierolny, Polska zobowiązała się do określenia do 1 lipca 1994 r. taryfy elementu rolnego na przetworzone produkty rolne importowane z Unii, - zniesienie nie później niż do 28.02.1997 r. istniejących zakazów i ograniczeń wobec importu alkoholu etylowego z Unii [1], [2]. Liberalizacja importu artykułów rolnych z Polski do Unii obejmuje 6 grup towarów rolno-spożywczych: 1. towary, dla których przewidziano obniżenie o 50% opłat wyrównawczych, ale tylko do granicy kontyngentów podnoszonych o 10% w ciągu 5-ciu lat (grupa ta obejmuje kaczki, gęsi, wieprzowinę, skrobię ziemniaczaną, kiełbasy), 2. towary, dla których przewidziano redukcję stawek celnych o 30-100% -bez ograniczeń ilościowych (m.in. konie, miód, kwiaty cięte, ogórki, cebula, owoce miękkie). Owoce miękkie są jednakże objęte systemem minimalnych cen importowych Unii, 3. młode bydło opasowe i rzeźne (kontyngent "globalny" przyznany Polsce, Węgrom, Republice Czeskiej i Republice Słowackiej; kwota zwiększana jest corocznie o 10% - przez 5 lat); zredukowana stawka opłaty wyrównawczej do 25% stawki stosowanej przy imporcie z krajów trzecich, 4. grupa towarów objętych redukcją opłat wyrównawczych i ceł o 20% w I roku, 40% w II roku i 60% w latach następnych, przy zwiększanych corocznie (do 1996 r.) o 10% kwotach importowych (m.in. mięso wołowe, żywe owce i kozy, kurczęta, indyki, mleko w proszku, jaja), 5. grupa towarów objętych redukcją stawek celnych (o 20% w 1992 r., o 40% w 1993 r. i 60% w 1994 r.) przy wzroście kwot importowych o 10% rocznie do 1996 (m.in. warzywa, grzyby, wybrane przetwory owocowe), 6. grupa towarów wysoko przetworzonych, dla których UE zgodziła się na postępującą eliminację ceł na tzw. element nierolny (MOB), podobnie jak na stopniową redukcję ceł od elementu rolnego zgodnie z redukcjami uzgodnionymi dla surowców. Uzgodniono również zwiększenie kontyngentów, wobec których te zmniejszone cła są stosowane. [1], [2]. 1 Dla produktów wysoko przetworzonych cła składają się z elementu nierolnego (tzw. element ruchomy - MOB) oraz zmiennych opłat wyrównawczych (łub ceł) stosowanych wobec elementu rolnego [2].
BSE 7 3.2. Ocena sytuacji w polskim handlu artykułami rolno-spożywczymi z Unią Europejską W 1994 r. największym odbiorcą polskich produktów rolno-spożywczych były Niemcy (24%). Na drugim miejscu znalazła się Rosja (20,5%), a następne miejsca zajęły kolejne państwa-członkowie Unii: Włochy (8%), Holandia (7,9%) i Francja (3%). Niemcy przodują również jako kraj eksportujący towary tego typu do Polski. W 1994 r. udział niemieckich towarów rolno-spożywczych stanowił 17,5% ogółu tych produktów eksportowanych do Polski. Na uwagę zasługuje także stosunkowo wysoka pozycja Holandii jako eksportera towarów rolno-spożywczych na nasz rynek; z kraju tego pochodziło odpowiednio 11% towarów. Znaczącymi dostawcami produktów rolno-spożywczych do Polski są poza tym państwa członkowskie Unii: Dania i Francja (udział Danii wynosił 4,8% a Francji - 4,5% ogółu towarów rolno-spożywczych eksportowanych do Polski). Należy podkreślić, że chociaż polskie towary rolno-spożywcze nie posiadają przewagi komparatywnej nad produktami UE w cenach rynku międzynarodowego, to posiadają jednakże taką przewagę w cenach UE. Do produktów o stosunkowo wysokiej konkurencyjności zaliczają się: owoce i warzywa, rzepak, produkty drobiowe, niektóre produkty mięsne i przetwory rybne. Są to na ogół produkty przetworzone, a atutem Polski jest zdolność do ich produkcji w oparciu o tanią siłę roboczą. Na uwagę zasługuje także, podkreślana przez autorów Białej Księgi przyszłościowa pozycja polskiej specjalizacji eksportowej czyli tzw. "zdrowa żywność" [5]. Ze względu na mniejsze zużycie nawozów mineralnych i środków ochrony roślin w Polsce istnieją realne szanse na rozwijanie produkcji rolniczej: integrowanej i ekologicznej. Pomimo tak niewątpliwych zalet polskiej produkcji rolnej w obecnej wymianie handlowej z Unią Europejską występuje wiele problemów. Kwoty przyznane Polsce na eksport artykułów rolno-spożywczych do Unii Europejskiej są wykorzystywane w niskim stopniu. W ocenie wielu ekspertów czynnikiem utrudniającym wykorzystanie preferencyjnych kontyngentów jest skomplikowana procedura "wejścia" w system kwot. Unia wprowadziła specjalny system wydawania licencji importowych własnym firmom (dotyczący produktów mięsnych, mleczarskich, zbożowych oraz skrobi ziemniaczanej). System ten zakłada konieczność udziału w przetargu, wpłatę wysokiej kaucji gwarancyjnej przetrzymywanej przez długi okres, obowiązek prowadzenia przez importerów działalności handlowej przez ostatnie 12 miesięcy, itp. Często marża preferencji związanych z kwotą jest zbyt mała, aby zrekompensowała czas i koszt niezbędny dla uzyskania preferencji [1]. Problemem w wymianie handlowej Polski z Unią Europejską jest także zbyt powolny i ograniczony system przekazywania danych o stopniu wykorzystania kontyngentów. Od stycznia 1993 r. do końca czerwca 1994 r. Polska wyeksportowała w ramach kontyngentów preferencyjnych tylko 3,3 tys. ton truskawek, wykorzystując jedynie 50% kontyngentu. Jednocześnie poza kontyngentami wyeksportowano siedem
8 BSE razy więcej tych owoców [3]. Należy podkreślić, że wielkość kwot była ustalana na podstawie rozmiarów eksportu z lat 1988-1990 (występowały wtedy stosunkowo wysokie nadwyżki żywności, które eksportowano na rynek UE i innych krajów). W roku 1992 eksport ten jednakże uległ zanikowi. Natomiast rozmiary eksportu owoców, warzyw i drobiu były w latach 1988-1990 znacznie niższe niż obecnie - stąd np. problemy w aktualnym eksporcie owoców do UE. W odniesieniu do niektórych grup towarów (owoce miękkie) istnieje zarówno system kwot jak i cen minimalnych. W przypadku obniżenia się cen owoców poniżej poziomu przyjętej w UE ceny minimalnej zaczyna działać mechanizm opłat wyrównawczych. W takiej sytuacji preferencje związane z obniżką stawek celnych stają się nieistotne, a kwota pozostaje niewykorzystana. Kraje Unii stosują również bariery mające charakter restrykcyjny (na przykład problem rzekomej pryszczycy, gdy w okresie kilku miesięcy był wstrzymany eksport mięsa i żywych zwierząt z Europy Środkowo-Wschodniej, w tym także z Polski) [1]. Inne są też normy jakościowe produktów rolnych w Polsce i w UE. Wg oceny Głównego Inspektora Kwarantanny Roślin polskie przepisy fitosanitarne są łagodniejsze od stosowanych w Unii Europejskiej. Na listach szkodników roślinnych Unia umieszcza coraz więcej chorób, ich wykrycie wymaga od producenta roślin wcześniejszych kontroli (już w procesie produkcji), a towar wchodzący na teren Unii musi być zaopatrzony w wyniki badań trudno dostępnych (ze względu na kosztowne technologie) w Polsce. To sprawią, że wiele polskich surowców roślinnych nie przekracza granicy z UĘ, natomiast towary z Unii do Polski trafiają łatwiej [4]. Niekorzystnym dla Polski zjawiskiem jest również wzrost liczby krajów korzy stających ze wspólnotowych koncesji (pierwotnie były to Polska, Węgry i Czecho- Słowacja, jednakże w 1992 r. Wspólnota zawarła podobne porozumienia z Rumunią i Bułgarią). Poza tym zakończenie Rundy Urugwajskiej GATT i przyjęcie przez UE Porozumienia Ogólnego spowoduje względną obniżkę preferencji, ponieważ w ramach zobowiązań dostępu do rynku Unii będą stosowane obniżone stawki celne dla importu z krajów trzecich. Szacuje się, że w wyniku Reformy Wspólnej Polityki Rolnej oraz wyników Rundy Urugwajskiej GATT relacje cen w UE - między innymi dla producentów wieprzowiny i drobiu - poprawią się, natomiast dla producentów większości płodów rolnych ulegną pogorszeniu. Polscy producenci rolni będą więc musieli wziąć pod uwagę także i te prognozy [1]. Źródła: 1. Wł. Piskorz, J. Plewa, Z. Krzyżanowska, J. Dąbrowski, M. Opałka, W. Guba, W. Chmielewska: Raport - handel zagraniczny Polski artykułami rolno-spożywczymi w latach 1992-1994, MRiGŻ, Fundacja Programów Pomocy dla Polskiego Rolnictwa, Sekcja Analiz Ekonomicznych Polityki Rolnej, Warszawa, marzec 1995 r. 2. Centrum Współpracy z Gospodarkami w Trakcie Przemian: Przegląd polityki rolnej - Polska, OECD, Paryż, 1995 r.
BSE 9 3. Handel zagraniczny - wymiana handlowa z UE w ramach kontyngentów BOSS-Rolnictwo nr 42, 19.10.1995 r. 4. Handel zagraniczny - polskie przepisy fitosanitarne łagodniejsze od unijnych, BOSS-Rolnictwo, nr 24, 13.06.1995. 5. Biała Księga. Polska-Unia Europejska. Harmonizacja przepisów i norm w zakresie żywności, zeszyt nr 19, URM, Warszawa, 1995.